Japans theater boordevol
surrealistische beelden
geeft
boeiend
tijdsbeeld
top
I
film
in veelvoud
met topform*
„Cabaret”
I
I.
Kindertoneel uit
I.
Belgrado in ons
land
panty
short
„OPIUM-OORLOG” IN MICKERY
o
de panty
met het korte broekje
en de lange benen
(in de blauwe verpakking)
19
VRIJDAG 13 OKTOBER 19 72
LIZA MINELLI
TOTAAL-ACTRICE
HET IS ALLEMAAL begonnen
met de Berlijnse dagboeknotities
machtsovername van Hitler. Tsher-
wood is nooit de dichter-schrijver
ken, romans, reisverhalen en oor-
ge-
roman
aan een Califomische universiteit.
Prolongaties
Filmmuseum
Nachtvoorstellingen
Salomon van Ruysdael
voor Mauritshuis
Christopher Isherwood
„Berlin Stories” in het begin van
de dertiger jaren verschenen en
een indruk gaven van het leven in
de Duitse hoofdstad kort voor de
geworden die hij in die begintijd
waarschijnlijk gehoopt had te zul
len worden. Hij heeft toneelstuk-
logsreportages geschreven en van
zijn laatste boek, „A single man”
uit 1965, een weemoedige, lichte
lijk autobiografische
maakt, waarin de hoofdpersoon
een tegen de zestig lopende Engel
se homoseksueel is, die docent is
«F-’'?’ *£- J
E in Amsterdam
AMSTERDAM Lange tijd denk
je dat het flauwe kul is: al dat gehan
nes met metershoge hekken kippen
gaas, waarvoor je telkens opzij moet.
Maar als je eenmaal door je ver
veling en ergernis heen bent, over
komt je een heel bijzondere ervaring:
„Ahensenso”, een stuk theater van de
Japanse groep Tenjo-Sajiki, dat gis
teren in Mickery in wereldpremière
ging. Natuurlijk blijven er mensen
over, die zich niet gewonnen kunnen
geven, maar betwijfeld moet worden
of ze het flauwe kul blijven vinden
In ieder geval ga je naar huis boorde
vol herinneringen aan de aller
vreemdste, surrealistische beelden.
van de Engelse journalist-schrijver
die als
Liza Minelli als Sally Bowles.
J
JAC HEIJER
ADVERTENTIE
I
9
expositie
>4^
interieurverzorging b.v.
barteljorisstraat 13-17, haarlem
uit Ahen-Senso van het
Tenjo Sajiki uit Tokio.
De schrijvers Jay Presson Allen en
Hugh Wheeler, die op hun beurt ”1 am
a camera” bewerkten tot een Broad
way-musical, hebben zich minder te
rughoudend opgesteld en van de man
nelijke hoofdpersoon (die nu ook niet
A i J
Een scène
gezelschap
Het cabaret was een ontsnappings
mogelijkheid uit de dagelijkse misère en
dat is de wereld, waarin de musical
zich grotendeels beweegt. De intrige
van de schuchtere Engelse leraar die
in he tpension, waar ook de cabaretière
Sally Bowles woont, een kamer vindt
en met het impulsieve meisje een
vreemde vriendschap begint, is de dun
ne draad die nu de diverse muzikale
intermezzi bijeenhoudt.
Tenjo-Sajiki (voor nadere informatie
over deze groep verwijs ik gemakshalve
naar de overvloedige, niet van ijdelheid
ontblote informatie) doet aan participatie-
theater. Dat wil zeggen: het publiek moet
meedoen. Je eerste reactie is dan: aan
mijn lijf geen polonaise. Maar het aardige
van de groep is, in tegenstelling tot bij
voorbeeld de opdringerige Tokio Kid Bro
thers, dat hij geen deelname van het
publiek eist. De toeschouwer wordt er
ongemerkt, maar onontkoombaar naar toe
geleid. Het is of de groep reacties als
„flauwekul”, „geen polonaise” of regel
rechte verveling incalculeert, om het pu
bliek tenslotte daar te krijgen waarhij het
hebben wil: bij een strikt persoonlijke
kijk, een eigen stellingname ten opzichte
van het gebeurde.
De schrijvers van de musical weten
daarna voortdurend zeer bekwaam de
cabaretnummers te gebruiken als in
troductie van of commentaar op de
gebeurtenissen buiten het cabaret,
waardoor een haast onvermijdelijke te
genstelling tussen de gespeelde hande
ling en de muzikale „Einlagen” min
der in het oogspringend wordt.
Broadway-regisseur en choreograaf
Bob Fosse, hier bekend als maker van
„Sweet Charity” (bewerking van Fel-
lini’s ’’Nachten van Cabiria”!) heeft een
knap werkstuk afgeleverd, waarin
soms met te levendige montage-effec-
ten gekoketteerd wordt en Michael York
in een weinig boeiende en te passieve
Brian Roberts (Isherwood) is getrans
formeerd. Maar Fosse’s combineren
van onbehaagelijke actualiteit en bi
zarre fantasie gébeurt zo bekwaam en
zijn regie van Liza Minelli en vooral
ook van Joel Grey als een bijzonder
decadente ceremoniemeester (o.a. In
een verrassend travesti-nummer) is zo
fascinerend dat een naar inhoud boei
ende en uiterlijk zeer levendige en
bezienswaardige musical is ontstaan.
langer meer Isherwood heet, maar de
naam Brian Roberts heeft gekregen)
een tussen impotentie en bi-sexualiteit
sterk dramatisch en politiek tragische
gebeurtenissen met inachtneming van
alle realistische consequenties te ver
beelden. Zonder dat daarbij de grenzen
met de opera overschreden worden.
Wonen met vandaag is wonen met
topform. In rustieke banken of speelse
schakelsets. Veel eethoeken. Modern en
klassiek, met wanden en kasten die
daar helemaal bij thuis zijn.
Dat is topform nieuwe stijl. U kunt 't
allemaal vrijelijk bekijken en bezitten
tijdens de speciale expositie
Wonen in veelvoud met topform.
Vanaf vandaag bent U meer dan welkom.
BEHALVE DOOR „De peetvader” die
zijn derde week in Tuschinski en
Nöggerath is ingegaan, wordt de bio
scoopagenda van deze week geheerst
door de première van „Cabaret”, even
eens in twee theaters (Calypso en Flo
ra). Daarmee zijn de beide grootste
’’moneymakers” van dit ogenblik in
Amerika gelijktijdig in Amsterdam
aanwezig. Verder is Hitchcock’s ’’Fren
zy” uit Alhambra verhuisd naar Cein
tuur en vervangen door een Franse
misdaadfilm ”La saignée” („De aderla
ting”) van regisseur Claude Mulot. Ci
nerama brengt een vijf jaar oude film
van Robert Siodmak. ’’Custer of the
West” met Robert Shaw, Mary Ure en
Robert Ryan op grootbeeld terug en de
Nederlandse film „De inbreker” is
een hoopvolle zesde week in City en
enige andere theaters buiten Amster-
dam)begonnen
„CABARET”SPEELT dus in het Ber
lijn van de jaren ’30 en ’31, het ver
armde decadente Berlijn met zijn poli
tieke straatrellen zijn veemmoorden,
uitingen van anti-semitisme en O.W-
ers die de crisis van 1929 overleefd
hebben en in hun luxueuze manier van
leven de sociale tegenstellingen schrij
nender maken.
Voor het eerst worden haar zang-
kwaliteiten en show-persoonlijkheid
(die zij van de kant van haar moeder
meegekregen zal hebben) als haar ac-
teer-kwaliteiten(die mogelijk onder in
vloed van haar vader, regisseur Vin
cente Minrielli gestimuleerd zijn) met
elkaar gecombineerd en dat levert het
verrassend beeld van een totaal-actrice
op, zoals er maar weinigen zijn.Het
Nederlandse publiek heeft haar des
tijds niet geaccepteerd in haar aan
doenlijke rol in ’’The sterile Cuckoo”,
zoals het de actrice ook niet opgemerkt
heeft als secretaresse in Albert Fin
ney’s ’’Charley Bubbles”. Mogelijk dat
„Caberet” voldoende uiterlijke attrac
ties heeft om nu met dit uitzonderlijk
talent kennis te maken.
met ’’Erotic Filmfestival”, een keuze
uit de hoogtepunten vann het erotische
programma dat Marice Girodias op de
Frankfurter Buchmesse zijn verbaasd
publiek voorzette.
De bekende Amerikaanse toneel
schrijver John van Druten maakte in
stuk dat hij „I am a camera” noemde
en dat een groot Broadway-succes werd,
waarna het in ’55 in Engeland verfilmd
werd. De film onder regie van Henri
Cornelius was een minder groot succes,
hoewel de Broadway-ster van het stuk,
Julie Harris overkwam om de rol van
Sally Bowles te spelen en de hoofdper
soon, die als Isherwood opgevoerd
SCHIPHOL. Het Zuidslavische kin-
dertoheelgezelschap „Bosko Buha” uit
Belgrado zal van 18 tot en met 21 oktober
een toernee door Nederland maken.
Verderop ligt een spierwit-met-zwarte-
stippen geschminkte patiënt op een opera
tietafel. Drie chirurgen (met een ezels-,
een honde- en een paardekop), trekken
voortdurend gummi handschoenen aan en
uit, alvorens tot de operatie aan het
hoofd van de patiënt over te gaan. Deze
sterft en wordt weggedragen op het tafel
blad. Daaronder blijkt een naakte jongen
te liggen met verband om zijn hoofd. Hij
staat op en steekt een sigaret aan.
Men denkt dat het afgelopen is en wil
naar de foyer. Maar eerst moet men door
een nauwe kippenren naar het balkon,
waar een zwoele opiumkit is ingericht.
Tegen een geschilderd achterdoek, waarop
een opiumkit is afgebeeld, staat een jon
gen hard te lopen, pas op de plaats. Mooie
vrouwen liggen te roken, de borsten al
dan niet bloot. Een groepje meisjes gie
chelt rond een klok, waarvan zij de
wijzers verzetten. Alom klinkt aangename
muziek en in de verte doodskreten, die je
niet tot je laat doordringen. De spelers
bewegen zich tussen het publiek; strelen
en laten zich strelen. Werkelijkheid ver
vaagt. Een sensuele melancholie maakt
zich van velen meester. Dan springt een
in prozaïsch spijkerpak gehuld persoon
tussen het lome gezelschap en begint in
het Japans enige dingen te zeggen. Op
zijn teken opent zich een der vier wan
den van de ruimte. Kil TL-licht van het
theater stroomt naar binnen. Terwijl een
slotkoor klinkt, ziet men vanaf het balkon
de spelers naar de kleedkamer gaan.
Het geheel had de stemming van vroeg-
in-de-ochtend-na-een-prettig-feest; het
deed me sterk denken je wilt toch enig
houvast hebben aan films van Fellini.
„Ahen Senso” betekent opium-oorlog.
De leider van de groep Shuji Terayama
heeft zijn inspiratie aan de opiumoorlog
van 1840 tussen China en Engeland,
Frankrijk ontleend. Hoe dat precies zit is
me niet duidelijk geworden. Uit het pro
gramma citeer ik dan ook maar de bedoe
ling van dit alles: „De bevrijding van de
mens wordt niet alleen verworven door
politieke bevrijding van de buitenwereld,
maar door het afbreken van de deuren
der onderdrukking van de wereld van het
innerlijk”. Dat is mooi gezegd en al heb
ik deze moraal niet uit de gebeurtenissen
ervaren, toch is voor mij persoonlijk deze
opiumoorlog een les in onbevangenheid
geweest. Ik hoop dat het ook iets voor u
is.
Michael York speelt deze Brian Ro
berts en diens aankomst in het Haupt-
bahnhof van Berlijn (waarvoor een sta
tion in Lübeck model stond) en zijn
entree in het pension van de Schnei
ders is in afwisseling gemonteerd met
het openingslied van ’’Cabaret”, het
door de ceremoniemeester Joel Grey
gezongen en gedanste „Wilkommen”.
Tijdens de voorstellingen zullen Neder
landse vertalingen en verklaringen wor
den gegeven.
De voorstellingen worden gegeven in
samenwerking met het Nederlands Cen
trum van het Internationaal Theaterinsti
tuut in het kader van het culturele uit
wisselingsprogramma tussen Zuid-Slavië
en Nederland met financiële steun van
het ministerie van CRM. „Bosco Buha”
zal twee voorstellingen gever van „Hodl de
bodl”, een Zuidslavische produktie van
„Twee emmertjes water halen” van de
Nederlander A. E. Greidanus en drie
voorstellingen van een moderne „Cinder
ella” van de auteur Aleksander Popovic.
Woensdagavond 18 oktober treedt het
gezelschap, volwassen beroepsacteurs voor
kinderen, op in Arnhem, donderdag 19
oktober in Amsterdam, vrijdag 20 oktober
in Scheveningen en zaterdag 21 oktober in
Eindhoven.
Een vregelijking met Brechts „Drei-
groschenoper” ligt voor de hand, zelfs
de muziek van John Kander en Fred
Ebb) herinnert in klanksfeer en ryth-
me aan Kurt Weill’s composities voor
die ’’opera”. Overigens is ’’Cabaret”
toch wel een stuk geheel eigentijds
amusement geworden met een verruk
kelijke rol van Liza Minnelli die zowel
in haar cabaretnummers („Mein Herr”,
’’Money, money, money”) als in haar
acteren een ongewone charmerende en
boeiende actrice blijkt te zijn
OP WOENSDAG 18 oktober vertoont
het Ned. Filmmuseum (in de aula van
het Stedelijk Museum) "The merry wi
dow”, een ongeëvenaarde verfilming
door Erich von Stroheim van de be
kende operette die later Lubitsch zou
inspireren tot een zangfilm met Jea
nette MacDonald en Maurice Chevalier.
Dat Von Stroheim’s versie iets anders
is uitgevallen, is begrijpelijk voor ie
dereen die het werk van deze onafhan
kelijke geest in het verindustrialiseerde
Hollywood enigszins kent. De film is
van 1925, en was, ondanks zijn zwarte
humor, een succes bij critiek en pu
bliek. Iets ongehoords bij een filmer
die altijd in moeilijkheden met zijn
opdrachtgevers heeft moeten werken
en heeft moeten toezien hoe zijn films
verknipt en bekort werden om ze meer
aan de publieke smaak aan te passen.
Het is voor de kijkers van nu dan ook
duidelijk dan Von Stroheim wijzer ge
worden door de praktijk van het verle
den, in „The merry widow” een goed
werkende camouflage-techniek heef1
toegepast, waarbij hij listig de dingen
suggereerde die hij wilde zeggen.
Waardoor er scènes in de film voorko
men en indicaties worden gegeven die
nu aan Bunuel doen denken. Wie dus
een onverbeterlijke en onverbeterde
Von Stroheim wil zien, mag zich ’’The
merry widow” onder geen voorwaarde
laten ontgaan. Donderdag de 19e wordt
de Chinese serie voortgezet met ”L’en-
fant soldat” en ’’L’astre magique”, bei
de uit 1960. dus van voor de culturele
revolutie en beide bedoeld voor jeugdi
ge kijkers die er natuurlijk een ideolo
gisch lesje uit moesten overhouden.
Wanneer de toeschouwers verzameld
zijn in de foyer van Mickery, wordt
iedereen buitenom gedirigeerd naar de
achterzijde. Op de muur daar zit een
speler op een gitaar te tokkelen, een
levend konijntje voor zich. Ook bij de
intocht in het theater komt men her en
der spelers tegen met schitterend ge
schminkte gezichten. In de schemerdonke
re zaal is een doolhof van hekken. Er
klinkt muziek en a f en toe het roepen
van een uil. Nieuwe hekken worden tus
sen het publiek gezet, dat gaandeweg
opgesloten raakt. Merkwaardig uitgedoste
spelers (o.a. een meisje met een vogelkooi
over het hoofd) maken met kaarsjes of
zaklantaarns een processie rond het pu
bliek, dat cynisch, agressief en verveeld
reageert. Dan groeperen de spelers zich
tot drie- of viertallen; een meisje wordt
gemasseerd, een jongen stapelt latjes met
Japanse teksten op elkaar, een meisje
giechelt hysterisch onder een lessenaartje.
Het publiek krijgt dóór, dat de hekken
minder hermetisch afgesloten zijn dan het
leek. En omdat je je verveelt probeer je
al gauw in andere ruimten te komen, om
de verschillende gebeurtenisjes te zien.
Je volgt een wenkend meisje naar de
kelders van het theater, waar in de ver
schillende hokjes en kamertjes surrealisti
sche bijna-stiileventjes opgesteld staan:
een zwevend schaakbord met een bran
dende kaars (waar te nemen door een
sleutelgat); een draaiende grammofoon
met een kapotte 78 toeren plaat; een
neuriënde jongen die een popje tegen een
muur tracht te metselen.
werd, door Laurence Harvey voor zijn
rekening werd genomen. Het lukte
Cornelius niet helemaal in zijn film
de bizarre en macabere sfeer op te
roepen, waarin Isherwood volgens zijn
aarzelende figuur gemaakt en aan deze
geaardheid dramatische complicaties
ontleend. Een ongewone en voor een
musical nogal gedurfde verduidelijking
van het centrale karakter van het
stuk, hoewel Roberts-Isherwood door
de vermuzikalisering van het onder
werp toch meer op de achtergrond is
gekomen. Hij heeft zijn dominerende
plaats moeten afstaan aan het meisje
Sally Bowles, zangeresje in een twee
derangs Berlijns cabaret. Die rol
wordt, zoals iedereen nu wel weet,
gespeeld door Liza Minnelli, beter be
kend als de dochter van Judy Garland
en dat maakt de rol van Sally nog
belangrijken en nog overheersenden in
het geheel.
MARLON BRANDO is door zijn
"Godfather” weer zó in de belangstel
ling gekomen dat twee films, waarin
hij optreedt in nachtroulatie zijn geko
men t.w. "The Appaloosa”, een door
Sidney Furie te mooi verfilmde wes
tern en "Queimada”, een verhaal over
negeropstanden op een tropisch suiker-
eiland van iGllo Pontecorvo, de regis
seur die ’’Strijd om Algiers” maakte.
Verdere opvallende nachtvoorstellingen
in het weekend zijn ’’Bad day in Black
Rock” in Calypso die daarmee een Lee
Marvin-reeks opent hoewel Spencer
Tracy duidelijk de hoofdrolspeler van
de film is. Verder ’’The ballad of Cable
Hogue” van Sam Peckinpah in Cinetol
en Godard’s „Les carabiniers” in Studio
K. In de Uitkijk is het „Lachen in de
nacht” geblazen met Woody Allen’s
..Bananas”, terwijl Kriterion zo’n
succes heeft met Kenneth Loach ’’Fa
mily life” dat vertoningen ven de film
die overdag in het theater loopt, vrij
dag- en zaterdagnacht worden voortge
zet. Voor wat nachtelijke opwinding en
sensatoie kan men in Cine D terecht
waar ”A1 Capone” met Rod Steiger in
de titelrol gaat en in het Leidse plein
Theater dan Anatole Litvak’s thriller
"The lady in the car with glasses and
a gun” vertoont. The Movies gaat door
Inmiddels gebeuren boven weer heel
andere dingen. Een bezoeker krijgt een
blinddoek om; een naakte jongen ontdoet
hem van colbert, vest, stropdas, overhemd,
zet hem in een zetel en begint hem het
blote bovenlijf in te oliën, wat overgaat
in een langdurige, tedere vrijpartij die
toen het tussen de man en de jongen
klikte zonder schijnwerpers werd vol
tooid. Elders lokt een hypnotiserend meis
je een andere bezoeker mee. Er wordt een
lange, lage tafel aangericht voor een
maaltijd. De gastheer laat zijn knecht
bezoekers aanzitten. Er wordt een teil
aangedragen, die volgegooid wordt met
emmers water. Daarin laat een beeldschoon
meisje zich wassen. Zij geeft haar gedien
stige klappen als deze iets fouts doet. De
maaltijd verloopt in trage vreedzaamheid.
Maar geweld loert. Een der spelers slaat
een geisha tegen de grond en trapt haar.
Het kind huilt geluidloos; de andere spe
lers lachen haar uit. De situatie is zo
vernederend, dat een der toeschouwers
zich niet kan inhouden en haar strelend
troost.
DEN HAAG. Het Mauritshuis in Den
Haag heeft een rivierlandschap met sche
pen van Salomon van Ruysdael (1603-
1670) in langdurig bruikleen van een ver
zamelaar ontvangen. De compositie van
dit werk is opmerkelijk: viervijfde deel
van het paneel wordt in beslag genomen
door de wolkenlucht, terwijl water, sche
pen en een verre oever het overige deel
vullen.
De kleuren zijn beperkt tot licht- en
donkergrijs, blauw en een weinig groen
en geel-wit. Het schilderij is uit Ruys-
daels rijpe periode, omstreeks 1650.
Het riviergezicht vormt een goede aan
vulling op het bezit van het Mauritshuis.
Een werk van Salomon van Ruysdael uit
die jaren ontbrak.
Niettemin zijn alle elementen uit
Isherwoods aantekeningen en John
van Drutens dramatisering van het
dagboek in de musical gehandhaafd
gebleven. En „Cabaret” bewijst, mis
schien ten overvloede dat de „musical”
niet meer gelijk behoeft te staan met
een door zang en dans vertekende en
veridealiseerde werkelijkheid, maar ’n
theater-genre is geworden dat in staat is
Berlijnse notities geleefd moet hebben
en de tijd was er nog niet naar om erg
openhartig te doen over de ambivalen
te houding van de schrijver met be
trekking tot zijn sexueel leven.
