Nadruk
LIJ NAAR LOEF
ROOMS-KATHOLIEKEN OP WEG VAN
ALCOHOL OF DRUGS KUNNEN REDDEN”
„ALLEEN GOD ZAL VERSLAAFDEN AAN
Beweging in gesloten blok
KERN WORDT ACTIEF (1)
DE PASSIEVE
op
geestelijke
kant
Junkie-dominee David Wilkerson zegt:
14
ZATERDAG 1 JULI 1972
Erbij
(Van onze redactie in Amsterdam)
Groepstherapie
(Van onze politicologische medewerker)
Wie probeert de rol van de Nederlandse rooms-katholieken in het poli
tiek gebeuren te omschrijven, ontkomt niet aan een merkwaardige dub
bele constatering: ze vormen een grote groep die, politiek, zeer lang in de
schaduw is gebleven van andere groepen. Tegelijkertijd was en is ze de
kern van de Nederlandse politiek, in zoverre dat niets van belang in
Nederland tot stand is kunnen komen zonder steun van de katholieken.
Gevolg is geweest, dat de politiek in Nederland er „naar is gaan staan”.
De vraag is anderhalve eeuw lang niet zozeer geweest: welk beleid is
noodzakelijk, maar veeleer: welk beleid komt tot stand, omdat de katho
lieken daaraan wensen mee te werken. De katholieken vormen sedert de
opkomst van het parlementaire stelsel de passieve kern van het Neder
landse politieke systeem.
Vijf stappen
AMSTERDAM „Een ver
slaafde aan alcohol of drugs kan
door géén dokter, géén psychiater
en géén actie of kick-centrum ge
holpen worden”. David Wilkerson,
de junkie-dominee van New York,
prijst het naar zijn idee enige pro
bate middel aan: „Geloof en ver
trouw op God”. Met veel élan en
met een voor velen haast beang
stigende overredingskracht ver
kondigt David Wilkerson sedert
1958 de „hernieuwende kracht van
God”, die juist verslaafden aan
verdovende middelen en anderen
die in grote moeilijkheden ver
keren, kan leiden naar een „ge
lukkig en nieuw leven”. David
Wilkerson, veertig jaar, is in
Nederland geweest om hier het
evangelisatieproces van „Teen
Challenge” zoals hij zijn be
weging noemt te stimuleren.
Ruim vijfduizend mensen bezoch
ten de meeting die Wilkerson in
de Haagse Houtrusthallen hield.
De meeting was een onderdeel van
een preventief programma waar
mee Teen Challenge verslaving
poogt te voorkomen. De vlammen
de geloofsgetuigenis van de voor
ganger „Jezus Christus kan je
het enige ware doel om voor te
leven geven” bracht honderden
jonge mensen naar voren waarmee
zij aangaven „voor Christus te
willen kiezen”. Op verzoek van
Wilkerson wierpen verslaafden
aan drugs en tabak hun verdoven
de middelen en rookwaar op het
podium. Tijdens de druk bezochte
meeting in het Amsterdamse Con
certgebouw ging het wat rustiger
DAVID WILKERSON
DRS. J. VAN DEN BERG
Prof. Romme
(wordt vervolgd)
Hij betoogt dat medische ontwen
ning van een verslavend middel - of
dat nu heroine of alcohol is - vaak
weinig effectief is: 85 tot 95 pet der
patiënten keert na de ontwenning
uiteindelijk toch weer terug naar het
vertrouwde middel, tenminste als zij
na ontslag uit het centrum niet ver
der begeleid worden. „Het probleem
„Als die problemen kunnen worden
opgelost, kunnen de ex-patiënten mis
schien weer maatschappelijk functione
ren. Als ze in de prostitutie terecht zijn
gekomen of in een jeugdbende of ver
slaafd zijn geraakt, dan zullen ze als
oorzaak opgeven „ik raakte mijn baantje
steeds kwijt„ of „ik had altijd ruzie
De liberalen onder Thorbecke had
den die katholieke steun ook nodig om
voldoende pressie te kunnen uitoefenen
ter wille van een grondwetswijziging.
Thorbecke heeft zijn belangrijke ge
meente- en provinciewet dank zij de
steun der katholieken door de Kamers
heen kunnen krijgen.
thuis” of „ik had nooit vrienden”. Het
is dan geen oplossing om ze een baan
te bezorgen of de ruzies uit de wereld
te helpen of ze met andere jongelui in
contact te brengen. Dan moet er ge
zocht worden naar een antwoord op de
vraag „waarom moest dat jóu nou juist
steeds gebeuren, wat in jouw persoon
lijkheid veroorzaakt die problemen?”
heid in de maatschappij. Velen blijven
na hun genezing in zo’n centrum en
helpen de verslaafden die na hen ko
men.
eeuw) had geleerd, dat de betrekkelijke
discriminatie het best te verdragen was
door zich niet al te opzichtig te mani-
In de onderstaande serie van drie
artikelen zal een poging worden onder
nomen de ontwikkelingsgang onder de
katholieken te analyseren en, zo moge
lijk, daarin enige helderheid te bren
gen. Zo mogelijk, want veel is nog
volstrekt onduidelijk. Met name prog
noses moeten van deze analyse niet
Deze luchtfoto van het Christian Science Centre in Boston toont dat dit inter
nationale hoofdkwartier zijn voltooiing nadert. Het gebouw met de koepel is
de uitbreiding van de Moederkerk (midden). Links is een blok-lang gebouw
van The Christian Science Monitor, het internationale dagblad. Boven het
midden het 28 verdiepingen hoge administratiegebouw. Links tegen het uit-
geversgenootschap aan een vijf verdiepingen hoge Kerk-colonnade. Rechts
beneden bij de Moederkerk het gebouw van de Zondagsschool.
verwacht worden, eenvoudig omdat
niemand die kan geven.
Al een paar jaar lang verbazen zich
vooral de niet-katholieken in Neder
land over de enorme en zeer snelle
beweging die gekomen is in wat ze
altijd gezien hebben als een buitenge
woon gesloten blok binnen hun samen
leving. Tot voor kort konden velen
hunner nog denken, dat die katholie
ken dat vooral zelf moesten uitzoeken;
ze constateerden met enige blijdschap
dat veel katholieken wat toegankelij
ker werden.
De politieke partij vormde het over
koepelende contactorgaan en het „de
partement van buitenlandse zaken”.
Daarin moest niet primair een politieke
visie worden ontwikkeld; daar moesten
de vele humeuren en belangen worden
ingebracht. Hoeveel moeite het gekost
heeft om daar, via een partij, structuur
in te brengen, bewijst de ontzettend
trage wordingsgeschiedenis van de R.K.
Staatspartij.
Speciale aandacht zij hier gevestigd
op de verhelderende studie van de
Nijmeegse hoogleraar in de sociologie,
J. M. G. Thurlings, onder de titel ’De
wankele zuil’, die vorig jaar verscheen
als eerste deel in de ’Publikaties van
het Katholiek Documentatiecentrum’ te
Nijmegen. Van zijn analyse heb'ik hier
en daar uitvoerig gebruik gemaakt. In
dit boek zijn ook verwijzingen te vin
den naar andere literatuur, die ik bin
nen bestek niet kan noemen.
Dr. ir. J. Ph. Poley, in zijn vrije tijd
medewerker van het Nederlandse
TC-team - met vier vestigingen en
plannen voor een koffiebar in Am
sterdam waar drugverslaafden opge
vangen kunnen worden - schreef
een boekje over drugs, voor de be
weging.
De opzet werd gemodelleerd volgens
het voorbeeld der Anti-Revolutionai-
ren, hoewel Schaepman wel anders
gewild had. In feite had de politieke
leider het drukker met de centrifugale
neigingen in eigen kring dan met het
ontwikkelen van politieke beleidsvisies.
De brede-basiskabinetten van na de
De folder vervolgt: „Als je heel op
recht een nieuw leven wilt hebben en
bereid bent Gods weg te gaan, kun je
helemaal vrij worden van verdovende
middelen. De behandeling bestaat uit
vijf stappen: geef toe dat je hulp nodig
hebt, houd op te zoeken naar een
gemakkelijke uitweg, geef jezelf over
aan God, begin een plan te maken
voor je nieuwe leven en schud alle
vrees van je af. God zal dan je verlan
gen naar verdovende middelen wegne
men en je kracht geven om de ge
woonte te overwinnen”.
Teen Challenge echter - met ruim
dertig vestigingen buiten Amerika -
gaat ervan uit dat de verslaafde niets
van zichzelf kan verwachten. „Slechts
in het geloof in Jezus Christus zal hij
het uiteindelijk blijvende antwoord op
zijn moeilijkheden vinden, slechts in
Jezus is voor hem een werkelijk nieuw
leven weggelegd”, zo luidt de bood
schap van TC.
Hun status van tweederangs burgers
ontzegde hun de toegang tot alle open
bare ambten en onder de liberale
grondwet nog altijd de mogelijkheid
belangrijke functies in de bureaucratie
in te nemen. De roomse elite trok zich
terug in de kerk, in de regio, of in de
vrije beroepen. Groot geworden Bren-
ninkmeyers werden belangrijke com-
„Honderden genezen verslaafden die
pas in laatste wanhoop naar deze
boodschap grepen en zich „op genade”
overgaven, bewijzen de realiteit h ier-
van. Zij vonden via TC geloof en een
nieuw levensdoel. Van de velen die na
het anderhalf jaar durende programma
weer in de maatschappij terugkeerden
was het percentage dat niet weer naar
de drugs greep bijna 75 pet”.
Predikantenzoon David Wilkerson
was tot 1958 voorganger van een Pink
stergemeente in Pensylvania. In dat
jaar trok hij naar New York om te
evangeliseren onder jonge misdadigers,
verslaafden aan alcohol en drugs en
prostituees. In veertien jaar is Wilker
sons eenmansmissie uitgegroeid tot een
internationale organisatie Teen Chal
lenge. Essentieel in het werk van Teen
Challenge (TC) is de strijd tegen het
druggebruik.
In de centra van TC worden ont-
wenningsprogramma’s toegepast, waar
bij men de „coldturkey”-kuur hanteert.
De cold turkey-kuur houdt directe
ontwenning in, een harde maar vaak
effectieve methode. Daarnaast heeft
TC boerderijen, als rehabilitatieoord
voor hen die de ontwenningskuur ach
ter de rug hebben en die weer klaarge
maakt moeten worden voor de maat
schappij.
De junkie-dominee legt het accent
op de geestelijke kant van de zaak.
„Alleen als de mensen Jezus Christus
willen aanvaarden kunnen zij een wer
kelijk nieuw en gelukkig leven krij
gen”, zegt hij. Wilkerson is de schrijver
van een a antal bestsellers over zijn
werk in New York, waarvan „Het
kruis in de asfalt-jungle” in een oplage
van 9 miljoen exemplaren in 28 talen,
wel het bekendste is.
Dat betekent, dat als er met die
katholieken iets aan de hand is, dat
ver-strekkende gevolgen moet hebben
voor andere groeperingen in de poli
tiek. Zowel verandering van richting in
een gesloten katholicisme, als active
ring daarvan (met welk resultaat dan
ook) is niet alleen van belang voor
die katholie kezenlf. Hun optreden van
Nederlands grootste minderheid (vol
gens de laatste volkstelling meer dan
39 percent) is bepalend voor Neder
lands politieke toekomst.
merciële figuren of ze werden jezu
ïet
Langzaam-aan echter dringt het tot
hen door, dat wat er onder de katho
lieken gebeurt maatschappelijke, en
vooral ook: politieke consequenties
gaat krijgen, die verder strekken dan
de rooms-katholieke groep zelf. Boven
dien ontstaat het gevoel, dat niet al die
consequenties even prettig of positief
zullen zijn.
festeren en leidende groepen, als het
moest, tegen elkaar uit te spelen.
Daarbij kwam, dat de katholieken hun
intellectuele elite aan de Reformatie
grotendeels waren kwijtgeraakt en le
den onder gebrek aan kader.
De V.V.D. moest erin ten behoeve
van de katholieke rechtervleugel; de
P.v.d.A. ter wille van de linker-; de
C.H. of de A.R. ter wille van de
confessionelen-in-het-kwadraat. Toen
de socialisten de brede basis in ’58
onmogelijk maakten, werd de leiding
van de K.V.P. al een stuk moeilijker,
vooral onder Schmelzer, die geen baas
wilde zijn zoals Romme en Nolens dat
waren geweest.
Een paar geschriften die ik voor
deze serie benut heb, wil ik hier rele
veren. Ten eerste om redenen van
ethiek: tenslotte hebben anderen al
veel waardevol onderzoek gedaan; ten
tweede om belangstellenden de weg te
wijzen naar verdere oriëntatie. Van
belang zijn drie al wat oudere boeken:
L. J. Rogier, Katholieke Herleving,
uitgegeven in Den Haag in 1956;
L. W. G. Scholten e.a., „De Confes
sionelen, uitgegeven in Utrecht in 1968;
J. P. Kruyt, ’Verzuiling’, Zaandijk
1959.
In al die gevallen echter lieten de ka
tholieken de „voortrekkers”-functie
aan anderen over, of dat nu liberalen,
orthodoxe protestanten of socialisten
waren. Noch in de 19e eeuw, noch in
de eerste helft van de 20e eeuw, kan
men een regering van duidelijk rooms
katholieke signatuur aanwijzen. Zelfs
toen na de oorlog de K.V.P. een groter
en actiever aandeel in de vorming van
het regeringsbeleid ging nemen, liet zij
het aan Drees sr. over dat beleid zijn
gezicht te geven.
Vanwaar dat schaduw-zoeken? Ten
eerste gebeurde dat onder dwang. De
tijd der Hollandse Missie (17e en 18e
Die schaduwpositie werd op den
duur echter ook een eigen keuze: ze
was immers succesvol gebleken. Bo
vendien echter was de functie van de
politieke beweging een totaal andere
als bijvoorbeeld bij de orthodox-pro-
testanten. Bij de A.R. vormde de partij
de motor der verzuiling en van de
bewustwording in het algemeen. Bij de
katholieken verliep de emancipatie tra
ger en vooral buiten de politiek: in de
kerk zelf en de opbouw daarvan, in
het onderwijs en in de cultuur.
Verschillende particuliere opvang
centra in Amerika volgen bovenstaan
de methode en laten de verslaafden
elkaar in groepstherapie opvoeden tot
zelfkennis, geestelijke volwassenheid
en tot dragen van verantwoordelijk-
De katholieke partij kreeg van dat
alles de volle laag. Dat, op een mo
ment dat er van echte ontzuiling en
van een crisis in het katholicime nog
vrij weinig sprake was.
Binnen een kerkelijk gesloten katho
licisme kon nog een beroep worden
gedaan op gemeenschappelijkheid van
geloof; binnen een betrekkelijke lijde
lijkheid van de kiezers kon ook de
K.V.P. zich nog handhaven. Toen beide
tekenen van afbrokkeling gingen ver
tonen, daagde de crisis voor het blok
der katholieken.
oorlog zijn evenzovele tekenen van een
zekere kentering. Vooral Romme’s lei
ding heeft bewerkstelligd, dat de ka
tholieken een wat centraler positie
kregen in de politiek en hun kernposi-
tie tot een actievere konden maken.
Daarmee kwam de K. V. P. aan de loef
van de politiek terecht met alle geva
ren van dien. Nu moest zij het beleid
wat meer gaan maken zonder ter plek
ke wegens gebrek aan eenheid uit
elkaar te vallen. De brede basis, dat
wil zeggen: samenwerking met min
stens drie van de vier mogelijke bond
genoten. was daarom een eenvoudige
hoodzaak.
Politiek bewustzijn, hoeveel geringer
ook dan in andere groepen, had zich
van een vrij groot deel der katholieken
meester gemaakt; de brede basis had
P.v.d.A. en V.V.D. als keuze gelegiti
meerd; een proces van geruisloze af val
dat sinds de Reformatie nooit had
stilgestaan, kwam in een stroomver
snelling in de vijftiger jaren; katholie
ke politici reageerden even schichtig
als anderen op nieuwe ontwikkelingen,
groeiende twijfel aan het systeem en
groeiende onlust over de politiek als
zodanig.
ken zich van hen verwijderden na de
verschijning van de pauselijke ency
cliek „Quanta Cura”, waarin het libe
ralisme werd veroordeeld.
Iets der gelijks kan men zeggen van
de samenwerking binnen de coalitie
van confessionelen, die na 1870 ont
stond en een steeds sterker greep kreeg
op de Nederlandse politiek. Daarin was
de Anti-Revolutionaire groep ongetwij
feld de leidende het is de tijd van
Abraham Kuyper en De Savornin Loh
man maar ze kon dat zijn dank zij
de steun van haar eertijds grootste
tegenstanders, de katholieken.
De coalitie was zelfs op haar sterkst
toen het uiterst heterogene allegaartje,
dat de katholieke politici toen vorm
den, aaneengesmeed werd door de har
de leiding van dr. Nolens. Maar weer
kwam de politiek in een impasse te
recht, toen de katholieken hun onver
deelde steun aan de regerende groep
gingen onthouden. Colijn heeft zijn
politieke ondergang aan de katholieke
jongeren te wijten gehad, die wel kon
den wat de socialisten niet gelukt was:
het roer van de sociaal-economische
politiek wenden.
Vandaar dat het diezelfde politici,
van het slag-Romme, waren die de
Nederlandse politiek weer wisten te
activeren, door de samenwerking te
beginnen met de sociaal-democraten (in
’39), na de oorlog met de Partij van de
Arbeid in het kabinet-Beel.
Dat hij zich van die noodzakelijke
hulp bewust was, is wel gebleken door
zijn steun aan het herstel van de
bisschoppelijke hiërarchie in 1853. Die
zelfde liberalen werden vleugellam,
toen in de zestiger jaren de katholie-
De geschiedenis toont zowel de kern-
positie tier katholieken aan als hun
deels gedwongen, deels vrijwillig
verblijf aan de lijzijde van de politie
ke wind. De liberalen konden in de 19e
eeuw rekenen op de steun van de
katholieke politici toen ze ijverden
voor de totstandkoming van een
grondwet, waarin de macht van de
koning plaats moest maken voor die
van de ministerraad en waarin de
Staten-Generaal het laatste woord zou
den hebben.
zit namelijk niet in het verslaving
veroorzakende middel”, merkt dr.
Poley op, „maar in de daar achter
schuilgaande persoonlijkheidsmoei-
lijkheden.”
Teen Challenge heeft een piepklein
boekwerkje uitgegeven onder de titel
„Drug-Verslaving, hoe kom ik ervan
af?”, dat de beginselen bevat van het
TC-programma. „Teen Challenge is
niet alleen geïnteresseerd in het gene
zen van verslaving aan druggewoonten.
Wij geloven namelijk dat de verslaafde
niet volledig kan genezen, totdat hij de
kracht in zich heeft om alle verkeerde
gewoonten te overwinnen. Gewoonten
die hem ervan weerhouden dat soort
persoon te worden welke hij volgens
God behoort te zijn. En alleen God
kan dit soort genezing geven”.
„De enige uiting van spijt die ik ooit
heb gehoord van een van onze ex-
verslaafden”, zegt evangelist David
Wilkerson, „is de verzuchting „wat
jammer dat ik deze weg niet eerder
heb gevonden”.
>z
HlI
