d
Vaak blijft men hopen op een wonder
TIEN PERCENT VAN NEDERLANDSE
HUWELIJKEN ZIJN KINDERLOOS
WOUW
r
Ir
ECHTPAREN ZONDER KINDEREN
I
"■y
af
U’
i
1
NOVEMBER
Erbij
ZATERDAG
1 8
1972
23
(Van een medewerker)
-
Topfuntie
w
'f
.«w>,
f PvMH;
TIEN PERCENT van de huwelijken in Nederland blijft kinderloos.
Er is weinig begrip voor de problemen van deze mensen. Tevens is er
weinig over die problemen bekend, omdat er nog nauwelijks weten
schappelijk onderzoek naar is verricht. Daarbij komt dat adoptie een
moeilijke zaak is. Niet alleen door ingewikkelde, tijdrovende, dure en
vaak pijnlijke procedures. Maar ook doordat er dank zij de ruimere
mogelijkheden voor abortus minder ongewenste kinderen worden ge
boren, terwijl steeds meer ongehuwde moeders hun kind zelf willen
en kunnen houden. Veel kinderloze echtparen zouden een kind willen
adopteren. Slechts een heel klein percentage slaagt erin.
De Nijmeegse psycholoog dr. P. B. Bierkens, die een enquête heeft
gehouden onder 400 kinderloze echtparen die tenminste vijf jaar ge
trouwd waren, meent dat de adoptieprocedure moet worden versneld,
bevorderd en vergemakkelijkt. Dat zou veel nood kunnen lenigen.
Bovendien zou door meer en betere voorlichting de weerstand tegen
kunstmatige bevruchting afnemen. In bepaalde gevallen zou dit ook
uitkomst bieden.
Tijdens het jongste congres van de Maatschappij tot Bevordering
der Geneeskunst pleitte de Nijmeegse psycholoog voor het zo snel
mogelijk uitvoeren van een steriliteitsonderzoek. De schok van het
-
f
zeker weten is beter dan het jarenlang schommelen tussen hoop en
vrees. Al heeft een vrouwenarts lang niet altijd genoeg houvast om
definitief te zeggen dat niet op een zwangerschap of een voltooide
zwangerschap hoeft te worden gerekend.
„Het verwerken en aanvaarden van de kinderloosheid wordt vaak
belemmerd door de hoop op het wonder. Bij veel echtparen, die het
probleem ogenschijnlijk hebben verwerkt, blijkt na wat diepgravend
doorpraten dat dit niet het geval is”, zegt Bierkens. Want wat is ver
werken, wat is er overheen zijn?
„Als ik een kind over de vloer heb, krijg ik tranen in mijn ogen”
zo reageerde een van de geënquêteerden. En een ander: „Ik zou er
bij wijze van spreken een arm voor willen missen als ik een kind kon
krijgen”.
Een andere reactie: „In deze tijd hebben ouders met kinderen gro
tere zorgen dan mensen zonder”. Het klinkt als een rechtvaardiging,
maar is in zijn algemeenheid waar. Leuk om te horen als je nog op
kinderen hoopt is het niet. Bovendien geldt voor bejaarden veel min
der dat kinderen hinderen. De angst bij kinderloze echtparen om op
de oude dag eenzaam en alleen achter te blijven en aangewezen te
zijn op vreemden, is groot.
Vrijwillig
r
„Satisfactie”
-
Jeugdervaring
w
.BMv- t
B
41
F
‘i
Uit de kist groeide de kast
in Utrecht bezitten een dergelijke kast.
zo
PETRA WASSENBERGH-CLARIJS
k
Eikehoute kist, Franse renaissance, be
gin zestiende eeuw.
boog of toog, rustend op twee stutten.
Een prachtig voorbeeld hiervan kun
nen we zien op het bekende schilderij
van Pieter de Hooch in het Rijksmu-
seum, De linnenkast.
kinderloze echtparen uit huisart
senpraktijken in Nijmegen, Amster
dam, Doesburg en Santpoort rea
geerde op de enquête. De beantwoor
ding is voor een aantal vermoedelijk
te pijnlijk geweest.
En: „Onkunde, schaamte, weerstand
op grond van ervaringen tijdens de
jeugd, kunnen allemaal een te sterke
rem voor seksueel verkeer zijn.”
„IETS MINDER dan de helft van
de mannen en iets meer dan de helft
van de vrouwen, die op de enquête
reageerden, zijn het eens met de
bewering dat ongehuwd-zwangeren
beter hun kind kunnen afstaan dan
abortus laten toepassen, terwijl 27
percent van de mannen en 17 per
cent van de vrouwen het daarmee
niet eens is.”
MINDER DAN de helft van de
ER WORDT wel gezegd, dat de altijd
op deze kasten aanwezige vogelmotie-
ven van de kieviten voorstellen, die de
Friese weiden zo dicht bevolken; het
woord keeft zou dan een verbastering
van kievit zijn. Maar oude inventaris
sen en archieven geven soms te lezen:
kevye ofte kaste, waaruit blijkt dat
kevye (kevie) of keeft kast betekent.
Keeftkast is dus een pleonasme, maar
we gebruiken deze term nu eenmaal
voor dit meubel, dat men niet speciaal
in Friesland behoeft te gaan kopen; ze
zijn ook elders wel; deze is van Lim
burg Antiek te Rotterdam.
TOCH HEEFT men in de middeleeu
wen wel kastjes gekend, heel grote
soms, die niet dienden voor huiselijk
gebruik, maar voor het opbergen van
(kerk)-archieven. Het Rijksmuseum in
Amsterdam en het Centraal museum
M ■"“l
UIT DE overigens niet represen-
DIT TYPE kasten, mooi van verhou
dingen, monumentaal en toch sierlijk,
deze Friese keeftkasten, zoals ze wor
den genoemd, zijn thans zeer begerens-
waardige meubels. Soms zijn de afme
tingen fors, maar ze komen ook voor
in voor onze interieurs passende maten.
Ze bieden veel bergruimte. Soms zijn
er onderin twee laden, soms loopt de
ruimte tot op de bodem door. Binnenin
is de verrassing van een bovenkastje
afgesloten door twee deurtjes met
ajour snij werk, dat altijd vogeltjes ver
toont.
seksuele voorlichting liggen. Het is een
misverstand te denken dat die voor
lichting nu ideaal zou zijn.”
Dr. Bierkens: „Ik weet niet of er
zo veel kinderen meer bij zouden
komen als er over de hele lijn een
goede gezinsplanning zou zijn. Abor
tus is een noodzakelijk kwaad, een
noodoplossing, maar in een aantal
gevallen is het de enige oplossing.
Overigens denken de ondervraagde
kinderloze echtparen over abortus
heel wat genuanceerder dan ik had
verwacht.”
HET MEUBEL dat we hierbij af
beelden is een rijke, fraaie variant van
de toogkast, en werd speciaal in Fries
land vervaardigd, in de tweede helft
van de zeventiende en in de achttiende
eeuw. Het materiaal is altijd eike-
hout, dat zich zo goed leent voor
snijwerk. Dit is soms direct in het hout
aangebracht, soms opgelijmd. Een der
belangrijkste onderdelen zijn de deur-
ornamenten. Het architectonisch ele
ment gaat hier min of meer verloren
in het ornamentale. Men ziet meer een
rankenversiering dan een boogstelling.
Toch is de hele structuur van de kast
streng architectonisch
tatieve enquête van dr. Bierkens
blijkt dat vijf percent vrijwillig kin
derloos bleef, dat drie percent nooit
geslachtsgemeenschap had gehad en
dat 15 percent zich over kinderloosheid
geen zorgen zei te maken. Bijna een
derde van de geënquêteerden, die rea-
geerden, was nooit naar de arts gegaan,
ondanks het feit dat ongeveer de helft
van hen graag kinderen wilde.
Nooit geslachtsgemeenschap?
Dr. Bierkens: „Hoewel het juiste lan
delijke percentage onbekend is, vrees
ik dat het hoger is dan wordt vermoed.
Redenen kunnen zijn een sterke afwij
zing van de seksualiteit door een van
de partners of beiden. Het kan impo
tentie (onmacht tot het bedrijven van
de geslachtsdaad) of homofilie (het
seksueel gericht zijn op de eigen sekse)
zijn. Maar het kan ook aan de slechte
Er zijn mensen die keihard bewe
ren dat het maar goed is dat 10
percent van de bevolking kinderloos
blijft, omdat Nederland toch al
overbevolkt is. Ze zeggen ook dat
vrouwenartsen zich beter wat meer
kunnen bezighouden met het pro
bleem van de ongewenste kinderen,
dat te lang is onderschat, zelfs als
uiterst ongepast is en wordt
weggehoond.
VOOR HET ontstaan uit twee kis
ten zou kunnen pleiten, dat veel antie
ke kasten uit twee delen bestaan, een
onder- en een bovenkast elk met twee
deuren; we noemen ze meestal vier-
deurskasten. Maar tweedeurskasten
waren er ook en die hebben in de
tweede helft van de zeventiende eeuw
het andere type' verdrongen. Bekend is
de Hollandse toogkast, waarvan de bei
de deuren versierd zijn met het aan de
bouwkunst ontleend motief van een
wende kop, een motief dat veel voor
komt in de volkskunst maar ook el
ders. De bogen gaan een beetje schuil
onder het ornament van gevleugeld*
engeltjes; daarboven prijkt een kopje
en rankwerk ter weerszijden. Op som
mige kasten vindt men in dit rank
werk het motief van de omziende
vogel. Geen versiering op de bolle
fries; een enkele maal komt dit wel
voor; soms is dit niet origineel, maar
een toevoeging in de vorige eeuw,
dol op versieren, gemaakt.
DE KIST, nu weer als antiquiteit
geliefd, was oudtijds als gebruiksmeu-
bel in onbruik geraakt en vervangen
door de veel gerief lijker en veel meer
imponerende kast. Men veronderstelt
wel, dat de kast ontstaan is uit de
opeenstapeling van twee kisten, waar
bij de deksels werden vervangen door
deurtjes in het voorbord van de kist.
Het klinkt niet onaannemelijk.
„Ik ben me voor het eerst be
wust geworden van de betekenis
van het onderscheid der seksen. Ik
ben dat in allerlei subtiele vormen
tegengekomen: in mijn contacten
met de pers, met comité’s van
congresleden en andere bestuurs-
vertegenwoordigers. Er worden
opmerkingen gemaakt zoals: „Ik
weet helemaal niet hoe de econo
mie eruit ziet, maar de economen
zien er ongetwijfeld beter uit”.
Het is zover gekomen dat ik niet
meer weet hoe ik een compliment
moet beantwoorden”. Marina von
Neumann Whitman, econome,
echtgenote en moeder, in maand
blad Ladies’ Home Journal. Ze is
sinds een half jaar lid van de
„President’s Council of economie
advisers” in Amerika en is de
eerste vrouw in dit orgaan.
HET GEZIN staat in deze maat
schappij centraal. Je zorgt in het
gezin voor je eigen kinderen. Er zijn
echter ook communevormen, waarin
niet jouw kind, maar hèt kind cen
traal staat. Er wordt voor de kinde
ren gezorgd. Dan is het kinderloos-
zijn toch duidelijk minder een pro
bleem?
Dr. Bierkens: „Het is moeilijk daar
een antwoord op te geven. Theoretisch
is het indenkbaar. Maar het is ook
mogelijk dat het persoonlijk ouder
schap in de meeste gevallen belangrijk
blijft. Is de behoefte van de vrouw een
kind te krijgen biologisch verankerd of
cultureel bepaald? Of is het van beiden
wat? Van de mannen, die op de enqu
ête reageerden, was 21 percent het
eens met de uitspraak dat de getrouw
de vrouw pas volledig vrouw is als ze
ook moeder is. Van de vrouwen stemde
23 percent hiermee in.”
„Slechts 13 percent van de vrouwen
en 16 percent van de mannen was het
eens met de uitspraak dat een ge
trouwde man pas volledig man is als
hij ook vader is. Tweederde van zowel
de vrouwen als de mannen vinden dat
kinderloosheid voor de vrouw erger is
dan voor de man.”
Toen het aantal inbraken in de
Amerikaanse stad New Orleans tot
meer dan duizend per maand was
gestegen en het aantal aanrandin
gen dat van de steden New York
en Chicago overtrof, besloten de
vrouwen van New Orleans dat het
hoog tijd werd om eens terug te
slaan. Ze richtten de actiegroep
„Women against Crime” op en nu,
nog geen twee jaar later, mag
worden geconstateerd dat ze iets
bereikt hebben. Volgens maand
blad McCall’s is het aantal inbra
ken in de stad drastisch gedaald,
terwijl ook het aantal aanrandin
gen is teruggelopen.
Volgens de politie in New Or
leans is dat voor een flink deel te
danken aan de activiteiten van de
ruim vierduizend vrijwilligsters
van „Women against Crime”. Eén
van die activiteiten is een buren-
hulp-programma waarin vrouwen
worden opgewekt om in hun
woonblok zo nodig een oogje te
houden op de eigendommen van
de naaste buren.
Dr. Bierkens: „Het is waar dat de
man in het algemeen meer ontplooi
ingsmogelijkheden heeft dan de vrouw.
Maar het kinderloos blijven kan ook
een prikkel zijn om samen meer te
doen, zoals reizen, extra-aandacht aan
het huis besteden, huisdieren verzor
gen, maar ook andere mensen helpen.
Kinderloze huwelijken hoeven bepaald
niet minder gelukkig te zijn dan die
van echtparen met kinderen. Ik heb
ook niet de indruk dat dit het geval is,
al is er nooit een afdoend onderzoek
geweest naar het verband tussen kin
derloosheid en huwelijkssatisfactie (de
voldoening en bevrediging die binnen
een huwelijk wordt ondervonden)”
„DAT UIT een Amerikaans onder
zoek blijkt dat relatief gezien meer
echtparen zonder kinderen scheiden
dan echtparen met, hoeft niet zo veel
te zeggen. Zonder kinderen is het ge-
makkelijker om te scheiden.”
z.
Ieder woonblok heeft zijn blok-
leidster die door de politie op
betrouwbaarheid is getest. De klok-
leidsters houden bijvoorbeeld
vergaderingen waar lezingen wor
den gehouden door politiefunctio
narissen en waar materiaal wordt
verstrekt over „de bescherming
van lijf en goed”. De vrijwillig
sters (zowel huisvrouwen als bui
tenshuis werkende vrouwen) wo
nen ook rechtszittingen bij tenein
de wat inzicht te krijgen in de
praktijk van de rechtsspraak.
Mannelijke vrijwilligers worden
trouwens ook met open armen
ingehaald door de dames op hun
kruistocht-tegen-de-misdaad.
EEN OP bolpoten rustend onderstel
of basement eerst. Dan het lichaam
van de kast, door drie halve kolommen
in tweeën gedeeld. Daarop de bekro
ning, die uit drie delen bestaat, een
smalle onderlijst of architraaf, een bol
geprofileerde fries, en een overkragen-
de kroonlijst. Deze indeling is ontleend
aan de dakbekroningen van de klassie
ke bouwkunst, en werd op nagenoeg
alle Oudhollandse kasten toegepast. Het
bijzondere is hier de bolle fries (het
woord heeft met Friesland niets te
maken, de vorm wel!); bij andere kast-
typen in dit vlak en met snijwerk
versierd.
SNIJWERK vinden we hier op het
onderstuk, op de architraaf in beschei
den mate, aan de kolommen en het
meest op de deuren. De verticale orna
menten, dragers van de boog, hebben
toch dezelfde indeling als de kolom
men, met een voetstuk en een kapiteel;
de schacht bestaat uit rankornamenten
bekroond door een vogel met omge-
„EEN VERRUIMING van de abor
tusmogelijkheid vindt instemming
bij 40 percent van de kinderloze
mannen en bij 29 percent van de
kinderloze vrouwen. Het percentage
afkeurende reacties is respectievelijk
40 en 47. Dat wijkt niet af van de
uitkomsten van het in 1969 gehouden
landelijk onderzoek „Seks in Neder
land”.
EEN DIEPGAAND onderzoek naar
de onderlinge relatie van de huwelijks
partners en de in de jeugd opgedane
ervaringen vindt Bierkens erg belang
rijk. Ook nader onderzoek naar de
aard van de klachten bij kinderlozen.
zoals dat tot uiting komt bij de huis
arts, lijkt gewenst.
„HET IS een feit, dat alleen al het
maken van een afspraak met de vrou
wenarts of een onderzoek zonder be
handeling tot zwangerschap kan leiden.
Je zou kunnen zeggen dat dit te dan
ken is aan het wegvallen van psychi
sche spanningen. Daar staat tegeover
dat te gemakkelijk voetstoots wordt
aangenomen dat de komst van een
adoptief kind de emotionele spannin
gen bij het echtpaar verlaagt, terwijl
heel goed het tegenovergestelde het
geval kan zijn.”
KINDERLOOSHEID wordt ervaren als een leegte, een onvolkomen
heid, een onvolmaaktheid. Sommigen hebben het gevoel er niet bij te
horen. Er is geen doel, onvoldoende toekomstperspectief. Als heel naar
worden de nieuwsgierigheid en de verdachtmakingen ervaren. Vragen
als „wanneer komt er eens wat van”, zelfs goed bedoeld, kunnen veel
pijn doen. Nog harder komen „grappen” aan over de potentie van de
echtgenoot, zoals „kom eens een nachtje bij mij slapen”. En dan is er de
jaloezie, zoals „jullie zijn lekker vrij om te doen wat je wilt” en „jullie
kunnen je nog eens wat veroorloven”.
De Nijmeegse psycholoog dr. P. B. Bierkens zegt: „Het schijnt voor veel echtparen
met kinderen heel moeilijk te zijn om gewoon te doen tegen echtparen zonder. Of
er wordt ongebreideld over de eigen kinderen gepraat of er wordt angstvallig over
kinderen gezwegen. Helaas bestaat die eigenaardige taboesfeer ook bij kinderloze
echtparen zelf. Er zijn er die als bij afspraak nooit over kinderloosheid spreken,
terwijl mijn ervaring is dat ze doorgaans best willen. Het zou juist goed zijn als er
open en eerlijk over werd gepraat, bijvoorbeeld door kinderloze echtparen in groeps
verband. De verwerking zou een stuk gemakkelijker worden”.
i'
