Herwaardering van houten schoeisel zet door
KLOMP IS WEER IN OPMARS
Maanreizen wijzigden
levenspatroon
van
ruimtevaarders
GEBREK AAN ECHTE WAARDEN
OORZAAK ZWERVERSBESTAAN
S3
Bevolking nacht asiel voor onbehuisde mannen
bestaat voorgrootste deel uit conformisten
STRESS
SEX
■I
ZEELAND
LEGION N AIR
J| I
(Van onze correspondent)
(Van onze redactie in Amsterdam)
‘w-
w
AMSTERDAM „Een van de be
langrijkste oorzaken tot het ontstaan
van thuisloosheid is het ontbreken
van waarden die het leven inhoud en
vorm geven. Zoals het gezin, de reli
gie, culturele waarden, hobby’s en
vriendschap”, vertelt da heer Bink,
directeur van het internaat en nacht-
asiel voor onbehuisde mannen, aan
de Weesperzijde in Amsterdam. „De
aangepaste burgers blijven overeind
bij de gratie van de waarden die ze
hebben meegekregen of hebben ge
vonden. Daar houden we ons door dik
en dun aan vast en vandaar komt ook
het hevige protest als die waarden
dreigen te worden aangetast. We zijn
bang ons houvast te verliezen”.
ROTTERDAM De Nederlandse
klompenindustrie roert zich. Na ja
renlang stil in een hoekje te hebben
gezeten, heeft men zich ontworsteld
aan negatieve tendensen. Tien grote
klompenfabrikanten ih Nederland
hebben de handen ineen geslagen en
de eerste schreden gezet op het pad
naar export. Bedoeling is om over
twee jaar een volwaardige uitvoer
van het oer-Nederlandse produkt te
hebben verwezenlijkt. Voorzitter van
de vereniging van klompenfabrikan
ten, de heer A. H. van Zuilekom ly
risch: „Na die aanloopperiode schat
ik dat tussen de één en twee miiljoen
paar klompen de eerste tijd naar het
buitenland gaan. En dan zit ik met
mijn schatting aan de zeer veilige
kant”.
HOUSTON (AP). Bij de meesten
van de tien maanreizigers heeft zich na
hun tocht een ingrijpende wijziging van
hun leven voorgedaan. Opmerkelijk is,
dat zij een veel dieper besef hebben
geld wat
van hun
(daarvan
Astronaut Aldrin, die als tweede man
de maan betrad, was kort na zijn buiten
aardse reis daarentegen bevangen door
een grote depressie, die tot een vergaande
besluiteloosheid leidde. Daardoor nam hij
ontslag bij de luchtmacht en stelde hij
zich onder psychiatrische behandeling. Hij
is nu over zijn inzinking heen. Veel van
zijn tijd wijdt hij aan een autobiografie,
getiteld: „Terug naar de aarde.”
De enige maanreiziger, die zijn leven
vrijwel op dezelfde voet heeft voortgezet,
„Ook al omdat ze erg conformistisch
zijn, willen ze graag zo veel mogelijk
„Maar misschien trek ik er toch nog
wel eens een paar maanden tussenuit. Ik
een
En
)r
le
e,
le
•n
is
ij
or
et
s-
er
T,
sr
id
is Charles Conrad van de Apollo 12. Hij
concentreert zich geheel op toekomstige
ruimtevluchten met als hoofdmoot de
pendeldiensten met interplanetaire ruim
testations.
Zijn voorganger Neil Armstrong, die als
een held werd gevierd, heeft zich even
eens uit het astronautenkorps terugge
trokken. Hij doceert thans techniek aan
de universiteit van Cincinnati.
Grage prater Van Zuilekom: „Als we
thans een miljoen paar meer zouden pro
duceren, kunnen we die ook afzetten. Zo
groot is de vraag op het moment, maar
weet u wat er is gebeurd? De techniek is
blijven stilstaan. Er moeten nieuwe mo
dernere machines komen. De mechanise
ring moet worden opgeschroefd. Dan kun
Doelmatigheid
Inderdaad heeft de klomp sinds een
jaar of vijf weer langzaam terrein gewon
nen. Hij voert zijn come-back met een
steeds grotere afzet in eigen land. De
gekregen van de verhoudingen op aarde
met betrekking tot de uitgestrektheid
van het heelal. „Het heeft mijn geeste
lijke horizon zodanig verruimd, dat ik
ten volle ben doordrongen van de bete
kenis van het universum, waarin onze
planeet maar een stofje is”, aldus Alan
B. Shepard, commandant van de Apollo
14.
De seksualiteit in het internaat is een
groot probleem, wat volgens de heer Bink
duidelijk te maken heeft met de contact
stoornissen die de mannen ook in de rest
van hun dagelijks leven vertonen voor de
meesten levert het oppervlakkige, eenmali
ge contact geen problemen op, maar juist
de dipergaande en langduriger contacten,
die zo belangrijk zijn voor een evenwich
tig bestaan. Er is geen oplossing voor het
sex-probleem. In het nachtasiel komt wel
eens homofilie voor, ook wel in het inter
naat, maar dat neemt geen grote vormen
aan.
heb wel veel vriendinnen gehad; een hele
harem,” glundert O., maar nu heb ik er
minder behoefte aan. Ook mijn vrienden
uit de Jordaan, waar ik vroeger vaak
kwam, bezoek ik zelden meer. Ze zitten-
maar de hele avond tv te kijken. Heel,
heel wat anders dan vroeger, dat vind ik
erg ongezellig en ik heb m’n vertier hier
ook wel.”
In het internaat waar de heer O. met
vel» anderen woont, zijn er vaste tijden
van opstaan, ontbijten tussen zeven en
acht uur koffie, lunch, thee en de
warme avondmaaltijd. Voor de mannen
tot 65 jaar, die daartoe in staat zijn, is er
een kleine taak, zoveel mogelijk naar de
eigen geaardheid. Er bestaat een regelma
tig contact met de maatschappelijk werk
ster op basis van vrijwilligheid. Een ge
sprek met haar, de directeur of een psy
chiater is ten alle tijde mogelijk. Door de
week dient men voor twaalf uur binnen
te zijn, vrijdag en zaterdag voor half
twee, zondag voor een uur. De meesten
zijn voor die tijd echt wel binnen.
Voordat hij zijn vlucht naar de maan
maakte, was hij kortaan gebonden, vaak
op het bruuske af, waardoor hij weinig
werkelijke vrienden had. Nu is hij veel
verdraagzamer en innerlijk evenwichtiger
geworden.
Eenzelfde ervaring deed James B. Irwin
van de Apollo 15 op. „Mijn maanreis
verwerkte ik als een overweldigende reli
gieuze belevenis, waarin ik anderen wil
laten delen”, verklaarde deze astronaut.
Hij studeert thans voor dominee om van
zijn geloof in God, dat door zijn maanreis
een diepere inhoud kreeg, te getuigen.
Edgar D. Mitchell, die tot de bemanning
van de Apollo 14 behoorde, beleefde zijn
maanreis als een metafysische gewaar
wording, waarin hij visioenen kreeg, die
op geestelijke volvoering leken. „Het
kwam op mij af als een eenwording met
de mensheid, een verbondenheid met de
diepste verlangens naar oprechtheid.”
Vanuit deze gedachte wil hij de samenle
ving verbeteren. '„Ik wil strijden voor de
waarheid met een hoofdletter W.”, aldus
Mitchell.
Bink. „De sociale defecten in zo’n gezin,
de pedagogische en affectieve verwaarlo
zing, het disharmonieuze huwelijk, de
drankzucht en de criminaliteit missen hun
uitwerking op de opgroeiende kinderen
natuurlijk niet”.
Toon van Zuilekom (51 jaar): „We zijn
indertijd in de vrijetijdssector gedoken.
Dat is een zo grote business met toekomst,
daar past de klomp precies in. Ik zeg:
mensen, die klomp is de vrijetijdsschoen.
Je schiet hem gemakkelijk aan en uit; hij
is hygiënisch want hij staat buiten de
deur te wachten; hij is van hout en
„ademt” wat goed voor de voeten is; hij
heeft een goede pasvorm en hii kost een
kleinigheid, zeg gemiddeld een tientje. De
klomp heeft toekomst. En het is gek. je
kunt nou wel zeggen: die Van Zuilekom
kan aardig babbelen en zit de zaak lekker
klaar te maken, maar het is zo. Vandaar
dat de klomp terugkwam”.
De heer H. (48) was een schipperskind
je. Zijn moeder werd toen hij 15 was
opgenomen in een psychiatrische inrich
ting, zijn vader overleed toen hij 18 jaar
was. Hij werd heen en weer geslingerd
tussen verschillende familieleden, die hem
eigenlijk geen van allen graag zagen ko
men. Daarom ging hij toen hij 23 jaar
was in het Franse vreemdelingenlegioen,
waar hij elf jaar bleef. Daar heeft hij de
borrel congnac graag - lief gekregen.
Hij spreekt aardig Frans en zijn Neder
lands heeft een licht Duits accent vanwe
ge zijn Duitse moeder. „Als ik 15 jaar in
het vreemdelingenlegioen zou zijn geble
ven, zou ik een pensioen krijgen, maar
dat wist ik helaas niet.”
„Ik doe mijn werk goed Ik wil niet
uitgestoten worden uit de maatschappij en
sommigen hier zijn heel slordig. Mijn kast
is altijd netjes opgeruimd Maar door die
anderen krijg je een naam bij de buren
en daarom zou ik wel eens weg willen.”
nagemaakt naar een voorbeeld. De crisis
tijd in de klompenindustrie miniseerde
het aantal klompenmakers van oorspron
kelijk 2000 tot 100.
„Het passantenverblijf, het nachtasiel, is
in principe toegankelijk voor iedereen, al
kan het geheel niet worden verstoord ter
wille van een die wangedrag vertoont. Er
zijn lui bij die wangedrag zonder duidelijk
doel, die soms hier slapen, soms in
portieken en op banken en die af en toe
de provincie ingaan. Ze kunnen hier een
paar dagen blijven met hun warme
avondmaaltijd en ontbijten en eventueel
brood meenemen voor ’s middags.
Soms weigeren we iemand waarvan we
weten dat hij toch altijd al zijn geld
opzuipt en dan pas bij ons aan komt
zetten. Maar als het nou heel erg regent,
of het is een heel erg oude man, nou ja,
dan strijken we weer over ons hart, dan
laten we hem een douche nemen en
geven we hem een bed.”
„Ook komen nier wel mensen die ruzie
hebben gehad en thuis kwaad zijn wegge
lopen. Die vangen we dan op en we
proberen de problemen op te lossen. En
ook met de anderen, hoe hopeloos het ook
lijkt, proberen we altijd wat tot stand te
brengen. Wij kunnen hun de paden wij
zen en ze voor hen effenen, maar de
mensen moeten zelf lopen. Als ze dat niet
kunnen of willen ja
je met hetzelfde aantal mensen meer
doen. Om een indruk ‘te geven. Nu maken
twee man bij mij dertig paar klompen
per uur. Wanneer ik twee kopieermachi
nes samenvoeg en hun tempo versneld
wordt dat 100 per uur. Daar liggen de
mogelijkheden voor de klompenindustrie”.
Wat betreft het te leveren hout voor
deze industrie wordt men allesbehalve
aan banden gelegd. Op het ogenblik ver
bruikt de klompenindustrie per jaar 50.000
populieren en wilgen per jaar. Voor 90
percent afkomstig uit Nederland. Omdat
de aanplant van populieren de laatste tijd
iets is toegenomen, is men voorbereid op
de nabije toekomst waarin de vraag gro
ter wordt. Populieren en wilgen zijn snel
groeiende bomen; wanneer het de klom
penindustrie goed gaat merken de hout
vesters dat en zorgen ze dat de aanplant
van de peppels en wilgen evenredig stijgt.
V 'A'
f
Zachtmoedige meneer C. verloor op 38-
jarige leeftijd zijn vader. Daarmee is vol
gens hem alle ellende begonnen. Hij
woonde nog thuis, omdat hij bij de
marine was: „Als varende jongen moet je
niet trouwen.” Na het overlijden van zijn
vader ontstonden er nare financiële ver
wikkelingen met zijn getrouwde broers
over het betalen van de begrafenis.
C. besloot toen voortaan het ouderlijk
huis en de rest van zijn familie maar te
mijden. Hij ging ook niet meer varen en
hield zich in leven met los werk, onder
meer in het buitenland. Toen hij alleen
aangewezen was op werk in Nederland,
omdat het in Duitsland wat minder goed
ging, weigerde hij te werken „voor veel te
weinig geld”. „Van armoe ben ik toen hier
terechtgekomen
C. is nu 45 jaar. Hij vindt dat hij een
matige drinker is. Hij heeft een relatie met
een vrouw, maar hij is niet helemaal
zeker van zichzelf, noch van haar. Het is
de vraag of er een vaste verbintenis uit
zal voortvloeien.
„Deze mensen komen vaak uit milieus
uit de lagere inkomensgroepen, elitaire uit
zonderingen daargelaten," vertelt de heer
In het hele land komen we aan drie
miljoen paar klompen per jaar, maar we
kunnen op dit moment niet nog meer
produceren.
„Industrie-verkoper” Van Zuilekom: „Ik
zie het ook op andere punten zitten
Wanneer de fabrikanten van nu zich al
leen nog toeleggen op het maken van een
gladde geschuurde klomp die naar één
centraal punt in Nederland gaat om daai
bij een coöperatie van klompenfabrikan
ten de laatste arbeidsintensieve handelin
gen te ondergaan, winnen we ook veel
Lakken, schilderen, per paar aan elkaa:
binden, klaar maken voor verzending en
transport maakt 50 percent van de hande
lingen uit voordat de klomp bij de winke
lier is. Het wordt wanneer je he
gezamenlijk doet ook mogelijk om die
processen te automatiseren.”
Vandaar dat Van Zuilekom zijn door de
klompencrisis wat angstig geworden colle
ga’s jarenlang heeft moeten bewerken
voordat ze nu eindelijk definitief
exportcombinatie hebben opgericht,
dat ook al omdat op het nationale secre
tariaat in Delft brieven uit Japan, de
Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Australië,
Canada, Frankrijk en Italië neerdwarrel
den met smeekbeden om vele tienduizen
den paar klompen.
„We hebben het professioneel aange
pakt”, roept Van Zuilekom die in extase
kan geraken wanneer het onderwerp „De
propaganda van de onbuigzame houten
schoen” ter sprake komt. „We weten bij
voorbeeld dat de prijzen in het buitenland
voor de klomp hoger zullen zijn. Dal
betekent voor de 10 firma’s die nu mee
doen een groter rendement voor hun fa
brieken.” Gelukzalig wordt opperklompen-
fabrikant Toon ten slotte wanneer hij
denkt aan de kwantiteit. „Voor mij staat
het als een paal boven water: de vraag
uit het buitenland is binnen tien jaar het
veelvoudige van die drie miljoen paar die
we nu voor Nederland produceren.”
„Als die waarden zouden wegvallen
zouden heel wat „stabiele” burgers, inclu
sief ikzelf, hier terecht kunnen komen.
Thuislozen onderkennen die waarden
vaak niet, hebben dat niet geleerd, en als
dat wel het geval is, kunnen ze die
waarden niet realiseren in hun bestaan.
Dat maakt ze zo ontzettend kwetsbaar.”
„Ik mis een familie niet zo. Ik ben hier
dermate ingeburgerd. We zitten echt niet
in een kerk hier, maar het is ook geen
zootje dronkelappen en zwervers. He eten
en de verzorging is goed, ik werk soms
een paar uutjes als portier en dat levert
dan weer iets extra’s op. Ik lees wat, we
puzzelen, we leggen een kaartje en ik ga
eens een paar glaasjes bier drinken in het
café op de hoek. Ik heb hier ook wel wat
vrienden.”
mensen merkten dat dit houten produkt
nog steeds werd gemaakt en dus te koop
was. Niet uit chauvinistische overwegin
gen maar vanwege zijn doelmatigheid
werd hij gekocht. En hoe! Een bedrijf als
Van Vilsteren in Zwolle het grootste
in Nederland zet om en nabij de 10.000
paar per week af.
Begin vorig jaar kwam hij in het inter
naat aan de Weesperzijde. Van september
tot juni woonde hij op een boerderij in
Zeeland, waar hij een kamer had gehuurd
omdat hij genoeg had van het Iven in de
stad. Maar Zeeland was hem toch al te
stil.
„Ik was 16 toen mijn vader overleed,”
vertelt de beminnelijke, goed verzorgde en
licht gehandicapte heer O. „Daarna heb ik
voor mijn moeder gezorgd, totdat ik 48
was. Ik had een ulo-opleiding achter de
rug, dus ik heb altijd voldoende kunnen
verdienen om voor ons beiden te zorgen,
maar aan trouwen ben ik nooit toegeko
men.”
Folklore
„De klomp hoort thuis in de folklore
dacht iedereen. Men stelde zich er een boer
ook al zo’n besmet woord in blauwe
kiel bij voor. Een woord als bijvoorbeeld
klompenschool, maakte dat de mensen er
altijd bij dachten: het is een armendracht.
Zo duikelde de aanmaak van klompen
van zo’n zes miljoen paar per jaar in 1946
naar minder dan de helft, acht jaar
geleden.”
Dat had grote gevolgen. Vele klompen
makers hingen hun werktuigen aan de
wilgen en schakelden over op andere
produkten. Een verlies aan potentiële
handwerkers die deze industrie altijd no
dig heeft om een goed model te ontwer
pen. Het had ook tot gevolg dat er een
vérgaande automatisering werd doorge
voerd. Er kwam bijvoorbeeld een machine
die precies zoals het handgemaakte model
een linker- en rechterklomp vervaardigde
in één beweging; zoals een sleutel wordt
lijken op de doorsnee-burger. Ze schamen
zich voor hun verblijf hier en het is
bepaald niét het soort mensen dat tegen de
maatschappij schopt, integendeel. Alles
wat buiten de normen treedt wekt hun
wri rel op, bijvoorbeeld de hippies op de
Dam.”
„Het beeld van de thuislozen is veran
derd,” vindt de heer Bink. „Het is niet
meer het romantische type dat de burger
zich voorstelt, de zwerver die ongebonden
g„at en staat waar hij wil. Iemand wordt
niet thuisloos door een bewuste keus
daarvoor te doen.”
„Het kan vaak niet anders lopen. Men
sen die al een ongelukkige basis hebben
in hun gezin, vroeger, die dan door een
vaak vrij korte schooltijd in het onge
schoolde werk komen, steeds sneller van
baan verwisselen, geen langdurige vriend
schappen op kunnen bouwen met mannen
of vrouwen. Zo glijdt iemand langzaam in
de richting voor hulp voor onbehuisden.”
„En dat zijn dan nog de mensen, hier
op het internaat, die uiteindelijk toch een
besluit weten te nemen. Een ingrijpend
besluit eventueel. Nadat ze soms jaren
hebben gezworven, in de openlucht slie
pen of in een nachtasiel, zoals wij dat ook
hebben, af en toe wat los werk verricht
ten om aan geld te komen ter aanvulling
van hun bijstandsgeld, als ze dat al kre
gen, en dat dan zo snel mogelijk weer
opzopen.”
„Op een gegeven moment hebben alle
mannen die nu in ons internaat wonen
die heel moeilijke beslissing moeten ne
men, het leven zoals ze dat tot dan toe
hadden geleid op te geven. Omdat ze zelf
inzagen dat het zo van kwaad tot erger
zou gaan. Maar ze willen nu dan ook
weinig te maken hebben met de mensen
die af en toe in het nach tasiel kome n
slapen. Ze staan nu immers zelf een
stukje dichter bij de nette burgers dan bij
die zwervers?”
De heer O. is 68 jaar, taxichauffeur in
ruste. In 1960 hij werkte toen nog wat
in de weekeinds werd het huis waarin
hij woonde afgebroken. Hij is toen ergens
in de kost gegaan. Omdat hij niet de hele
dag op zijn kamer kon blijven zitten,
kwam hij veel in koffiehuizen en café’s
tot ook dat hem de keel uit ging hangen.
„Dat zou ook niet zo goed vallen by de
grotendeels conformistische bevolking van
onze inrichting,” zegt de heer Bink. „Ze
ker niet als het excessieve vormen aan
zou gaan nemen. Sommigen van de man
nen gebruiken af en toe het
overblijft van het bedrag dat
bijstands- of AOW-uitkering
wordt eerst een deel van hun verbiyt hier
betaald) of dat ze verdiend hebben met
wat los werk, om naar de hoeren te gaan.
Een enkeleing heeft een wat moeilijke,
min of meer vaste relatie met een vrien
din, maar dat komt niet zo heel veel
voor.”
„De stress-tolerantie is uitermate gering
bij deze mensen, terwijl juist voor hen
vaak zoveel stress-situaties ontstaan. In
het werk bijvoorbeeld als men wat ouder
wordt, heb je nou eenmaal vaak moeilijke
situaties, waartegen deze mensen absoluut
niet zijn opgewassen. Ze gooien de boel er
dan gewoon bij neer.”
„En daarvoor bestaat bijzonder weinig
begrip. Normale mensen zoals u en ik
reageren dan in de geest van „dat doe ik
toch oo nie??” Je moet met een zekere
wijsgerigheid leren accepteren dat er
mensen zijn die zich niet aan onze nor
men kunnen conformeran, de marginale
groepen. Veel van de thuislozen laten zich
drijven, ze zijn een schip zonder roer, ze
missen het vermogen om te sturen. Zij
hebben een onvermogen om te leven.”
Even ter verduidelijking: er wordt hier
gesproken over de alledaagse gebruiks-
klomp. Niet over de klomp die met het
clichématige molentje beschilderd in de
souvenirwinkel hangt en aan geen voet
past; niet over de klomp die misvormt is
tot een scheepje dat dient als basis van
een schemerlampje; niet de kleurige
klomp die met de punt naar beneden aan
de muur hangt en zijn dagen slijt als
plantenpot. Nee, wjj praten hier over de
klomp waar al generaties lang vaderlan
ders mee rondstappen op de bodem van
onze drassige natie.
Nederland is het enige land ter wereld
dat klompen produceert. Het was ook het
enige land dat klompen gebruikte. Steeds
minder en minder overigens. Zo scheen
het lot een jaar of vijf geleden. Luister
naar Culemborger A. (Toon) H. van Zui
lekom, opgegroeid in de klompenfabriek
van zijn vader en nu met twee broers
eigenaar van het middelgrote bedrijf dat
dank zij toeleveringsbedrijven in Achter
hoek en Zeeuws-Vlaanderen per week
2000 paar klompen aflevert.
n
n
n
r
g
