HET EINDE VAN DE DUIM
BIJ DE KLOKINDRUKKERS
Elektronica
dé man
München
van
Ijzeren Willi Daume:
vervangt keukentrapje
WAT IS NU NOG
1
Computers
TV-camera
Rook
f
IS o®»
1If*
MNSI
DINSDAG 15 AUGUSTUS 1972
24
2000 stropdassen
Super-marathon
I
in
(Van onze sportredactie)
pische Spelen van München gege
ven. En dat moeten wij benutten.”
lunch drinkt hij koffie zonder melk
en suiker vanwege de corpulentie.
Hij mist de tijd en de conditie om
nog tennis te spelen of als linksbui
ten in het elftal van het Olyrhpi-
sche Comité langs de lijn te draven.
MÜNCHEN. Je kunt natuur
lijk niet bewijzen dat West-Duits-
land deze Olympische Spelen niet
zou hebben beleefd als Wiili Daume
er niet was geweest. Dit land is nu
eenmaal gezegend met een aantal
succesfiguren die hun eerste triom
fen vierden in de sport en snel
warm lopen als er iets groots te
verrichten valt. Dat geldt voor de
vroegere waterpoloër Willi Weyer
(minister in Noordrijnland-Westfa-
len), voor ruiter Josef Neckermann
en voor Willi Daume, fabrikant in
Dortmund.
Wel, op de top van de Olympus
staat dan, naar de heilige overtui
ging van alle Westduitsers, Willi
Daume. Hij reisde persoonlijk naar
In de tijdmeting voor München
zit 7 miljoen mark geïnvesteerd
Daarbij is niet inbegrepen het be
drag dat tot dusver gestoken is in
de research Alleen al het ontwer
pen van startapparatuur heeft jaren
onderzoek gekost Neem de reactie
tijd op de sprint, waar een honderd
ste seconde kan beslissen over een
met-goud-gevulde en een lege hand
Wat is reactietijd eigenlijk? Offici
eel is uitgesproken: dat is de tijd
tussen het startschot en het mo
ment waarop de beenspieren begin
nen een druk uit te oefenen op de
startblokken.
Nummer één is dan compleet met
tijd bekend. Maar de overigen,
vooral wanneer zij hun schroeiende
adem in de nek van nummer één
hebben uitgeblazen, wanneer zij zelfs
zij-aan-zij met deze makker over de
streep zijn gekomen? Hier treedt tijd
meting nummer twee in: de foto-fi-
nishcamera. Bij iedere finish is hij
automatisch in werking. Achter zijn
spleetsluiter loopt met nagenoeg de-
delfde snelheid als de loper de film
mee, steeds de finish en zijn directe
omgeving in het oog houdend. Wie ook
maar de eindlijn overschrijdt, wordt
gefotografeerd; tegelijkertijd wordt on
derin het beeld telkens een opname ge
maakt van de indeling voor iedere tien
de seconde.
den, waarop de atleten met grotere
tussenpozen binnenkomen.
Dat is perfectionisten raden het al
niet alles. Aan de eindstreep kan de
hele meute deelnemers wel gelijk aan
komen, zodat zij elkaar voor het came-
ra-oog overlappen. Een of andere ca
mera kan stroomloos komen te staan.
De tijdmetingcabine kan instorten, wie
weet. Voor dergelijke abnormaliteiten
hangt aan een hoge zuil, pal boven de
eindstreep, een tv-camera, die domweg
het einde van alle races opneemt. Ook
weer met tijdaanwijzing (juist zoals bij
schaatskampioenschappen) en zó dat
bij het herhalen iedere beeldseconde
kan worden gesplitst in honderd part
jes.
In het algemeen blijken mannen
daarvoor 0,16 seconde nodig te heb
ben: vrouwen 0,17 seconde Opmer
kelijk is dat de allereerste reactie
niet het /oskomen van voel of hand
is, maar een korte beweging in de
'toch al gespannen beenspieren
Tussen startschot en loskomen van
de achterste voet lig' in het alge
meen 0,25 tot 0.35 seconde; de voor
ste voet verheft zich iets later: tus
sen 0,40en 0.50 seconden na het
In de elektronische startblokken
bevindt zich eer schakelaar, die bij
de eerste druk een signaal doorgeeft
aan het controlebord naast de star
ter dat even tevoren al via het
startpistool een elektrische impuls
heeft gekregen om het precieze
starttijdstip vast te leggen. Zo ziet
de starter onmiddellijk of er een
valse start is gemaakt en door
wie. Bij het afschieten van de sprin
ters wordt de apparatuur automa
tisch opnieuw mgesteld.
En dan de finish? Hier gelden
van oudsher ermen als: neuslengte
handbreedte en (bij wielrennen)
banddikte Zaken waarbij zelfs hei
uiterst geraffineerde uurwerk van
een driekrings stopwatch tekort
schiet. Neuslengte, handbreedte en
banddikte zijn in tijdmeting ver
taald perioden die in lengte va
riëren van 0,002 tot 0,05 seconde
Hier treedt de elektronisch-bestuur-
de filmcamera aan, die geen moeite
heeft met ‘t meten van honderdsten
van seconden er> die zelfs duizend-
sten met onverschrokkenheid te lijf
gaat
Daar liepen, 25 eeuweh en meer
geleden, jongens als Polites, Leonidas
en Ageos de stadionloop, zonder maar
de verste notie van tijd in een helse
hitte en onder de walmende stank
van honderden smeulende en rottende
offerdieren. Alleen om eerste te zijn
wat zij ook werden. Hun namen zijn
desondanks gebleven, en dat is wat die
andere jongens, straks in München,
voorlopig nog slechts mogen hopen
Zwemmers en wielrenners krijgen
die tv-recording ook. Zwemmen, dat
lijkt alleen maar zeer eenvoudig, het is
het niet. Aan de finish aantikken (op
het elektronisch bord, dat contact
maakt bij een druk van minstens 40
gram) is maar de helft van het ver
haal. Boven de laatste twee meters van
de baan hangen acht televisieogen, elk
met ingeprinte tijd tot op een honderd
ste seconde nauwkeurig. Laat het fi-
nish-bord het in een blunderend ogen
blik afweten: geen nood. Uit de hoogte
hebben acht tijdogen meegekeken; alle
maal precies gelijk knipperend, telkens
bij het verstrijken van een honderdste
seconde. Opnieuw: tijd-beeldruimte-
tijd, de orde van het urgente raffine
ment, de folklore van het 1972e Olym
pia, zo heel ver van wat nu een
verlaten schapeweitje is in het westen
van Griekenland.
Voor Willi Daume zelf betekent
het dat hij, na een supermarathon
van ruim vijf jaar, bek-af in
München aankomt. Want hij heeft
zich als voorzitter van het 500 kop
pen tellende organisatiecomité ont
wikkeld als de manager, de onbe
twiste leider van het spektakel. Hij
bracht zijn gezin vrouw en twee
kinderen onder in een woning
met 30 kamers, even buiten
München, maar zette in een ka
mertje naast zij. Olympische bu
reau een veldbed neer en slaapt
daar graag als hij tot diep in de
nacht heeft gewerkt. Alleen
’s nachts wordt namelijk de man die
de Olympische Spelen wilde organi
seren met rust gelaten.
Op die ambitie hoeft hij niet
schamper te worden gewezen. Ten
slotte valt er eer mee te behalen en
in eigen land had Daume als voor
zitter van de Duitse Sport Bond en
president van het Nationale Olym
pische Comité (om slechts twee van
zijn vele functies te noemen) de top
bereikt. Toen hij de komst van de
DDR-atleten hier en daar nog
moest verdedigen, placht hij met
een handige schijnbeweging te zeg
gen: „Ik vind dat Olympische Spe
len eigenlijk iets buiten-territoriaals
zijn. Ze hebben niet in Mexico City
of in München plaats, maar in
Olympia.”
Dat is dan: tijd, overgezet in ruimte
en vervolgens weer overgezet in tijd.
En nu opnieuw de factor tijd, maar
dan in een andere orde: in hoeveel tijd
is die foto dan wel klaar voor de jury?
Polaroid heeft het antwoord: in tien
seconden. Weifelt de jury? Geen nood:
hier heeft ook op dezelfde manier
als bij de foto een film meegelopen,
keurig met de honderdste-seconden on
derin het beeld. Binnen 50 seconden
loopt deze film ontwikkeld-en-al uit de
camera, gereed voor projectie op een
vast-aanwezig projectiescherm. De füm
is 40 meter lang en wie de moeite wil
nemen, kan er acht minuten heel zorg
vuldig op zitten loeren. De film is
vooral bedoeld voor de langere afstan-
(Van onze sportredactie)
MÜNCHEN Bij de Spelen in München tussen 27 augustus en 10 sep
tember zal één stukje sportfolklore teruggeschoven zijn in de voltooid-
verleden tijd. Dat is het luxe keukentrapje aan de finish, met boven en
achter elkaar een aantal ernstig kijkende mannen, net in de blazers en
zwaar geconcentreerd op de duim van hun rechterhand. In die hand het
teken van hun waardigheid en ambt: de stopwatch. Geen stopwatch meer
in München, geen keukentrapje. Wél tachtig meter van de sprintfinish en
hoog boven het publiek een cabine met zoemende apparatuur: met een
razend-snel verspringende digitale klok, een finishfotocamera en een
foto-elektrische cel. En hoog erboven ean beeldbandrecorder, in reserve
weliswaar, maar toch goed voor honderd beeldjes per seconde. De nieuwe
folklore, opgebloeid in de bermen van de prestatiesporten. Tijdmeting
met een precisie en met middelen die de trouwe koekoeksklok van weleer
tot een aandoénlijk reliek maken van een tijd die het allemaal zo nauw
niet nam. Dat woord koekoeksklok moge hier terecht vallen, want de
firma Junghans, die (met Franse tegenvoeter Longines) in München en
Kiel het monopolie heeft van alle tijd, is ooit eens in de koekoeksklokken
begonnen, in het Zwarte Woud maar dat was vèr voor Pierre baron
de Coubertin, die, men zij eraan herinnerd, in 1896 de Spelen van Olym
pia in moderne vorm liet herleven in Athene.
Zijn verleden als sportman en
zijn optreden als jonge, sportieve
fabrikant hij bezit een warte
Merced :s, een rode Porsche en een
gele Ferrari maakten Daume de
aangewezen man voor het presi
dentschap van de sportvereniging
Eintracht Dortmund. Hij werd het
op 32-jarige leeftijd, en daarmee
begon het werk dat hem lag. Hel
groeide uit tot de Spelen, waarvoor
hij de prominenten in de Bondsre
publiek wist te winnen, en tot een
positie waarin iedere Duitser Daume
kent als de baas van de Spelen en
waarin het best mogelijk lijkt dat
de Bondsrepubliek zonder Daume
ook geen Olympische Spelen zou
hebben gehad.
Willi Daume (58 jaar) was echter
in elk geval de man die als eerste
verkondigde dat de Bondsrepubliek
nu moest laten blijken waartoe ze
in staat was, toen royaal vóór
„Mexico” bleek dat de tijd van de
gemeenschappelijke Duitse ploegen
voorbij was. Hij had als voorzitter
van het nationale comité nog een
mannetje naar Mexico gestuurd om
te protesteren tegen het hijsen van
de (zogenoemde) vlag van de (zoge
noemde) DDR, maar wist van tevo
ren dat die afgezant met de kous op
de kop thuis zou komen.
In die tijd heeft Daume eens
gezegd: „We konden twee dingen
doen, namelijk laten weten dat we
niet meededen of juist onze kans
grijpen.” Dat laatste gebeurde. Het
kost een kapitaal (twee miljard
mark) en zal riskant blijven tot in
september het eindsignaal is gege
ven, maar Willi Daume heeft zijn
eerste doel bereikt: „Het is niet
gemakkelijk geweest om het ver
trouwen van Oost en West voor
Duitsland te winnen. Nu hebben ze
ons het vertrouwen door de Olym-
WVVWWWWVMinAMWWWWWWVVVWVVVHIAnnMnWMWVWM
scheiden oj een atleet, met
voortreffelijke reactietijd niet
tikkeltje te vroeg is weggegaan, dat
wil zeggen het schot niet heeft af
gewacht. De elektronische controle
moet het hem vertellen. Deze con
trole legt di grens automatisch bij
0,10 (een tiende) seconde tussen
schot en eerste voetdruk in de start
blokken.
schot Deze perioden zijn zo kort
en de concentratie ervoor bij de
atleet is zo hevig, dat niemand in
staat is een start twee- tot driemaal
over te doen zonder zijn kansen
tijdens de eigelijke race volstrekt te
verspelen
Dit c(jfer, tussen haakjes, is wat de
computers voor de 5000 meter in
München hebben voorspeld en compu
ters weten véél. Mexico-1968 kwam op
deze afstand nog niet verder dan
14.05,00 (de Tunesiër Gammoudi, met
op twee tiende seconde achter zich
Kipchoge Keino uit Kenia men ga
maar na.). De man die straks in een
nieuwe Olympische recordtijd In
München op deze afstand over de
eindstreep komt, kan zich de inspan
ning sparen een finish-lint te doorbre
ken dat is er niet. Wat hij wel
doorbreekt is een ijle straal licht, die
over de finish naar de foto-elektrische
cel in de tijdmeting-cabine loopt) deze
cel zet de dlgitaalklok stil.
Wereldkampioenschappen, Olympi
sche Spelen de klokkenmakers zijn
er wild op. Nooit doet zich zo’n kans
voor om via het TV-scherm de eigen
merknaam en het eigen merkembleem
gratis in zoveel honderden miljoenen
huiskamers te brengen. Trouwens, Sie
mens, die in München de hele elek-
triek en elektroniek in handen heeft,
wordt daar ook maar nauwelijks voor
betaald en zit er toch voor zijn eigen
centen uitgebreid te glunderen om
dezelfde reden. Waarmee maar gezegd
wil zijn: Junghans en Longines (en in
mindere mate ook Zeiss, voor het film
en fotowerk) hebben hun Olympische
apparatuur grotendeels zelf betaald;
met miljoenen Duitse marken.
Tot voor kort was dergelijke tijdme
ting inderdaad een zaak van het keu
kentrapje met alles erop en eraan. De
tijdwaarnemer hield het oog ferm ge
richt op het startpistool in de verte en
drukte de stopwatch in zodra hij rook
zag (niet wanneer hij het schot hoorde,
want dan was hij op de 100 meter al
een derde seconde te laat, zo wijs was
hij nu ook wel weer.). Hij drukte de
chronometer opnieuw in, wanneer hij
„zijn” man de finishlijn zag overschrij
den en dat was dat.
Wat is vals wanneer het om de
start op atletieknummers gaat? Nog
maar enkele laren geleden gold
uitsluitend de uitspraak van de
starter als we. En deze beklagens-
waardige figuur had alleen zijn zeer
menselijke ogen om zich te laten
raden. Menselijke ogen: falende
ogen. In München kunnen de star
ters bij wijze van spreken hun ogen
gesloten houden wanneer zij het
pistool heffen. In München is voor
het eerst alle tijdmeting elektra
nisch En alle systemen voor tijd
meting zijn dubbel uitgevoerd, zodat
er altijd ook nog eens een mag
uitvallen E-c zeer precies is vastge
steld wat een valse start is. Dat is
een start waarbij de atleet in min
der dan 0,10 seconde de elektroni
sche startblokken begint te verlaten
Een dat is wat de starter te zien
krijgt op een controlekastje aan
zijn zijde
Zijn Dortmundse telegramadres
luidt „Eisen Daume”. Die naam is
allerminst symbolisch l.Jzeren Willi
had hij wellicht van professie kun
nen zijn, maar bij Daume heeft de
nevenbezigheid het beroep al lang
ingehaald. Hij moest op 25-jarige
leeftijd de plaats innemen van zijn
overleden vader als directeur en
eigenaar van eer ijzergieterij. In
middels is hij bovendien mede-eige-
naar van een machinefabriek en
president-commissaris van een
Münchense bank. Dat wordt er
echter met de linkerhand bijgedaan.
Nu en dan wordt Daume per heli
kopter afgehaald bij zijn Olympi
sche bureau voor een belangrijke
aandeelhoudersvergadering. ’s A-
vonds is hij echter weer terug en
's ochtends bakt hij zijn ei in het
zijkamertje na een korte nachtrust
op het veldbed.
Moskou toen er moeilijkheden
dreigden te ontstaan. Hij trok door
Afrika, om er tegelijk zijn Spelen
en de Bondsrepubliek te propageren.
Hij heeft als een moeder voor alle
Duitse sportlui getobd over de juiste
kleding Daume is een heer die
een collectie van 2000 stropdassen
bezit en dan ook al eens tot de
„Kravattenmann” van het jaar is
uitgeroepen.
Hij is nogal mollig en lijkt daar
om misschien wel kleiner dan hij
werkelijk is. Tenslotte stond Daüme
in 1936 bij de Olympische Spelen
van Berlijn in het Duitse basket
balteam, doorgaans bemand met
palen van kerels. Hij sprong in die
tijd ook 1.83 meter hoog over de lat,
maar dat kan natuurlijk vooral
vanwege een buitengewone veer
kracht zijn geweest.
Duidelijk is echter dat Daume
een man is wiens formaat niet van
zijn postuur afstraalt. Uit iets kleins
met zoveel energie is een Napoleon
te vormen. Ook dat gaat echter bij
Daume allerminst op. Hij is een
altijd vriendelijke man, die bereid is
uit te leggen waarom hij het in
München allemaal luchtig en vro
lijk wil hebben (hij heeft in Berlijn
het tegenovergestelde beleefd), maar
dat wel aarzelend doet alsof hij
zich eigenlijk afvraagt waarom hij
het allemaal zou vertellen.
Hij verschijnt te laat op een af
gesproken lunch en excuseert zich
zoals hij het vermoedelijk dagelijks
moet doen, want Daume is al jaren
lang altijd onderweg voor Olympia
Tegenwoordig gebeurt dat rustig
zittend achter een chauffeur. Jour
nalisten die hem langer kennen le
zen de vermoeidheid van zijn ver
schijning af: een wat te rood ge
zicht, de rechterschouder hangt wat
meer dan de linker en hij trekke
been' aan de linkerkant Tijdens de
Waarna vaak het kabaal losbarstte.
Want a. had hij het rookwolkje wel
precies gelijk met zijn collega’s gezien,
b. was hij niet een fractie van een
oogwenk uit zijn concentratie geweest,
c. had hij wel geheel onbevooroor
deeld en zonder gegrepen te zijn door
de spanning de finish geklokt, d.
was zijn duim na 30, 40 maal indruk
ken nog wel in optimale conditie ge
weest? allemaal vragen die teleur
gestelde en boze chefs d’équipe na een
race met verwonderlijke vlotheid
pleegden te bedenken.
München zal de nieuwe traditie
in tijdmeting doorontwikkelen en
tot een tot nog toe ongekende graad
van perfectie opvoeren. Verschil
lende, van elkaar losstaande sy
stemen staan daarvoor garant. Er komt,
nadat de starter de trekker van zijn
startpistool heeft ingedrukt, geen
mensenhand meer aan te pas. Uitslui
tend nog de starter dus, maar ook hij
is maar een hulpstuk van de tijdfa-
briek, want eigenlijk legt niet hij het
nauwkeurige startmoment vast: dat
doet de gasdruk in zijn pistool, die een
microschakelaartje in werking stelt.
Reactietijden van 0,14 tot 0,18 se
conde gelden nu reeds als middel
matig 0.11 tot 0,14 seconde is uit
stekend Maar het is buiten kwestie
dat een starter (die ook. maar een
mens is' helemaal niet kan onder
een
een
Dit schakelaartje zet aan de finishlijn
de digitaalklok in beweging, die ra
zendsnel begint te flitsen, met cijfers
van 00.00,00 tot (bijvoorbeeld op de
5000 meter) 13.48,74 - minuten, secon
den en honderste-seconden.
Over de beeldstrook krijgt men der
halve de finishende atleten in volgorde,
met onder hun manhaftige eindspurt-
pose ook hun tijd, verdeeld in tiende
seconden. Op korte afstanden zit er op
de film bovendien nog een streepjes-
indeling voor iedere tiende seconden:
tien streepjes, tien honderdste seconde
derhalve. De jury heeft maar een line-
aal langs de borst van de aankomende
atleet op de foto te leggen om exact te
kunnen afmeten inwelke tijd hij is
gearriveerd, zonodig tussen de
streepjes zelfs tot in duizendste
seconden.
