Bodemvondsten
de Romeinse
en
overheersing
land
van ons
het affiche
Geschiedenis
van
bijzonder boeiend kijkboek
100 JAAR POSTERS"
Verhalen uit Angola door
PAX ROMANA EN GERMAANS GEVAAR
Bertus Dijk goed vertaald
veel extra s
in
„Atlas" met
13
Winkler Prins-serie
Bodemvondsten
Politiek
Geschiedenisles
„Vrede-stichter”
POSTERS zijn de laatste jaren
een rage geworden, als zelfstan
dige kunstvorm op de markt ge
bracht. Wie koopt ze niet, althans
onder de jongeren. Dat is pas het
geval sinds we posters zonder
tekst kennen, althans in ons land.
In het buitenland bestaan er ver
enigingen van verzamelaars van
af het eerste uur. Het reclame-
karakter van affiches bleek daar
geen bezwaar te zijn als ver
zamelobject te dienen. Een ver
zameling echte oude posters op
bouwen gaat bijna niet meer. Ze
zijn te schaars. Maar daar is iets
op gevonden. Wie een uitmun
tend grafisch verzorgde verzame
ling wil bezitten, koopt die nu
gebundeld in de vorm van
„100 Jaar Posters”, een uitmun
tende uitgave op groot formaat
van L. J. Veen’s uitgeversmij. in
Wageningen. De druk is prima,
de kleuren uitstekend, de inhoud
bijzonder boeiend, ook voor lief
hebbers van prentkunst.
„DAT HET BOEK ooit is afge
komen is te danken aan de hard
nekkigheid van de uitgevers. De
onzin, die er ondanks aller hulp
in staat, komt natuurlijk uitslui
tend voor rekening van de
auteur”. Aldus dr. W. A. van Es
in zijn woord vooraf van zijn
boek „De Romeinen in Neder
land”, uitgegeven in de Grote
Fibula Serie van Fibula-Van Dis-
hoeck in Bussum. De opmerking
verraadt een ironie, die zich ge
lukkig niet beperkt tot het voor
woord alleen, maar dr. Van Es
ook vergezeld op zijn onderzoe
kingstocht naar de stoffelijke
overblijfselen van het Romeinse
imperialisme, dat ook ons land
ordenend of wanordenend zo
men wil heeft getroffen.
A.W.
AD.
KLUITMAN-ALK-
FRANS KEIJSPER.
J.L.
UITGA VEN-
HEIN STEEHOUWER.
affichekunst. Amerika volgde en in
Duitsland werden voor de eerste we
reldoorlog beroemde ontwerpers ge
vonden. Vermoedelijk hangt dat sa
men met de Duitse hang naar symbo
liserende stijlen, die in de affiche
kunst vaak goed toepasbaar zijn.
Drie zilveren steelpannen versierd
met reliëfs, gevonden in Beek. Rijks-
museum Kam, Nijmegen.
voortgebracht; zij waren in de senaat
in Rome niet vertegenwoordigd. Als
men ze in Rome aantreft dan zijn ze
gardesoldaat of ruiter van de keizer
lijke lijfwacht. Juist wegens hun mi
litaire kwaliteiten waren Bataven en
Kaninefaten in het gehele rijk be
kend.
Maar ja, ook aan dat rijk zou een
einde komen. De stille getuigen ervan
hebben ons in elk geval boeiende
literatuur opgeleverd.
HET LIGT NIET voor de hand dat
de bewoners van een land dat stelsel
matig met napalm wordt gebombar
deerd in de gelegenheid zijn hun ge
dachten op papier te zetten. Als in zo’n
land bovendien de gewassen, waarvan
de mensen moeten leven door ontbla-
deringsmiddelen op de akkers sterven,
kan men nog minder literaire animo
verwachten.
II
Eigenlijk vindt men een hele eeuw
weerspiegeld in deze 96 posters, een
eeuw waarin alles snel is veranderd
en dus eveneens de affichekunst, die
soms blijkens dit boek ontwer
pen heeft opgeleverd, die in geen
enkele opzicht voor beroemde schil
derijen uit deze zelfde epoche behoe
ven onder te doen. Een heerlijk kijk
boek is het geworden, deze „100 Jaar
Posters.’
DE GESCHIEDSCHRIJVER Tacitus
verhaalt hoe Cerialis de overwonne
nen toespreekt:
„Voor mij hoeft welsprekendheid
niet, ik demonstreer de voortreffe
lijkheid van het Romeinse volk altijd
met wapens. Maar omdat woorden
voor u blijkbaar belangrijk zijn en
omdat u goed en kwaad niet afweegt
naar wat ze zijn maar naar wat
oproerkraaiers er over beweren, wil
ik ook graag een paar woorden zeg
gen. En nu de oorlog toch voorbij is.
kunt u er beter maar goed naar
luisteren, voor mij is het niet zo
belangrijk. De Romeinse legeraan
voerders en commandanten zijn uw
land en dat van de overige Galliërs
nooit met zelfzuchtige bedoelingen
binnengekomen, maar alleen omdat
uw voorvaders hun hulp inriepen. Die
voorvaders van u waren door hun
onderlinge onenigheid aan de rand
van de afgrond gekomen en boven
dien hadden de Germanen, die zij te
hulp geroepen hadden, hen zonder
verschil te maken tussen bondgenoot
en vijand tot slavernij gebracht.”
En verder: „Wij zitten niet aan de
Rijn om Italia te beschermen, maar
om er voor te zorgen dat geen tweede
Ariovistus zich van de heerschappij
over Gallia meester maakt. Of denkt
u soms dat Civilis met zijn Bataven
Van die civilisatie vinden wij nog
vrij veel terug in 'onze bodem. Ro
meins Nederland heeft nooit, zo stelt
dr. Van Es, tot de culturele „inner
circle” van het imperium behoord.
Daarvoor lag het te excentrisch. Di
recte contacten met het mediterrane
kerngebied waren er wel. Nederland
heeft vooral op provinciaal niveau
aan de Romeinse beschaving deel ge
had. Daarop wijzen de gegevens over
de migratie van mensen naar en uit
Vooral in het buitenland hebben
altijd heel grote meesters affiches
ontworpen, tot aan Picasso en Dali
toe. In Nederland was dat verschijn
sel veel zeldzamer.
Juist het relativeren van het door
gaans zwaarwichtige wetenschappe
lijk materiaal, verkregen door het
uiterst secure werk van opgraven
maakt „De Romeinen” tot een alles
zins boeiend en vlot te lezen boek en
geeft een verhelderend inzicht in een
stukje vaderlandse geschiedenis, met
name in het zuidelijk deel van het
land.
Bijzonder boeiend zijn de affiches
in de beide wereldoorlogen geweest.
De wederkerige agressie gaf aanlei
ding tot heftige emoties en dus ook
tot heftige affiches, bovendien uit
ruime staatskassen betaald omdat dit
middel het doel moest dienen.
In „100 Jaar Posters” wordt niet
alleen aandacht geschonken aan het
handelsaffiche. Ook de politieke pos
ter neemt een grote plaats in. Op dat
gebied is in Duitsland altijd al heel
veel gedaan. Het wordt echter nog
overtroffen door de Russen. Vanaf
het begin van de Sovjet-revolutie
heeft het politieke aanplakbiljet een
grote rol gespeeld. Ook daar weer
beroemde namen, vooral in het begin,
toen het Russische constructivisme in
de kunst tevens de poster-stijl was.
boekenboekenboeken boeken!
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboeken
boekenboeken WIJ ONTVINGEN
boekenboeken
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
Een Engelse poster als reclame voor
een paar bekende kunstgalerieën.
Het is een kleurets van Hans Unger
van 102 x 63 cm, uitgekomen in 1966.
ons gebied. In deze tijd waarin het
geschreven woord nog slechts een
zeer beperkte verspreiding bezat en
de massacommunicatiemiddelen nog
grotendeels ontbraken was het cul-
tuur-transport veel meer dan tegen
woordig afhankelijk van de cultuur
dragers zelf.
Beardsley er aan ging
In aller heren landen
het afficheren snel op
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboeken
boekenboeken WIJ ONTVINGEN
boekenboeken
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
De culturele contacten tussen de
bevolking van Romeins Nederland en
het mediterrane kerngebied liepen
voornamelijk over het leger. Dat
bracht een zekere eenzijdigheid mee.
Nederlanders die in de civiele sfeer
een vooraanstaande rol op rijksni-
veau speelden zijn niet bekend. De
Bataven hebben geen literatoren of
historici en ook geen echte keizers
en de stammen van over de Rijn u
meer zullen ontzien dan hun voorou
ders uw voorvaders. Steeds weer val
len de Germanen Gallia binnen en
altijd hebben zij dezelfde drijfveren:
wellust en hebzucht en vooral de
drift om van woonplaats te verwisse
len. Ze willen graag hun moerassen
en wildernissen verlaten om dit uit
zonderlijk vruchtbare land en uzelf
te bezitten. Vrijheid en andere fraaie
woorden worden natuurlijk als voor
wendsel gebruikt, want ieder die een
ander tot slavernij wil brengen om
zelf te kunnen heersen, heeft altijd
de mond vol van dat soort woorden.
Dictatuur en oorlog heersten er in
Gallia, zolang u zich niet bij onze
rechtsstaat had aangesloten. Wij, al
zijn wij nog zo vaak gesard, hebben
u en daartoe hadden wij als over
winnaar het recht alleen maar
opgelegd wat nodig is om de vrede te
handhaven.”
Tacitus vertelt daarna dat de Tre-
viri het ook een mooie toepsraak
vonden, want zij hadden veel ergere
dingen verwacht.
Cerialis’ redevoering bevat een
scherpe analyse van wat voor de
Romeinse tijd in ons deel van Europa
kenmerkend is: de tegenstelling tus
sen de Pax Romana en het Germaan
se gevaar, orde en rust tegenover
chaos en voortdurende beweging. Mo
dieuzer: historie tegenover prehisto
rie, de confrontatie van een gecivili
seerde maatschappij met een onder
ontwikkeld gebied.
Hillier leert, dat William Caxton in
1477 met affiches begon, maar dan
uitsluitend teksten. Het moest tot
1871 duren, eer de eerste illustratie
op straat werd gebracht als reclame
voor een toneelstuk, getekend door
Frederick Walker. In Engeland ont
stond al snel een echte affiche-kunst,
vooral toen
meewerken,
kwam toen
gang.
Van de Franse affiches zijn natuur
lijk die van de Toulouse Lautrec het
mMst bekende voorbeeld van vroege
De nieuwe verhalenbundel bevat
o.m. verhalen van Mario de Andrade,
Agostinho Neto, Manuel de Morals en
Luandino Vieira. De Andrade was lei
der van het Angolese Bevrijdingsfront
MPLA; Neto is de huidige leider van
de guerrilla-organisatie.
Verder is van dit viertal De Morais,
een 31 jarige voormalige bewoner van
Noord-Angola, in ons land werkzaam.
Hij beschrijft geestig in „De andere
helft” hoe een man, wiens bil door een
luipaard wordt afgebeten, op de „ope
ratietafel” wordt behandeld.
Uitstekend zijn de drie verhalen van
Vieira, een blanke Angolees, die tot
langdurige gevangenisstraf is veroor
deeld wegens zijn contacten met de
verzetsbeweging MPLA. Vooral de ver
telling „Het voorbeeld van Job Kamu-
kuaja” brengt in het kort tot uiting
wat het wil zeggen gediscrimineerd,
vernederd en mishandeld te worden.
Bertus Dijk rondde de bundel af met
biografische gegevens en een litera
tuuroverzicht.
In het werk komt naar voren hoe
groot de afstand was tussen Romeinen
en de bewoners die z ich in onze
contreien in onderling krakeel als
roerig goed ophielden. Toen de Ro
meinse legioenen voor het eerst in
ons land doordrongen was Rome al
zeven eeuwen oud.
Voor elk militair optreden is wel
een of ander politiek smoesje te vin
den. Zo ook deed generaal Petilius
Cerialis na zijn overwinning op de
Gallische stam de Treviri, die in het
Moezeldal woonde en, nadat hij van
de Romeinen tijdens de Bataafse op
stand was afgevallen, door het Ro
meinse zwaard in 70 na Chr. weer in
het gareel werd gebracht.
KLUWER ALGEMENE
WAGENINGEN
In de Casa-reeks en in samenwer
king met het Bouwcentrum-Rotterdam
tiet boekje: „Hoe onderhoud ik mijn
huis” door Stef Leidekker.
VOOR JONGEREN die op ontdek
kingsreis willen gaan in eigen land, is
bij Allert de Lange NV in Amsterdam
het boekje „Tiener Tour 2 Kris
Kras Trein Tips” verschenen. Paul
Postma beschrijft in het boekje acht
trips door allerlei Neerlands schoon.
„100 Jaar Posters” bevat een stuk
cultuurgeschiedenis, beknopt maar
uitstekend geschreven door Bevis Hil
lier, die ook de affiches koos. De
uitgave is voor Nederland bewerkt en
er zijn dus ook Nederlandse affiches
in het boek opgenomen.
Kurt Tucholsky: „De Pruisenhemel”.
Een bundel verhalen uit de periode
1918-1932, de tijd van de Republiek
van Weimar. Bijeengebracht en ver
taald door Peter Kaaij.
UITGEVERSMAATSCHAPPIJ
DONKER-ROTTERDAM
Ralph G. Martin: „Jennie, de moeder
van Sir Winston Churchill”. Een histo
rische roman over een sterke, intelli
gente, dynamische en betoverende
vrouw, die veel invloed op Winston
Churchill heeft gehad: „Mijn moeder
was alles voor mij”, een uitspraak van
hem, die dat onderschrijft.
MEULENHOFF-AMSTERDAM
Meulenhoff-reeks. Saul Bellow:
„Pluk de dag”, in vertaling van Bob
ien Uyl. Deze korte roman neemt een
belangrijke plaats in in het vroege werk
van de schrijver.
ik niet meer kan”.
„Kenau” van Theun de Vries, waar
mee de schrijver zich speciaal richt
tot: „De vrouwen van Nederland”.
In de gewone Querido-uitgave nog
een nieuw boek van Theun de Vries:
„De man met de twee levens”. Novelle
uit het revolutiejaar 1572.
S. Greup-Roldanus: „De humeuren
in de straat der weduwen”. Een amu
sant en levendig verhaal, dat zich af-
speelt in Middelburg in het begin van
de 18e eeuw.
Later werd daar het affiche traditio
neler.
Meulenhoff-editie. C. J. Kelk: „Jan
Steen”, de zesde druk van deze eerste
en meest bekende roman van deze
schrijver.
Dan Jacobson: „De verkrachting van
Tamar”, een psychologische roman-
met-bijbels-thema, zoals dit boek
wordt aangeduid. Vertaling is van
Theo Kars. Kurt Vonnegut jr.: „Geen
kind en geen wieg”, roman uit 1963;
sen parabel over godsdienststichters,
sen parodie op modieuze neo-Oosterse
wijsheid, een felle aanval op politiek
gangsterdom.
UITGEVERI J VAN HOLKEMA
WARENDORF-BUSSUM
Victoria Holt: „Drijfzand”. Roman,
die zich afspeelt op een groot buiten
aan de kust van Kent.
UITGEVERIJ L. J. VEEN-WAGENIN-
GEN
C. E. Smith: „Uw geld en de fiscus”,
sen vraagbaak voor allerlei financiële
zaken; een gids om de punten uit te
kienen waar fiscaal voordeel genoten
kan worden. In Amstelpaperback „De
Familie Ashton”, door Kathleen Baker,
het populaire familie-verhaal dat elke
maandagavond op het scherm wordt
gebracht in 13 afleveringen. Het boekje
is geïllustreerd met een aantal foto’s
uit de T.V.-serie.
UITGEVERIJ
MAAR
In de sneeuwbal-reeks een roman
tisch verhaal voor jonge meisjes van
Rie Eerdmans: „Tussenspel”.
UITGEVERIJ BRUNA-UTRECHT
Frans Anton Janssen verzamelde ci
taten uit het werk van Willem Frede-
rik Hermans onder de titel „Hellebaar
den”. (Zwart Beertje). Janine Aeply:
„Een huwbaar meisje”. Uit het Frans
vertaald door A. J. de Swarte. Dagdro
men van een jonge vrouw.
UITGEVERIJ PARIS/MANTEAU-AM-
STERDAM
Adriaan Venema: Homoseksualiteit
in de Nederlandse literatuur. Een
bloemlezing van fragmenten uit boe
ken van homo- en bi-sexuele schrij
vers.
DE TIJDSTROOM-LOCHEM
Dr. A. A. A. Terruwe, psychiater in
Nijmegen, zeer bekend door haar boei
ende lezingen over psychiatrische in
zichten, heeft een klein boekje de we
reld ingestuurd, waarvan afmeting en
inhoud omgekeerd evenredig zijn en
dat de titel draagt: „Geef mij je
hand„Over bevestiging - Sleutel
van menselijk geluk.” Ieder mens moet
proberen de positieve zin van zijn be
staan te ervaren en dit uit te dragen.
Dit kan alleen wanneer iemand beves
tigd wordt door zijn medemens. Open
heid en oprechte betrokkenheid van
mens en maatschappij bij de ander
geven een beschutting waar ieder in
wezen een behoefte aan heeft, aldus
dr. Terruwe. Het boekje behoort niet
voor niets tot één van de meest ver
kochte boeken van de laatste tijd.
UITGEVERIJ QUERIDO-AMSTER-
DAM
Enige herdrukken in de Salamander
reeks. De eerste roman van Bea Via-
nen: „Sarnami, hai”, wat betekent „Su
riname, ik ben.Het beschrijft het
volwassen worden van het meisje Sita,
dat op zoek is naar haar indentiteit. De
laatste twee jaar volgden er nog twee
romans van deze schrijfster, die zich
ook weer in de West afspelen, en
waarvoor, evenals voor haar eerste ro
man, veel belangstelling bestaat. Dit
zijn „Strafhok” en „Ik eet, ik eet, tot
Maar dat er geen verband hoeft te
bestaan tussen vrede en rust in een
land en letterkundige prestaties op ni
veau toont onder meer „onze” negen
tiende eeuw - een zonder oorlogen ver
lopen tijdperk waarin grote schrijvers
met een lantaarntje gezocht moeten
worden.
Angola, Portugals Afrikaanse kolo
nie, is een land waar de oorlog ruim
elf jaar voortwoekert. Toch wordt er
met vuur en verve literatuur bedreven.
Dat wordt bewezen met de bundel,
„Angolese verhalen” (Uitgegeven door
Bruna in Utrecht), samengesteld en
vertaald door Bertus Dijk. Dijk kan
men een expert op dit gebied noemen
na zijn vertaling van een bundel poëzie
„Terreur en verzet” en na zijn mede
werking aan het bekende boek „Kolo
nialisme en vrijheidsstrijd in Angola,
Mozambique en Guinee-Bissau”.
WAT WINKLER-PRINS (Van Else
vier) verstaat onder een „atlas” gaat de
traditionele begrippen ver te boven. De
nieuwe uitgave van de „Grote Win-
kler-Prins Atlas” vormt veel meer een
beknopte aardrijkskundige encyclope
die dan een atlas en is bovendien
uitgevoerd met een grafische vaardig
heid die het werk tegelijkertijd tot een
„kijkboek” maakt.
In 338 bladzijden van groot formaat
in een stevige buckramband bevatten
80 bladzijden landkaarten in achtkleu-
rendruk, die door de gekozen vorm van
overzicht- en detailkaarten een vol
maakte informatie geven in de topo
grafische sector. Daarnaast echter be
vat deze uitgave nog 116 bladzijden
landenbeschrijving met tal van illus
traties in vier kleuren, gerangschikt
volgens de werelddelen en voorzien
van een alfabetische ordening. En alsof
dat voor een „atlas” nog niet genoeg is,
zijn nog eens 90 bladzijden gevuld met
gegevens over onderwerpen als de
ruimtevaart, de kosmos, de klimatolo
gische situaties, de milieuverontreini
ging, de ontwikkelingshulp, de struc
tuur en opbouw van de aarde en de
bronnen van internationale sociologi
sche verhoudingen, dit alles rijkelijk
geïllustreerd met foto’s en tekeningen
in vier kleuren.
De wereldatlas van Winkler-Prins
kost nog geen honderd gulden en kan
door inschrijving bij de boekhandel
tegen een gereduceerde prijs worden
verkregen, waarbij moet worden aan
getekend dat dit boekwerk naar vorm
en inhoud veel meer dan zijn prijs
waard is.
Dat laatste is in ons land ook
bewezen door figuren als Jan Toorop
en Thorn Prikker, hoewel er ook heel
kwalijke Nederlandse voorbeelden
zijn.
