Richard Eindlater van KONINGEN VAN ENGELS TONEEL k AAN SHAKESPEARE AFGEMETEN Honderd jaren eenzaamheid I CU.kui]t er nog 4 bont nachtjes over Slapen Japan film boeit op festival Gabriel Garcia Marquez: „The Player Kings „Toneelprijs hoort in systeem Jersey japonnen. Passend als een tweede huid. dat me heeft tegengewerkt” /.50^ %jaan LOUDI NIJHOFF WEIGERDE THEO D OR JERSEY SHOP Boek Jack Loorij over Barokmuziek Twaalfjarig meisje soliste bij orkest „WITBOEK” VAN ZUID-AMERIKA frits w vandeR ven I I f ijs «ttC RODIER/Paris. MODE VOOR MANNEN, r.. J 9 MAANDAG 5 JUNI 1972 Smalfilm Festijn in Bloemendaal Zachte jersey japonnen. De ideale kombinatie van gemak en elegance. Wij hebben ze. In gedurfde en eenvoudige modellen. In felle of tere tinten. In maat 38, maar ook in maat 48. Wie van jersey houdt mag deze kollektie niet missen. Barteljorisstraat 27 Haarlem telefoon (023) 320618 „THE PLAYER KINGS” heet een boek (uitgegeven door Weidenfeld en Nicholson in Londen) dat de En gelse journalist, radiocommentator en voormalige toneelcriticus Richard Eindlater heeft geschreven over negen acteurs, die naar zijn mening de grootsten van Engeland waren of zijn. De maatschaf die hij daarbij heeft aangelegd om te bepalen of een acteur „groot” mag worden genoemd, is typisch Engels: De grootheid van een acteur wordt gemeten naar het formaat van zijn Shakespeare-vertolkingen. Op het Britse toneel vormen de grandioze helden en schurken van Shake speare nog altijd een onvergelijkelijke uitdaging voor een toneelspeler en „een man die zich niet heeft kun nen identificeren met althans één van die titanische rollen, moet als een tweede-rangs acteur worden be schouwd, ongeacht wat hij buiten Shakespeare pres teert”, schrijft Eindlater. Het is een standpunt dat in andere landen dan Engeland zeker niet algemeen onderschreven zal worden. ofu wel of niet komt op de opening van uw bonthuis in de Kalverstraat op nr 174 te Amsterdam... Sweet dreams!!! *van 9 tot 17 juni ’’bontkijkdagen Natuurlijke” Hamlet De tijdgenoten AMSTERDAM Actrice Loudi Nijhoff heeft de toneelprijs, de Theo d’Or, geweigerd. Dat wisten we alle maal al. Maar, net terug van een weekje Parijs met haar dochter die in New York toneel speelt, wil ze thuis graag praten over de achter grond waartegen de weigering moet worden gezien. Na ruim een uur is het echter welletjes en wordt de in terviewer met betrekkelijk zachte hand uitgeleide gedaan. Over een uur staat er wéér een krant op de stoep. „Trek het niet te veel in het negatie ve. Noem niet te veel namen. Er ko men alleen maar ordinaire rellen van en dat is wel het laatste waaraan ik behoefte heb”, roept de 71-jarige ac trice me op de trap na. BONT [Wafel. Ongebreideld Magisch realisme mi LOUDI NIJHOFF SIMON KOSTER SIM TEUNISSE jl- IAAAAAAMAAAA- inhouden, dat Jack Loorij hoogstwaar schijnlijk niet meer zijn werk zal hervat ten omdat het einde van zijn studie onge veer zal samenvallen met het tijdstip van zijn pensionering. over- zo er MAAR VOOR DE ENGELSE ACTEURS over wie Eindlater schrijft, vooral wat het verleden betreft, is die maatschaf den kelijk wel aanvaardbaar. Want de betekenis van toneelspelers uit de historie kan duidelijker worden bepaald aan de hand van het oordeel van tijdgenoten over hun Shakespeare-ver tolkingen dan over hun optreden in stukken die ons weinig meer zeggen. De wijze waarop zij hun Shakespeare-rollen hebben begrepen en op hun publiek hebben overgebracht, vormt dan ook het uitgangspunt van elk der negen portretten van „Player Kings” in Findlaters boek. kt r/r er n- ik. in. st. 32 in: io. de no el. •e- ig. :ht .00 st ars, vs. .00 .00 in. .11 .00 m. :a- .55 de .11 .00 op [o- .55 .35 .25 .00 .00 .55 .55 WWVWWtrtWWVWVWWW AMSTERDAM. De 12-jarige Ameri kaanse violiste Lilit Gampel zal op 19 juni in het Concertgebouw in Amsterdam het vioolconcert van Bruch vertolken. Het meisje, dat twee jaar geleden de 1ste prijs won op een concours voor jonge musici in Los Angeles, wordt begeleid door het Amsterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Anton Kersjes. Het orkest opent de avond met „Nones” van Luigi Berio. Laurence Olivier als Hamlet in een monoloog. nale reputatie kreeg dat hij in 1803, toen de vrede van Amiens een korte onderbreking in de Napoleontische oor logen had gebracht, een grote tournee door Europa kon ondernemen en in Parijs zelfs door de beroemde Eranse acteur Talma werd gefêteerd. Na hem kwam Edmund Kean (1789-1833) wiens Jack Loorjj gaat z(jn t(jd behalve uiteraard zijn bemoeienissen als dirigent van dc Haendel-vereniging en het Utrechts Oratorium-koor besteden aan het schrijven van deze studie. Dat zal zo’n drie tot vier jaar in beslag gaan nemen. Verder zal hij alleen beschikbaar blijven voor het uitbrengen van adviezen. In het bijzonder op het gebied van de automati sering. Jack Loorij is ruim 32 jaar werkzaam bij het centraal beheer. Hij kreeg bijzon der verlof van zijn werkgever wat zal BLOEMENDAAL. De film „Expo Peo ple” van de heer H. C. Hogenbjjl van de Haarlemse Smalfilm Liga is zaterdam uit geroepen tot één van de vijf beste films die werden vertoond op het tweede Haar lem Smalfilmfestijn. De jury, die onder voorzitterschap stond van NCRV’s Jan van Hillo, was unaniem van oordeel dat „Expo People”, dat een verslag geeft van de wereldtentoonstelling 1970 in Japan, een zeer boeiende reportage was met een uitstekende lay-out Bij Meulenhoff in Amsterdam ver scheen in vertaling van C.A.G. van den Broek de Nederlandse uitgave van „Cien Anos de Soledad”, monumentale roman van de Columbiaan Garcia Marquez. Men zou dit ruim 400 blad zijden tellende werk een fantastische familieroman kunnen noemen; het exotische, tragische verhaal van de fa milie Buendia, die de stad Macondo op het moeras veroverde, ruim een eeuw voordat deze haar apokalyptisch einde vindt. toneelloopbaan door zijn vroege dood slechts negentien jaar heeft geduurd, maar die in die tijd in tal van grote Shakespeare-rollen heeft geschitterd, bovenal als Othello en als Shylock. Hij was jarenlang de afgod van het pu bliek, dat bij zijn optreden vocht om plaatsen; maar hij raakte in discrediet door zijn wangedrag en voortdurende dronkenschap en stierf half krankzin nig. LATER IN DE negentiende eeuw werd het Engelse toneel beheerst door William Charles Macready (1793-1873) en vervolgens door Henry Irving (1838- 1905), de eerste „Sir” onder de Engelse toneelspelers en volgens velen de eer ste „natuurlijke” Hamlet. De intellec tuele verfijning van de Engelse toneel- speelkunst, begonnen door Irving, werd voortgezet door Johnston Forbes-Ro bertson (1835-1937), die ook weer in het bijzonder uitblonk als Hamlet en zelfs „Dé Hamlet van een hele genera tie Hamlets” wordt genoemd; hij vormde de voornaamste brug tussen speelstijl en repertoire-keuze van de negentiende en die van de twintigste eeuw in Engeland, en enigermate ook in Amerika, waar hij heel veel heeft gespeeld. boekenboeken boekenboeken! boekenboekenboekenboeken! boekenboekenboekenboekenl boekenboekenboekenboekenl boekenboeken boekenboeken WIJ ONTVINGEN boekenboeken boekenboekenboekenboekenl boekenboekenboekenboekenl boekenboekenboekenboekenl boekenboekenboekenboekenl GROTE HOUTSTRAAT 26-30 HAARLEM I kon worden gespeeld omdat vrienden van de actrice er geld in staken, nadat de beloofde subsidie van de gemeente Am sterdam uitbleef. De Raad van de Kunst had CRM tot twee keer toe geadviseerd geen subsidie te geven en daarom gaf Amsterdam ook geen spie. De gesubsidi eerde gezelschappen wilden Loudi’s initia tief ook niet steunen. Na de eerste succes rijke speelperiode was er een flink tekort. Ze was bijna failliet. Maar dank zij particuliere hulp kon het stuk in het najaar nog drie maanden met veel succes worden gespeeld. Er werden in totaal 90 voorstellingen gegeven. Loudi Nijhoff is moe van het gepraat over het systeem dat haar zo veel verdriet en ergernis heeft bezorgd. „Die prijs hoort in hetzelfde systeem, dat me zo heeft tegengewerkt”, zegt Loudi Nijhoff die met haar weigering heeft duidelijk gemaakt hoe het toneel er hier voorstaat. Ze heeft met dat standpunt zichzelf inderdaad een prijs gegeven, zoals de Nieuwe Linie schreef. Het is een uitspraak die Loudi Nijhoff erg gelukkig heeft gemaakt. (Van onze correspondent) HILVERSUM. Jack P. Loorij, stich ter en dirigent van de Nederlandse Haen del-vereniging, gaat een boek schrijven over de barokmuziek, in het bijzonder uit het ouvre van Handel zelf. Voor research en studie worden hem faciliteiten geboden aan het instituut van de universiteit in Utrecht. TE BEGINNEN bij David Garrick die in 1741, op zijn vieren twintigste jaar, zonder enige voorafgaande opleiding debu teerde in de titelrol van „Richard III” en binnen enkele weken de sensatie van Londen was omdat hij, in tegenstelling tot de andere acteurs van zijn tijd, niet declameerde en niet „brulde” maar van de rol een levende figuur maakte. Na dat opzien barende debuut bleef Garrick die eigenlijk advocaat had Eveneens tot de beste vijf behoorde „Totrimornottotrim”, gemaakt door de heer J. P. van Eerden van Smalfilmclub Velsen, waarin onder meer de humor werd geroemd, alsmede „Alweer een film” van de „Smalle Band Amsterdam” en „Zelfportret”, een produkt van Bob Steven hagen van de Haagse Amateur Filmclub. In deze laatste film viel in het bijzonder de montage en algehele vormgeving op. Veel lof had de jury tenslotte voor een film van de kunstschilder Ab Steenvoor den van de Noordwijkse Film Club, geti teld Ontwaken. In een bijzonder goede lay-out ontwikkelt zich een impressionis tisch verhaal dat met verschillende surre alistische beelden is doortrokken. „Ontwaken” was zaterdag de enige film in het experimentele genre. Veelal werden de onderwerpen gezocht in het documen taire vlak, waarbij vaak filmbeelden als dia’s werden verpakt, of zochten de fil mers het in de (anekdotische) speelfilm. Er viel vaak aantrekkelijke cameraregie te zien, in combinatie met goede belichting en mooie fotografie. Enkele filmers had den het helaas in een veel te lang werkje gezocht dat door de langdradige uitwer king spoedig de aandacht verloren liet gaan wel bleek dat de amateurs kosten noch moeite sparen om tot een zo’n ac ceptabel mogelijk produkt te komen. Aanvankelijk zouden de zes beste films worden aangewezen. De fury besloot ech ter tot het aantal van de vijf beste films omdat deze onderling een grote homoge niteit vertoonden en een mogelijke zesde film niet aan de vereiste norm voldeed. De prijzen bestonden uit een oorkonde, die vergezeld ging van een stuk mineraal. DE TWEEDE HELFT van Findlaters boek is gewijd aan de drie „Player Kings” van onze eigen tijd: John Giel gud (geb. 1904), de perfectionist, Lau rence Olivier (geb. 1907), de man van „virtuose veelzijdigheid en acrobatische energie”, en Michael Redgrave (geb. 1908), de acteur van „verfijnde smaak en soms Dionysische kracht”. Ook deze drie hebben uiteraard grote prestaties verricht in Shakespeare-rollen, maar van hen moet Findlater toch toegeven dat zij sommige van hun belangrijkste successen in ander werk hebben be haald: Gielgud in Tsjechovs „Kersen tuin”, „Meeuw” en „Drie zusters”; Oli vier als Archie Rice in Osborne’s „The entertainer” en als de kapitein in Strindbergs „Dodendans”; Redgrave als Strindbergs „Vader” en Tsjechovs „Oom Wanja”. Voor hen kan Shake speare onmogelijk de enige maatstaf blijven. „The Player Kings” is een boeiend, met grote kennis van zaken geschreven boek, dat echter één vraag onbeant woord laat: zijn er op het Engelse toneel nooit „Player Queens” geweest, die waard waren, door Findlater te worden vermeld? Geen wonder dan ook, dat zijn vrouw Ursula bij zo’n man haar ge duld verliesth en hem toeroept: Als je dan zo nodig gek moet worden, doe dat dan op je eentje en breng het niet op je kinderen over. Alles in dit boek is mogelijk: geeste lijken die met behulp van chocolade de levitatieproef verrichten; gelovigen die het godshuis afbreken en vrijmetse laars die het weer opbouwen. Wie een verhaal wil lezen terwille van het verhaal, komt in dit boek aan zijn trek: José Arcadio is een alles beproevend alchemist, zijn zoon Aure- liano Buendia de leider van 42 misluk te omwentelingen die alle tot doel hadden, voor eeuwig en altijd af te rekenen met de corruptie en traagheid van een misdadig bewind. Bovendien zet hij 17 bastaards op de wereld, die echter allen vallen door sluipmoorde naarshand. „Honderd Jaren Eenzaamheid” is een werk vol ongebreidelde fantasie, hard realisme, clericalisme, bijgeloof en on macht tegenover de natuur, terwijl over alles de dreiging hangt van de door stammoeder Ursula voorspelde ondergang van Macondo en het ge slacht der Buendias. veel toneelspelers als mensen. Maar je hebt kennis en kunde nodig. Want me vrouw Theo Mann-Bouwmeester zei al dat talent er is om de hoek van de straat. En Anatole France: „Talent is geduld.” Wat haar steekt is de onderdanige hou ding van de Nederlandse toneelspelers die zich laten manipuleren. In 1964 zegde ze haar lidmaatschap van de Nederlandse Vereniging van Toneelkunstenaars op om dat het reizen en trekken, repeteren en spelen, het gebrek aan ontspanning en rust, de creativiteit van de acteurs verlo ren deed en doet gaan. Waarom nog altijd geen vaste vrije dag voor de toneelspeler zoals de kapper, de slager en de bakker? vraagt ze zich af. Nu heeft een acteur ook geen tijd om in het buitenland te kijken hoe ze het daar doen, om daar nieuwe indrukken op te doen. Door het huidige toneelbestel is er praktisch een 80-urige werkweek. Dat de acteur onder deze omstandigheden niet tot een bezinning over zijn bestaan kan ko men, is volgens haar duidelijk. Ruimte om te leven en te werken zoals het toneel in deze tijd het eist, is haars inziens daar door onmogelijk. Dat vond ze in 1965 en dat vindt ze nu, want er is in dat opzicht niets veranderd. In 1969 zou ze bij Globe de hoofdrol spelen in de Spaanse Hoer van Hugo Claus. Ze wilde graag, want de rol was voor haar „geknipt”. Maar tijdens de re petities zag Loudi Nijhoff dat er op de geplande premièredag onmogelijk een vol waardige voorstelling af kon zijn. Ze stapte eruit want ze paste ervoor om aan een onwaardige produktie mee te werken. De collega’s vonden ook dat er te weinig oefentijd was. Maar niemand deed de mond open. Als er maar voorstellingen zijn geboekt. Het ouwe liedje, de econo mie gaat voor. „Er werd toen behoorlijk op mijn hart getrapt. Maar de acteur is een slaaf, hij wordt dom gehouden en zwijgt”, zegt Loudi. Nog een voorbeeld van de wantoestan den waarin Loudi zo graag verandering zou willen brengen. Josephine van Gaste ren vroeg haar het komend seizoen met Henk van Ulsen te spelen in „Mother Adam” van Charles Dyer. „Echt een rol voor mij. Maar ik wilde twee maanden repetities en 15 try-outs. Ik mocht van de zakelijke leider vier try-outs hebben.” „Ze zouden een voorbeeld moeten ne men aan onze grote cabaretiers die ook twee maanden try-outs in de provincie hebben vóór de première. Dan krijg je pas een verantwoorde voorstelling. Maar bij het toneel heerst een kortzichtigheid, die je de haren te berge doet rijzen.” Loudi Nijhoff werd de Theo d’Or toege kend voor haar rol in „Clair Obscur”. Ze heeft in dat stuk heerlijk gewerkt met Joan Remmelts en Hans Boswinkel (later door Willem Nijholt vervangen) omdat ze de tijd van voorbereiding had en echt contact met haar collega’s. „Clair Obscur” van Marguérite Duras vergrootglas, het compas. In zijn dreven reactie op deze voor ons simpele zaken Buendia offert een deel van zijn familiebezit voor en zet met de lens bijna zijn huis in vlam en wil met de magneet de aarde haar goud ontfutselen accentueert de schrijver de noodlottige „eenzaamheid” van mens en volk van Latijns Ameri ka. Marquez’ genie staat er borg voor dat men het dramatische, rijk-gevarie- erde panorama van land, familie en enkeling ademloos volgt, terwijl men bij al het verbijsterende dat men leest nauwelijks ooit een glimlach kan on derdrukken. Terwijl de hele wereld weet dat de aarde rond is, gaat José Arcadio Buen dia, met behulpj van enige nautische instrumenten van de zigeuner Melqu- iades, dit nog eens op eigen houtje vaststellen. Rillend van koorts om de in naarstig onderzoek doorwaakte nachten deelt hij zijn bevinding aan tafel op plechtige toon aan zijn kinde ren mee: „De aarde is zo rond als een sinaasappel”. UITGEVERIJ MALMBERG-’s HER- TOGENBOSCH In de „Pietje Prik-serie” van Lea Smulders „Pietje Prik krijgt twintig kinderen”. Een leuke serie voor de iongste lezertjes. Piet Nowee’s Arendsoog-serie is aangevuld met „Mexicaans Avontuur”. moeten worden en een paar jaar in de wijnhandel was geweest tot zijn dood in 1779 algemeen erkend als de groot ste acteur van zijn land en misschien wel van Europa. Garricks opvolger was John Philip Kemble (1757-1823) die vooral door zijn „Hamlet” een zo grote intematio- Het is echter veel meer dan een familieroman; het is een witboek van alles wat zich sinds onheuglijke tijden op het Zuid-Amerikaanse subcontinent heeft afgespeeld: natuurrampen, ex ploitatie, zinloze oorlogen, meedogenlo ze onderdrukking, de landing van Francis Drake. De thans 43-jarige Garcia Marquez is één van die Latijns-Amerikaanse schrijvers die de laatste decennia in ternationale faam hebben verworven zoals de Argentijn Jorge Luis Borges, de Chileen Pablo Neruda, Miguel Astu rias van Guatemala en de Peruaan Mario Vargas Llosa. Het boek heeft stormenderhand overal ter wereld critici en lezers vero verd, werd bekroond in Italië en in Frankrijk kreeg het de prijs voor het beste buitenlandse boek. In de moeder taal werden er reeds meer dan een miljoen exemplaren van verkocht. Evenals het onlangs van de 72-jarige Asturias verschenen huiveringwekken de werk „De President”, brengt ook het magisch realisme van „Honderd Jaren Eenzaamheid” lot en leven van de Zuid Amerikaan ons zoveel nader. De tragi sche geschiedenis van Zuid Amerika, zijn isolement, het noodlot van zijn bewoners wordt door de schrijver ge concentreerd in het onaanzienlijke dorp Macondo, waarvan het huis van de Buendias het middelpunt vormt. Garcia Marquez toont zich een onge lofelijke kunstenaar, die op vrijwel iedere bladzijde een vaak koddig aan doende mengeling geeft van mythe en navrante werkelijkheid. Hij introduceert een zigeunerfamilie die in de persoon van Melquiades de naieve Buendia de laatste wereldwon deren toont; wonderen, die in de be schaafde weredl allang gemeengoed zijn geworden: het ijs, de magneet, het Uw vakantie-start begint bij ons. Gemakkelijke kleding voor in de auto. Vrijetijdskleding van Rodier is uniek. Voorbeelden? Pantalons, pullovers, shirts, vesten, behaaglijke overhemden enz. Niet uitstellen, direkt komen kijken. U heeft beslist geen spijt. Al bij het eerste kopje koffie-met-koek („Bent u koekjesachtig?”, vroeg ze) komt „de weigering” ter sprake. Ze doet uit de doeken hoe het is gegaan. Ze is een heel aparte gesprekspartner. Niet alleen praat ze bezeten over de toneelsituatie zoals die er volgens haar moet uitzien, ze wil niet dat ik schrijf als zij praat. Eerst praten, dan noteren. Ze heeft ogen-contact odig, raakt van slag als tegen iemand praat die „als een gek” zit te pennen. Allereerst, stelt Loudi Nijhoff, ben ik degenen die me de prijs hebben toegewe zen, zeer erkentelijk. Ze vindt het jam mer, dat dat niet in de publiciteit is gekomen. Prijzen horen volgens haar thuis in een verleden tijd. Waarin het leven, dus ook het toneel, anders was. „Het toneel van de grote rollen, sterren, prijzen is voorbij”, is haar mening. Het ontbreekt hier volgens haar aan visie gerichtheid, leiding. vakbekwaamheid, samenwerken, team-work; de basis om theater te maken. Zij probeert een toneelvorm voor deze tijd te ontdekken maar heeft die voorals nog alleen in sommige andere landen gevonden. „Van wezenlijke vernieuwing en groei is hier geen sprake.” Loudi Nij hoff: „Ik heb geen plannen voor stukken. Ik wil graag naar Tsjecho-Slowakije .Po len en de workshops in Londen. Ik ben vijf keer in Polen geweest, maar ik heb nog nooit een studiebeurs gekregen”. Maar daar kan verandering in komen want de aanvraag ligt bij CRM. Het toewijzen van de Theo d’Or („een gouden plak”, zegt ze) was de bekroning van een rijk gevarieerd toneelleven. Stu dio bijvoorbeeld, als ik haar daarnaar vraag, voelde ze zich daar niet als een vis In het water Heerlijke jaren” noemt ze de seizoenen die ze er was. Behalve in eenakters van D’Obaldia. Edward Albee’s An American Dream en stukken van Becket en Ionesco, speelde ze in Mrozeks Tango een oud excentriek tantetje. Cees van lersel regisseerde. Na Tango werd Loudi de laan uitge stuurd, hoewel ze schitterend functioneer de bij Studio. „Ik werd ineens uit mijn werk gegooid, uit mijn mógelijkheden. Van de ene op de andere dag. Geen werk meer, zeiden ze. Dat was een enorme frustratie voor me.” Daarna speelde ze bij het NRT o.a. in Perthus. De Nederlandse Comedie liet Heinz Engels „Tango” regisseren en Loudi Nijhoff speelde er met plezier en suc ces de rol die ze eerder bij Studio had gecreëerd. Bij Studio werkte Loudi Nijhoff zoals ze dacht dat het moest. „Een rol waarma ken doe je met je lichaam, met je geest. Think, move, speak. Het gaat erom wat je bent. Je moet je lichaam leren hanteren en je geest. Je moet je bewust worden van je gevoelens en als actrice tot uit drukking brengen wat je voelt. Je moet duidelijk maken wat je voelt als je ver driet hebt, eerlijk, anders wordt het imi teren. En dat kunnen we allemaal. We hebben tenslotte allemaal vader-en-moe- dertje gespeeld. Wat dat betreft zijn er zo ■Sb

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1972 | | pagina 9