Mosterd maken een oeroud vak
Vrouw voelt zich
ultra-vrouwelijk
bij Engelbert
Humperdinck
VR O U WELIJKHEDEN
I
i
VROUW
I
I
H
I
I
I
I
9
I
ree
1
i
i
>1
Erbij
(Van een medewerkster)
Onkruid
J
Recepten
(Van een medewerkster)
Kapsel
Pubs
Aandeelhouders
Auto-droom
Nieuw begin
Spiritiste
TV-uitzending
ALS DE 35-JARIGE Engelbert Humperdinck je hand neemt en naar
je kijkt met donkere ogen, waarboven zware wenkbrauwen, en „hallo”
mompelt met zijn zachte, warme stem, dan trillen je knieën. De kennis
making is puur lichamelijk en toch speelt Engelbert geen toneel. Hij is
helemaal zichzelf: Knap, sensueel en met véél talent. Geen fotograaf
weet hem op de juiste manier voor de camera te krijgen. Op een foto
ontbreekt steeds de enorme gevoeligheid van zijn gezicht en zijn on
definieerbare aantrekkingskracht. Een vrouw voelt zich ultra-vrouwelijk
in zijn aanwezigheid.
TE MIDDEN van de Nederland
se volksliedjes bloeit nog altijd het
onsterfelijk lied over de welbe
kende mosselman, de man van
Scheveningen. Maar bij die volks
liedjes zou ook heel best een
hymne kunnen over de mosterd-
raan. Een figuur die nog in de ja
ren dertig in Nederland met mos
terd langs de huisdeuren ventte,
in Sommige streken mosterdboer
werd genoemd, in andere regio
nen (bijvoorbeeld in de Achter
hoek) „de mosterdkerel” heette.
I
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1972
I 1
g3M
i
»WVWWVWVVWiriAmWWVMWin«fWVWWVWWVWWW»fWWVWVVVWWVVWVVWWVWWWVVWVWWVVVWWWWVW«RfWVVVWVWWVWWWVWVW
Dat is niet goed voor kinderen”.
„MMMMMVVMMMMMMVWWWMWWWMWVWVVWWMMMUVVVVMVWWWWVVVtMAnAWVVWVtAAAWVWWWVWW^^
VWVVWM’WWVWVWWVWWVUVVVMVWWWWVWAfl^^
la I960 trad hij voor de eerste keer
„Ik bezat slechts één overhemd, dat
ik speciaal voor de Bühne bewaarde.
Ik waste en streek het tussen twee
voorstellingen door. Want ik wilde er
netjes uitzien.
„ZE ZEI ME dat ik me nog altijd
druk maakte over een ziekte die niet
geheel zou genezen. Ze stelde me ge
rust en verzekerde me dat ik nooit
zijn waarde te bewijzen. Ik voelde wel
dat die naam iets voor mij zou kunnen
gaan betekenen. Die naam zou inslaan
of hij zou alleen maar lachsalvo’s te
weegbrengen. Maar ik probeerde die
nieuwe naam. En aanvankelijk moes
ten ze allemaal lachen. Maar nu la
chen ze niet meer.
A'
HOEWEL HIJ serieuze pogingen in
het werk had gesteld zijn jeugdige
„struggle for life” te vergeten, toch
doemden bij het gesprek de herinne
ringen weer bij hem op.
„ACHTERAF heeft hij gelijk gekre
gen. Een auto kan er erg mooi uitzien,
maar als hij niet bepaalde eigenschap
pen heeft waarop hij goed verkocht
kan worden, dan is het moeilijk om
„IN TILBURG werd de mosterdventer
de mosterdmadam genoemd, vanwege
het feit dat hij aan elke huisvrouw
BEHALVE mosterdfabrikant is Gerrit
Kuperus ook een smakelijk verteller,
die zijn bezoekers van oud tot jong
weet te boeien met demonstraties van
zijn ambacht en met kleurrijke anek
dotes over de historie van de mosterd.
Hoewel van origine geen Achterhoeker
is hij met hart en ziel in de historie
van Doesburg gedoken, en in het bij
zónder in de historie van de relaties die
dit stadje al eeuwenlang met de mos
terd onderhoudt. Volgens oude archie
ven gaat de geschiedenis van de Does-
burgse boerenmosterd tót de vijftiende
eeuw terug, er was een Mosterdstraatje
in deze oude IJsselstad, en zo’n 130
„JE MOET de mosterdoliën op de
juiste wijze weten vrij te krijgen,” zegt
VROUWEN DIE in het bezit zijn
van aandelen gedragen zich als aan-
deelhoudsters niet volgens d e regelen
der beleggingskunst. Dat beweert het
Engelse maandblad Nova, op gezag van
een der grootste effectenmakelaars ter
wereld. Vrouwen vragen te weinig ad
vies aan deskundigen op dit terrein, ze
houden de aandelen die ze eenmaal
hebben, vast in plaats van mee te doen
aan kopen en verkopen.
is goed: vrouwen die zich aandeelhoud-
ster kunnen noemen, mogen zich ge
rust eens bezinnen op de wat ruimere
betekenis van dit begrip.
en dat is haar allemaal niet meegeval
len. Maar camera’s vindt ze „weinig
indrukwekkend”, want in de jaren dat
ze als covergirl werkte is ze wel aan
de lens gewend geraakt.
FILMCRITICI hebben haar intussen
al beschreven als „een verrassende ac
trice van ongewone schoonheid”, die
aan Greta Garbo en Carole Lombard
doet denken. En regisseur Ken Russel
heeft, volgens Marie Claire, beloofd dat
hij „een nieuwe Marilyn Monroe” zal
maken van het meisje dat op haar
vijftiende als aankomend kapstertje in
een Londense voorstad werd ontdekt.
DE SPEK-EN-MOSTERDSAUS bij de
peulvruchten, de mosterdsaus bij de ver
se worst en bij sommige vissoorten zijn
in het culinair vergeetboek geraakt,
maar Kuperus heeft kans gezien om in
zijn naaste omgeving een heleboel recep
ten van gerechten met mosterd op te
diepen, voldoende om er een klein boek
werkje met „50 recepten met Does-
een
„Ik
Engelbert is buitengewoon bijgelovig,
het (nood)lot heeft een krachtige greep
op zijn dagelijks leven. Hij was er van
overtuigd dat zijn eerste optreden als
zanger een ommekeer in zijn loopbaan
als artiest had teweeggebracht.
EEN MONDVOL kritiek (in maand
blad McGall’s) van George Masters,
schoonheidsadviseur van vrouwen met
grote namen als Liz Taylor, Mia Far
row, wijlen Marilyn Monroe. Volgens
hem is geen enkele vrouw tevreden
met haar eigen haar.
„Op een dag werd mij gevraagd of ik
wat wilde zingen. Ik was door het
verzoek helemaal opgewonden. Ik voel
de dat het een nieuwe injectie voor
een nieuw leven zou kunnen zijn. Ik
luisterde naar het applaus en dat
was redelijk en ik dacht: hier heb
ik al jaren op gewacht”.
terd een prima tegenhanger is tegen vet
eten; vandaar de combinaties vait
peulvruchten met spek en mosterd.
OP EEN van zijn bezoeken aan Lei
cester had Engelbert weer een ontmoe
ting met het „lot”. „Ik ontmoette een
spiritistische dame en zij vertelde me
mijn toekomst. Ze voorzag dat ik mijn
naam zou veranderen en dat dit zou
gebeuren door tussenkomst van een
persoon die een goede vriend van mij
was”.
VAN PASEN tot november komen toe
risten er kijken om te zien hoe Kupe
rus zijn oude boerenmosterd maakt.
Dat hele procédé verloopt in zijn be
drijf namelijk nog precies zo als in
vorige eeuwen en alle oude gereed
schappen van voorheen worden nog ge
bruikt. De houten rosmolen die vroeger
door een paard werd aangedreven, de
gegroefde molenstenen waartussen de
mosterdzaadjes worden gekneusd, de
houten vaten waarin de mosterd rijpt,
een houten afvulapparaat (het laatste
van Nederland), alles opgesteld in een
omgeving die zorgvuldig in oude stijl
is gerestaurerd.
ENGELBERT en zijn vrouw Pat
trouwden in 1963. Zij ontmoetten el
kaar toen zij zestien en hij twintig was
en gingen zes jaar met elkaar om. „Wij
zeiden tegen elkaar: „We kunnen na
tuurlijk nóg langer met trouwen
wachten totdat we genoeg geld hebben.
Daar kwam nog bij dat in die tijd een
huwelijk voor een popzanger zijn dood
betekende”.
„DE MEESTE vrouwen komen uit de
kapsalon met een overdreven kapsel.
In feite ziet het haar er veel beter uit
als het na het wassen en watergolven
alleen maar is doorgeborsteld, maar
slechts weinig vrouwen hebben de goe
de smaak en de hersens om hun haar
zo te laten. In een schoonheidssalon
willen ze tot de laatste stuiver waar
voor hun geld. Dus laten ze het haar
tegenkammen en sprayen en lakken”.
vroeg: „Mosterd madam?” Dit vertelt
Gerrit Kuperus in Doesburg voor wie
het maken van mosterd sinds enkele
jaren niet alleen professie, maar ook en
1 vooral hobby is. In een der oudste
straatjes van Doesburg kocht hij des
tijds het oude bedrijfje dat sinds jaar
en dag als „Doesburgsche Boerenmos-
terdfabriek” bekend staat. Hij maakte
er in luttele jaren (tot veler verbazing)
weer een rendabel bedrijfje van, maar
ook een toeristische attractie van de
eerste orde.
VROUWELIJKE aandeelhouders
zouden ook „minder logisch dan man
nen” reageren op fusies en soortgelijke
verschijnselen in de zakenwereld, „te
weekhartig” in dit soort transacties
zijn en daardoor soms zelfs „natuurlij
ke ontwikkelingen in de industrie”
beïnvloeden. Het klinkt misschien alle
maal niet zo aardig, maar de bedoeling
Kuperus ietwat raadselachtig. „Mosterd
zaad is ieder jaar anders. Mosterd ma
ken: je leert het snel, of je leert het
van je levensdagen niet.” Intussen
blijft hij onverdroten graven in de
historie van de mosterd. Hoe het mos
terdzaad in vervlogen eeuwen op zeker
ogenblik in Nederland is gekomen weet
hij nog niet, maar hij verdenkt de Ro
meinen ervan dat ze onze contreien in
kennis hebben gebracht met het pittig
gewas, waaraan ook nog andere dan
„smaakmakende” eigenschappen wor
den toegeschreven.
ONZE VOOROUDERS wisten dat mos-
De televisieserie eindigde en Engel
bert moest het weer alleen doen met
kleine engagementen, die hem hielpen
aan een bescheiden inkomen.
bang hoefde te zijn om lange reizen te
maken. Verder zei ze me dat ik ge
woonlijk een ring met een groene
steen om had. Zij waarschuwde dat ik
die ring nooit moest verliezen, want hij
bracht geluk. Ten slotte gaf ze me de
verzekering dat het grote succes onver
biddelijk zou komen”.
AANVANKELIJK kon ik niet accep
teren wat zij zei. Maar zij had mij
zoveel ware dingen over mijn verleden
gezegd, dat ik ook veel geloof hechtte
aan haar toekomstverwachtingen. En
het is allemaal uitgekpmen, Gordon
Mills was degene die mij voorstelde
om mijn naam te veranderen. Toen hij
met de naam Engelbert Humperdinck
op de proppen kwam, barstte de kamer
in lachen uit”.
CAFEETJES in Engelse stijl zullen
meer en meer in de mode raken,
voorspelt Paris Match. In het Engelse
Middlesex is al een firma die de En
gelse pubs „geprefabriceerd” verkoopt.
Het zijn zorgvuldige kopieën van eta
blissementen in Tudor- en Victoriastijl
en ze hebben onveranderlijk namen als
Winston Churchill of William Shakes
peare. Vooral Japanners en Berlijners
schijnen er gek op te zijn. Zo’n gepre
fabriceerd herbergje kost, in Neder
lands geld omgerekend, een slordige
200.000 gulden.
jaar geleden waren er nog zes mos-
terdfabrieken. Dat de Doesburgers ooit,
„mosterdpotten” werden gedoopt is dan
ook niet zo vreemd.
Zijn persoonlijke kieskeurigheid voor
kleding is tegenwoordig welbekend.
Engelbert veranderde opzettelijk zijn
„imago” van jongeman-in-overhemd,
die voor het eerst „Release me” zong,
in een meer nonchalante presentatie.
Maar ook zijn zogenoemde slordige
dracht is nog altijd onberispelijk.
van het seizoen kon ik echter weer
twee uur achtereen op het podium
staan. En ik had het gevoel dat ik dan
nog uren had kunnen doorgaan”.
AL DAT OUDE meubilair is nu
opgeslagen in een oude bergplaats ach
ter het droomhuis van Engelbert in
Weybridge. De twee zoontjes van En
gelbert, de zesjarige Jason en de drie
jarige Scott, spelen vaak paardje op de
oude leunstoelen, herinneringen uit een
ver verleden, toen Pat het nog moest
doen met een dagelijks huishoudbudget
van twee gulden.
DE EIGENAAR van het oude Does-
burgse bedrijfje geeft grif toe dat hij
nog lang niet alles weet van de historie
van de mosterd, mede tengevolge van
het chronische tijdgebrek waaraan
mensen lijden wier ambacht tevens
hun hobby is. Over dat ambacht zegt
hij: „Mosterd maken gaat snel, het is
naar verhouding geen arbeidsintensieve
bezigheid. Het is onbegrijpelijk dat in
zo’n korte tijd in zo snel tempo de
echte oude mosterfdabriekjes verdwe
nen zijn. Er zijn in Nederland tiental
len mosterdboeren geweest. In 1930
waren ze er zeker nog, de laatsten
moeten vlak voor de Tweede Wereld
oorlog verdwenen zijn. In Groningen
liepen ze met een juk met kleine
houten mosterdemmertjes, in de Ach
terhoek met een vaatje op een kruiwa
gen. Een cent per lik kostte die mos
terd.”
Een heet voetbad met mosterd
werd beschouwd als geneesmiddel bij
migraine, het kauwen van mosterdzaad
als de remedie tegen te hoge bloed
druk. „Er moeten ook speciale versjes
zijn geweest die bij het malen van het
mosterdzaad werden gezongen,” zegt
Gerrit Kuperus. Hij houdt zich in ieder
geval warm aanbevolen voor elke we
tenswaardigheid die meer licht kan
brengen in de historie van de mosterd.
TERWIJL Gerrit Kuperus demon
streert hoe vroeger in een ijzeren braad
pan een ijzeren kogel werd rondgewalst
die de mosterdzaadjes kneusde, zegt hij
„Mosterdzaad is eigenlijk net onkruid,
maar dan wel een verrukkelijk on
kruid. Je vindt het over de hele wereld
en door de hele wereldhistorie. Je kunt
het tussen de straatstenen zaaien en
dan komt het nog op. Het is een nietig
zaadje dat snel groeit, vooral in warme
landen. Maar het Hollandse en het
Deense mosterdzaad zijn verreweg de
beste soorten.”
„Maar hoe dan ook: Pat en Ik hielden
ons huwelijk wel stil. We huurden een
kleine flat in Notting Hill Gate voor
de ontvangst. Dat kostte weinig geld.
Veel méér geld moesten we uitgeven
aan drank en eetwaren voor al die
mensen die ons kwamen bezoeken. Al
die vrienden kwamen altijd naar ons
toe als ze honger hadden. Eigenlijk
speelde de band alleen voor voedsel”.
VOOR DEZE gedaanteverwisseling
moest Twiggy leren zingen en dansen
„Hun levens gaan voor alles”, zei
Engelbert over zijn drie kinderen. „Ik
wil niet dat er foto’s van hen in de
kranten verschijnen, zodat zij tegen
hun wil belangrijk worden gemaakt.
INTUSSEN zitten de kwakzalvers
die hun brood aan deze handel verdie
nen, niet stil: als allernieuwste remedie
tegen reumatische pijnen bevelen ze
„maanstof” aan, overigens zonder te
vermelden waar ze dit zeldzame goedje
vandaan halen. Reumaspecialisten zijn,
uiteraard, nogal ongelukkig met zulke
kwakzalverijen en sommige Ameri
kaanse artsen hebben al gepleit voor
de oprichting van „reuma-clubs”,
waarin reumapatiënten hun ervaringen
zouden kunnen uitwisselen en elkaar
kunnen steunen bij het volhouden van
hun medische behandelingsprogram
ma’s.
EEN van de populairste charlatan-
uitvindingen is de koperen armband,
waarvan beweerd wordt dat het dra
gen van dit voorwerpje de pijnen zou
doen bedaren. In Arizona worden zulke
armbanden (met Indiaanse motieven)
als sieraad aan toeristen verkocht voor
de luttele prijs van een dollar. Maar
dezelfde armbanden worden per post
orderbedrijf als „geneesmiddel” aan
reumapatiënten geleverd voor 35 dol
lar.
TWIGGY is terug. Twiggy, het
broodmagere mannekijntje uit het
midden der jaren zestig, dat tieners
over de hele wereld tot hongercampag-
nes bracht omdat ze ook zo’n dun
figuurtje (iets meer dan veertig kilo)
wilden hebben. Ze speelt in een musi
cal, die „The Boyfriend” heet en be
schreven wordt als „een sprookje voor
volwassenen”, gesitueerd rondom de
Rivièra van vijftig jaar geleden.
DE ONDRAAGLIJKE pijnen die met
gewrichtsreumatiek gepaard kunnen
gaan, hebben in de Verenigde Staten
een levendige kwakzalverijhandel doen
ontstaan. Volgens de medische rubriek
van Ladies’ Home Journal geven reu
mapatiënten in Amerika per jaar zo’n
400 miljoen dollar uit aan kwakzalvers
middeltjes voor hun kwaal.
IN 1956 vroeg een békend Frans
avondblad, in het kader van een on
derzoek „Fransen, gezien door zich
zelf”, aan zijn lezers wat hun „consu-
mentendroom nummer één” was. De
overgrote meerderheid noemde zonder
aarzelen het bezit van een auto. In
1970 is dezelfde vraag nog eens gesteld
in een soortgelijke enquête onder meer
aan drie miljoen gezinnen in de Farijse
regio. De auto bleek toen op de derde
plaats te staan, nog juist vóór de
vaatwasmachine. Koelkast en televisie
bleken als veel belangrijker te worden
gezien. Blijkens een overzicht in week
blad Elle zijn er op het ogenblik 19
miljoen auto’s in Frankrijk, maar
slechts vijf percent van alle gezinnen
beschikt al over een tweede auto.
tg®
De eerste „echte” flat van Pat en
Engelbert stond in Hammersmith, bo
ven een meubelbedrijf. „Ik moest drie
referenties overleggen voordat ze ons
toelieten. We konden geen nieuw meu
bilair uit de winkel beneden ons ko
pen. Na een tijdje hoorden we dat er
in Leicester een huis openbaar werd
verkocht en het meubilair verbeurd
werd verklaard. We kochten alle meu
belen voor zeventig gulden en ik reed
het spul naar London in een oude
vrachtwagen”.
HM
NADAT IK uit het ziekenhuis
kwam, probeerde ik zo snel mogelijk
terug te komen. Maar niemand wilde
mij meer kennen. Er was één theatera
gent die me wat werk aanbood. Voor
een heel zomerseizoen ging ik naar de
Kanaal-eilanden. Mijn gezondheid was
evenveel gerestaureerd als mijn ver
trouwen in mijn carrière. Overigens
kon ik de eerste tijd niet meer dan
twee nummers achter elkaar zingen. Ik
was dan buiten adem. Tegen het einde
is terug. Twiggy,
mannekijntje
in een televisie-uitzending op. De serie
heette „Song Parade” en Engelbert
noemde zich Gerry Dorsey. „Ik kreeg
behoorlijk betaald en ik werd bijna
gek bij de gedachte dat ik het nu
eindelijk had gemaakt”.
Als Gerrit Kuperus voor belangstel
lende bezoekers zijn „preek” houdt (zo
als hij dat zelf noemt), leidt hij die
graag in met de opmerking dat de
Hollanders vroeger mosterd bij de
maaltijd gebruikten: bij groente, bij
vlees, in diverse sauzen. Nu is het
mosterd na de maaltijd geworden: de
hedendaagse mens hanteert de mos
terdpot voornamelijk bij het nuttigen
van een blokje kaas, een bitterbal of
een andere snack.
HET BIJZONDERE van die oude boe
ren mosterd is, dat de hele zandkorrel
tjes worden gebruikt. Daardoor ontstaat
een typische „grove” mosterd zoals die
vroeger ook op het platteland en op de
schepen werd gemaakt. Het fabrieksge
heim van Gerrit Kuperus? Hij schetst
de bereidingswijze in grote lijnen en
dan blijkt dat het malen van het zaad,
nadat het in azijn is geweekt, de grote
kunst is: smaak en concentratie moe
ten zo worden dat de verkregen mos
terd geen bindmiddelen meer nodig
heeft.
AANVANKELIJK verdiende hij met
zo’n optreden dertig shilling in een
weekend. Hij werkte nog steeds in de
fabriek, er rekening mee houdend dat
hij toch niet zo snel zo veel zou gaan
verdienen dat hij er van kon leven. Hij
zong in clubs zonder microfoons en
zonder de elektronische apparatuur.
Popzangers zouden er op het ogenblik
niet meer buiten kunnen.
„Ik weet nu dat het veel moeilijker
zou zijn geweest om overeind te blij
ven en met beide benen op de grond te
blijven staan, als ik de tegenslagen uit
het verleden niet had gekend. Als je
een groot publiek weet te boeien en je
weet het zover te brengen dat ze
werkelijk naar je luisteren, dan kun je
in elk theater, waar ook ter wereld,
optreden”.
„IK SCHOPTE tegen een voetbal
dicht bij ons huis in Leicester en
droomde er tegelijkertijd van eens een
musicus te. zijn.”, vertelt Humperdinck.
Hij leerde altsaxofoon spelen. „Dat
ging wel goed, maar niet geweldig.
Toen ik 17 was, trad ik op in de
Working Men’s Club. Ik hield van het
muzikantenbestaan, maar niet van het
geld. Overdag werkte ik in een machi
nefabriek”.
Engelbert Humperdinck wil zijn pri-
vé-leven veilig stellen. Het is alleen
van hem en moet door niemand wor
den opengebroken. Zijn kindëfén zijn
nog nooit gefotografeerd. Louise, het
meisje Engelberts derde kind is
acht jaar.
„HAARSTIJLEN komen en gaan,
maar de vrouw die haar eigen gezichts
trekken en proporties herkent en haar
eigen gang gaat kan eruit springen, on
verschillig wat de grote massa op zo’n
moment doet”, aldus Masters, die zijn
dure klanten soms heel eenvoudige
huismiddeltjes voorschrijft voor de
verzorging van hun haar (zoals vers
citroensap voor het naspoelen van vet
haar). Eén ding mogen we van George
Masters niet vergeten: haar is alleen
maar de lijst, niet het eigenlijke schil
derij.
burgsche boerenmosterd” van te ma
ken. Een Gelderse familie gaf hem een
aantal recepten uit een zuinig bewaard
kookboek dat omstreeks 1820 met de
hand geschreven werd: uiteraard
klaargemaakt met „gestoten of ge
kneusd mostaartzaad.”
GERRIT KUPERUS
Toen werd hij ziek en moest zes
maanden worden opgenomen in
sanatorium wegens tuberculose,
dacht dat ik deze tijd kon besteden
aan het schrijven van liedjes en het
maken van gedichten. Ik wilde wat
creatiefs doen zonder aan geld te hoe
ven denken. Maar in feite deed ik
niets. Deze periode was een totaal
„niets” in mijn leven”.
