Baggermolen schrijft
geschiedenis
LEGERPLAATS
UIT le EEUW
IN BETUWE
ONTDEKT
Besluit tot afdamming Oosterschelde
actievoerders allerminst
verlamt
K
Hl;
Romeinse hulptroepen uit Bulgarije en Noord-Griekenland
bezetten van 71 tot 82 na Christus deel van Nederland
Manaricium is Maurik
Kritische noten
Feitenkennis
Kraamkamer
Bulgaren en Grieken
A ntiquair
DEN HAAG De Zeeuwse
actievoerders hebben hun strijd
tegen de voorgenomen afsluiting
van de Oosterschelde nog lang niet
opgeheven. Ondanks het feit dat
Rijkswaterstaat een aannemer
heeft gevonden om de eerste fase
van dit Deltaplan-onderdeel uit te
voeren, hopen de tegenstanders op
het keren van het schijnbaar
onafwendbare getij.
(Van onze correspondent)
MAURIK Van 71 tot 82 na
het begin van onze jaartelling is
een deel van ons land bezet ge
wéést door Romeinse hulptroepen,
helemaal afkomstig uit Thracië,
thans Bulgarije en het noorden
van Griekenland. Dit hebben prof,
dr. J. E. Bogaers en zijn weten
schappelijk medewerker, drs. J.
K. Haalebos van het Instituut voor
Oude Geschiedenis en Archeolo
gie van de universiteit van Nij
megen kunnen bewijzen door een
aantal toevallige vondsten in het
Betuwedorp Maurik (tussen Tiel
en Amerongen). Deze hulptroe
pen zijn gelegerd geweest in een
door de Romeinen gebouwde ka
zerne, een Castellum, gelegen op
de plaats waar nu in Maurik een
jachthaven wordt gegraven.
'7 ■-
miters
ig
1 be-
Erbij
ngen
rea-
Iver-
mer.
lum-
neld.
loor-
taakt
Ver-
ieeds
nve-
van
tarop
Na bestudering van de kleine „spij-
kerpuntjes” in de rand van de pot
bleek, dat de tekst was geslagen door
soldaat Maximus. Hij vertelt op de
potrand te behoren tot een patrouille,
bestaande uit 8 a 10 man. Maximus
Het instituut had het bezoek van de
plakkers vermoedelijk te danken aan
de nauwe samenwerking die het heeft
met de allerminst populaire Rijkswa
terstaat. Projectgroepen, waarin beide
instellingen zijn vertegenwoordigd, on
derzoeken de gevolgen van een eventu
ele afsluiting van de Oosterschelde.
Het Delta-instituut werkt mee aan het
onderzoek van de biologische aspecten.
In de tijd van de plakactie ging men
er nog vanuit dat een afsluiting onver-
was de leider. De patrouille was weer
een onderdeel van een centuria, een
afdeling van 80 man onder leiding van
een zekere Firmus.
In de tweede inscriptie is wéér spra
ke van een patrouille en dan volgt de
aanduiding Coh II T. Hieruit blijkt dat
de pot heeft behoord aan de tweede
Cohort Thraciërs, een Romeinse pro
vincie gelegen in Bulgarije en Noord-
Griekenland. Dit werd bevestigd door
de tekst van de mysterieuze dakpan
stempels. Voor het eerst in de geschie
denis van de Nederlandse archeologie
Het instituut, dat stelt dat de toe
komst van een afgesloten Oosterschel
de niet kan worden overzien zolang
nog niet bekend is hoeveel Rijn- en
rioolwater er zal instromen, pleit dan
ook voor een aantal dammen in het
De zandzuiger aan het werk. Via de jacobsladder is een groot deel van een Romeins Castellum boven water gekomen.
In het mechaniek bleek een aantal munten vast te zijn blijven zitten.
bijl en waarschijnlijk een van de Ro
meinen afkomstige hamer en een
prachtige bronzen Romeinse steelpan.
Deze steelpan is door de baggermolen
jammer genoeg ernstig beschadigd.
Van de eerste vondsten, medio janu
ari, is materiaal opgekocht door een
antiqquair en via hem zijn de belang
rijkste stukken in handen gekomen
van de bekende verzamelaar H. J. E.
van Beuningen te Neerlangbroek, die
aanvankelijk niet wist waar de stuk
ken vandaan kwamen. Prof. Bogaers
kon echter bewijzen dat ze uit Maurik
afkomstig waren, doordat hij beschikte
over een stuk van een wrijfschaal. De
heer Van Beuningen bleek in het bezit
te zijn van het tweede deel. Daarnaast
bezat de heer Van Beuningen een
bronzen amfora en een bronzen pot.
Enkele soldaten hadden in de rand van
Haar-
51487.
Het staflid S. Parma, die in het
weekeinde van 27-28 mei op een Oos-
terscheldecongres sprak over het mi
lieu, hield een „objectief betoog”. „Ons
standpunt is dat, als er waterstaatkun
dig een mogelijkheid blijkt te zijn om
de Oosterschelde open te houden, we
die moeten aangrijpen”, aldus de heer
Parma. Hij vindt de uitlatingen van de
actiegroep („Als de Oosterschelde
wordt afgesloten komt er alleen kwik-
paling in de plaats van de 70 huidige
vissoorten”) overdreven. „Het is na
tuurlijk wel zo dat de functie van het
water - het schoonste van Nederland
op het ogenblik - de rol van, kinderka
mer’ voor jonge vissen zal verliezen”.
Het Romeinse bronzen vaatwerk, dat door een zandzuiger in Maurik boven water werd gehaald.
Links een amphora, rechts een pot met in de omgeslagen rand een aantal inscripties. Op de voor
grond rechts een zwaar beschadigde bronzen steelpan en links een houweel.
Om de naam van een Romeins Cas
tellum te achterhalen, is men aange
wezen op twee bronnen: de Peutinger-
kaart, een middeleeuwse kopie van een
Romeinse kaart waarop wegen en ver
dedigingswerken zijn aangegeven en
nog een Romeinse bron uit de derde
eeuw, het zogenoemde Itinerarium An-
tonini. In dit laatste stuk wordt ge
sproken over Manaricium. Daarbij
wordt verteld, dat de kazerne van deze
naam ligt op een bepaalde afstand van
Trajectum (dat is Utrecht) en van
Caruone of Carvone, waarvan wordt
aangenomen dat dit Kesteren is. Taal
kundigen menen dat men van de naam
Manaricium heel goed de plaatsnaam
Maurik kan afleiden.
Doordat de aanleg van de jachthaven
moest doorgaan, kon men niet stoppen
met zandzuigen.
Grote stukken puin van de kazerne
werden per boot op een zeer diepe
plaats in de rivier gestort. Donr deze
werkwijze zijn ongetwijfeld ook karre-
vrachten aardewerk en ander materi
aal, dat voor het onderzoek zeer be
langrijk kan zijn, verdwenen. De
Rijksdienst voor het Oudheidkundig
Bodemonderzoek te Amersfoort heeft
plannen om te zijner tijd langs de
rivieroever nog een onderzoek in te
stellen.
mijdelijk was. Het instituut nam voet
stoots aan dat Waterstaat pas na een
grondig onderzoek tot de conclusie was
gekomen dat er geen enkele mogelijk
heid was om - met in achtneming van
de veiligheidsoverwegingen - de Oos
terschelde open te houden.
Uit het laatste rapport van de over
heidsdienst is het instituut echter ge
bleken dat Rijkswaterstaat niet alle
alternatieven zo grondig heeft onder
zocht. Dat was aanleiding voor de elf
stafleden van het instituut om een
paar kritische noten op schrift te stel
len en die, door alle stafleden onderte
kend, naar Rijkswaterstaat op te stu
ren. Hoewel aan de lijst van groeperin
gen, die het Delta-beleid van de over
heid bekritiseren, dus nog een instel
ling is toegevoegd, is het nog de vraag
in welke mate de actiegroepen de
steun zullen krijgen van het Delta-
instituut. „Wij zijn biologen, geen wa
terstaatkundigen”, aldus directeur K. F.
Vaas van het instituut.
Door een baggermolen is de afgelo
pen maanden een stuk vaderlandse ge
schiedenis geschreven. Sinds half janu
ari van dit jaar wordt in de waarden
zand gezogen. Op 6 maart werd prof,
dr. Bogaers gewaarschuwd door het
schoolhoofd A. Datema uit Kesteren.
Hij had gezien, dat er via de bagger
molens resten van een Romeins bouw
werk naar boven kwamen.
Samen met leden van de Archeologi
sche Werkgemeenschap en de provinci
ale archeoloog voor Gelderland, drs. R.
S. Hulst, werd vastgesteld dat men in
Maurik te doen had met een groot
Romeins bouwwerk. Er kwamen grote
brokken tufsteen, veel dakpannen, aar
dewerk en zelfs delen van schepen te
voorschijn.
Doch daarbij bleef het niet. Er wer
den stukken vloer van het zogenoemde
Romeinse beton gevonden, gebakken
tegels en zelfs delen van een centrale
verwarming. Het belangrijkste was
echter dat er stempels op de dakpan
nen voorkwamen, naast afdrukken van
hondepoten en met spijkers beslagen
schoeisel. De meeste stempels zijn van
militaire aard en in hoofdzaak afkom
stig van het leger van Germania Infe
rior, ofwel de provincie Beneden Ger-
manië.
Deze stempels werden gebakken in
de Holdeum bij Berg en Dal. Er kwa
men ook stempels naar boven van het
30ste legioen, dat na 120 na Christus
gelegerd is geweest in de legerplaats
Vetera te Xanten. Voorts vond men
nog een stempel van het 22ste legioen
uit Bonn en uit Xanten. Daarnaast
werden enkele dakpannen met stem
pels van zeer mysterieuze aard opge
vist.
deze pot met een scherp gepunt voor
werp een tekst geslagenAlle stuk
ken uit de verzameling, die afkomstig
waren uit Maurik, verhuisden voor on
derzoek naar het instituut in Nijmegen.
ben een zeer nuttig effect gehad. Maar
de te sterke polarisatie van het ogen
blik werkt niet ten bate van het mi
lieu. Kreten als „de bouwketen van
waterstaat zijn brandbaar” slaan na
tuurlijk nergens op. De actievoerders
moeten ermee rekening houden dat zij
staan tegenover mensen die over veel
feitenkennis beschikken. Daar begin je
niets tegen met slogans. Met een even
grote feitenkennis moet je komen. Wat
dat betreft willen we helpen. Bij ons is
niet alleen sprake van een wetenschap
pelijke benadering, maar ook van een
maatschappelijk geëngageerde.
De afsluiting van de Oosterschelde -
tien jaar geleden door de Zeeuwen,
met de Watersnoodramp tamelijk vers
in het geheugen, nog als vanzelfspre
kend beschouwd - wordt inmiddels ook
vanuit een heel andere hoek kritisch
bekeken.De Deltadienst van waterstaat
heeft namelijk zelf een werkgroep op
gericht met de opdracht de biologische
gevolgen van de grote waterstaatkun
dige ingreep te bekijken. Het Delta-
instituut in Yerseke noemt dit een
verheugende ontwikkeling. Resultaten
zullen echter voorlopig op zich laten
wachten. Een gezamenlijk rapport van
de diverse Deltadiensten zal waar
schijnlijk dit jaar niet meer gereedko
men.
De vraag is hoe sterk het ministerie
van Verkeer en Waterstaat - verant
woordelijk voor het deltaplan - staat,
nu milieu-experts, actievoerders en een
groot deel van de bevolking arm-in-
arm boven op de Zeeuwse dijken in de
bres gaan staan en zelfs een bepaald
deel van Rijkswaterstaat zich kenne
lijk buigt over eventuele alternatieven.
Minister Drees van Verkeer en Water
staat heeft onlangs in de Tweede Ka
mer zich duidelijk uitgelaten. De Oos
terschelde gaat dicht, zei hij.
watergebied. Het deel dat aan de
Noordzee grenst zou ’zout’ moeten blij
ven. Daarachter zou een zoetwaterre-
servoir kunnen komen, onder meer
voor het bestrijden van de verzilting.
Ir. Loeff van de Studiegroep Ooster
schelde wil liever de Oosterschelde
houden zoals deze nu is. Zijn bezwaren
tegen de afsluiting gelden de nadelen
voor visstand en visserij, oester- en
mosselcultuur, en de recreatie. Stran
den langs stilstaand water vervuilen.
De buit voor de sportvissers staat op
het spel en als zeezeiler vindt hij dat
bij het ontbreken van het getij er veel
minder eisen aan de varensman wor
den gesteld.
De Deltadienst wil volgens ir. Loeff
zo spoedig mogelijk een „point of no
return” bereiken. Ook hij beleefde de
gunning van de werken van de eerste
fase allerminst als de genadeklap. Dr.
K. F. Vaas van het Delta-instituut:
„Ach, wat is het point of no return”.
Financieel zal dat punt al wel bereikt
zijn .Tot dusver hebben de plannen
ongeveer ƒ163 miljoen gekost. Maar
het hangt er van af wat Den Haag er
voor over heeft. Biologisch is het point
of no return pas bereikt op het ogen
blik dat er geen getij meer is. Dat is
doorslaggevend voor het leven in de
zee-arm.
was door enkele unieke stukken bewe
zen, dat Romeinse hulptroepen uit
Thracië in Maurik gelegerd waren ge
weest.
Uit andere vondsten kon worden ge
concludeerd dat deze hulptroepen kort
na de opstand der Bataven in Maurik
waren gearriveerd, namelijk in 71 en
daar zijn gebleven tot 82 na Christus.
Dit werd bevestigd door de vondst van
een aantal unieke munten, die in het
mechaniek van de zandzuiger waren
achtergebleven. De vondst werd ge
completeerd door enkele houwelen, een
Prof. dr. Bogaers en drs. Haalebos bestuderen de inscripties, die tot een opzienbarende ontdek
king hebben geleid.
De bronzen kookpot met omge
slagen rand. In deze rand heeft
een Romeins soldaat met een pun
tig voorwerp zeer belangrijke ge
gevens voor onze vaderlandse ge
schiedenis achtergelaten. De
unieke pot kwam via de zandzui
ger boven water.
1
ers
ikantie-
:n wij
Ir. J. Loeff uit Veere van de Studie
groep Oosterschelde, gepensioneerd
scheepsbouwkundige, fervent zeezeiler
en één van de eerste actievoerders,
heeft het strijdplan al uitgestippeld.
„De enige manier waarop de afsluiting
ongedaan kan worden gemaakt is de
volksvertegenwoordiging te bewegen
via een initiatief de wet op de Delta
werken te veranderen”. De lijst van
Kamerleden ligt opengeslagen naast
zijn telefoon.
Volgens ir. Loeff neemt het aantal
tegenstanders van de dam snel toe
„Een enquête van het Politiek Cen
trum van de Utrechtse Universiteit
wees uit dat nu al 70 percent tegen de
afsluiting is; 22 percent is voor. Ook de
groep mensen die bereid is over te
gaan tot acties lijkt te groeien .Onlangs
werd de „Zeeuwse Geuzen” opgericht,
die heeft aangekondigd te zullen over
gaan tot harde acties. Ir. Loeff heeft
nog geen contact met deze nieuwe
groep en maakt ook niet de indruk
daar veel behoefte aan te hebben. „Ik
sla acties met veel belangstelling en
vaak met instemming gade. Maar toe
standen met stickers en dergelijke heb
ben volgens mij weinig nut”.
Een van de instellingen die heeft
ondervonden wat het is om op een
ochtend voor een met stickers dichtge
plakt kantoor te staan, is het Delta
Instituut voor Hydrobiologisch Onder
zoek in Yerseke.
Het is nog niet bekend welke acties
de Zeeuwen voorlopig staan te wach
ten. Paul de Schipper van de Actie
groep Oosterschelde: We weten het
nog niet. Tot dusver is het een kwestie
geweest van een reactie van onze
kant op een actie van Rijkswaterstaat.
Improviseren dus.
De heer Parma van het Delta-insti
tuut over de actiegroepen: Zij heb-
De pas uit het ei gekomen vissen
nemen namelijk voor de groeiperiode
hun toevlucht tot de Oosterschelde.
Daarna keren zij terug naar de Noord
zee. Als de Oosterschelde wordt afge
sloten, zal dat een harde klap zijn
voor de zeevisserij. Een ander belang
rijk gevaar is dat de Oosterschelde,
waar nu een gerijpte flora en fauna
tiert, geen graadmeter meer kan zijn
voor veranderingen in het milieu na
een zo’n grote ingreep als permanente
afsluiting.
1
