Nieuwe bundel laat springlevend talent zien VICTOR VAN VRIESLAND Affaire Ben Barka schuil HEDEN 80 JAAR OUD achter goede misdaadfilm Joden tegen bekroning kinderboek fez A PARIJS IN DE BAN VAN Brechts Bruiloft Federatie van kunstenaars met minimum-eisen niet in première EN L’ATTENTAT” „LE PARRAIN” regen-overjas van nattigheid- tot weer en wind-trotseerders: 119.-/398.- K>- z 19 VRIJDAG 27 OKTOBER 1972 Voorbeeld BIJ HAAGSE GOMEDIE „AU de guerrillero” van R. Swartenbroeckx Ontroering Prolongaties onde Filmmuseum M-L n44. DOC e ibi- UTRECHT Vandaag is Victor E. van Vriesland 80 jaar oud gewor den en ik geloof, dat hij zichzelf en zijn publiek geen betere verrassing had kunnen bezorgen dan zijn nieuwe, zojuist verschenen .verzame ling verzen Bijbedoelingen (Querido). Het is een kleine, maar bijzonder gave bundel, waarin een aantal ge dichten staan die tot het beste be horen uit zijn oeuvre. Toch geloof ik niet dat wij hem bij deze gelegenheid alleen moeten eren als de dichter, die hij is. V ernieuwing Antonio das Mortas Kennemerlaan 38 Umuiden telefoon: (0255Ö)-13781 PARIJS BLIJKT nog altijd een gezellige stad met een levendig straatbeeld, volle caféterrassen, goed bezochte restaurants en een opgewekt uitgaansleven. Een stad natuurlijk ook waarin op filmge bied het een en ander te beleven valt. Cinéfielen kunnen er de nieuwste Truffaut („Une belle fille comme moi”), de nieuwste Chabrol („Docteur Popaul”), de nieuwste Eric Rohmer („L’amour l’après- midi”) en de nieuwste Bunuel („Le charme discret de la bourgeoisie”) zien, de laatste in niet minder dan tien theaters. Maar ze kunnen ook hun klassieken bijhouden in een Garbo-festival, een Truffaut-festi- val, een Peter Brook-festival, his torische terugblikken waaraan ge wone bioscopen zich met grote durf en vasthoudendheid blijven wagen. Recordprijs tekening Vincent van Gogh grote houtstraat 124 haarlem E 0T", Scène uit „Antonio das Mortes”. VICTOR E. VAN VRIESLAND HANS VAN STRATEN ADVERTENTIE ADVERTENTIE aldus de federatie. Ook zaterdag en zondag geopend. kerkplein 16 bloemendaal tel (023)262162 DEN HAAG De Haagse Comedie heeft besloten de voorstellingen van „Bur- germansbruiloft” van Bertolt Brecht van het programma te schrappen. De produk- tie die geregisseerd werd door Reinier Heidemann, voldeed naar het oordeel van de artistieke raad niet aan de gestelde verwachtingen om het stuk op 2 novem ber in het HOT in première te brengen. De Haagse Comedie zal in november de lopende produkties „Spel der vergissingen” van Shakespeare en „Palach” van Charles Marowitz en Alan Burns laten doorlopen. In december en januari wordt het reper toire voor het HOT uitgebreid met twee stukken van Samuel Beckett: de première van „Eindspel” en de reprise van „Wach ten op Godot”, beide onder regie van Wim van Rooij. De culturele functie van de 'man of letters is onopvallend, maar essentieel. Hij is vooral van belang door zijn voorbeeld: hij bewijst immers dat de literatuur iets is dat een heel mensenleven inhoud kan geven. Het is eigenlijk een treurige zaak dat er in deze tijd, waarin honderden zich De federatie zal over het minimumpro- gramma overleggen met andere cultuur- en welzijnsorganisaties. Vermoedelijk kan gelijktijdig met deze andere organisaties het minimumprogramma bekend worden gemaakt. Het is opmerkelijk dat een betrekkelijk statisch dichter als Van Vriesland altijd is geweest, hier zijn beeld kracht bijzet met een zo overrompelende beweging (’Tocht er door hun schimmen’). Dezelfde dyna miek treft ook elders in deze bundel: In glijvlucht pijlsnel omlaag suizend Kom ik terecht in de tuin waar ik droomde’. De joodse gemeenschap zegt (hoewel ze zich bewust is van het feit dat in een democratische samenleving elke vorm van censuur ongewenst is) te moeten proteste ren tegen het feit dat een dergelijk boek, bestemd voor kinderen van 10 tot 15 jaar, bekroond werd zonder dat aan de verrei kende gevolgen van zo’n beslissing ge dacht werd. Ze wijst erop dat versprei ding van het boek bestaande latente anti- joodse gevoelens zal doen herleven. Muiderpoortstation Tocht er door hun schimmen Nog een stroom van lang, Lang vergeten namen, Lang vergeten ogen? Zullen wij nog weten Dat wij ons vergeten Zijn vergeten? AMSTERDAM De Nederlandse Fe deratie van Kunstenaarsverenigingen zal deze week een minimumprogramma pu bliceren, waaruit zal blijken wat het gaat kosten om de meest schrijnende tekorten op te heffen. Volgens de federatie is in de Tweede Kame reen meerderheid te vinden voor aanzienlijke verhoging van de bedra gen, die op de begroting voor cultuur, recreatie en maatschappelijk werk staan. HITCHCOCK’S „FRENZY” heeft in Alhambra plaats moeten maken voor „Doe”, een western over het bekende drietal Doc Holliday, Wyatt Earp en Katie Elder, de steeds terugkerende figuren in de legendes over de dappere en misdadige Amerikaanse pioniers uit De joodse gemeenschap (het coördina tiecomité van joodse organisaties, het ge nootschap „Xnai Brith”, de overkoepelen de joodse vrouwenorganisaties, de federa tie van de Belgische joodse jeugd en de joodse studenten) stelt dat het boek het heldhaftige leven schildert van een El Fatah-lid. Het verheerlijkt Arabisch ter rorisme, maakt een vergelijking tussen de hulp aan joodse gevangenen in nazikam- pen en gevangen terroristen en rechtvaar digt de ontvoering van een Israëlische minister. het midden van de vorige eeuw. Het enige bijzondere aan deze conventione le, zij het goed gemaakte wildwestfilm is het feit dat Frank Perry zich dit maal met het genre bemoeit, terwijl deze regisseur in vorig werk als „David and Lisa”, „Last summer” of „Diary of a mad housewife” ooit nog eens in die zing heeft gegeven ooit nog eens in die richting zijn krachten te zullen be proeven. Perry probeert weliswaar nu en dan met andere ogen dan zijn voorgangers het wilde westen te bekij ken, maar met dergelijke kunstmatige visies valt hij dan tegelijk door de mand. In Rembrandtpleintheater een crimi nele film van Lee Katzin met Anna Karina in de vrouwelijke hoofdrol die de weinig originele titel „The Salzburg Connection” draagt. In Royal een opmerkelijke prestatie van regisseur Richard C. Serafian, ma ker o.a. wan „Vanishing point”, onder de titel „Man in the wilderness”, waar in Richard Harris een gids speelt voor een gezelschap pelsjagers in het noord westen van Amerika omstreeks 1800. Als hij op de terugtocht zwaar gewond wordt door een agressieve beer laten zijn mede-reizigers hem achter en moet Harris, geholpen alleen door een sterk levensinstinct, trachten de geva ren van wildernis en Indianen en een dreigende door door zijn blessures te overleven. Dat wordt een adembene mend avontuur met een onverwachte wending op het einde. waarin de dichter door een plotselinge ontroering wordt overvallen, zoals in ’Muiderpoortstation’ verdringen om dichter of schrijver te worden, vrijwel geen animo bestaat voor de positie van ’man of letters’. Maar goed, dat zou een heel andere en misschien wel grotere inzet vergen. Natuurlijk is Van Vriesland niet een zuivere vertegenwoordiger van het type. Hij is immers ook, en dat eveneens van zeer jeugdige leeftijd af, dichter. Al op 17- jarige leeftijd heeft hij met verzen in De Nieuwe Gids gedebuteerd en hoewel zijn dichterlijk oeuvre niet groot is, heeft hij toch zelf altijd zijn dichterschap als het belangrijkste van zijn werkzaamheden ge zien. Bij herlezing maakt zijn eerste bundel Voorwaardelijk uitzicht (1929), waarin men de Tachtiger invloeden snel ziet wij ken voor meer filosofische verzen, de zwakste indruk. De afstand tussen ge dachte en poëzie wordt door de eigen stem van de dichter nog te zelden over brugd, al is er een uitschieter als ’Reser- vatio mentalis’. In Herhalingsoefeningen (1935) lukt het veel beter en daarin staat een hele reeks voortreffelijke verzen, zoals ’Klacht van een ouden dagbladschrijver’, ’Rive Gau che’ en 'Avondlijk tweegesprek tussen de dichter en de harmonica’, onvergefelijk door hun tragische accenten. Hetzelfde kan worden gezegd van Vooronderzoek (1946) en Tegengif (1959). Dood, ouderdom en confrontatie met een halfvergeten, maar plotseling weer wakker geworden verleden, dat zijn de thema’s van deze verzen en wat dat betreft, is de dichter in Bijbedoelingen zichzelf gebleven. Chaplin’s „Dictator” is in een zeven tal 'theaters terug te zien en dan zijn er een Cinémathèque en La Filmathè- que die aan de lopende band grote retrospectieven organiseren. De Ciné mathèque, het veel besproken instituut van Henri Langlois, vtfor welks voort bestaan destijds de studenten de straat opgingen, is nu wat de voorstellingen en de permanente tentoonstelling betreft in een vleugel van het Palais de Chail lot royaal gehuisvest. Van drie uur ’s middags tot ver na middernacht worden er in de projectiezaal iedere dag in continu-vertoning vier tot vijf steeds wisselende programma’s ge bracht zonder enige samenhang zodat men op een dag achter elkaar zowel Eisenstein’s „Oktober” als Kurosawa’s „Rashomon”, Visconti’s „Senso” en de Engelse griezelfilm „The two faces of dr. Jeckyll” van Terence Fisher kan zien. Maar ook voor de actuele buiten landse film kan men uiteraard in Pa- Zoiets bewijst dat deze dichter ondanks zijn hoge leeftijd in staat is tot een verrassende vernieuwing. Maar er staan ook andere verzen in deze bundel, kortere, met een vorm die naar het aforisme neigt en daarmee blijkt Van Vriesland een zelfde ontwikkeling te volgen als zijn generatiegenoten Bloem en A. Roland Holst. Overigens laat hij zich in ’Afge grensde dading’ zien van een nog weer andere, polemische kant, waarin Harry Mulisch binnenrijmt op ’Ezra Poundfool- ish’. DE MEEST OPVALLENDE première deze week in Amsterdam is ongetwij feld „Antonio das Mortes’’ in De Uit kijk, opvallend alleen al omdat de film drie jaar geleden in Cannes de regie- prijs kreeg en sindsdien bij de Free Cinema en ander Cinéclubs al in voor première is geweest. Nu pas heeft het werk van Glauber Rocha, voorloper in de Braziliaanse Cinema Novo die tegen rupte politieman, een dronken dorps- kwam, een echte bioscoop gevonden. Helemaal onbegrijpelijk is dat overi gens niet, want „Antonio das Mortes” is een bijzonder gecompliceerd kijkspel zonder direct verhaal, een soort opera, maar meestal zonder zang, een bloedig en chaotisch drama zonder lijn. Het enige wat ieder beeld duidelijk maakt is het verlangen van Glauber Rocha naar het élan van de revolutie, naar de tijd dat de echte „cangaceiros”, de Braziliaanse guerilleros, nog korte met ten met de machthebbers maakten. Het heimwee naar die voorbije jaren uit het begin van deze eeuw komt naar verhaal dat ongeveer in deze tijd speelt en wordt verbeeld als een allegorisch spel, soms door Brechtiaanse liederen begeleid, waarin een grootgrondbezit ter, zijn overspelige vrouw, een cor rupte politieman, een dronken dorp onderwijzer en een fanatieke priester de dreigende opstand proberen te be zweren door Antonio das Mortes in dienst te nemen ter verdediging van hun belangen. Of die dreiging reëel is dan wel zich afspeelt in de fantasie van de moedelo ze onderdrukten die naar hun volks helden van vroeger verlangen, is niet duidelijk. Zoals gezegd, er wordt een spel opgevoerd, waarbij veel gemoord wordt, maar als Antonio na afloop moedeloos een moderne verkeersweg afloopt met veel vrachtverkeer en een benzinepomp wil de filmer waarschijn lijk toch duidelijk maken dat er nu minder veranderd kan worden op soci aal gebied dan in de jaren der echte cangaceiros. Men moet bij de beeldentaal van Glauber Rocha wel voortdurend in veronderstellende zin praten, maar on danks zijn grotendeels onduidelijke of niet direct aansprekelijke filmtaal, blijft men geboeid kijken naar de he vige taferelen die de filmer ons in prachtige kleuren en vol opwindende handeling voorzet: en waarvan alleen de revolutionaire ondertoon voor ieder een verstaanbaar is. De federatie meent, dat haar actie voor uitstel van behandeling van de CRM- begroting door dit parlement heeft geleid tot grotere solidariteit onder de culturele en welzijnsorganisaties. De actie heeft ook bijgedragen tot het bewustzijn, dat cul tuur- en welzijnsbeleid een grote priori teit verdient binnen het regeringsbeleid, Al op jeugdige leeftijd, in de derde klas van het gymnasium, heeft Van Vriesland gekozen voor een leven dat gewijd zou zijn aan de letteren. Hij. heeft in deze keuze volhard ondanks de stormen, die zijn leven hebben geteisterd. Een ’man of letters’ of een ’lettré’ (het is kenmerkend dat er voor deze termen geen Nederlands equivalent beschikbaar is) hoeft niet per se een dichter of een schrijver te zijn hij is allereerst een contemplatieve figuur, een man die leeft In een bepaalde sfeer, die zo zijn voorkeur heeft voor een aantal schrijvers en zich daar volkomen gelukkig bij voelt of ongelukkig, maar die in elk geval volledig aan de literatuur is verkleefd. De kunstenaarsfederatie heeft de partij besturen vragen voorgelegd om een grote re duidelijkheid te krijgen dan uit de verkiezingsprogramma’s blijkt. Op elf no vember zal de federatie de antwoorden analyseren. (Onder redactie van Charles Boost). Inlcricur taigue ZO APART..... Kortom, men kan in Bijbedoelingen niet alleen de kennismaking met Van Vries land hernieuwen, men kan er ook enkele boeiende poëtische avonturen met hem beleven. Hij wordt tachtig, zijn verzen zijn vol ouderdom en dood, maar zijn talent is levend als dat van weinig ande ren. De 81 voor een gulden. Wat Van Vriesland vooral tot zo’n uit zonderlijke figuur maakt, is niet in de eerste plaats zijn dichterschap, niet zijn eruditie, niet zijn verdienste als autoriteit in het literaire leven, het is vóór alles het feit dat hij zijn leven lang met zoveel consequentie een ’man of letters’ is ge weest, iemand die naar een opmerking van Evelyn Waugh behoort tot ’een bijna uitgestorven categorie, zoals de onge trouwde tante’. BRUSSEL. De joodse gemeenschap in België Heeft bij die Belgische minister voor Nederlandse cultuur Van Mechelen krachtig geprotesteerd tegen de bekroning van aen kinderboek. Het gaat hier om het boek „Ali de guerrillero” van R. S war ten- broeekx, dat onder auspiciën van het (katholieke) „Davidsfcnds” verschenen is bij uitgeverij De Standaard ter gelegen heid van de 36ste Boekenbeurs van Vlaanderen. rijs terecht. In twaalf grote bioscopen draait „Cabaret” en „Deliverance” vindt men er op de Champs Elysées en de grote boulevards en in twaalf aanzienlijke bioscopen draait momenteel met groot succes (gezien de rijen wachtenden buiten Coppola’s „Le Parrain”, zoals „The Godfather” hier heet). Maar deze film krijgt veel concur rentie van een misdaadfilm van eigen bodem die voor de Fransen wat gevoe liger ligt, ,,L’Attentat” van Yves Bois- set. De naam van de regisseur zal men zich misschien herinneren van zijn uit ’71 daterende „Un condé” met Michel Bouquet, een titel die een scheldwoord voor agent betekent, waarschijnlijk een van de gronden waarop de film enige tijd in eigen land verboden was. Een zelfde lot had ook „1’Attentat” kunnen treffen, want behalve dat in dit nieuw ste werk van Boisset de politie er opnieuw weinig geflatteerd in voor komt, behandelt de film, zij het Ijchte- café-bar ■Tl w.pauw weetarg De grote prolongaties op de weeka genda zijn „De peetvader” in Tuschins- ki, „De inbreker” in City, „Family life” in Kriterion, „Cabaret” in Calypso en, „What’s up doc?” in Roxy. In The Movies een Laurel en Hardy-week, In Luxor een Western-festival en in Ciné- tol een voortzetting van de Bergman- retrospectief met „Het uur van de wolf”, ,,Schaamte”(„Skammen”) en „Het ritueel” („Riten”) Nachtvoorstel- lingen Ceintuur brengt integraal Bergman’s „De maagdenbron”, Kriterion vertoont ook ’s nachts „Family life” en De Uitkijk laat een vroeger en grappiger werk zien van regisseur William Fried- kin, wiens „French connection” nog vers in ieders geheugen ligt, maar die eens ook „The night they raided Mins ky’s,, maakte. lijk verhuld de voor velen pijnlijke „affaire Barka” een zaak die men in Frankrijk na zeven jaar graag dood en begraven had gehoopt. Even dood en begraven als Ben Barka zelf. DE ZAAK BARKA speelt zich af in 1965. Barka had toen zijn vaderland Marokko onder protest verlaten en zich in Genève gevestigd, van waaruit hij koning Hassan en diens vleugel adjudant generaal Oufkir bleef be schuldigen van voortzetting van het regime der vroegere Franse kolonisato ren. Voor de Marokkaanse monarchie en voor de regering De Gaulle gaat Barka een onrustig element en in de onderlinge politiek vertroebelende agi tator betekenen, reden voldoende om de ongewenste vakbondsleider die zich bovendien als woordvoerder voor de derde wereld opwierp, uit de weg te ruimen. Barka wordt uit Genève naar Parijs gelokt, daar op klaarlichte dag door de politie gearresteerd en naar een afgelegen villa getransporteerd waar hij een ontmoeting heeft met de gehate generaal Oufkir. Na gemarteld te zijn wordt Ben Barka vermoord, zijn lijk wordt in een houten kist per vliegtuig naar Rabat gevlogen onder begeleiding van de Ma rokkaanse minister van Binnenlandse Zaken. Bijna even erg als deze politie ke moord is het feit dat de regering De Gaulle destijds dit schandaal, waarvan de bijzonderheden toch langzamerhand zijn uitgelekt, heeft weten te overleven en dat nu nog, zoals ingewijden weten te vertellen, hooggeplaatste Fransen met het bloed van Barka nog aan de handen, op hun hoge plaatsen de la kens nog aan het uitdelen zijn. Afgezien van alle politieke implica ties en menselijke af keer van dit soort veemmoorden in een geciviliseerde westerse natie, levert de affaire Barka sec het mooist denkbare draaiboek op voor een spionage- en politiefilm. Jor ge Semprun die ook bij de politieke film „Z” als scenarist optrad, heeft dit draaiboek geschreven en Yves Boisset heeft er een sterke gangsterfilm van gemaakt, waarin uiteraard de na men veranderd en de feiten hier en daar geromantiseerd zijn. NIET IEDEREEN is even gelukkig met deze „transposition romanesque”, zoals Boisset zijn en Semprun’s be handeling van de materie omschreven heeft. Vooral de „Nouvelles Littéraires” heeft zich scherp uitgelaten over „deze vermenging van de ernst van de waar heid met de verleiding van de fictie”. De filmer heeft zich verdedigd met een voor Frankrijk weinig vleiend argu ment dat hij zijn oorspronkelijk plan om een semi-documentaire film over Ben Barka te maken spoedig heeft moeten opgeven op juridische en fi nanciële gronden. Als bij „De Peetvader” schijnen ook in „la douce France” mysterieuze krachten achter de schermen van een filmproductie een rol te kunnen mee spelen. Regisseur Boisset zegt dan dat hij onder die omstandigheden er de voorkeur aan gegeven heeft een spec- tactulaire maar anonieme politiefilm te maken met en sterke rolbezetting waarin Jean-Louis Trintignant. Michèle Piccoli (in de rol van Oufkir), Gian Maria Volonte (als Ben Barka), Jean Seberg en Francois Perrier voor komen. Hij hoopt dan daarmee toch meer mensen op de al bekende en indirect te interpreteren feiten te kunnen drukken en een herhaling van de moeilijkheden rond de documentaire „Chagrin et pitié” te kunnen vermijden. Ogenschijnlijk krijgt Boisset gelijk. Het loopt storm en er is veel publiciteit. En het buiten land, dat de affaire Barka niet of nauwelijks kent, krijgt straks een spannende thriller te zien met alle bekende figuren van de Franse film die in de loop der jarén de chique onderwereld hebben vertegenwoordigd, compleet met donkere zonnebril, zwar te borsalino en goedzittend streepjes pak. Voor „Le Parrain” en voor „1’At tentat” staan de mensen in rijen voor de tientallen bioscopen die een copie van een van beide films hebben kun nen bemachtigen. Aan de misdaad wordt nog altijd door de film veel geld verdiend, vooral als je er maar voor zorgt dat tijdens de productie de mis dadigers een woordje mee kunnen spreken opdat ze zich straks niet al te veel gekrenkt zullen voelen. NEW YORK (AP). Tekeningen van Vincent van Gogh en werken van vijf andere kunstenaars hebben woensdaga vond op een veiling van Sotheby Parke- Bernet Galleries recordprijzen opgebracht. Een tekening van Van Gogh, „Cabanes a Saintes-Maries”, werd voor 323.000 gul den verkocht aan een particuliere verza melaar uit Los Angeles. De hoogste prijs, die tot dusverre voor een tekening van Van Gogh werd betaald, bedroeg 250.000 gulden. Werken van Max Ernst, Ben Nicholson, Jean Debussy, Nicholas de Stael en Antoi ne Pevsner brachten eveneens ongekend hoge prijzen op. De 81 schilderijen werden verkocht totaal van bijna 16 miljoen Wel ontmoet men ook hier weer de behoefte, filosofie te bedrijven in verzen, getuige het openingsvers ’Dwalend’, en het lijkt mij wederom een misverstand. Zo veel te meer indruk maken de verzen AANSTAANDE WOENSDAG en donderdag begint in het Nederlands Filmmuseum een groot Eisenstein-re- trospectief dat met kleine onderbrekin gen de gehele maand november zal duren. Woensdagavond zullen de films Staking uit 1924 en „De weiden van Beschen” uit 1937 worden gedraaid, voorafgegaan door een vijf min. duren de journaalopname die werd gemaakt naar aanleiding van een bezoek van Eisenstein aan Nederland in 1929. Te gelijkertijd wordt in het Stedelijk Mu seum een tentoonstelling geopend die is gewijd aan het leven en de werken van de grote Russische regisseur. Donderdagavond is de meest bekende film aan de beurt. Dan wordt de uit 1925 daterende film Pantserkruiser Po temkin getoond. V. LR 1 i Ipl-z ulr.-x ggSrf--.. „ij»”;,: -

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1972 | | pagina 19