ORGAANVLEES
en KABELJAUW
IVROUW
AAN DE DIS
G
HET ANTIEKE
HOBBELPAARD
IS NOG
ACTUEEL
Damast wordt weer met de
hand geweven
Vrouwelijkheden
iW
wsa&isBtfe
bBow
J|
recht
de
af
op
I
if
a
.r
Ik
tóSWSKE
17
ZATERDAG 13 MEI 1972
Erbij
ie
er-
ak
de
Kabeljauw
or
Zuiver linnen
1TED
Bedroefde miljonair
Hals in de watten
Kostbare weefsels
ffi-
Noem
wil
sel
het
ele
aal,
ipij
aid
;én
in
ma
nis
le
ng
;e-
ta-
an,
ng
sn-
30.
RIJEN ADVERTENTIES staan
er tegenwoordig onder de rubriek
„Antiek” in de dagbladen. Soms
worden de zonderlingste dingen
aangeboden. Zo stonden er laatst
onder elkaar: Oude privaatton-
nen, een lijkkoets en antieke
hobbelpaarden. De beide eerste
aanbiedingen zijn niet zo aan
trekkelijk, en wat de laatste be
treft is men geneigd zich af te
vragen: Wat moeten we daar nu
mee? En toch, als we het hier af-
gebeelde exemplaar bekijken dat,
om zo te zeggen, in levenden lijve
werd aangetroffen bij antiquair
R. Houwink in Amsterdam, dan
is de eerste gedachte: Wat een
leuk ding! Ook een begeerlijk
stuk speelgoed?
3HKSK
(Van een medewerkster)
OUDE AMBACHTEN zijn in
deze eeuw stuk voor stuk ge
doemd te verdwijnen. Toch zijn
er altijd weer mensen te vinden
die met veel moeite, toewijding
en vakkennis hun best doen om
in dit tijdperk van automatise
ring en kunststoffen althans iets
van die oude ambachten te be
houden. Fascinerend voorbeeld
is de Tapisserie Tilburg, geves
tigd in een voormalige kantine
op het industrieterrein van de
Brabantse textielstad. Sinds 1968
weven handwevers hier impo
nerende kleurige wandtapijten,
sinds kort kan men er bovendien
de laatste handdamastwevers
van Nederland (en waarschijnlijk
van Europa) aan het werk zien.
L*
Opmaken
i
s
i»
.'J
iel
GASTON GOURMET.
m.
l
PETRA WASSENBERGH-CLARIJS
arlem)
w
DAT IS DAN weer eens een heel
ander geluid over 't thema vrouwen
arbeid. Weekblad „Elle’ citeert deze
deprimerende regeltjes uit een brief
die door een groep van 30 vrouwelij
ke employes werd geschreven als
antwoord op de vraag of vrouwenar
beid „bevrijding” betekent.
DAT IDEE van zich-nuttig-voelen
komt in het merendeel van de brie
ven naar voren, zowel van thuisblij
vende huisvrouwen als van buitens
huis werkende vrouwen. Bij de twee-
WAT DE groten doen willen, de
kleintjes nabootsen, al is het dan ook
voorlopig veilig in de huiskamer.
Daarom is dit stuk speelgoed, date
rend uit de tweede helft van de
vorige eeuw, nu nog heel actueel. En
bovendien kan het, in een huis waar
geen kleine kinderen zijn, een ludieke
versiering vormen.
Ondanks sombere voorspellingen
dat onze kinderen niet meer zul
len weten wat paarden zijn, staan
deze dieren nog steeds in de be
langstelling van het kind. Dit
oude hobbelpaard, een voorloper
van de huidige plastic modellen,
kan nog steeds dienst doen voor
kinderen, maar ook als pronk
stuk in de kamer.
DAMAST: in deze tijd van synthe
tics en wegwerpartikelen weten ver
moedelijk nog maar weinig mensen
wat het precies is. De Winkler Prins
voor de vrouw beschrijft damast als
„oorspronkelijk een eenkleurig zijden
weefsel met ingeweven bloempatro-
nen, genoemd naar de stad Damascus
vanwaar het tijdens de kruistochten
zijn weg naar West-Europa vond.
Dergelijke weefsels werden van ouds
her ook reeds gemaakt in China.
Voor-Indië en Perzië.
zeer
uit
let
ilf-
let
ie,
WIJ ZIJN ALLEMAAL van me
ning dat werken geen vrijheid bete
kent, en evenmin een opbloei van
onze persoonlijkheid. Het is eerder
dwangarbeid. We hopen allemaal dat
dit alles achter de rug zal zijn voor
dat we 65 zijn, zodat we van het
leven kunnen gaan genieten”.
de groep komt die reactie dan wel
voornamelijk van de vrouwen die
kans hebben gezien om een beroep te
kiezen.
IN „JASMIN” een fotoreportage in
kleuren over een van de opvallendste
„vreemde vogels” in dit aardrijk:
Fernand Legros, ten tonele gevoerd
als „treurigste miljonair ter wereld”.
Hij houdt van de dood, beweert hij.
Hij heeft al tweemaal zelfmoord wil
len plegen en zegt dat het de derde
keer zal lukken.
EEN ZELDZAAM atelier dat in
feite gegroeid is uit de noodsituatie in
de textielwereld, en dat functioneert
in het kader van de sociale werk
voorziening. Wevers, vrijgekomen uit
textielfabrieken die op zeker ogenblik
moesten sluiten, zijn enkele jaren
geleden (in nauwe samenwerking met
de werkplaats tot herstel van antiek
textiel in Haarlem) tot handwevers
omgeschoold en voeren nu in de ta
pisserie opdrachten van bekende ta-
pijtkunstenaars uit.
VROUWEN maken wel hun gezicht
op, maar vergeten meestal de hals.
En dat is geheel verkeerd, volgens de
Amerikaanse huidarts dr. Frederick
Urbach. In de medische rubriek van
Ladies’ Home Journal adviseert hii
vrouwen om ook de hals te bedekken
met basiscrême en poeder of andere
make-up en wel tot aan de halslijn
van jurk of blouse. Dat kan dus een
heel geknoei worden, maar de dokter
zegt dat we het toch maar moeten
doen: niet vanwege het mooi, maar
omdat die make-up ce halshuid zacht
en jong houdt.
Hersenen, van het kalf, is daarvan
wel een van de eenvoudigste voor
beelden. Gesmoord, gebakken, gepa
neerd, en koud als salade. Niets om
van te griezelen. Ik ken Chinese eet
huishouders, die ze als vulling in de
loempia verwerken. Ronduit verruk
kelijk, en in ieder geval heel wat
beter dan de vaak uitsluitend met
kool gevulde envelopjes die som
migen voor loempia verkopen.
graatjes achter. Die verwijdert u met
behulp van een mesje. Snijd de vis in
stukken en laat deze marineren in
een schotel waarin u wat licht bier
hebt gegoten. Dat duurt ongeveer
twee uur. Dan laten uitlekken. De vis
kruiden met peper, zout, kerrie en
wat gemberpoeder. Vervolgens door
de bloem halen en in hete olie, liefst
in een frituurpan „zwemmend bak
ken”.
beneden de 100 gulden te realiseren
is.
DAARNAAST zijn er sinds de zes
tiende eeuw linnen damasten en sinds
de zeventiende eeuw ook katoenen
damasten. Machinaal geweven damast
bestaat eveneens, maar dan wordt
katoenen of halflinnen garen ge
bruikt. In de oude kunst van het
handdamastweven worden uitsluitend
zuiver linnen garens verwerkt. Het
fascinerende van damast is dat de
ingeweven figuren het licht op een
bijzondere manier weerkaatsen, ter
wijl de linnen garens de prachtige
karakteristieke glans aan het weefsel
geven.
LEVER, niertjes (kijkt u maar eens
wat een blik niertjes in Madeirasaus
kost!), runderhart (niet alleen voor de
poes, ja, die is er gek op.koeiepens
en varkenspens eventueel met de
darmen. Als u zoiets bestelt bij uw
slager zorgt hij dat u dat schoonge
maakt van het slachthuis ontvangt.
Laten we bijvoorbeeld varkenspen-
sen van de maag en de dikke darm
nemen. Verder hebt u nodig: 2 eetle-
ER KWAMEN (gelukkig) ook min
der zwartgallige reacties, zoals deze
van een 32-jarige onderwijzeres (twee
kinderen) die al 10 jaar werkt: ,,Ik
ben gelukkig met de verantwoorde
lijkheid die elke ochtend weer op me
afkomt, met de taak om kinderen te
leren lezen, en met het feit dat ik
daarna mijn eigen kinderen weer zie.
Zonder mij zou mijn gezin niet van
honger omkomen en mijn leerlingen
zouden evengoed leren lezen, maar ik
voel me nuttig”.
OUDE DAMASTEN zal men in Ne
derland slechts sporadisch bij de an
tiquair vinden. Wat er is, berust bij
de musea, bij particuliere verzame
laars en (waarschijnlijk vooral) in
familiebezit. Eigenaars van damast
dat lang heeft gelegen kunnen met
hun kostbare weefsels ook bij de
Tapisserie Tilburg terecht: aan de
damastweverij is een opmaakafdeling
verbonden waar oude damasten vol
gens de regelen der kunst worden
gewassen en opgemaakt.
U HEBT ERVOOR nodig 750 gram
kabeljauw voor drie personen. De
filets nog wel even door de handen
laten glijden want in het dikste ge
deelte blijft meestal een rij fijne
(soms zijn de naden zichtbaar), daar
na bedekt met een plamuurlaag of
papier-maché dat beschilderd werd,
meestal niet effen maar gevlekt. Veel
echter waren de exemplaren over
trokken met koeiehuid; de ogen zijn
dan van glas, staart en manen van
paardehaar, wat bij de beschilderde
exemplaren ook voorkomt; bij het
onze zijn de manen gesneden.
HET GEBEURDE nogal eens, dat
de koene ruiter in zijn dolle hobbel-
vaart over de kop sloeg. Minder ge
vaarlijk zijn de paarden op een plank
met wieltjes. Daarmee kon je je ook
echt verplaatsen, maar afhankelijk
van anderen was je wel. Dit bezwaar
werd weer opgeheven door de paard-
jes op driewielertjes, de vroegste
voortbewogen door trappers aan het
voorwiel, net als bij de oudste fietsen.
fe «k 4?
(NP*
DAT ZIJN dan de courante maten,
maar de grootst mogelijke breedte is
drie meter tien, en de lengte kan
eindeloos worden gevarieerd. Voor
niet-ingewijden is het handdamast
weven een gecompliceerd procédé,
beginnend bij de ontwerptekening die
op ruitjespapier met duizenden mini-
atuurruitjes staat.
Aan de hand van die tekening
wordt het patroon geponst in het
kaartenboek dat straks (uiterst kort
gezegd!) door de handdamastwever
docr het weefgetouw wordt „gediri
geerd”. Zwaar werk dat van de we
ver een enorme concentratie vergt,
maar dat dan ook een creatie ople
vert waarvan de schoonheid door
geen enkel machinaal produkt te be
naderen is.
ANDERS DAN de Nederlandse
huisvrouw ziet de Vlaamse er niet
tegen op om orgaanvlees op tafel te
brengen. Wat hier in de zelfbedie
ningswinkel in een aparte vrieskist
ligt met een bordje erbij „Voor uw
hond en de poes”, komt in andere
landen vaak als zeer speciale lekker
nij op tafel.
FERNAND (grote donkere bril,
cowboyhoed, lang kroezend haar) be
zit voor miljoenen aan sieraden, ont
worpen door de Parijse juwelier Car-
tier, maar houdt er ook goedkope
hobby’s op na, zoals het houden van
marmotjes, kanaries en een hond. Hij
verzamelt alle kranteknipsels waarin
iets over hem wordt verteld en scha
kelt onmiddellijk zijn advocaten in
wanneer de berichtgeving niet klopt.
Voorts bezit hij: een grote ranch in
Mexico, eentje in Venezuela, landerij
en op de Caraïbische eilanden, een
kasteeltje op ïbiza, villa’s en huizen
in Zwitserland en Parijs, twee zee
waardige jachten en 13 peperdure
automobielen die voornamelijk door
zijn vrienden worden gebruikt.
vertrouwd met het beeld van de rui
ter te paard. Voor personenvervoer
was men aangewezen op paard of
koets, zoals nu op fiets of auto. Het
was niet ongewoon dat vader te
paard van huis vertrok en dat hoef
getrappel zijn terugkeer aankondig-
de. En toen dit voorbij was bleef de
militair te paard nog lang het straat
beeld zo niet beheersen, dan toch
behoorlijk vullen.
IN DE speelgoedwereld zijn paar
den altijd voorgekomen. Uit de mid
deleeuwen zijn afbeeldingen bekend
van kinderen op een stokpaardje.
Daar konden ze overal mee uit de
voeten, binnens- en buitenshuis. Later
komt het hobbelpaard, dat aan één
plek gebonden is, maar dat ze zelf in
beweging kunnen zetten. De fantasie
doet trouwens altijd wel de rest.
BIJ DE Vormgeving van de oudste
hobbelpaarden valt het accent meer
op het schommelwerktuig dan op het
paard. Ze lijken wel wat op schuitjes.
Twee halvemaanvormige houten
schotten met, tussen de vlakke bo
venzijden, een zitje en een gesneden
houten paardehoofd; lichaam en be
nen waren geschilderd op de hobbel-
planken. Hieruit ontwikkelt zich om
streeks 1800 het volledige gemodel
leerde houten paard op gebogen hob-
bellatten. De paarden werden uit
massief hout in onderdelen gesneden
pels vet, 2 uien, 2 wortelen, 1 prei, 4
tomaten, 1 dl witte wijn, 1 dl bouil
lon, 1 dessertlepel honing, sap van Vz
citroen, 1 theelepel gemberpoeder
zwarte peper, zout, kerrie en tijm.
DE KLOEKE appelschimmel met
open mond waarin de tanden ver
vaarlijk blikkeren, met opengesperde
neusgaten en wijd geopende ogen,
heft de voorpoten op, zoals dat ge
beurt in de galop. Vaker ziet men ze
met de poten alle vier gestrekt en
staande op de schommelbogen. Zou
een kind het nu fijn vinden om op
zo’n beest te rijden? Vast wel. Het is
waar, vroeger was het kind veel meer
HOEWEL ZIJN fortuin op zo’n
slordige 100 miljoen dollar wordt ge
schat, schijnt deze Amerikaanse
staatsburger van Franse afkomst elke
morgen na het opstaan in paniek te
raken. „Paniek bij de gedachte dat ik
weer een eindeloos lange dag moet
leven. En daarna komt er weer een
dag, en nog een: hoe lang zal dat nog
zo doorgaan En waar zou het alle
maal goed voor zijn?”. In ieder geval
voor de vele bekenden (en onbeken
den) die in en uit lopen, zijn whiskey
en kaviaar nuttigen en soms zo lang
blijven dat de „arme miljonair” zich
naar zijn hotelsuite begeeft en daar
wacht tot zijn huis »er leeg is.
ALS DE handgeweven damasten ten
slotte door de kalander (een zwaar
soort mangel) gaan, bloeien op mira
culeuze wijze de figuren en de glans
van de weefsels op. Die glans wordt
nog verdiept doordat de weefsels
daarna nog 24 uur onder een zware
pers liggen te rusten.
Het „opmaken” van damast is trou
wens helemaal een bijzonder vak:
moderne wasmethoden zijn taboe, de
weefsels worden met gewone groene
zeep gewassen. Bleken met chloor
zou funest zijn voor de vezel, en
volgens de heer Schoenmakers is de
ideale manier van bleken de ouder
wetse methode: op de bleek, zeker
drie weken, liefst met zon. Damast-
kenners zeggen trouwens dat maan
licht nog beter bleekt.
OPDIENEN met gefruite peterselie,
wat schijfjes citroen en een majo-
naise (u kunt ook fritessaus gebrui
ken: minder vet) waaraan u de vol
gende ingrediënten hebt toegevoegd: 1
theelepel citroensap, 1 theelepel mos
terd. 2 bananen in blokjes gesneden,
eventueel geroosterd in de schil, maar
u kunt ze ook met suiker bestrooid
bakken in de koekepan, zodat de
suiker caramelliseert. Vervolgens drie
tomaten, ontveld en ontpit, in kleine
blokjes, een eetlepel fijngehakte
bieslook, een snuifje cayennepeper,
wat dragon (een kneepje blaadjes
fijngewreven, en wat fijngestampte
dille. U geeft hierbij sla en aardap-
pelkroketjes of verse worteltjes met
aardappelpuree.
Mi.'
De handdamastwevers, van huis tot
eveneens „textielmensen” met jaren
lange ervaring, kregen hun opleiding
in dit specifieke ambacht van de
enige handdamastwever van een op
geheven linnen- en damastweverij in
Boxtel. Toen die damastweverij
moest sluiten kreeg het Tilburgs Tex
tielmuseum de unieke, 100 tot 150
jaar oude damastweefgetouwen aan
geboden. En aangezien museumdirec
teur Slokers een fervent voorstander
is van „levende” elementen in het
museumwezen begon hij zich meteen
af te vragen, of er iets met die
weefgetouwen kon worden gedaan.
Zo kwamen de kostbare handdamast-
getouwen in de Tapisserie Tilburg te
staan, want al staan museum en
tapisserie beide helemaal op zichzelf:
er is een permanente educatieve sa
menwerking.
AAN DE acht damastgetouwen
kunnen de handwevers vingerdoekjes
van 40 bij 40 servetten van 70 bij
70, en tafellakens van 140 bij 170 of
(voor ronde tafels) van 170-in-het-
vierkant weven. Een geoefende da
mastwever maakt zo’n vingerdoekje
in twee uur, een servet in vier uur
tijds, en doet drie dagen over een
tafellaken van 140 bij 170.
DE DARMEN worden in vet zeer
knappend gebakken. Stuif er ruim
peper over. Bak in een ander pannetje
intussen de in ringen gesneden uien.
In een derde pannetje de in ringetjes
gesneden ui en de wortelen stoven.
Als ze gaar zijn er de in stukken
gesneden inmaten bijdoen. Daarna er
de witte wrn, de bouillon, de honing,
citroen en de kruiden aan toevoegen.
Dan in een vuurvaste schotel de
gebakken uien schikken, daarop de
gesauteerde darmen, de gestoofde
groenten, een zakje Parmezaanse
kaas, vermengd met drie hard ge
kookte eieren, strooi daar overheen
paneermeel een verdeel wat klontjes
boter over de schotel. Laat het ge
recht zo in de oven kleur krijgen.
ALLE VROUWEN, waar ze ook
wonen, zouden volgens dr. Urbach
buitenshuis altijd make-up moeten
dragen om de huid te beschermen.
Volgens hem is daarbij een anti-
zonnebrandcrême de beste basis on
der de gekleurde make-up.
INUtf «V» rj* V r.’t fj» m r,-» m r
wrtr
DE DIRECTE opvolger van het
paard op schommelbogen wordt om
streeks 1910, het paard dat staat op
twee parallelle stangen, die kunnen
slingeren aan stalen, in een frame
gehangen roeden. Minder gevaarlijk,
maar ook minder opwindend. Zo
zijn er thans ook speelgoed-
paardjes van plastic, en vrijwel alle
maal gelijk, naar hetzelfde model
gegoten. Maar, ze zijn er. Ondanks
alle voorspellingen dat in deze tijd
geen kind meer zou weten wat een
paard is. Weliswaar kan men zo’n
dier thans meer zien op de renbaan
en de cowboyfilm dan op straat,
weg en veld, maar het is toch nog
lang geen zeldzaam diersoort. En voor
de jeugd is paard- en ponyrijden
tegenwoordig echt „in”.
rji rjf r/l rjy SB
GJ fc«K
■rt r rri rJ» r.n rt r*
rUflw I.J trj
GA.'j ux Grf 1
'vjT.t.*’ <7» V 7*
"V* '7’ *7’
HANDGEWEVEN damasten zijn
kostbare weefsels en de hedendaagse
opdrachtgevers zijn dan ook vrijwel
altijd koninklijke huizen, ambassades
en soms grote concerns die zo’n ex
clusief stukje weefsel als relatiege
schenk willen geven. Een vingerdoek
je zou al een kleine 25 gulden moe
ten kosten, een servet ongeveer 60
gulden, terwijl een tafellaken niet
„DE PATRONEN zijn bijna altijd
klassiek. Ook aan de hand van stuk
ken oud damast kunnen nieuwe da
masten worden bijgemaakt.” vertelt
projectleider Schoenmakers van de
Tapisserie Tilburg.
IN ZIJN kantoor liggen de handge
weven damasten op tafel: de motie
ven zijn bloemtaferelen. druivetros-
sen. wapens, eikebladeren. jachttafe
relen, geweven in tafellakens, servet
ten, vingerdoekjes. De kleur is per
traditie meestal wit, al wordt voor
vingerdoekjes wel de goudkleurige t’nt
sahara gebruikt. Naast tafellinnen
worden ook avondmaalskleden met
religieuze motieven geweven. De
fijne linnen garens worden
Frankrijk betrokken.
