Regie Erik Vos
Moeilijkheden
bij Fred Haché
show
Boeiend beeld
van verwoeste
schouwburg
BUTOUTMSl
en „Verhaal van de soldaat”
„De Vos”
MINIBOEKJES
VOCRNIX
NED. BLAZERSENSEMBLE EN NIEUWE KOMEDIE
Gastronomerie
Vondelprijs voor
prof. dr. Gerson
TONEELMUSEUM HERDENKT VERLOREN GAAN
EEUWSE THEATER
VAN AMSTERDAMS 18e
-EN
STRAWINSKY GEZAMENLIJK DOOR NED. OPERA,
De Bokkedoorns"
1
12
13
WOENSDAG 17 MEI 1972
U SO-concertmeester
Frits Knol overleden
Komische opera’s
5
Hoge prijzen op twee
kunstveilingen
Stap uit de Zorgenwereld in een Oase
van Sfeervolle Gastvrijheid hij
V
AMSTERDAM Het spreekt vanzelf dat het Toneel
museum in Amsterdam de 200ste verjaardag van het af
branden van de oude Amsterdamse schouwburg aan de
Keizersgracht niet onopgemerkt kon laten voorbijgaan.
Ter herdenking van die ramp is in enkele zalen van het
museum een tentoonstelling ingericht die het bekijken
meer dan waard is.
HAARLEM Het bericht, dat de
Nederlandse Operastichting het plan
heeft opgevat om in de loop van deze
maand, in samenwerking met het
Nederlands Blazersensemble en de
Nieuwe Komedie, twee kleine opera’s
van Strawinsky op te voeren, ver
dient bijzondere aandacht. Stra
winsky hield ervan om zijn manier
van werken van commentaar te voor
zien en één van zijn meest beroemde
uitspraken was: „Ik schrijf muziek
zoals een ingenieur een brug bouwt.
De muziek is gegrondvest op con
structieve voorschriften; met behulp
daarvan kan men goede en slechte
muziek schrijven, dat geldt voor
oude zowel als voor moderne muziek.
Zonder regels, orde en organisatie
kan er geen muziek ontstaan en be
staan”. Hij is nooit van zijn principes
afgeweken, maar zijn manier van
werken heeft hij dikwijls gewijzigd.
temidden van romantisch natuurschoon in het Weth. Van
GelakparK Zeeweg 53. Overveen. tel.: 023-263600
Wij zijn in staat om en Uw gasten Culinair te verwennen!
Omdat wij vakbekwame medewerkers hebbm die gelukkig
begrijpen dat U ter- volle wilt genieten van onze Culinaire
schotels, alsmede onze Service en Rustieke omgeving!
Daarom staan wij reeds jarev bekend als een gerenommeerd
Restaurant!
Gelegenheia voor Recepties en Parties!
Het gehele raar geopend!
Beatles willen de
buit gaan verdelen
Van Cliburn speelt in
Moskou voor Nixon
„Dichtlievende gedachten”
ALLE MRO SPAARDERS
FJ06£Af 1£ PAKKEN.
-•
ADVERTENTIES
ers
t,
met
(Van onze RTV-redactie)
ADVERTENTIE
SIMON KOSTER
ADVERTENTIE
Kteft
<oop
I
:erk-
rwijk
In „De Vos" van Strawinsky” moet de
vos het onderspit delven. De haan
en de kat bezig met het aftuigen van
hun slachtoffer.
ENIGE VAN DIE nu wel dwaas aan
doende treurzangen en tegenzangen, voor
gedragen door Lou Landré en Canci Ge-
raedts, zijn op een geluidband opgenomen
en worden ten gehore gebracht voor be
zoekers van de tentoonstelling. Men kan
tot eind augustus in het Toneelmuseum
terecht voor het bekijken van de souve
nirs aan de schouwburgbrand van 1772,
die meer pennen en penselen in beweging
heeft gebracht dan alle andere Neder
landse branden bij elkaar.
een „verzoek aan de dichters en rijme
laars om voortaan te zwijgen van het ver
branden des schouwburgs te Amsterdam”.
Overigens is dit „verzoek” zelf toch ook
weer in dichtvorm gesteld.
UIT DE VELE SCHRIFTEN op rijm en
in proza, voor en tegen het toneel, is voor
DE SCHOUWBURGBRAND van 11 mei 1772, waarin velen
destijds de straffende hand Gods zagen jegens het toneel als een
instelling van de duivel, heeft tot ver buiten Amsterdam on
voorstelbare beroering gewekt. Die is niet alleen tot uiting ge
komen in opgewonden preken van fanatieke dominees, maar
ook in enige honderden pamfletten en rijmbrieven, in tal van
tekeningen, gravures, aquarellen en dergelijke, waardoor de be
hoefte van het publiek aan picturale voorstellingen al was
de tijd van de persfotografen nog lang niet aangebroken
ruimschoots kon worden gedekt.
ïrschijn
in 12.00
aan on
betalin;
ing pe
„Is dit uw eerste samenwerking
de Nederlandse Operastichting?”
Jnderdaao maar het is niet de eerste
keer dat ik met muzikale begeleiding
werk, daar heb ik mij al veel vaker in
verdiept. Het ideale theater is voor mij
een coördinatie tussen muziek, beweging
en tekst. Ik vind het een geweldige opga
ve om met deze elementen aan het werk
te gaan.”
HILVERSUM. Nadat bij de eerste
uitzending minister Udink het liet afwe
ten hebben de makers van de Fred Ha-
ché-show ook met de laatste aflevering
van deze VPRO-produktie die donderdag
wordt uitgezonden moeilijkheden gekre
gen. TV-beroemdheden als Mies Bouw
man en Koos Postema en politici als Van
Mierlo, Den Uyl en Vonhoff wilden niet
met Fred Haché op de canapé.
Tenslotte hadden de samenstellers van
de show besloten dan maar rollen door
acteurs op de canapé te laten spelen. In
de vijfde en laatste aflevering zou de
acteur John Soer de rol van God spelen.
Maandag echter besloot VPRO-hoofd Jan
Blokker dat dit interview niet mag wor
den uitgezonden. Alleen al de voorplaat
van „Vrije Geluiden” van deze week (een
staatsieportret van Fred Haché en Ba
rend Servet met koningin Juliana in het
midden) heeft de VPRO weer enige tien
tallen leden gekost.
Hitler, drie paar blote vrouwenborsten
en een bloot mannelijk onderlijf zijn al
riskante onderwerpen van de laatste uit
zending. De VPRO vreest dat het onder
werp God bij Fred Haché de TV-kijkers
zo zeer zou hebben geschockeerd dat de
beruchte rode streep nog dichter bij zou
komen. Medesamensteller van de Fred
Haché-show Gied Jaspers: „Nadat nie
mand meer wilde, was God echt het enige
dat we nog konden doen. God wilde wel
maar nu wil de VPRO weer niet.”
de mij uit om een repetitie bijte wonen
en was bereid verschillende vragen te
beantwoorden.
VS®
Maak er snel en eftektlef een eind aan.
U zult merken dat de Pedosanpleister
de oplossing is,,waarop u zo lang hebt
gewacht.
UNICURA N.V„ AMSTERDAM
Alleen Ruudvan Hemert (regisseur in
vaste VPRO-dienst) meent dat het bestaan
van de VPRO nooit door een dergelijk
onderwerp in gevaar mag komen. Gied
Jaspers, Wim van der Linden en Wim
Schippers geven als hun mening: „Wij
zien zeker na dit incident geen enkele
reden meer om ooit nog met deze show,
die op ijzige eenzame hoogte staat tussen
alle programma’s in Europa, volgend sei
zoen nog door te gaan.”
Het item met Fred Haché op de canapé
was al in verzachte vorm opgenomen.
Tenslotte zou namelijk blijken dat God
eigenlijk een gek was. Deze gek zou
zeggen: „De vorige keer toen ik Napoleon
was geloofde ook al niemand mij.”
HAMBURG (DPA). De jaarlijkse
Joost-van-den-Vondelprijs van de Ham-
burgse stichting FVS is dit jaar toegekend
aan professor dr. H. K. Gerson van de
Groningse universiteit.
De prijs, waaraan een bedrag van 10.000
mark is verbonden, wordt verleend we
gens culturele verdiensten bij toerbeurt
aan een Vlaming, een Nederlander en een
Duitser.
Professor Gerzon krijgt de prijs voor
zijn werk op het gebied van kunstonder-
zoek en in het bijzonder voor hetgeen hij
heeft gedaan tussen Duitsers en Nederlan
ders na de tweede wereldoorlog.
Professor Gerson is directeur van het
Kunsthistorisch Instituut van de Rijksuni
versiteit Groningen. Hij werd op 2 maart
1907 in Hamm (Westfalen) geboren.
Een oude gravure van de schouwburgbrand, voorstellen
de het publiek op de Keizersgracht.
de tentoonstelling een bescheiden keus ge
daan. Men vindt daarbij exemplaren, waar
bij de makers het jaartal van de ramp op
kunstige manier in de klinkers en mede
klinkers van hun gerijmel hebben ver
werkt. Er is een gedicht in de vorm van
een grafsteen, met de titel „eer-zuyl of
graf-naalt opgerigt ter gedagtenis van den
beroemden heer Cornells Rauws”, de toen
malige stadsarchitect, die bij de brand was
omgekomen; een ander met de titel „Dicht-
lievende gedagten op de puinhoop des Am-
sterdamschen Schouwburgs”, waarin de
auteur tot de conclusie komt dat „geeni
christen zoekt het wulps toneel”, want „de
schouwburg kan geen deugden voeden”.
Maar ook een schriftuur die men als een
ware wanhoopskreet bij het verschijnen
van die ontelbare lierzangen, treurgalmen,
tijdverzen enz. kan beschouwen, namelijk
LONDEN (AP) Paul McCartney
heeft insdag bekend gemaakt dat de
Beatles tot overeenstemming zijn geko
men over de verdeling van het fortuin in
vier gelijke delen om een einde te maken
aan de bittere vete tussen hen. Wettelijke
complicaties staan echter een oplossing in
de weg.
Paul McCartney is vorig jaar een pro
ces tegen de andere drie Beatles begonnen
om een einde té maken hun samenwer
king, die naar schatting een bedrag van 20
miljoen pond heeft opgebracht.
De voormalige Beatle heeft nu een
nieuwe groep Wings, waarin zijn Ameri
kaanse vrouw Linda Eastman, piano en
banjo speelt.
AMSTERDAM. Bij Paul Brandt in
Amsterdam is dinsdag onder zeer grote
in hoofdzaak buitenlandse belangstel
ling begonnen met een veiling van kunst
uit verschillende particuliere collecties.
Het betreft onder meer oude schilderijen
waaronder Hollandse en Vlaamse
meesters en werken uit de romantische
«chool.
Een stilleven van Jan Davidsz de Heem
bracht ƒ124.000 op. Een schilderij van
Isaaac van Ostade, getiteld „De Smid”
ging voor 68.000 van de hand. Voor een
bloemstilleven van Jan Brueghel werd
44.000 betaald en voor een Jan Steen,
getiteld „Het Liefdespaar” 45.000.
Op een vier dagen durende prenten- en
boekenveiling bij Mak van Waay in Am
sterdam hebben twee aquarellen van Wil
lem Maris, melkende boeren in een weide,
dinsdag respectievelijk 3.880 en ƒ4.550
opgebracht. Er was een uiterst geanimeer
de stemming op de veiling en er werden
boge prijzen betaald.
„Welke werken hebt u
geregisseerd?"
,De Perzen en Prometheus van Aeschy
lus, de Bachanten van Euripides en bij de
Nederlandse Comedie „De Vrek” en „De
Spaanse Brabander.”
OP DE TENTOONSTELLING zijn heel wat van die afbeel
dingen te zien, allereerst van de in 1665 gebouwde schouwburg,
zoals die er tot op de dag voor de brand heeft uitgezien, met zijn
imposante decors van schilders als De Lairesse en Cornells
Troost, dan sensationele impressies van de vuurzee waarin het
gebouw onderging en waarbij 18 mensen de dood vonden en ten
slotte sombere beelden van de geblakerde ruïne, die er van het
eens zo indrukwekkende theater was overgebleven. Maar daar
mee houdt het nog niet op; want fotograaf Kors van Bennekom
heeft op verzoek van het Toneelmuseum de voormalige plek
des onheils in zijn tegenwoordige toestand in beeld gebracht:
Het oude poortje dat in tact is gebleven en nu dient als toegang
tot het Rooms Katholiek Armenkantoor, de binnenplaats met
de muur en de vensters van de regentenkamer, die nog voor een
groot deel gerestaureerd kon worden, en zelfs enige van de oude
zolderbalken die niet alleen het vuur hebben weerstaan, maar
zelfs twee eeuwen later hun oude functie nog vervullen.
ER ZIJN ook nog andere herinneringen,
zoals een stukje van het geborduurde
voorgordijn, waarschijnlijk door een sou
venir jager gevonden en bewaard, ver
schroeide bladzijden van een treurspel-
tekst, gravures van de decors die op de
avond van de ramp werden gebruikt, een
paar toneelkostuums waarvan de Rococo
stijl destijds geen bezwaar was om er
Griekse en Romeinse helden en heldinnen
in te laten optreden, en enige kijkkastjes
primitieve voorlopers van de televisie
waarin men een afbeelding van de bran
dende schouwburg „net echt” voor zijn
ogen kreeg.
tot nu toe
MOSKOU (AP) De Amerikaanse pia
nist Van Cliburn zal op 19 mei in Moskou
arriveren voor een toernee door de Sovjet
Unie om acht concerten te geven.
Een woordvoerder voor het Russische
staatsconcertagentschap Goskonsert zei
dat Van Cliburn zijn toernee op 23 mei
zal openen met een solo-optreden in de
grote zaal van het Moskouse conservatori
um, dat zal worden bij gewoond door de
Amerikaanse president Nixon, die dan een
bezoek aan de Sovjet Unie brengt.
Van Cliburn heeft al eerder toernee»
door de Sovjet Unie gemaakt en is zeer
geliefd bij het Russische publiek.
„Le Renard” (De Vos) en „l’Histoire du
Soldat” (het Verhaal van de Soldaat) zijn
ontstaan tijdens de eerste omwenteling in
zijn werkmethode. Na zijn balletten met
een grote orkestbezetting werd hij on
weerstaanbaar aangetrokken door de
charme van het kamerorkest. De eerste
schetsen voor „Le Renard” zette Strawins
ky in 1916 op papier, maar hij kon er niet
toe komen om deze kleine komische opera
te voltooien. Hij werd meer aangetrokken
door het ontwerp voor zijn ballet „Les
Noces”. Hij had in Charles Ramuz een
vriend en tekstdichter gevonden, die hem
bij zijn werk inspireerde en met wiens
hulp hij verhalen uit de Russische folklo
re in het Frans vertaalde. Toen hem het
verzoek bereikte van prinses Edmond de
Polignac om een werk te schrijven voor
een klein theater met begeleiding van
kamerorkest, hervatte hij zijn arbeid aan
„Le Renard” bijgestaan door Ramuz. Stra
winsky noemt „Le Renard” een „kluchtig
spel om te zingen en te dansen”. De
partituur is voorzien van de volgende
aanwijzingen:
„Het spel wordt gespeeld door clowns,
dansers of acrobaten, bij voorkeur op een
toneel van planken en kisten op schragen,
het orkest zit op achtergrond. De acteurs
blijven steeds op het toneel. Zij maken
hun entree op de tonen van een marsmu
ziekje, dat dient als inleiding en zij gaan
op dezelfde wijze af. De acteurs spreken
niet.
De zangers, twee bassen en twee teno
ren, staan tussen de orkestleden.”
De orkestbezetting bestaat uit: fluit,
ïngelse hoorn, es-klarinet, fagot, twee
hoorns, trompet, strijkkwartet en slag
werk, waaraan een Hongaars cimbalom is
toegevoegd. Dit speeltuig, dat afkomstig is
uit de zigeunerorkesten, is een trapezium
vormig snaarinstrument. De metalen sna
ren worden met klepelvormige stokjes
bespeeld. Het vervult een belangrijke rol
in dit werk. Het rondstappen van de haan
wordt er ritmisch door gemarkeerd en het
creëert een harmonisch verband tussen de
verschillende scènes.
De vos verschijnt en weet tot tweemaal
toe de haan te verschalken. Beide keren
wordt de haan gered door de kat en de
bok. Tenslotte wordt de vos zwaar toege
takeld en gedood en de overwinnaars
voeren een vreugdedans uit.
De regie van de opvoering door de
Nederlandse Operastichting is opgedragen
aan Erik Vos. Wetende, dat deze regisseur
zijn onderwerpen met veel originaliteit en
grote zorgvuldigheid benadert, heb ik mij
met hem in’ verbinding gesteld. Hij nodig-
UTRECHT. Dinsdagochtend is Frits
Knol eerste concertmeester van het
Utrechts Symfonie Orkest in zijn woning
in Hilversum overleden. Hij was langdu
rig ziek. Hij werd geboren 12 april 1922
en kwam bij het USO als concertmeester
in dienst in 1947
„Hebt u „de Soldaat” al eerder ge
daan?”
„Acht jaar geleden met maskers
het was een immense poppenkast, heel
romantisch, heel grotesk en aangrijpend.
De Vos regisseer ik voor het eerst.
„Is uw opvatting sindsdien gewij
zigd?”
In principe niet, maar wel uiterlijk. Wij
spelen beide stukken nu in een circus
alsof het clownsnummers waren. Daarbij
is de muziek slechts een middel om te
onderstrepen, bij vlagen wordt de muziek
volwaardig. Het is meer theater dan ope
ra.”
Benadert u de stukken toneel-tech-
nisch?”
„In zekere zin wel. Het moet in de
eerste plaats een kijkspel zijn. De moraal
moet tot de mensen doordringen. De vos
is arm en moet dus slim zijn. De haan is
dom en rijk. Toch komen de mensen in
het geweer om de rijkaard te beschermen.
De moraal van het spel van de soldaat is,
dat de mens nooit zal kunnen leven als
hij denkt door bezit gelukkiger te wor
den.”
„Denkt u dat het publiek het idee
van nachtvoorstellingen zal aanvaar
den?”
Het publiek dat wij op het oog hebben,
dat zijn de jongeren, zal zeker komen. Zij
komen niet om een opera te zien, maar
om iets van puur theater mee te maken.”
„U wilt dus meer de kant op van het
totaaltheater?”
„Wij moeten terug naar de tijd van de
komedianten, die het stuk zelf maken. Zij
moeten kunnen improviseren om de men
sen te ontmoeten die het avontuur zoeken,
daarom laat ik beide stukken in het
circus spelen. Zo iets stond Strawinsky
ook voor ogen. Deze stukken horen thuis
in een klein, experimenteel muziektheater.
Het spel moet een absurde spanning heb
ben de overdrijving moet prevaleren.”
Het Verhaal van de Soldaat is ontleend
aan een bundel sprookjes van Afanazyev.
Strawinsky en Ramuz hebben samen het
scenario gemaakt.
Het verhaal is niet specifiek Russisch.
Ook in de sprookjes van Grimm komen
wij hetzelfde onderwerp tegen. De plaats
van handeling kan ook in Duitsland,
Frankrijk of Engeland liggen.
Strawinsky heef# aan zijn muziek een
universeel karakter gegeven. Hij maakte
gebruik van totaal verschillende bronnen,
zoals de Amerikaanse ragtime, de Argen
tijnse tango, een Zwitsers fanfareorkest,
een Spaanse pasodoble, koralen van Bach
en de Weense wals. Alleen de melodie
voor de viool van de soldaat heeft een
specifiek Russische inslag.
De muziek bestaat uit een aantal losse
stukken, die samengaan met het verhaal
dat door de verteller wordt voorgelezen,
of met het spel dat door de acteurs wordt
gespeeld.
De nachtvoorstellingen vinden plaats
in Den Haag in het HOT-Theater
vrijdag- en zaterdagnacht 19 en 20
mei. In de hal van de Doelen in
Rotterdam vrijdagnacht 26 mei en
in Theater Carré in Amsterdam
zaterdagnacht 27 mei. Aanvang 00.15
uur. Dirigent Edo de Waart, regie Erik
Vos, decors en kostuums Niels Hamel.
Zangers: Simon van der Geest, Bert
van ’t Hoff, Lieuwe Visser en Tom
Haenen. Spelers: Rein Edzard, Niek
Pancras, Robert Prager en Henk Votel.
De rol van de prinses wórdt gedanst
door Yvonne Vendrig. In de pauze
tussen De Vos en het verhaal van de
Soldaat speelt het Nederlands Blazers
ensemble het Octet van Strawinsky.
Plaatsen kunt u bestellen bij de Ne
derlandse Operastichting, Stadsschouw-
ourg - Amsterdam, (a 5.).
£2K£ Z£i >N£k.£NU66£N
£R BU AMR.Ö BANK
3 N/£UW£ AV0NTW.EN
VAN ONS.
