PPR eist niet meer zetels na verkiezingsoverwinning
Klaas Beuker:
REGERINGSBELEID HAD NAUWELIJKS
REËLE INVLOED OP VERKIEZINGEN
Radio verslaat
televisie
Na
Terwijl het Wiegellied klinkt...
„Ik blijf
les geven”
i
WIE WAT WAAR 1973
DONDERDAG
30 NOVEMBER
1972
9
(Van onze parlements-redactie)
Recht-voor-zijn-raap”
Tip van Sint
„Moeilijk jaar”
Kamerlid van RKPN:
medewerker)
Paddestoelen
•n
Kocht U al ons jaarboekje
Duurzaam
Mistige situatie
Niet teleurgesteld
DEN HAAG Het wordt lang
zamerhand eentonig wat er nu voor
de derde keer sedert 1967 bij ver
kiezingen is gebeurd; weer stonden
de verkiezingen in het teken van de
,nieuwheidsverschij nselen”van
partijen en personen en van voort
gezette deconfessionalisering. Weer
heeft het regeringsbeleid nauwelijks
reële invloed op de verkiezingen
gehad, ook al beweren allerlei poli
tici dat. De winst kwam immers zo
wel terecht bij de critici van de re
gering als bij een deel der aan
hangers.
„Niet met WD
5
Schaduwkabinet verandert niet
de
ADVERTENTIE
V
Haarlems Dagblad
(Van onze correspondent)
(Van onze correspondent)
Van Mierlo van D’66 en Jurgens van
de PPR schoven elkaar de overwinning
en het verlies toe in hun commentaar.
Van Mierlo: „Wij hebben een moeilijk
jaar achter de rug; dat heeft toch door-
’t Is weer enorm interessant
IJmuider Courant - Beverwijkse Courant
De Gaay Fortman schoof de gedachte
aan een extra-parlementair kabinet van
de baan en zei over een mogelijke
terugkeer van de oude regeerpartners:
„Ze zullen het de kiezers toch niet
willen aandoen om nog een keer te gaan
regeren, na deze nederlaag?”
Dit gebeurt op een moment dat Van
Mierlo’s partij binnen de progressieve
concentratie aan identiteit begon te win
nen, en de PvdA zelfs van al te radicale
oplossingen wist af te houden.
Teleurstelling valt af te lezen van
het gazicht van KVP-fractieleider
Andriessen. Ook ex-minister Schmel
zer is de grote klap kennelijk nog
niet te boven.
Hans Wiegel gisteravond met zijn
ouders en verloofde Pien tijdens de
feestvreugde in de zaal van Krasna-
polsky die door de VVD was afge
huurd.
De Gaay Fortman verder over
uitslag van de verkiezingen: „Onze aan
hang blijkt voor een groot deel bij de
jeugd te vinden, maar ik geloof toch dat
we een stabiele kiezersaanhang hebben,
verdeeld over alle leeftijdsgroepen. Wij
hebben gewonnen, omdat we nooit ran
cuneus zijn geweest of agitatie hebben
getoond”
De betrekkelijk kleine winst van de
PvdA is waarschijnlijk de meest „harde”
en duurzame. De PvdA heeft kans ge
zien uit de positie te raken van de
„traditionele minderheid”, analoog aan
die der confessionelen. Evenmin lijdt ze
blijkbaar aan onzekere en wisselvallige
nieuwheidsverschljnselen. Dat maakte de
winst relatief klein, maar wel belang
rijk.
Lijsttrekker Wiegel van de VVD, de
andere grote winnaar, vond dat de WD
de vruchten heeft geplukt van zijn
„recht voor zijn raap”-uitspraken. Dat
was ook de mening van WD-voorzitster
mevrouw Van Someren-Downer. Vol
gens Hans Wiegel heeft de ARP wel en
de KVP geen duidelijke uitspraken ge
daan. „Het resultaat ligt op tafel”, zei
hij. Vrijwel alle VVD-leiders betreurden
het verlies van de KVP. Mr. Geertse-
ma: „Toch moeten we blijven streven
naar een meerderheidskabinet uit de vijf
oude coalitiepartners”.
gewerkt. Ik had verlies wel zien aanko
men. Ik ben blij voor de PPR. De winst
van WD en handhaving van ARP zie ik
vooral door de sterke personifiëring door
Wiegel en Biesheuvel van hun beleid.
Het is nog steeds zo dat je de aandacht
moet trekken”.
Jurgens: „Het verlies van de KVP?
Dat is duidelijk: zij praten almaar over
een mogelijke samenwerking met de
PvdA, maar wij doen het”.
land een coalitie van de WD, de ARP,
de PvdA en de PPR moeten geven, met
85 zetels een goed hanteerbare meerder
heid. Regeren is namelijk niet: macht
uitoefenen maar: een zo groot mogelijk
gemiddelde van de politieke wilsuiting
volgen. Maar dat kan in Nederland niet,
omdat er een soort van bloedvete be
staat tussen de WD en de PvdA. In
feite is dat een vete die niet de instem
ming van de kiezers blijkt te hebben.
Tevergeefs blijven de politieke partijen in
ons land streven naar de formatie van
een overwicht, inplaats van naar een
compromis. Daarom is de politieke toe
stand nu zeer onstabiel geworden.
De polarisatie is aardig doorgedreven
tot de datum der verkiezingen toe, en zij
heeft bijgedragen tot een grote opkomst
omdat de kiezer zich bij de keuze tussen
links of rechts sterk betrokken voelde
Maar het is niet links of rechts gewor
den, het is een stembusuitslag die duide
lijk dwingt tot een verzoening op belang
rijke grondslagen van algemeen lands
belang, op prioriteiten die in de huidige
noodsituatie iedere partj zou moeten
kunnen accepteren en die eigenlijk ook
In het geheel niets met links of rechts te
maken hebben.
Intussen Is er geen enkel teken dat
zoiets verrassends als een compromis
tussen de exponenten op til zou zijn.
Integendeel, van confessionele kant
klinkt alweer de roep naar „christelijke
eenheidsvorming” alsof er helemaal
geen afwijzing van confessionele politiek
heeft plaatsgehad. Links wordt gespro
ken over een minderheidskabinet of een
extra-parlementair kabinet, alsof dat
een haalbare zaak zou zijn. Het meest
voor de hand liggende en voor het land
heilzaamste middel om uit de impasse te
komen, namelijk een coalitie tussen de
partijen die het grootste vertrouwen van
de kiezers blijken te hebben verworven,
wordt voorlopig nog met een medelij
dend glimlachje genegeerd. Alle partijen
hebben vooral de jonge kiezers opgeroe
pen om toch vooral te komen stemmen
om hun democratische recht van invloed
te doen gelden. Nu de stemlokalen dicht
zijn, de neuzen geteld en de stem van de
kiezer heeft geklonken,, moeten de par
tijen de consequenties van de uitspraak
proberen te volgen. De kiezers hebben
hun geen macht gegeven, maar een op
dracht tot samengaan..
jonge mensen daar in ieder geval niet
wilden s'emmen op een partij die er een
zeke-
katb
belan-
lente
riër, d" De C~?.y Fortman is.
uil Deventer is
len doet alles op
Het nieuwhe’ bij^beeld het op-
daarentegen fnu»™' ^terzak tot deze
en n.r 270 ^u-th is om 21 uur voor
borschouw-ir s geopend. Vrijdagavond 8
{■ecember draait men de film „Joe”.
Terwijl de WD het Wiegellied der
overwinning zingt, valt in de kampen
van bijna alle andere partijen een dood
se stilte, als na een bittere veldslag. De
grote winst van de WD, naar verhou
ding slechts geëvenaard door de winst
van de PPR en de Boerenpartij, heeft in
de arena van de vaderlandse politiek een
merkwaardige en gecompliceerde situatie
doen ontstaan, waarmee eigenlijk nie
mand goed weg weet. Er was „polarisa
tie”, zoals men dat tegenwoordig noemt,
aan de vooravond van de verkiezing:
links en rechts stonden uitdagend tegen
over elkaar en stelden hun heil in
handen van de kiezer, die nu maar eens
moest uitmaken of Nederland een links-
progressief kabinet moest krijgen dan
wel op de oude voet moest voortgaan
met de confessioneel-liberale coalitie. De
kiezer heeft gesproken, maar hij heeft
eigenlijk niets gezegd behalve één
duidelijk ding: de progressieve groepering
boezemt hem niet voldoende vertrouwen
In om haar te belasten met een rege
ringsformatie.
Om dat duidelijk te maken, heeft
de kiezer zich een versterkte WD be
zorgd. Hij heeft niet zijn vertrouwen in
de oude coalitie uitgesproken, integen
deel, hij heeft zich kennelijk afgewend
van de confessionelen (al bleven de
ARP-kiezers nagenoeg trouw) en van
DS’70 omdat de rol van de KVP, de
CHU en DS’70 in het vorige kabinet
hem slecht bekomen was. Voor de in
breng van de WD bestond blijkbaar
meer waardering, maar de grote winst
van deze partij is toch waarschijnlijk in
hoofdzaak toe te schrijven aan het op
zich eigenlijk beschamende feit dat de
progressieven er niet in geslaagd zijn de
jeugd voor zich te winnen. De jeugd
twijfelt blijkbaar aan de echtheid van
het progressieve programma, evenals aan
de bruikbaarheid van de religie in de
maatschappelijke ordening. En dan blij ff
er al weinig anders over dan de WD,
die zowel door het „imago” en de jeugd
van haar lijsttrekker als door haar dui
delijke programmaprioriteiten de jonge
re kiezers (en natuurlijk ook vele oude
ren) heeft gefascineerd.
Als men zonder vooroordelen de tot
uiting gekomen wil van de kiezers zou
willen volgen bij de kabinetsformatie
(en zou dat eigenlijk niet vanzelfspre
kend moeten zijn?) dan zou men Neder-
u te maken
heeft met zijn nieuwheid als politieke
figuur, blijkt zeer duidelijk uit de cijfers
DEN HAAG De grootste win
naar van de Tweede Kamerverkie
zingen, PPR-lijsttrekker Bas de
Gaay Fortman, wenst niet meer ze
tels in het eventuele progressieve
kabinet van PvdA, D’66 en PPR.
Bij de presentatie van het schaduw
kabinet was de inbreng van D’66
veel groter dan die van de PPR.
D’66-voorzitster mevrouw Ruby
van der Scheer en De Gaay Fort
man waren het er gisteravond over
eens, dat de samenstelling in eerste
opzet van de ploeg van Den Uyl
ongewijzigd kan blijven.
want bij een volgende verkiezing kan
weer veel van het huidige enthousiastme
voor Wiegel en De Gaay Fortman zijn
verdwenen.
De deconfessionalisering heeft weer
hardhandig huisgehouden onder de drie
christelijke partijen. Opnieuw heeft de
KVP een zwaar verlies moeten incasse
ren, vooral en alweer, in het zuiden des
lands. In Maastricht bijvoorbeeld is de
PvdA nu al vrijwel even groot als de
KVP. De KVP lijdt bovendien duidelijk
aan een ster ft eo verschot” door de ver
oudering van haar electoraat. Het aantal
katholieken daf nog stemt op de KVP, is
nu gezakt tot beneden de 50 percent.
Het restant, dat op de RK Partij Neder
land stemt, haalt dat cijfer niet op. Het
politieke huis der katholieken is ver
leeggelopen.
Ook de CHU heeft weer zwaar verlies
geleden. Vooral jongeren kunnen blijk
baar niet de minste interesse opbrengen
voor de Unie. Alleen de ARP weet zich
te handhaven, maar relatief betekent
zelfs dat een verlies. De samenstelling
van het gereformeerde voksdeel zou de
veronderstelling mogelijk hebben ge
maakt dat de ARP duidelijke winst had
moeten maken. Ook in gereformeerde
kring zet zich de deconfessionalisering
door, zij het wat minder opvallend dan
bij de rooms-katholieken.
De enige vakbonden, die hun leden
adviseerden op de progressieve drie te
stemmen, (de industriebond NW, de
bouwbond NW en de Agrarische en
Voedingsbedrijfsbond NW, samen ruim
de helft van het NW-ledental vertegen
woordigend) tonen zich enigszins teleur
gesteld over de gezamenlijke winst van
deze drie partijen. „Maar toch moeten
we terwille van de duidelijkeheid een
volgende keer weer zo’n stemadvies ge-
HILVERSUM Het wordt zo langza
merhand eentonig, maar weer was de
radio gisteravond in de sportieve strijd
met de televisie om de verkiezingsuitsla
gen sneller en slagvaardiger. Met alle
uitslagen was het oudste medium van de
twee vlugger: meest markante voorbeeld
was Rotterdam, waarvan de radio om
tien voor negen met de exacte cijfers
kwam en de televisie precies een uur
later.
Die radio had overigens in deze ver
kiezingen royaal uitgepakt: op 28 bui
tenposten zaten verslaggevers, die heet
van de naald de allerlaatste stemmen en
percentages aan de luisteraars meedeel
den. In totaal waren er programma
tisch en technisch 70 mensen op de
been, bijna net zo veel als de 100 man
die in de Hilversumse studio’s een hele
avond televisie maakten.
De verwachting dat velen van de be
langrijkste politici verstek zouden laten
gaan in Hilversum, kwam niet uit.Alleen
de progressieve drie bleven, zoals zij
hadden aangekorrdigd, in Amsterdam,
maar kwamen via de in Bellevue opge
stelde camera’s toch op de buis. Maar
verder kwamen de kopstukken van de
resterende partijen, die in Krasnapolsky
en de Koopmansbeurs bijeen waren, ook
na verloop van tijd in het Hilversumse
omroepkwartier aan, zodat van een
overwinning van de radio op dit vlak
geen sprake was.
KVP-voorzitter De Zeeuw, heeft ge
zegd weinig te zien in de formatie van
een vijfpartijenkabinet.
Samenwerking met de VVD ziet hij
helemaal niet zitten. „De polarisatie
wordt alleen maar in de hand gewerkt
als DS’70 weer wordt binnengehaald”, zo
zei hij.
HILVERSUM. Leraar Klaas Beuker
uit Hoorn voorman van de nieuwe
Rooms-Katholieke Partij Nederland
heeft zijn zetel in de Tweede Kamer,
maar hij laat zijn leerlingen niet in
de steek. „Ik breng ze gewoon naar
het eindexamen toe. Op mijn vrije
dagen, als ik niet in de Kamer hoef te
zijn, ga ik les geven en verder hebben
de jongelui al beloofd dat ze graag op
zaterdagen naar school willen gaan".
Al kan Klaas Beuker zich nu parlemen
tariër noemen en roept het landsbe
lang hem uit West-Friesland, aan 20
jaar van les geven (Nederlands en als
bijvak geschiedenis) maakt hij niet
zomaar een eind.
Tegen 11 uur gisteravond, toen de stand
één zetel van de door hem opgerichte
partij aanwees, wilde Klaas Beuker,
ofschoon hij nog op stemmenwinst uit
Noord-Holland en Limburg hoopte
wel kwijt dat hij zich niet ontevreden
voelde.
Hij had toch op een kamerdebuut van
acht tot tien zetels gehoopt? „Dat heb
ik nooit gezegd. Vier tot vijf zetels,
dat was onze verwachting. Maar de
opbouw van onze verkiezingscampag
ne blijkt te kort te zijn geweest. Het
verlies van de KVP? Dat zat er dik in
met h un boter-noch-vis-programma.
Het is alleen jammer dat onze partij
niet wat meer van de door de KVP
verloren stemmen heeft ingepikt”.
Wie zijn nu de mensen die op de RKPN
hebben gestemd? „Dat zijn vooral de
katholieken, die bij de KVP zijn weg
gelopen. Nee, niet de mensen die de
kerk de rug hebben toegedraaid. De
kerk moet je er buiten houden. Dat is
ook onze stelregel: houdt de bisschop
pen buiten de staatkunde, de katholie
ke Nederlander moet het politiek zelf
rooien”.
Is de RKPN een éénmanspartij, de partij
van de heer Beuker alleen? Zeker
niet. Ik ben geen dictator, niet thuis,
niet op school en niet in de partjj.
Wij kunnen over alles praten. Ik heb
zes kinderen en ik denk dat ze op mij
hebben gestemd, al weet ik dat eigen
lijk alleen zeker van mijn tweede
dochter”.
Vanwaar de verbondenheid van Klaas
Beukers partij met het GPV? „We
hebben onze grote verschillen, maar
de heer Jongeling en ik zijn verder
van mening dat GPV en RKPN als
christelijke partijen samen moeten
optreden”.
die aangeven waar hij zijn winst van
daan heeft gehaald. Voor meer dan een
derde kwam die van de nieuwe kiezers
en voor 29 percent van dolende confes
sionelen.
Ook de PPR heeft sterk getrokken
aan de jonge kiezers. Daar kwam maar
liefst 41 procent van de stemmen van de
jongste kiezers, naast een niet gering
percentage dat op D ’66 al weer was
uitgekeken. Kleine enquêtes op christelij
ke schalen hadden al aangetoond dat de
jonge mensen daar in ieder geval niet
verwantschap mee toonde. Zowel
a’s protestantse jongeren zijn
c’l’ng gaan tonen voor de geta-
en dansprekende parlementa-
lets dergelijks geldt voor DS ’70; deze
partij heeft aan nieuwheid verloren,
misschien wel ’ui.^^yjjyzijn deelneming
2 daarvan
"emaakt
-irlies
Dat nieuwheidsmotief kan men ook
anders omschrijven, namelijk als de
groei van kort levende paddestoelen in
het herfsttij waarin de Nederlandse poli
tiek verkeert. Dat verschijnsel vindt
vooral zijn oorzaak in een ander beiang-
proces in de Nederlandse politiek:
■^confessionalisering.
'regentschap van de inmiddels
I "ipeerde minderheden loopt' op
d. Maar echte meerderheid--
alternatieven zijn er evenma
to: grote politieke onze’
Opmerkelijk was het commentaar van
mevrouw Ruby van der Scheer, die over
de PPR zei: „Ik ben blij met de winst
voor de PPR. Maar ze hebben altijd
hetzelfde gezicht getoond als de eerste
dag van het PvdA-congres: De PPR-
mensen willen iange-termijnverwachtin-
gen en -wensen op korte termijn reali
seren. Dat is onpolitiek en onrealistisch”.
De Zeeuw meent dat er een patstel
ling is ontstaan in de Nederlandse poli
tiek. „Een meerderheidskabinet is niet
haalbaar met de gesloten deuren ter
linkerzijde”. Vandaar dat hij aan een
extra-parlementair kabinet denkt.
Drs. Den Uyl over de uitslag: „Een
duidelijke overwinning voor de progres
sieve partijen en een zware nederlaag
voor de confessionele. Dat betekent dat
we zonder meer de grootste minderheid
zijn geworden. Toch verwacht ik een
moeilijke formatie. Het verlies van D’66
is erg jammer. Het is forser uitgevallen
dan was voorzien”.
ARP-lijsttrekker mr. Biesheuvel con
cludeerde dat het PvdA-leider Den Uyl
niet is gelukt om hem een nederlaag toe
te brengen. „De ARP heeft zich goed
gehandhaafd. Het principiële in onze po
litiek is toch aangeslagen bij de kiezer”.
Biesheuvel betreurde het verlies van
KVP en CHU. Dat D’66 ongeveer gehal
veerd is, zal volgens de demissionaire
premier wel enige complicaties veroor
zaken binnen de linkse drie.
Dat DS’70 heeft verloren, beschouwde
Biesheuvel als „een afkeuring door de
achterban van die partij van het beleid
van beide oud-ministers, die de crisis
binnen de oude vijfpartijen coalitie ver
oorzaakten”.
Er is nog geen schijn van ommekeer,
van een nieuwe lente, te zien. Eerder
kan worden gezegd dat de herfst is
overgegaan in de koude van een politie
ke winter. Als op een totaal van 150
Kamerzetels nog maar één partij boven
de 40 zetels weet uit te komen (de
PvdA) en maar liefst 10 partijen bene
den de 10 zetels zitten, dan kan men
vaststellen dat de crisis zich bij de
verkiezingen eerder heeft uitgebreid en
intenser is geworden, dan dat er van een
kentering kan worden gesproken. Dat
feal nog wel even zo voortduren, mag
ier /rezen.
DS’70 bleek niet zo erg teleurgesteld
over het verlies. „We konden dat zien
aankomen, want onze ministers hebben
onpopulaire maatregelen moeten nemen.
Met al die nieuwe kiezers kon je ver
schuivingen wel verwachten”, aldus
Drees. Hij vond, dat DS’70 de storm van
het Wiegel-effect goed heeft doorstaan.
De Brauw over WD en PPR (de beide
winnaars): „Ze hebben beide met het
zelfde effect gewonnen. Iets reëels heb
ik nog nooit gezien van beide partijen.
Wiegel heeft ook maar weinig program
matische punten naar voren gebracht”.
Berger zag een sleutelpositie voor
DS’70 zitten. Het wordt een heel moeilij
ke formatie. Dat vonden Aantjes (ARP)
en Tilanus (CHU) ook. „Het is koffie
dik”, vond Tilanus. Dat was mevrouw
van Someren van de WD met hem
eens.
Marcus Bakker van de CPN vond, dat
zijn partij „een aanmerkelijke winst”
had behaald. „Maar niet overal schijnt
de zon. Er is een zekere terugslag in
Groningen”.
De voorzitters van NW en NKV heb
ben zich gisteravond onthouden van
commentaar op de verkiezingsuitslag.
„De vakbeweging is meer geïnteresseerd
in het programma van het nieuwe kabi
net”, zo luidde hun motivatie.
Heel wat minder optimistisch was
KVP-voorman Andriessen. Zijn partij
had dan ook een gevoelig verlies gele
den. „Dat is een belangrijk stuk afkal
ving, waardoor herstel van de oude coa
litie moeilijk wordt. Een minderheidsre
gering lijkt mij waarschijnlijker. Maar
dat hoeft niet direct de ploeg van Den
Uyl te zijn”. Drs. Schmelzer: „We zijn er
niet tijdig in geslaagd één christelijke
partij te vormen. De uitslag is een
betreurenswaardige ontwikkeling”.
hem D ’66 en DS ’70 (die ook weer zijn
teruggezakt), zijn dit de verkiezingen
geworden van nieuwe politieke figuren:
Hans Wiegel van de VVD en Bas de
Gaay Fortman van de PPR.
Dat juist Wiegels winst
Daar is ten eerste het nieuwheldsver-
schijnsel: zoals eerder Koekoek kon
winnen (die later weer wegzakte) en na
ven” zo verklaarde vice-voorzitter A.
Lochorn van de Industriebond NW. Hij
meende dat door de stembusuitslag een
mistige situatie is ontstaan.
A. Buijs, voorzitter van de bouwbond
NW, ziet de politieke toekomst somber
in. „Ik vrees dat ten koste van alles zal
worden geprobeerd Den Uyl uit het
Catshius te houden en dat de huidige
coalitie terugkeert. Dat betekent voor de
vakbeweging dat er geen donder veran
dert, tenzij de KVP als grote verliezer
niet meer met de VVD in zee wil.”
Sake van der Ploeg voorzitter van de
Agrarische en Voedingsbedrijfsbond
NW zei dat de meest duidelijke partij
en hebben gewonnen. Dat zijn voor hem
in volgorde van duidelijkheid de PPR,
de VVD, en de PvdA.
CNV-voorzitter Lanser voorspelde een
moeilijke kabinetsformatie.
Van de zijde van het Nederlands
Christelijk Werkgeversverbond zei men
het totale verlies van de confessionele
partijen te betreuren. De woordvoerder
merkte op dat de polarisatie, die zich in
de politiek voordoet niet të bespeuren is
in de verhoudingen tussen de sociale
partners.
■M
•i
