Wereldpremière werk van Jan Mul
VIER DIRIGENTEN VOOR
NIEUW NPO-SEIZOEN
Bidprentjes: spiegel van
voorbije vroomheid
EXPOSITIE
!tl
Dolle Mina-parodie
op de western
I
I
I
p
ife
Dansen is puur plezier
tel wOÉ
I
L 1
AMSTERDAMSE BIOSCOPEN
O
I BI®
V or stenportretten
uit de 16e eeuw
•w
IN BISSCHOPPELIJK MUSEUM HAARLEM
MEUBELFABRIEK
OISTERWIJK
toonzaal leidsekade 102
Amsterdam (naast Lido,
dus vlakbij Leidseplein).
Vrije toegang
FM
Ofl
„La Deutekom”
zingt met
Gelders Orkest
r?1
f*
o
i
f.
VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1972
11
10
i
wl
-
M|
SEIZOEN 1972-1973 - Concertgebouw - Haarlem - 8.15 uur
SERIE A
SERIE B
\S
SERIE C
f
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM Het Noordhollands Philharmonisch Orkest staat in het
komende seizoen onder vier dirigenten: De Nederlander Hans Vonk en de
Tsjech Libor Pesek (van het Fries Orkest) dirigeren elk drie concerten.
De Fransman Yves Prin en de Pool Jerzy Katlewicz leiden ieder zes uit
voeringen. Het viertal heeft al verscheidene malen met het orkest gewerkt,
vooral in het afgelopen seizoen waarin het NPO geen vaste dirigent na
Henri Arends meer heeft gekend. Het werd geleid door zo’n dertien gast-
dirigenten. Na het komend seizoen zal een vaste dirigent (een van de drie
bovengenoemde buitenlanders) worden aangesteld voor de periode van
enige jaren. Hij zal echter veel minder concerten per seizoen van het NPO
leiden dan zijn voorganger. Dit alles om verstarring te voorkomen en va
riatie te bevorderen.
Gehoord, gisteren op radio veronica?
Vooral als je het goed kunt. Dat is logisch.
iiRiai
In Prentenkabinet
van Rijksmuseum
KLASSIEK
MODERN
-
„Wings” wegens hasjiesj
in Zweden aangehouden
GÖTEBORG. (Reuter). De ex-Beatle
Oisterwijkse dekenkisten
„de Uilenboom'
.De Stoeterij”
F "i
PLEZIER
6 vrijdagavondconcerten
(Van een onzer verslaggeefsters)
HAARLEM „Spiegel van
voorbije vroomheid” heet een aan
trekkelijke en curieuze tentoon
stelling van 600 devotie- en bid
prentjes in het Bisschoppelijk Mu
seum voor Religieuze Kunst in
Haarlem. Conservator J. A. J. M.
Verspaandonk heeft uit het bezit
van het museum de vaak aandoen
lijke prentjes bijeengebracht en
tentoongesteld in enkele boven
zalen van het museum, waar ze tot
begin december te zien zijn.
;>*>1
3
t
r V-
l
De
V’
ouds
9»
4
1
/f/''
Een doodsprentje wit het laatste
kwart van de vorige eeuw.
Het Rijksprentenkabinet bezit de belan-
gri'kste collectie Nederlandse portretten
in dit genre ter wereld. Zij worden in de
catalogus voor het eerst gepubliceerd, sa
men met een groep Duitse en Italiaanse
voorbeelden, die op de tentoonstelling he
laas slechts fragmentarisch zijn vertegen
woordigd.
JS-
?e
i
'k
Maar op Radio Veronica
hadden ze het over dansles. Ja,
je moet het eerst leren. Maar je
leert het al dansend. Met goeie
muziek, ontspannen sfeer, leuke
lui om je heen. Puur plezier!
Hangt wel van de dans
school af, natuurlijk. Echt goed
dansen dat betekent de nieuw
ste dansen, als eerste leren, de
nieuwste hits als eerste horen.
In een gezellige omgeving.
Daarom: dansen is puur plezier
bij
„Frenzy”.
Bijzondere nachtvoorstellingen„Ostia”
van Pasolini in Bio; „Little Big Man” van
Peckinpah in Calypso, „De man van Kiev”
(The Fixer) in Cineac Reg. Breestraat,
„Wild Angels” en „The Trip” van Roger
Corman in Leidsepleintheater. „Morgan,
an suitable case for treatment” in de
Uitkijk. En verder veel westerns.
Twee solisten voor het Noordhollands Philharmonisch Orkest in het komend
seizoen: Links Elisabeth Stefanska, een 29-jarige Poolse claveciniste en rechts
Anner Bijlsma, de bekende Nederlandse cellist.
AMSTERDAM. Het Prentenkabinet
van het Rijksmuseum toont van 16 augus
tus tot 29 oktober houtsneden onder de
titel: „Vorstenportretten uit de 16e eeuw”.
Deze ongewone tentoonstelling laat dit
onnekende werk niet zien om de schoon
heid van het materiaal, maar vooral om
een belangwekkend historisch verschijnsel
toe te lichten: de verspreiding van beeld
informatie in een uiterst bewogen perio
de van de Europese geschiedenis.
De zes zwaardere” concerten op dins
dagavonden hebben op het programma
o.a. het pianoconcert van Grieg, dat voor
de linkerhand van Ravel en het pianocon
cert in Bes van Mozart; verder vioolcon
certen van Brahms en Mendelssohn; sym
fonieën van Berlioz, Wanski, Beethoven
(de eerste), Haydn, Sain Saens en de
vierde van Bruckner. Van Richard Strauss
wordt Tijl Uilenspiegel uitgevoerd en van
Hendrik Andriessen de Kuhnau Variaties.
De solisten in deze dinsdagavondserie
zijn de pianiste Gina Bachauer (Grieg), de
violiste Ayla Erduran (Brahms), de pianist
Geza Anda (Mozart), de claveciniste Elisa
beth Stefanska (Bach en Haydn), de pia
nist Michel Block (Ravel) en de violiste
Edith Peinemann (Mendelssohn).
De „moderne serie” opent elk program
ma met een klassiek werk: Telemann,
Handel, Boccherini, en vermeldt daarna
werk van min of meer eigentijdse compo
nisten. Er zijn flink wat Nederlanders
vertegenwoordigd. Er is één wereldpre
mière bij. Van de Haarlemse componist
Jan Mul (overleden eind 1971) zal worden
gespeeld „Divertimento voor piano en or
kest”, waarbij de pianosolo wrdt vertolkt
door Herman Uhlhorn.
Voorts ,>Pas de deux voor orkest” van
Otto Ketting. Pianoconcert van Van Baa-
ren, Vioolconcert van Hendrik Andriessen,
Violoncelloconcert van Hans Kox en Ana
chronic I van Louis Andriessen. Voorts
„Jeux” van Debussy, het vioolconcert van
Alban Berg, de derde symfonie van Ho
negger en een werk van dirigent Yves
Prin zelf, Mobile II. In deze serie krijgen
verschillende leden van het orkest de
mogelijkheid als solist op te treden; als
gasten zijn er Vera Beths viool, Anner
Bijlsma cello en Theo Bruins piano.
De abonnementsprijzen lopen van 20
tot f 35 voor series van zes concerten van
35 tot 50 voor series van 12 concerten,
terwijl een passepartout voor alle concer
ten 65 kost. Plaatsbespreken begint op
donderdag 17 augustus aan het concertge
bouw, Lange Begijnestraat 13 van 10 tot
15 uur, tel. 023-320994 van 12 tot 15 uur.
Een knipselprent (uit de periode 1760-1820) met twee
voorstellingen: Boven een piëta en onder Sint Antonius
met het kindje Jezus. Rechts een ingekleurde gravure,
engelen.
gebruikt als wandversiering. Kleinere
werden in gebedenboeken geplakt of er
los ingelegd.
Heel boeiend vindt men dit geïllus
treerd op het Anna-altaar van de
16de-eeuwse schilder Quinten Metsys,
waar een van de kinderen speelt met
een getijdenboek met miniaturen en
enige houtsneden die met de hand zijn
ingekleurd.
In de loop van de 16de eeuw werd
de houtsnede geleidelijk verdrongen
door de kopergravure. Deze werd toe- I
gepast voor boekillustraties en vooral
sinds het einde van de 16de eeuw ook
voor de devotieprentjes. De Zuidelijke
Nederlanden en met name Antwerpen
werden toen het voornaamste centrum
van de verspreiding daarvan. Uit deze
tijd stammen de oudste prentjes op
deze tentoonstelling-
Rond 1750 ontstond er een geheel
ander genre, namelijk de knipselpren- I
ten, een geknipte of uitgesneden prent 1
dus. Tot ongeveer 1820 werden deze I
prenten vaak uitgereikt ter gelegenheid I
van een eerste H. Communie of als
beloning voor het opzeggen van de
katechismus, een gebruik dat op katho
lieke scholen en in vrome gezinnen tot
in de jaren ’50 is volgehouden.
In de eerste helft van de 19de eeuw
werd het devotieprentje al machinnaal
gedrukt. Steendruk, staalgravure en
modernere technieken werden toen al I
toegepast. Buitenlandse uitgevers, met I
name in Parijs, veroverden de wereld- I
markt met vaak wekelijke en roman
tische prentjes.
Het is een bezienswaardige tentoon
stelling, die voor velen ongetwijfeld
een stuk jeugdsentiment betekent. Ze
duurt tot 3 december en is dagelijks
(behalve maandag) te zien van 10 tot
12 en van 2 tot 5 uur; zondags van 2
tot 5 uur. Conservator Verspaandonk
houdt zich aanbevolen voor oude devo-
tieprentjes, die nutteloos op zolder lig- 1
gen of toch maar worden weggegooid. I
WVVWVbn^VWVVIAniVVWVIAAIVVVWWWWtAiWWWWWIMfiraVMWIRRMMIlfWV^
Het karakter van het programma van
het NPO is niet veranderd. Men gaat op
de oude voet van drie series voort: klas
siek repertoire, populair klassiek en ge
matigd modern. De populair-klassieke
„landen-serie” (elk concert muziek uit één
land) heeft het meest succes bij het
publiek en die succesformule blijft gehand
haafd. De vijfde symfonie van Tschai-
kowsky, pianoconcerten van Liszt, Chopin
en Mozart, ouvertures van Smetana, Ber
lioz en symfonieën van Schubert, Haydn,
Bizet, Mendelssohn; ook de negende sym
fonie van Dvorak (Aus der neuen Welt)
heeft het tot de landenserie gebracht.
Onder de solisten die deze serie opluis
teren zien we de violisten Emmy Verhey
en Gijsbert Beths en de pianisten Janine
Dacosta en Dubravka Tomsic.
door degenen die miniaturen schilder
den voor getijden- en gebedenboeken.
In verschillende steden, waar de mini
atuurkunst bloeide zoals Gent,
Brugge en Utrecht kon men minia
turen kopen op losse vellen die dan in
de geschreven boeken werden bijge
bonden.
Rond 1400 ging men voor het eerst
prenten drukken, zodat ze een grotere
oplaag konden krijgen. Het waren al
dan niet met de hand ingekleurde
houtsneden. Waren ze van groter for
maat, dan werden de heiligenprenten
ARNHEM. De nog slechts zelden in
haar vaderland optredende sopraan Cristi
na Deutekom zal deze maand in drie
concerten zingen met het Gelders Orkest
onder leiding van Leo Driehuys. De con
certen worden gegeven in de Stads
schouwburg in Nijmegen op de 22ste, op
de 24ste in Musis Sacrum in Arnhem en
op 26 augustus in Amphion in Doetin-
chem.
„La Deutekom” zal acht aria’s zingen
uit „Don Giovanni”, en „Die Entfürung
aus dem Serail” van Mozart, uit „Attila”
en „Arnani” van Verdi, uit „Lucia di
Lammermoor” en „Linda di Chamouni”
van Donizett, uit „Die lustige Witwe” van
Lehar en uit „Die Fledermaus” van Jo
hann Strauss.
Cristina Deutekom zingt in het seizoen
’73-’74 opnieuw in Nederland en wel bij
de Nederlandse Opera de titelrol in „Nor-
ma” van Bellini.
Paul McCartney en zijn huidige pop
groep „Wings” zijn donderdagavond in de
Zweedse stad Göteborg gearresteerd op
verdenking van het bezit van verdovende
middelen. De hele groep werd na een
optreden gearresteerd omdat de douane
200 gram hasjiesj had ontdekt in een
pakje dat aan een van hen was geadres
seerd.
De groep is na vier uur ondervraging in
vri heid gesteld.
Massief eikehouten deken
kisten, maar ook wandkas
ten, tafels, ronde tafels, eet-
kamertafels,tv-kasten, hoek
kasten, broodkasten,stoelen,
bankstellen, bijzettafels, e.d.
ziet u in de gezellige sfeer
van onze toonzaal Leidse-
kade 102, Amsterdam.
Maandag t/m zaterdag 9-18 uur,
donderdag van 9-21.30 uur.
6 dinsdagavondconcerten
3 old., 7 nov., 12 dec., 16 jan., 6 febr., 6 maart
Dirigenten:
Libor Peiek, Yves Prin, Jerzy Katlewicz, Hat» Vonk
Solisten: Gina BACHAUER, Géza ANDA, Michel BLOCK
- piano; Ayla ERDURAN, Edith PEINEMANN - viool;
Elisabeth STEFANSKA - davecimbel
Abonnement 6 concerten p.p. f 35,- (alles inbegrepen)
6 vrijdagavondconcerten - Populaire Landenserie
13 old., 17 nov., 8 dec., 12 jan., 16 febr., 16 maart
Dirigenten:
Libor Peiek, Yves Prin, Jerzy Katlewicz, Hans Vonk
Solisten: Dubravka TOMSIC, Peter PALECZNY,
Janine DACOSTA, Barbara NISSMAN - piano;
Emmy VERHEY, Gijsbert BETHS - viool
Abonnement 6 concerten p.p. f 25,- (alles inbegrepen)
(n.1.) reduktie <10,-
(a.i.) reduktie <10,-
(e.l.) reduktie <10,-
Auberge
Santpoort
Gezellige, Frans getinte, dorpsher
berg waar u zonder te reserveren
altijd welkom bent.
Keuken geopend tot ’s nachts half 1.
Vrijdags en zaterdags tot half 2.
Voor recepties, diners, koude
buffetten en feesten van uit
eenlopende aard.
Danscentrum „Schröder”,
Raamsingel 16, Haarlem
Danscentrum Griffioen,
Parklaan óA, Haarlem
Dansschool André Bakker.
Kerkweg 221, Heemskerk
AMSTERDAM De belangrijkste„Tbe Birds”, volgens kenners beter dan
nieuwe film in ie Amsterdamse bioscopen
hei' „Ontembare vrouwen in het Wilde
Westen” (Les petroleuses) waarin niemand
mir der dan Brigitte Bardot en Claudia
Cwdinale de hoofrollen spelen. Twee kei
harde bendeleid.sters, die alles doen wat
we keiharde bendeleiders in alle voor
gaande westerns hebben zien doen. Ze
zijn eikaars concurrenten, maar na een
stevige knokpartij op de vuist worden
Brigitte en Claudia eikaars beste maten.
En hun bendeleden die van BB zijn
vrouwen, die van CC mannen vinden
elkaar op minder platonische wijze.
De mannen in deze film hebben onder
geschikte rolletjes, die door de Franse
regisseur Christian Jaque nog eens dubbel-
ondergeschikt aangezet worden. Het is
een Dolle Mina-parodie op de van ouds
mannelijke western. Het is niet de eerste
keer dat een Franse regisseur een Ameri
kaans genre aanpakt. Louis Malle maakte
„Viva Maria”, waarin het ook al lachten
geblazen was, met Brigitte Bardot en
Jeanne Moreau. Maar dat was een film
waarin de dames zeer vrouwelijke vrou
we!1, es speelden. In het geval van Jaque
zijn Brigitte en Claudia twee zeer fraaie,
stoere travestieten.
De Amsterdamse bioscopen prolongeren
deze laatste vakantieweek veel films. In
Tuschinski Hitchcock’s „Frenzy” over de
wederwaardigheden van een ten onrechte
van sexmooren verdachte jongeman. In
Nöggerath nog steeds de science fiction-
achtige „A Clockwork Orange” van Stan
ley Kubrick. In Roxy gaat nog „Klute”,
een goede misdaadfilm met Jane Fonda
en Donald Sutherland. In Royal weer een
Japanse trucagefilm met voorwereldlijke
monsters „Satans creatuur”.
In Calypso de popmuziekfilm van Joe
Cocker „Mad dogs and Englishmen”. Het
„Concert voor Bangladesj” is naar Cine-
tol verhuisd. In Kriterion het aangrijpen
de familieportret „Family Life”; in het
Leidseplein-theater Newyorkse randfigu
ren in „Ciao! Manhattan”; in het Rem-
brandtpleintheater de „wurgende wes
tern.”: ,De rauwe leerschool” (The Cul
pepper Cattle Co); in Studio K een reprise
va.i het drieluik naar verhalen van Edgar
Allan Poe: „Les histoires extraordinaires”
(regisseurs: Vadim, Malle en als hoogte
punt Fellini); in de Uitkijk Dustin Hoff
man in „Harry Kellerman”. The Movies
op de Haarlemmerdijk gaat' door met
Hitchcock’s films; dit keer „Psycho” en
die de Heilige Familie voorstelt in de timmerwinkel van
Jozef. Maria en Anna, Jozef en Joachim werken, terwijl
het kind Jezus bellen blaast in gezelschap van enige
Het is niet toevallig, dat juist in de 15e
en 16e eeuw de vorstenportretten ontston
den. De techniek van de houtsnede maak
te verspreiding ,n grote oplagen mogelijk.
Renaissance en humanisme wekten de
belangstelling voor persoonlijkheden en
hun portretten.
Adel en burgerij hadden behoefte aan
informatie over de machtsstrijd die overal
in Europa losbarstte: de opkomst van
Bovrgondië en Spanje, het oprukken van
de Turken, de spanningen in Duitsland.
Ni’uwe ambitieuze vorsten lieten zich
gelden. Hoe konden de hoofdfiguren in
deze belangenstrijd bij gebrek aan
massamedia propaganda maken voor
zichzelf en hun huis?
Keizer Maximiliaan was de eerste, die
de houtsnede als medium benutte. Met
zijn stamboom verspreidde hij de faam
vau zijn belangrijk en oud geslacht. Het
vo >i beeld vond navolging.
De reeksen houtsneden groeiden vaak
uit toe een soort nieuwsbrieven door toe
voeging van tekst. In Duitsland werden de
„Bilderbogen” of „Briefe” vooral gewijd
aar. allerlei toestanden in de reformatie.
In Nederland was de nieuwsbrief minder
gebruikelijk, al kende Antwerpen wel
„Tijdighe”, geïllustreerde pamfletten over
actuele zaken.
i
lifl
20 okt, 24 nov., 22 dec., 26 jan., 23 febr., 23 maart
Dirigenten:
Libor Peiek, Yves Prin, Jerzy Katlewicz, Hans Vonk
Solisten: Jan HESMERG, Dick de REUS, Vera BETHS-viool;
Jan van den BERG-fluit; Theo BRUINS,
Herman UHLHORN - piano; Sylvia VEELO - harp;
Henri GOUDER DE BEAUREGARD - hobo;
Wout van WILGENBURG, Anner BIJLSMA - violoncello;
Jacques van HARTEN - contrabas;
NOORDHOLLANDS BLAASKWINTET
Abonnement 6 concerten p.p. f20,- (alles inbegrepen)
Combinatie-Abonnement
Serie A Serie B - 12 concerten <50,-
Serle A Serie C 12 concerten <45,-
Serie B Serie C- 12 concerten <35,-
Passe-Partout
Serie A, B en C - 18 concerten <65,- (a.i.) reduktie <15,-
Abonnementsverkoop bij het Concertgebouw, Lange Begijnestraat 13 Hiariom, tóL 32 09 94
.-HA
De devotieplaatjes stammen uit de
periode tussen de 17de en het begin
van de 20ste eeuw. Het zijn produkten
van een voorbije katholieke volks
kunst. De heer Verspaandonk heeft
maanden werk gehad de prentjes bij
elkaar te zoeken, ze te ordenen en de
expositie in te richten. Ze zijn chrono
logisch gerangschikt en volgens onder
werp gegroepeerd: taferelen uit het
Oude en Nieuwe Testament, de ge
schiedenis van de kindheid en het
lijden van Christus, afbeeldingen van
Maria en andere volksheiligen en
voorts verschillende zinnebeeldige
voorstellingen’
Ook aan de „kerkhofsymboliek”,
vooral in de 19de eeuw in zwang
geraakt, is veel aandacht besteed. Bid-
of doodsprentjes zijn het, die soms een
indruk maken, die we nu als luguber,
soms smakeloos ervaren. Aanvankelijk
werden gewone heiligenplaatjes ge
bruikt om op de achterzijde een doods
bericht van een dierbare overledene te
vermelden. Maar later werden ook de
voorstellingen op de dood toepasselijk.
De vroegste exemplaren werden in
de 13de eeuw vervaardigd in vrouwen
kloosters. Later werden ze ook buiten
de kloosters getekend en geschilderd
van
