NIEMAND IN EGYPTE
LIET EEN TRAAN
BIJ HET VERTREK
VAN DE RUSSEN
k
SADAT
ROOIT
HET
AARDIG
Ewf
A
lm
12
f'
Geen zin in oorlog
Geïsoleerd
Activiteit
Sadat
Volkshelden
Toeristenland
Uitgelokt 2
O
In Egypte hadden de „bescher
mers” zich op de manier van alle
beschermers onbemind gemaakt.
Ze hadden zich ontpopt als lastige
dictatoren die de wet stelden en
aannamen dat iedereen die eisen
ook zou uitvoeren. In Egypte wer
den in de loop der jaren enorme
gebieden tot consternatie en zeer
ten ongerieve van de talloze
binnen- en buitenlandse archeo
logen tot militair terrein ver
klaard. Zij die geld verdienden aan
oudheden waren oprecht boos: de
gidsen, hotels, souvenirverkopers
en alles wat er verder mee samen
hangt. Slechts onder geleide en al
leen vanaf een Nijlstomer mocht
het naar Egypte komende restant
toeristen, dat naar het (volmaakt
veilige!) Egypte bleef gaan een
aantal antieke monumenten bezoe
ken. Tussen Cairo en Luxor en
Luxor Aswan mocht geen buiten
lander (behalve Russen en Oost-
blokkers) de trein verlaten. Wie
het er op waagde en met ar
cheologisch eerlijk geïnteresseer
den gebeurde dat nogal eens
werd opgebracht, onderging een
als regel erg goedig gehoor en
werd weer op de trein gezet met
een vaderlijke vermaning.
MiaLgfisrtfê;
gëA'iÉiSE
T
BOB T ADEM A SPORRY
Erbij
A-
■uu.iww;:,,:
Daarnaast gebeurden er ook andere
dingen in Egypte. Ongestoord werkten
er vierduizend Amerikanen in hoofd
zaak bij de olie in de westerse woes
tijn, waar Libië’s rijke olievoorraden
als het ware onder de Egyptische grens
doorkruipen. Niemand legde die Ame
rikanen die veertig jaar in Egypte
Sadat ging naar Rusland, vroeg om meer wapens en kreeg die niet. Was die
weigering uitgelokt om een breuk tot stand te kunnen brengen? Op de foto
links Sadat, rechts de Russische premier Kosigin btf de aankomst van de Egyp
tische president In Moskou, op 27 april van dit jaar.
In 1971 zuiverde Sadat zijn kabinet.
Hij toonde daarna steeds duidelijker
dat zijn liefde voor de Russen sterk
tanende was. Hij toonde ook dat Ame
rikanen per definitie niet die boeven
an-
men
mag
zich
lï.
-.ü..
Op Egyptische kantoren, in hotels en
winkels hangen Sadat en Nasser nog
steeds vreedzaam naast elkaar, al be
gint hij hier en daar ook al aardig
alléén te hangen. In de straten hebben
de weinige(I) borden met oorlogskreten
plaats gemaakt voor heel wat vreedza
mer zaken: reclame voor geboortebe
perking, voor grotere landbouwproduk-
tie en groei van de industrie, evenals
bouw van huizen en fabrieken. Aan
verduistering doet geen kip meer en
wie een nieuwe auto koopt vaak
Egyptisch merk begint met de ver-
duisteringsverf van de lampen te krab
ben,want dat is alleen maar lastig. Dit
zijn allemaal punten die wel een ande
re voorstelling van zaken geven dan in
Europa maar al te vaak te beluisteren
en te bekijken is. Het is een publiek
ondanks gebulder in de kranten
evenmin als de vele duizenden andere
westerlingen. Sinds vele jaren werken
er zeker twaalf nationaliteiten archeo
logen vreedzaam op hun eigen terrei
nen en onder hem bevinden zich Ame
rikanen die VEERTIG JAAR in Egypte
zijn. Van hen zijn het de Fransen die
zonder meer het beste de Midden-
Oosten-atmosfeer aanvoelen. Deswege
hebben zij het mooiste project: de
algehele restauratie in de breedste zin
van het woord van het tempelcomplex
van Karnak. Over 150 jaar ja, dat
leest u goed hoopt men daar hele
maal klaar mee te zijn. Voorlopig is
men met een 25-jaren-plan bezig.
Borden met oorlogskreten zijn nu
helemaal uit de straten verdwenen.
In hun plaats staan borden met
reclame voor geboortebeperking
(foto), voor grotere landbouwpro-
duktie, groei van de industrie e.d.
Egyptenaren en in Egypte wonende
buitenlanders beginnen het er langza
merhand aardig over eens te worden
dat Sadat het toch maar aardig rooit.
Natuurlijk zijn er op zijn tijd krijgs
haftige en zelfs krijgszuchtige redevoe
ringen te luisteren, evenals enig ge
bulder in El-Ahram, maar in Egypte
weet men zulke dingen op de juiste
wijze te interpreteren: niet te letterlijk
nemen, maar liever beschouwen als
een hapje voor de militaire kliek. En
bovenal moet men tussen de regels
kunnen lezen. Overigens is Sadat een
goede spreker, die het met rustige stem
uren lang volhoudt en geen spiekbrief- i
jes nodig heeft zoals bij ons zo vaak
het geval is.
zijn, waarvoor men hen zo graag kan
uitkrijten. Sadat ging naar de Sovjet
unie, vroeg om meer wapens en kreeg
die niet. Hij ging naar Libië en Soedan
om „het Image van de Russen te ver
beteren,” maar niemand dacht er blijk
baar over na dat hij daar mogelijk ook
wel eens eigen plannen kon gaan sme
den. De reactie in beide landen na
Sadats verwerping van de Russische
steun sprak boekdelen.
En waarom heeft er in Europa nooit
iemand gedacht aan de mogelijkheid
dat de laatste weigering van de Sovjet
unie tot het leveren van wapens wel
eens kon zijn uitgelokt om Sadat in
staat te stellen een breuk tot stand te
brengen?
De erkenning van Israel is in Egypte
bij niemand een punt meer. Er is een
vaste kreet in Egypte: We hebben niets
tegen de joden maar alles tegen de
zionisten.Want die stellen ze verant
woordelijk voor alle ellende in het
Midden-Öosten. Dat daar wel degelijk
een kern van waarheid in schuilt heb
ben de (weinige) nog steeds In Egypte
woonachtige en openlijk hun synago
gen bezoekende joden ervaren. Maar
zij niet alleen. Persoonlijk was ik aan
wezig bij een gesprek tussen twee
Amerikaanse damestoeristen met hun
gids: „We zijn jodinnen, weet u dat
wel?” zei een van haar. De gids keek
verbaasd. „You are very welcome,” zei
hij vriendelijk. Waarop de dames lach
ten, en wat kun je dan anders doen?
Toen we in 1971 voor de vijfentwin
tigste keer in veertien jaar in Egypte
kwamen, ervoeren we daar een zeer
frappante verandering. In de kantoren
werd op bevel van Sadat bezuinigd,
maar noodzakelijke dingen werden
snel en voortvarend ter hand genomen.
Voor het Hilton Hotel verrees op het
reusachtige Vrijheidsplein een enorme
rondlopende loopbrug om het voetgan
gersverkeer, dat op de piekuren altijd
het verkeer totaal dreigde lam te leg
gen, van de weg te verwijderen. Het
plein zelf veranderde voor de helft in
een immens en zeer praktisch busstati
on.
We zaten wat te babbelen met
een bevriende Egyptische archeo
loog toen laag over de Nijl een
straaljager kwam aangieren. Als
iedereen doken ook wij instinctief
in elkaar en toen we ons weer ver
staanbaar konden maken zeiden
we: „Ze maken wél lawaai!” „Het
wordt hoog tijd dat we ze kwijt
raken”, zei onze vriend ietwat
bokkig. „Dat zal jullie niet glad
zitten”, zeiden wij. Hij schoot
overeind. „O, dacht je dat?”, zei
hij. „Wedden dat we ze binnen
twee jaar kwijt zijn?” Daar lach
ten we toen om. Twee jaar later
zette Sadat de Russen zijn land
uit.
se en Duitse toeristen verdiende geld
naar Egypte om hun eigen „afschuwe
lijke winter aan de Costa’s” te
ontvluchten.
In 1971 gebeurde er nog iets: de
wereld herontdekte Egypte als een van
de meest ideale vakantielanden en
sindsdien is het moeilijk geworden
plaats te krijgen in hotels en vliegtui
gen tijdens bijvoorbeeld Kerstmis en
Pasen. In het Hilton Hotel met ruim
90 percent bezetting gedurende het hele
jaar een van de beste van de wereld
is het onmogelijk op een dag een
kamer te krijgen. Op het middaguur
staat men in de rij bij de goede
restaurants en zelfs bij de goedkope. In
de toeristenstad Luxor draait men op
volle toeren. De jeugdherberg is er
steevast eivol en in de goedkopere
hotels slaapt men met drie tot zes
personen op een kamer.
De stilte bij de piramiden is van de
baan. De toeristen maken weer
de „romantische rit per kameel”
langs de grote weg.
Zelfs de peperdure Nijlstomers, drij
vende luxe hotels, zijn weken, soms
maanden vooruit volgeboekt met grote
groepen toeristen en soms meren er
drie tegelijk per dag aan de kaden van
Luxor af. De toeristen komen uit
Amerika, West-Duitsland, Frankrijk,
Zweden, Japan en merkwaardig genoeg
voor het eerst ook uit Spanje. Daar zit
een komisch trekje aan: de Spanjaar
den komen met het aan de Nederland-
Het verlangen naar vrede is in
Egypte een zeer reëel iets. Niemand
heeft er zin in oorlog, met uitzondering
van de militaire groepering, die mis
schien graag eens iets met de mooie
nieuwe wapens zou willen doen. Onder
hen vallen ook de onbekookte militan
te studenten die om oorlog schreeuwen
maar die merkwaardig stil zijn gewor
den sinds Sadat heeft gedreigd hen
naar het front te sturen, om daar de
soldaten maar eens een flinke tijd te
gaan vervangen.
Wie zal in Egypte het bestaan van
Israel nog langer erkennen, zelfs al is
in de schoolatlassen de zaak nog niet
in orde gemaakt? Men heeft tenslotte
op veel te harde wijze kennis gemaakt
met het Israëlische leger om daar aan
te twijfelen. En wie verlangt er naar
om nog eens iets dergelijks te onder
gaan? Zeker niet de Egyptenaren die
in tegenstelling tot wat nog al eens
beweerd wordt helemaal geen krijgs
haftig of soldatesk volk vormen. Ze
zijn het ook nooit geweest, sinds 5000
jaar niet. Wie het niet gelooft zou hun
literatuur er eens op moeten nagaan.
Soldaat was een zéér geminacht beroep
in het oude Egypte. En wie het worden
moest ervoer dat als een ramp,
sterker, men ervaart het nog altijd
als een ramp, en bij het volk klaagt
men om een voor de dienst opgeroepen
zoon als om een dode.
De Sovjet-Unie ontving de uit Egypte
weggestuurde landgenoten als ware
volkshelden en een klein beetje hadden
ze dat wel verdiend, want hun leven in
Egypte was weinig prettig geweest, al
bleef de verhouding Egyptenaar-Rus
bij het werk korrekt en effectief. Nie
mand in Egypte had een Rus tot
vriend. Het verschil in beider karakters
is daarvan wel de hoofdoorzaak. Egyp
tenaren bezitten een weergaloos talent
om zich uit vervelende situaties te
wriemelen. Ze zijn goedlachs, vriende
lijk, zeldzaam gastvrij. De Russen
daarentegen waren bloedserieus, nors,
gespeend van humor. En die mensen
moesten de Egyptenaren leren werken
en vechten!
Niemand heeft er een traan gelaten
bij het vertrek van de Russen, al zijn
er nog heel wat overgebleven. De
Egyptenaar vindt irreëel natuurlijk
dat ze hun alleen maar geld en
gezanik en gebrek aan vrijheid hebben
bezorgd. De Aswandam is klaar; de
defensie is klaar en enorm sterk en
uitgebreid. Zelfs het leger heeft iets
van efficiency gekregen en ziet er
betrouwbaarder uit dan het ooit ge
daan heeft. Hoe lang dat zo blijft is
een open vraag. Ik herhaal: de Egypte
naar deugt niet als soldaat en hij is
ook niet agressief zoals men vaak
denkt. Wel schreeuwt hij graag en
opgewonden, maar nogmaals, dat bete
kent meestal weinig. Kreten zeggen
tenslotte ook niet alles.
Tegen keiharde prijzen werd Egypte
verwacht landbouwmachines en pom
pen af te nemen uit bijvoorbeeld Bul
garije, met uitsluiting van vorige le
veranciers als onder andere West-
Duitsland. Aan deze terreur is nu ook
een einde gekomen. De westerse we
reld kan weer met offertes komen. In
Egypte waren de winkels leeg en de
aanbiedingen, zelfs van dingen als
naalden en spelden, schaars. En daar
door werden de zeer correct optreden
de maar kille Russen hoe langer hoe
minder bemind, zo zij dat al ooit
geweest waren.
Rond Cairo vliegen ontzagwekkend
grote flatgebouwen voor brede maar
ook smalle beurzen benijdenswaardig
snel uit de grond. Moot zijn ze mis
schien niet maar men kan er mensen
in kwijt, duizenden mensen. De be
roemde bazaar Khan el-Khalili, geliefd
bij alle toeristen, werd voor de helft
afgebroken en vervangen door beton
nen gebouwen, helaas erg weinig pitto
resk, maar wel hygiënisch en broodno
dig. De vliegdiensten op het zuiden
werden per dag verdriedubbeld en dat
is nog te weinig. Op de reusachtige
jaarlijkse industriefair werden aan de
lopende band bestellingen geplaatst
want Egypte bezit een grote en snel
groeiende industrie. Alle etalages lagen
weer stikvol goederen en die werden
verkocht ook, evenals de prachtige
Franse boeken die tot Ieders vreugde
weer overal te koop waren na de
trieste boeken uit Oostbloklanden die
nu in de minderheid zijn.
om te rusten altijd ver van andere
toeristen neer. Ze bleven allemaal
dicht bij elkaar, praatten alleen met
elkaar en met hun gids. Ze lo
geerden tegen schandelijk lage prij
zen in de luxe hotels en bezetten daar
de beste plaatsen. In de souvenirwin
kels gooiden ze alles door elkaar en ze
kochten nooit iets omdat ze er het geld
niet voor hadden en bovendien nooit
ook maar één Egyptenaar een zwarte
roebel accepteerde. Met hun mooie
witte schepen kwamen ze naar
Alexandrië en trachtten in de winkels
en op straat daar en in andere steden
hun sigaretten en nylon sokken te
verkopen, om op die „zwarte” manier
aan een klein zakcentje voor wat ex
tra plezier te komen. Men lachte hen
vierkant uit. Egypte heeft zelf goede
en goedkope sigaretten en meer dan
genoeg nylon sokken.
ggp; .1^.";;ui!u
A-A A -- r x
aa-A. AA®!';
Nr1*-
ie’ ..x. -amr,; - :>i—-«:•>
geheim dat de in Egypte woonachtige
buitenlanders, Fransen, Amerikanen,
Westduitsers en zeker ook de vele
Nederlanders, zich geregeld behoorlijk
ergeren aan veel berichtgeving in de
eigen kranten.
De druk van de Russische laars werd
In Cairo viel het best mee en Russen zag
In Cairo viel het best mee en Russen zag
men daar eigenlijk in het openbaar
alleen maar in de vorm van niets of
weinig betalende en dus weinig welko
me Russische toeristen. Maar in de
miljoenenstad Alexandrië, de stad die
zoveel meer mediterraan en Frans dan
„oosters” van inslag is, stonden de
zaken er anders voor, want de stad
was een soort oorlogshaven voor de
Russen geworden met alle gevolgen
van dien voor de handel. Twee- soms
driemaal per dag was daar luchtalarm.
Dan loeiden de sirenes op zeer overtui
gende wijze om de mensen met nep-
alarmen op de benen te houden, en de
verduistering was er dermate rigoureus
dat zelfs wij het in de tweede wereld
oorlog zelden zo meemaakten. De lucht
hartige Alexandrijnen zagen dat
alarm zuiver als pesterij, rriet als van
enig nut. Er waren immers nooit echte
aanvallen! En helemaal woedend wa
ren ze over de zware straffen die de
Russen op niet-navolgen hadden inge
steld.
De Russen zijn een merkwaardig
volkje. Wie daaraan twijfelt zou nodig
eens een kijkje in Egypte moeten gaan
nemen. Niets wensten zij met de Egyp
tenaren te maken te hebben buiten het
politieke en militaire gedoe. Ze woon
den in hun eigen vrij comfortabele,
maar hopeloos grauwe getto’s” waar
niemand anders wonen mocht, zelfs
geen bediende. Ze bouwden hun eigen
flatgebouw, hun scholen geen Russi-
sisch kind dat op een Egyptische of
internationale school ging en hun
Lenin-bioscopen, waar alleen hun eigen
films draaiden. Metershoog prikkel
draad en dito muren, soms zelfs een
behoorlijke gracht scheidden hurr
woonsteden af van de rest van de
wereld. Die woonsteden lagen natuur
lijk op alle strategische punten van
Egypte. De oogsten van Egyptes on
voorstelbaar rijk landbouwareaal
verdwenen deels als betaling, deels als
zwaar onderbetaalde handel, naar het
Oostblok. Ze deelden in de afbetalin
gen van de inderdaad verpletterende
schulden voor de Aswandam en defen
sie.
De Russen raakten gefrustreerd, in
tegenstelling tot mensen van
dere nationaliteiten waaronder
zelfs Polen en Tsjechen
rekenen, want die voelen
kiplekker in Egypte en gaan als regel
spijtig weg. Russische kinderen moch
ten nooit met andere kinderen spelen.
Russische huismoeders leerden in te
genstelling tot alle andere huismoeders
geen Arabisch en voeren daar slecht
bij op de markt en in de winkel. Als
de Russen een excursie langs de oude
monumenten gingen maken streken ze
j ■’’■J"
De Russische beer gaat weg. Hoe ver
weg en of alle beren daadwerkelijk het
land verlaten? Niemand die het weet.
Maar over de verpletterende schulden
is men het roerend eens. De oplossing
is immers simpel!
„Hoe moet dat met jullie schulden?”
vroegen we de vriend die ons voorspel
de dat ze over twee jaar de Russen
kwijt zouden raken.
Hij lachte zonnig. „Die betalen we
natuurlijk niet,” zei hij opgewekt.
En waarachtig, als één volk het
klaarspeelt om de Russen onbetaald te
lozen, dan zijn het de Egyptenaren.
Een tragedie als in Hongarije en Tsje-
choslowakije hoeft men in Egypte niet
te vrezen, want het is geen vazalstaat.
De Egyptenaren hebben nooit erg ge
loofd in betuigingen van broederschap
en schone verklaringen. Ze hebben hun
beer leren kennen!
.m,m J
..- A' a"
A-r1
;.:AA^^-.
trtrrtitrnëtrt.rw-
