Speelgoedmuseum in Deventer
SLANK BLIJVEN
BIJ BORSTVOEDING
goed voor jeugdsentimenten
HALSBREKENDE TOEREN
Zou u uw kind niet eens komen halen?
SPAANSE VOLKSGEZONDHEID
SEXY MANNEN
VERSTIKT IN BUREAUCRATIE
ft.
Mr
iü H
Blik
Naïef
Onmenselijk
Recept
F r
W
w
IF
Erbij
ZATERDAG
17
25
1972
NOVEMBER
1
x
(Van een medewerkster)
benemende collectie antiek speelgoed herbergt. In dit tweede museum
komt uitsluitend „mechanisch speelgoed” aan bod: opwindbare mens- en
stond.
(Van onze medewerker in Barcelona)
dierfiguurtjes, poppen en clowntjes, auto’s en, vooral, speelgoedtreinen
uit een tijd waarin de geperfectioneerde elektrische trein nog niet her
overlijdensakte van het kind te hebben
gevraagd.
ken was,
ontsteltenis
woorden.
kind
1530
DE CIJFERS liegen er niet om. Een
kwart van alle Spaanse ziekenhuisbed
den staan in gebouwen die vóór het
jaar 1800 in gebruik genomen werden;
38 percent dateert van vóór 1900; en
als men zenuwinrichtingen en tehuizen
voor bejaarden meerekent, stijgt dat
percentage tot 45 percent. Het gemid
delde aantal bedden per ziekenhuis is
in Spanje 95, hetgeen onpraktisch laag
is. Volgens vele studies is een getal van
400 tot 500 bedden ideaal.
HET AANTAL dokters is vrij groot.
Het nationale gemiddelde bedraagt één
dokter per 992 inwoners (één op 860 in
Nederland, één op 670 in België, één op
850 in Frankrijk). Maar dat getal is
misleidend. Ten eerste is de verhouding
met het aantal ziekenhuisbedden slecht
(te weinig bedden betekent te veel
dokters, dus worden deze onderbetaald
hetgeen hun beroepsuitoefening niet
ten goede komt), en ten tweede ver
schilt de toestand danig van streek tot
streek. In de grote industriesteden zijn
er dokters te over, maar in de mijn-
l streek Asturias vindt men er één op
1444 inwoners, op de Canarische Eilan
den één op 1429, en in Andalusië één
op 1349 personen.
de ziekenhuizen van de sociale verze
kering, waaraan alle werkende Span
jaarden meebetalen.
EEN STOEL, daar bovenop een
pianokruk, en op dit bouwsel een
huisvrouwtje dat een hooghangende
lamp stofvrij maakt: met dit plaatje
van een halsbrekende huishoude-
lijke toer illustreert Jasmin een ar
tikel over ongevallen in de huishou
ding in de Bondsrepubliek. Want ook
in Duitsland solüéiteren jaarlijks
Hëndüizendén Wülsw’öüwen néar „de
domste manier om het leven te ver
liezen”.
Vooral het zorgeloos omspringen
met elektrische apparatuur in (voch
tige) badkamers veroorzaakt ieder
jaar opnieuw ongevallen met dode
lijke afloop tijdens het baden en
douchen. Toch zijn ongevallen met
Het grote probleem van de Spaanse
geneeskunde is dat men een moderne
en onafzienbare bureaucratie over een
oud r en dus ontoereikend zieken
huissysteem heeft gestolpt. De medici
protesteren de laatste maanden steeds
scherper tegen de misstanden in hun
beroep. Het kwam zelfs tot, voor Span
je ongehoorde, stakingen waarbij het
pas op de allerlaatste plaats ging om
salariskwesties, maar vooral om de
verouderde installaties en de onmense
lijke bureaucratie in vele ziekenhuizen.
BIJ HET zien van zo'n curieuze
verzameling vragen kijkers zich allicht
af hoeveel maanden en maanden aan
moeizaam speurwerk vooraf zijn ge
gaan aan het inrichten van dit speelse
museum. Maar dat karwei is de ge
meente Deventer bespaard gebleven:
men heeft al het speelgoed „in één
klap" uit particulier bezit kunnen ko
pen. Eigenaar was de Amsterdamse
schilder Jan Stekelenburg die op zijn
beurt dan wel zo’n twintig jaar heeft
gedaan over het verzamelen van dit
speelgoed dat tussen de dertig en tach
tig jaar oud is.
„HET OUDSTE stuk dateert van om
streeks 1890”, vertelt de heer Verhagen
die verwacht dat de collectie nog wel
zal groeien. Sinds het museum is geo
pend krijgt hij regelmatig aanbiedin
gen van particulieren die iets speciaals
op het gebied van oud mechanisch
speelgoed in hun bezit menen te heb
ben. Soms valt dat tegen, vaak is het
aangebodene dubbel en dwars de moei
te waard. Dat verwondert de heer
Verhagen niet, want hij is ervan over
tuigd „dat er nog veel oud speelgoed
onder de mensen moet zitten”. On
danks het feit dat in de loop der
decennia veel is verdwenen bij verhui
zingen en solderopruimingen.
GEEN MUSEUM waar je gemakke
lijk weg komt, daar aan die oude
Noordenbergstraat in Deventer. Na de
eerste rondgang is de verleiding groot
om nog eens rond te gaan: langs de
mechanische clown die op een teken
bordje drie verschillende tekeningetjes
kan maken, langs het Franse kastanje-
bakkertje en (stukjes erfenis uit een
koloniaal verleden) de oosterse man
netjes met hun riksja’s.
IN EEN ZORGVULDIG gerestaureerd, enkele eeuwen oud pand aan
de Noordenbergstraat in Deventer kunnen sinds kort bepaalde jeugd
sentimenten volop worden uitgeleefd. De IJsselstad heeft er een tweede
speelmuseum bij, in zijn soort even uniek als het eerste dat een adem-
HET GEVOLG is dat een dokter, die
in één spreekuur 40 tot 80 bezoekers
moet afwerken, niet verder komt dan
het schrijven van een recept. Van de
weeromstuit krijgen de patiënten geen
vertrouwen in deze geneesheren, en
„verzorgen” zij zichzelf; zo komen zij
alleen naar de staatsdokter om het
recept te halen voor het geneesmiddel
dat zij zich zelf hebben „voorgeschre
ven”. Spanje verbruikt in verhouding
vijfmaal méér antibiotica dan welk
Europees of Amerikaans land dan ook!
DE ENIGEN die voordeel trekken
uit deze toestanden zijn de farmacie-
fabrieken die in de afgelopen jaren een
gemiddelde groei doormaakten van 15
percent, terwijl de Spaanse economie
hooguit 7 percent groeide. Hun pro-
duktie was in 1971 niet minder dan 32
miljard peseta’s waard, waarvan overi
gens 10 miljard onmiddellijk naar het
buitenland ging als royalty’s.
„BLIJF SLANK bij borstvoeding”, adviseren de auteurs van een zojuist in
de Verenigde Staten verschenen boekje dat diverse facetten van deze oudste
en natuurlijkste methode voor het voeden van zuigelingen uit de doeken doet.
Jonge moeders kunnen uiteenlopende redenen hebben om het dagelijkse menu
van de pasgeboren baby niet via de natuurlijke weg maar uit de zuigfles toe te
dienen. Een veelgehoord argument is, aldus de medische rubriek van Ladies’
Home Journal, de angst van de jonge moeders om dik te worden ten gevolge
van het benodigde extra aantal calorieën (ongeveer duizend per dag) tijdens
deze periode.
Maar de schrijvers van het „Complete book of breastfeeding” menen dat toe
neming van het gewicht tijdens de borstvoeding heel best kan worden voor
komen. Ze adviseren de jonge moeder het gebruik van proteïne-rijke maar niet
dikmakende voedingsmiddelen: volle melk kan worden vervangen door magere
melk, terwijl het eten van allerlei gebakken voedingsmiddelen moet worden
vermeden. Vlees kan worden geroosterd of gestoofd in plaats van gebakken of
gebraden. Kies mager vlees en zoveel mogelijk rauwe groenten, en ga honger
gevoelens in deze periode te lijf met fruit, in plaats van met koekjes, snoep en
soortgelijke dikmakende zaken, zegt dit boekje onder meer.
DAT SPOORWEGPLATEAU is de
grote blikvanger van het museum,
waar jong en oud dan ook niet zijn
weg te branden, zoals dat heet. De
treinen en treintjes met allerlei specia
le rijtuigjes en transportwagons be
slaan verscheidene vierkante meters. Er
zijn spoorbruggen, stations, allerhande
seinpalen, een pracht van een remise,
perrons met restauraties en richting-
borden. Ten gerieve van een paar klei
ne bezoekers demonstreert de heer
Verhagen even hoe de bomen van een
overwegje hevig bellend dicht- en ver
volgens weer opengaan. De kindertjes
die als telgen-van-deze-tijd toch wel
met enig technisch vernuft vertrouwd
moeten zijn, staan er met open mond
naar te kijken.
„SEXY MANNEN zijn zeldzaam. Ik heb ze niet dikwijls ontmoet, maar Omar
Shariff is ongetwijfeld geweldig sexy. En dat is hij zelfs terwijl hij bridge
speelt. Het zou trouwens boven mijn krachten gaan om alleen maar een pak
kaarten als tegenspeler te hebben”. Barbara Streisand, partner van Omar Sha
riff in Funny Girl, over acteur-bridgekampioen Shariff in Marie Claire.
IN DEZE EEUW van plastic zou
men het bijna vergeten, maar er is een
tijd geweest waarin blik een populair
materiaal voor het maken van speel
goed was. Een instituut als de Consu
mentenbond zou vandaag-de-dag het
gros van zulke speelgoedjes onmiddel
lijk van het etiket „gevaarlijk” voor
zien, want er zitten (letterlijk) heel
wat scherpe kanten aan. Maar in het
Deventer museum is het niet de bedoe
ling dat het oude mechanische speel
goed nog in werking wordt gesteld, al
overweegt men wel om in de toekomst
wat „bewegende elementen” aan te
brengen op het enorme plateau vol
speelgoedtreinen en aanverwant mate
riaal dat er nu wat statisch bij ligt.
TOEN DE kerngezonde, „wedergebo
ren” zoon van twee maanden in het
dorp was, ging het gebeurde van mond
tot mond. Er verscheen een hard com-
mentaar in de plaatselijke pers, het
geen tot een officieel onderzoek leidde.
Ten slotte bleek dat de vergissing gro
tendeels aan de vader zelf te wijten
was; men had hem gewaarschuwd dat
de gezondheidstoestand van de baby
bijzonder slecht was en dat had hij
verkeerd uitgelegd. Het is ook wej
vreemd dat de ouders het ziekenhvis
verlieten zonder ten minste om «en
elektriciteit bij het totaal aantal
dodelijke ongelukken in de huishou
ding verreweg in de minderheid.
Aan de top van de oorzaken staan
valpartijen (83 percent van alle huis
houdelijke ongevallen). De aanlei
ding tot een noodlottige val kan va
riëren van de beruchte gladde vloer
tot het klassieke en blijkbaar onuit
roeibare voorbeeld van de huis
vrouw die vele meters boven de be
gane grond in de vensterbank klimt
om de buitenkant van de ramen te
zemen. Jaarlijkse balans volgens
Jasmin: twaalfduizend doden en
twee miljoen gewonden ten gevolge
van huishoudelijke ongevallen in de
Bondsrepubliek.
DE HEER Otto Verhagen, directeur
van de drie gemeentemusea van De
venter, schat het aantal mechanische
speelgoedjes dat in het grote oude huis
Noordenbergstraat 9 bijeen is gebracht,
op „tussen de 4.000 en 5.000 stuks.
Maar de inventarisatie is nog in volle
gang", zegt hij, met aanstekelijk en
thousiasme vertellend over de vaders
en grootvaders die met kinderen en
kleinkinderen naar het pas geopende
museum komen, en daar onverbidde
lijk aan golven „jeugdsentiment” ten
prooi vallen bij het zien van de oude
stoommachientjes. de modellen van ra
cewagens en andere auto’s, en het
volgeladen spoorwegemplacement.
DRIE DAGEN later bracht hij zijn
vrouw weer terug naar het dorp, zon
der dat iemand hen over het kind had
aangesproken. „Wij hadden ons al
neergelegd bij de gedachte dat ons
zoontje, evenals ons eerste kind, bij de
geboorte gestorven was. Hoe is het
toch mogelijk dat men ons zoiets deed
geloven”?
NATUURLIJK zou de staat, via de
verplichte sociale verzekering de oplos
sing kunnen en moeten brengen. Maar
de ziekenhuisböuw houdt niet eens ge
lijke pas met de bevolkingstoeneming,
zodat het tekort alleen maar groeit, en
nu op ongeveer 180.000 bedden wordt
geschat. Bovendien klagen de medici
dat zij in de sociale verzekering tot
„gezondheidsambtenaren” verworden
en geen menselijk contact met hun
patiënten kunnen krijgen.
DAT IS echter in zekere zin wel
begrijpelijk voor een eenvoudige
Spaanse arbeider, die zich reddeloos
„verloren” voelt in de bureaucratische
wirwar en de kille drukte in de «enor
me staatsziekenhuizen, die onder zoveel
problemen gebukt gaan dat niemand
tijd heeft voor menselijke „kleinighe
den”. De Spaanse werknemers, die met
hun verplichte contributies aan de so
ciale verzekering jaarlijks enorme be
dragen bijeenbrengen, zien geen enkel
middel om hun rechten te laten gelden
om als mensen, en niet als nummers,
behandeld te worden.
DE DORPSWINKELIER vond het
nogal een rare boodschap, wat men
hem daar over de telefoon had gezegd:
„Wilt u Senor Emilio Ortega, die geen
telefoon heeft, waarschuwen dat het
nu toch echt wel tijd wordt dat hij
zijn zoontje van twee maanden komt
afhalen bij het staatsziekenhuis van
Bilbao”? Nog gekker werd het, toen de
winkelier de boodschap aan de familie
Ortega overbracht: mevrouw Ortega
viel flauw, nog voordat hij uitgespro-
Don Emilio kwam van
woede niet uit zijn
DE GEZONDHEIDSZORG is hier
een luxe artikel. Voor de vijf miljoen
personen met middelbare of hoge in
komsten (vanaf 15.000 peseta’s ofwel
750 gulden per maand) staan 40.000
bedden beschikbaar. De rest, meer dan
25 miljoen personen, moet het doen
met iets m'ééi* «dan 100.000 bedden,
waarvan 80.000 be&gjen aan liefdadig
heidsinstellingen en 25.000 aan
OP MAANDAGEN is dit museum
vol mechanisch speelgoed gesloten, het
is van dinsdag tot en met zaterdag
geopend (’s morgens van tien tot half
één; ’s middags van twee tot vijf), en
de collectie kan bovendien op zondag
middag van twee tot vijf bekeken
worden.
„JA, DIE tremen slaan wel het
meest aan", zegt museum-directeur
Verhagen die bekent dat hij zelf met
meeat gecharmeerd is van „de leuk-
naieve dingen” zoals de heel primitieve
autootjes en dito treintjes in de verza
meling. En van „een van de gekste
dingen” uit de collectie: een natuurge
trouwe kopie van de beweegbare uit
kijktoren die eind vorige eeuw op de
Parijse wereldtentoonstelling stond. Er
staan poppetjes op, gekleed naar de
(toenmalige) laatste mode en als het
ding op een stoommachientje wordt
aangesloten gaat alles draaien.
HET BLEEK dat de ouders er vast
van overtuigd waren dat hun derde
kind na een voortijdige bevalling,
waarbij de vrouw over een afstand
van 100 kilometer per ambulance was
vervoerd, onmiddellijk na de geboorte
was gestorven. Don Emilio had het van
het ziekenhuis vernomen: het
woog bij de bevalling slechts
gram.
en
en
r
