voorrang krijgen
op de auto's
WINKELIERS PRATEN IN KRAS
OVER ACTIEPLAN BINNENSTAD
Haarlemse markiezin op de Zeedijk
1
I
I
I
I
I
I
I
"I
I
„Mens moet weet
nö
L.Z
BEREGEZOND WINKELTJE
VONDSTEN IN MOERAS
FINS GLAS
BULGAARS ETEN,
SPONSORS EN SPROOKJES
ARCHITECT VIKTOR GRUEN:
Wijn en kloosterbanken voor leuke mensen
19
18
DONDERDAG 26 OKTOBER 1972
Per spoor
A anrijdingen
Speculanten
DE LIEFTALLIGE Haarlems*
Franny van Haaren loopt de kans
straks tot de markiezin van de
Zeedijk te worden uitgeroepen
maar dan wel in het ordentelijke,
want met het Amsterdamse rosse
leven heeft het allemaal niets te
maken. Met haar vriend Rix Mes-
ker en de hulp van een handjevol
andere jonge Haarlemmers open
de zij daar het wijnhuis De mar
kies van Carabas op korte afstand
van het al even sfeervolle eethui»
„Le chat qui pelote”.
weer voorrang op de auto krijgen, zegt hij, maar met
het afsluiten van een paar winkelstraten voor het ver
keer los je niets op. Integendeel, het gevaar dreigt dan
dat het vuil zich in omringende straten ophoopt en de
binnenstad met haar vele functies volledig de vernie
ling wordt ingewerkt. Zijn woorden maken indruk op
de ondernemers, die het gisteren door de winkeliers
vereniging Kalverstraat-Heiligeweg belegde congres
over de acute problemen van de Amsterdamse binnen
stad bijwonen.
ALS EEN ACTEUR voor de camera, zo staat de
kleine Amerikaanse meester van de stedebouw Viktor
Gruen een uur lang in het licht van de schijnwerper
gevangen op het podium van grand hotel Krasnapolsky
en het congres luistert. Hij tovert landschappen met
wolkenkrabbers en honinraatachtige leefstructuren
te voorschijn en praat over het weer vitaal maken van
oude binnensteden. Heel algemeen, hoewel hij over de
plannen voor zijn geboortestad Wenen al heel concreet
is. De mens moet in deze historisch gebonden omgeving
ONDER REDACTIE VAN ROLF STALLINi
niet
I
VIKTOR GRUEN
afsluiting paar straten
voldoende
stuurstafel
voorzitter
voorhoudt,
ten, waardoor er over 15 tot 20 jaar
van de 16.000 auto’s die er nu rondrij
den, nog slechts 700 overblijven. De
metro en mini-busjes voor 20 passa
giers en rijdend met een maximum
snelheid van twaalf kilometer moeten
de vervoerssores - ook voor het trans
port van goederen - oplossen.
Victor Gruen vindt zo’n afgesloten
Kalverstraat, Nieuwendijk of Leidse-
straat wel aardig („het psychologisch
effect is belangrijk”) maar het bete
kent wel een verplaatsing van de pro
blemen. Het kan er ook aan meewer
ken dat de culturele, sociale, artistieke
en andere functies, die het centrum zo
moeten tekenen, worden verwoest. De
binnenstad moet een logisch geheel,
’ieuse leven van de Amsterdammers in
de middeleeuwen. Omdat ze zelf vaak
geen tijd hadden om naar Rome t«
trekken, werd deze heilige daad door
beroepspelgrims verricht. Het is de be
doeling dat de collectie binnenkort een
olaats krijgt in het Historisch Museum.
Op de foto’s is zo’n pelgrimsinsigne te
zien en voorts een lage schoen, waarin
de teenafdrukken na 560 jaar nog her
kenbaar zijn.
DR. IVO SAMKALDEN
veel ongelukken
het
en
ge-
k
»i
In dit moerassige gebiedje van wel-»
eer is ook veel gevochten, wat blijkt
uit de vondst van talrijke wapens. Aan
de hand van deze gegevens wordt het
mogelijk de hiaten in de kennis over
het bestaan van Amsterdam als agrari
sche nederzetting en zijn ontwikkeling
tot handelsmetropool aan te vullen. Er
zijn fraai bewerkte dolken uit 1400,
een handelswapen van de Hansa uit de
14de eeuw, sieraden, kettingen, gespen
en een grote hoeveelheid leer: zoals
schoenen, etui’s, messcheden en derge
lijke die in het veen goed bewaard zijn
gebleven.
Vermeldenswaard zijn ook pelgrims-
insignes, die blijk geven van het reli-
Franny wil er een zaak van maken
voor leuke mensen in het leukste deel
van de hoofdstad. Is ze niet bang voor
problemen in deze geharde rosse
buurt? „Het is hier,” zegt ze, „heus niet
alleen dat harde gangsterleven. De
mensen in de buurt zeggen, dat ze het
niet zien zitten omdat dit op de Zee
dijk niet kan, maar wij geloven dat het
wel kan”.
De Haarlemse heeft nog plannen van
het aangrenzende pand een koffiebar
te maken met een Antwerps terras. Op
de foto wordt Franny omringd door de
jongens, die haar een handje gaan
helpen. Het aantrekken van een uit
smijter vond zij niet nodig.
De auto moet voor de mens wijken
Het klinkt heel simpel maar Wenen
denkt er inderdaad over na ondanks
het gejammer van de theaterbezoekers
vanwege de avondtoiletten het me
rendeel van de binnenstad af te ilui-
een oase, worden van wandelpromena-
des met bankjes, podia, fonteinen, ter
rassen en bloembedden, aldus de filo
soof Gruen die vindt dat ook Amster
dam dat waard is.
EEN BULGAARSE WEEK is de attractie, die het Esso Motor Hotel in Buiten-
veldert van 17 tot 26 november te bieden heeft. In de bistro dragen de hostessen
in Bulgaarse pakjes Bulgaarse hapjes aan op Bulgaarse muziek van twee zigeuner
orkesten. Voorts is er een typisch Bulgaars winkeltje. Veel eerder, op 28 oktober,
begint in het Stedelijk Museum een tentoonstelling te draaien van Fins glas. Het
is een overzicht van de ontwikkeling die het Fins glas vanaf 1930 tot nu heeft
doorgemaakt. De expositie is ingericht naar een idee van Tapio Wirkkala, een van
de 24 deelnemende ontwerpers. Tot 10 december kan men er doorheen kijken.
JUIST DOOR de vele tegenstrijdige
belangen is er voor een vernieuwings
plan veel overleg nodig. De horeca en
dienstverlenende sector moet daar ook
bij worden gesleept, omdat Amsterdam
het ook vooral van de toeristen moet
hebben. Dat plan moet er volgens dr.
Riemer komen op straffe van het weg
vloeien van de levenssappen uit het
centrum. Het moet ook erg snel komen
want veel centra hangen al de molen
J
DAT DE Kalverstraat-club het niet
bij praten wil laten blijkt uit het
voorstel nog voor het eind van dit jaar
een stichting „Binnenstad Amsterdam”
op te richten, die met een budget van
driekwart miljoen gulden voor de eer
ste drie jaar de promotie van
centrum op gang moet brengen
voorts als gesprekspartner met
meente, bewoners en alle andere be
langhebbenden een actieve rol dient te
vervullen.
Waarom juist in Amsterdam? „W«
vinden dit het meest charmante deel
van de oude stad en bovendien hadden
we hier bijna allemaal een baan,” al
dus de 28-jarige Franny, die nu de
brui heeft gegeven aan haar baan als
secretaresse. Op eigen krachten werd
het aangekochte pandje, een pakhuis,
tot een pijpela-achtige uitschenkerij
met grill vertimmerd. Er zit ook nog
een vroom tintje aan, want voor d«
inrichtng sleepte Rix originele kerk
banken uit een Brabants klooster aan.
Men wil onderzoeken hoe het met de
omzetten van de zaken gaat en met
wélke motivering men in het centrum
gaat winkelen. Voorts zal er met de
N.S. worden gepraat over de mogelijk
heid van een goedkoop treintarief tus
sen tien en vier uur ’s middags voor
bezoekers, die uit Kennemerland, de
Zaanstreek en het Gooi komen. Dit
plan bewijst dat er gisteren in Kras
toch ook nog wel zaken zijn gedaan.
EEN DIENST bij de gemeente kan
bij de metrowerkzaamheden zijn geluk
nauwelijks op en dat is de archeologi
sche. Een team van drie deskundigen,
dat zich pas sinds februari in het
betere, historische graafwerk kon stor
ten nadat het moeras onder het Water-
looplein oude scheepsresten had prijs
gegeven. Dat gebeurde bij het afzinken
van het eerste metrocaisson. Bij het
tweede caisson ging het al heel wat
professioneler toe en de resultaten zijn
er ook naar. Zo kwam onder meer een
uitgebreide collectie gebruiksvoorwer
pen boven water.
CURIEUS voor gezonde eters is het winkeltje, dat de Amerikanen Charles Lowe
en Peter Rose op nummer 5 in de Berenstraat drijven. Het heet Gezond Amster
dam en is volgestopt met macrobiotische en reformhuisprodukten. Uitheemse
bonen-, graan- en kruldensoorten moeten er voor zorgen dat de consument weer
energiek door het leven stapt. Peter, hjj kwam als kok uit de Verenigde Staten
overwaaien, verkoopt zelf gemaakte jam-met-honing en samen met zijn compagnon
geeft hij ook adviezen op het gebied van voeding en schoonheidsverzorging. Puur
natuur zijn in deze winkel van sinkei dan ook de huidverzorgingspreparaten.
DE SINT NICOLAASKERK aan de Prins Hendrikkade staat er niet voor niets,
want op zaterdag 18 november om twaalf uur staat daar de Amsterdamse Sint te
trappelen om aan zijn rondrit te beginnen. Sponsors hebben er voor gezorgd, dat
de naar verwachting voor een half miljoen mensenkinderen bekeken intocht ook
verder wordt beheerst door sprookjesfiguren als Sneeuwwitje, Assepoester en al
die anderen. Nu maar afwachten met wat voor merk frisdrank ze op hun tricootje
rondlopen. Misschien een hint voor de heren witmakers van de reclame: ook de
gemeente zoekt een sponsor.
MAAR WAT moet er met de auto
gebeuren? Burgemeester dr. Ivo Sam-
kalden wijst op het grote belang van
de ringweg, die „straks” naar Parijs
model het verkeer uit de stad moet
zuigen. Er is bij de gemeente een
bezinning over de bestemming van de
mozaïek, die binnenstad heet. De
woonfunctie moet er nieuwe kansen
krijgen, maar voor het gemotoriseerde
verkeer mag dat zeker niet gelden.
Dr. Samkalden becijfert, dat slechts
9 percent van het autoverkeer zich in
de binnenstad ophoudt, maar dat het
aantal verkeersongevallen naar ver
houding bijzonder hoog ligt. Een kwart
van alle ongevallen met fiets en brom
fiets moet op de binnenstadsrekening
worden bijgeschreven en voor aangere
den voetgangers ligt dat getal zelfs op
eenderde. „Dat stemt tot nadenken en
de vraag of deze concentratie niet om
maatregelen tot beveiliging van deze
groepen nopen”, aldus de burgemeester.
Voor parkeergarages is er de komende
vier jaar f 7 miljoen uitgetrokken
maar een van de belangrijkste beleids-
criteria zal zijn, waar de grens moet
worden getrokken tussen het gebied,
waar ze kunnen komen en de plaatsen
waar de gebruikers van de city ze
graag zouden zien. Een ondergrondse
garage onder de Dam? „Die mogelijk
heid is uiterst twijfelachtig”.
Viktor Gruen, de architect van we
reldformaat die in de V.S. vier miljoen
vierkante meter aan winkelcentra tot
stand bracht, maar zich nu hij is 68
jaar helemaal concentreert op een
eigentijdse renaissance in het oude We
nen, zegt dat de stad het lot van de
mens is en dat daarom niets wordt
opgelost als men wegloopt naar de
aanvankelijk nog groene randgebieden.
We moeten gezamenlijk een situatie
scheppen, waarbij men er niet meer
over piekert om te vluchten. Aan be
langrijke zaken als gezondheid, veilig
heid en de grootst mogelijke vrijheid
moet in dat geval wel zijn voorzien.
<1
van het verval aan. Voorbereiding en
uitvoering moet tenslotte heel duide
lijk zijn, want niets is dodelijker dan
onzekerheid.
Dr. A. W. Luijckx, directeur van de
stichting ontwikkelingsbureau winke-1
centra, doet daar nog een schepje bo
venop. Wanneer het publiek niet lan
ger in groten getale naar de binnenstad
kan blijven trekken, wordt de situatie
voor het winkelapparaat ernstig ge
frustreerd en als hier een afbraakproces
eenmaal is begonnen en een aantal
tekenen wijst daarop dan is dat in
feite niet meer te stoppen.
De winkelstand wordt volgens hem
ook bedreigd door speculanten, die
links en rechts pandjes opkopen en de
prijzen opdrijven. Het zijn promotors,
die meestal geen inzicht in de detail
handel hebben, maar wel plannen ma
ken voor warenhuizen, passages en
dergelijke waardoor de hele zaak een
chaotische aanblik krijgt. Het bedrijfs
leven dient zich hiertegen te wapenen,
is zijn boodschap.
Zijn die problemen inderdaad zo
acuut? Iedereen is daar zo ongeveer
wel van overtuigd behalve dan wet
houder, mr. Jan Bootsma van Econo
mische Zaken, die niet zo somber is.
Hij strijkt het gehoor flink tegen de
haren met de opmerking, dat de zaken
in de Kalverstraat best wat meer stui
vertje kunnen wisselen en zegt daarna
„dat als iemand verschrikkelijk veel
aardappelen eet en tevens dronken
door het leven gaat je nog niet gerech
tigd bent bij het maken van een diag
nose hiertussen een verband te leggen.
„De bedrukte gezichten achter de be-
klaren pas weer op als
G. Siegers de wethouder
dat het toch weinig zin
heeft een diagnose te stellen van een
reeds overleden patiënt.
Zijn de winkels al patiënten in de
city geworden? Dr. H. Riemer, direc-
teur-generaal voor het midden- en
kleinbedrijf en toerisme, gelooft dat
direct nog niet want op de fantasie-
markt-in-opmars komt het recreatief
winkelende publiek best aan zijn trek
ken. De conflictsituatie zit hem in de
goede bereikbaarheid van het centrum.
Door de suburbanisatie moet de „koop
kracht” van steeds verder weg komen
en hoe moet dat blik allemaal worden
opgevangen? Rigoureuze verkeers- en
parkeerdoorbraken vindt hij uit den
boze, want op die manier ontstaat er
een centrum dat vlees noch vis is eri
zijn typische kenmerken zou verliezen.
Dolle pret bij de opening van de
Nieuwendijk als wandelprome-
nade. Stralende middelpunt is
burgemeester Van Boven van het
Brabantse plaatsje Nieuwendijk,
die met zijn tractor voor heel
even een landelijk sfeertje in de
city achterlaat.
■v
