Frans
ZIJN DOEL
Derks
VOORBIJ GESCHOTEN
h» A
Voorlichting KNVB
publiek gebrekkig’
Kovacs
de Engelsen
I
t
1
„Je moet ruimte hebben een
beslissing bij te sturen”
Jaap Eden
ZATERDAG
31
23
DECEMBER
Erbij
1972
Reputatie
Verwarring
Richtlijnen
R
Frans Derks deed het als enige nog
van
behoud zeggen niemand gelukkig is.
PETER HEERKENS
STOPPER
Hij leek zo onschuldig, de gele
kaart die begin dit seizoen in het
betaald voetbal werd geïntrodu
ceerd. Een lichtgevend stukje slap
karton van twaalf bij acht centi
meter, zonder opdruk en water
proof. Voor elke scheidsrechter in
het betaalde voetbal twee exem
plaren. Gebruiksaanwijzing: te to
nen bij het uitdelen van een offi
ciële waarschuwing. Doelstelling:
serviceverlening aan het publiek,
want het experiment tijdens de
wereldkampioenschappen voetbal
in Mexico was geslaagd. Vergis
sing: in Mexico fungeerde de gele
kaart meer als overbrugging van
de taalbarrière tussen arbiter en
speler dan als informatie voor de
toeschouwer.
„Want”, zegt Frans Derks, die er een
hekel aan heeft onduidelijkheid te la
ten bestaan over zijn mening, „de gele
het Nederlandse elftal traint, waar
mee de cirkel van zijn bewondering
voor het huidige Nederlandse voet-
’bal gesloten is.
het Engelse
alle
de
Voor mij is dat een belangrijk punt,
die marge om te denken: hoe pak ik
„Eerst hadden we in de voetballerij
zeven spelregels, toen elf, nu al zeven
tien en daar bovenop worden nog eens
richtlijnen op die reglementen gegeven.
Ze zeggen dat het in deze tijd past om
tegenover spelregels richtlijnen te stel
len maar in mijn ogen doet dat af
breuk aan wat voetbal is. Zo zie ik ook
die gele kaart, waarmee dat mag je
na een half jaar praktijk zonder voor-
kaart is zijn doel voorbij geschoten. Ik
vind het een complete mislukking”.
Zijn kritiek raakt ook de rode kaart
(voor het publiek een bewijs van de
hardste maatregel die te nemen valt:
veld uit) welk systeem Derks kraakt
met: „dat heeft helemaal geen zin. Als
een speler eruit wordt gestuurd, ziet
dat toch zeker iedereen”.
ruwer werd. Geen sprake van. Punt is
gewoon dat die gele kaart te gemakke
lijk voor het pakken is. Een greep in
de broekzak en pats. Vroeger had je
een hele ceremonie met dat noteren in
een boekje. Dan kon een scheidsrechter
zich nog eens corrigeren, daar had hij
de tijd voor. Maar een kaart. die laat
die ruimte niet”.
heeft als manager van het nationale
elftal naar Boekarest terug te ke
ren, aldus Glanville), zou de ideale
man zijn om bijvoorbeeld Arsenal
te hervormen, meent Brian Glanvil
le, die het al helemaal voor zich
ziet.
Jaap Eden, de Ard Schenk van de
19e eeuw.
Als hij op 10 februari 1896 in
Sint-Petersburg de feestelijkheden
aanschouwt die voor de buiten
landse gasten zijn aangericht, heeft
Jaap Eden, 22 jaar oud, in het
voorafgaande weekeind juist alle
afstanden voor het wereldkampi
oenschap gewonnen. Hij is voor de
derde maal wereldkampioen op de
schaats, en tweevoudig wereldkam
pioen wielrennen. Op dat moment
in Sint-Petersburg, bijna 11 jaar
geleden, weet Jaap Eden dat hij een
soortgelijke stap heeft gedaan als
Ard Schenk dit jaar deed: hij heeft
namelijk een contract getekend met
de Humber-Dunlop-combinatie dat
hem, behalve de opbrengst van zijn
startgeld en prijzen als beroepswiel
renner, een jaargeld van 5000 gul
den zal opleveren. Een bedrag waar
menige beroepswielrenner vandaag
de dag tevreden mee zou zijn,
laat staan driekwart eeuw geleden!
H.M. de koningin, en vele toespra
ken in wijlen café Brinkmann op
de Grote Markt in Haarlem. Het
artikel in het weekblad „Nederland-
sche Sport” besluit met de volgende
regels: „Waar men komt en waar
men gaat, overal zweeft „Eden”
over de lippen, doch voor hoelang?
Voor zolang Edens chocoladetablet-
ten, Edens sigaren en Jaap Eden
bitter en de ijsclub „Jaap Eden” aan
de Jan Gyzenvaart by Zandvoort
nog zullen bestaan”. (In het verle
den kwamen er ook „telefoon-fou-
ten" voor: Santpoort werd verstaan
als Zandvoort).
do-,
.iderhoude
xiaspels, ver
ver genoeg
situatie ook
bestrijden”.
Ook een hoop scheidsrechters niet, dat
weet ik zeker. In de wandelgangen kun
je horen dat er veel zijn die er iets
tegen hebben. Vooral omdat je geen
tijd krijgt jezelf te corrigeren. Dat zie
ik persoonlijk als grootste bezwaar
voor de meeste scheidsrechters. We
zijn allemaal mensen en vergissingen
zijn daarom verklaarbaar. Je moet
echter wel de ruimte hebben je beslis
sing te kunnen bij sturen als dat nodig
is, maar zo’n gele kaart is in feite
onherroepelijk. De aantekening in het
blocnootje vroeger gaf je de pauze om
te overdenken wat je ging doen. Dat
ding zat minder makkelijk voor het
grijpen dan die kaart. Bovendien kon
je achteraf, na een wedstrijd, altijd
nog een wat te hard uitgevallen beoor
deling af doen door te zeggen: „ach joh,
dat was geen officiële waarschuwing”.
nooit en wat dat betreft had hij al een
reputatie. In 12 jaar gaf hij slechts
twee officiële waarschuwingen in com-
petitie-wedstrijden (beide bij de semi-
profs), één bij een vriendschappelijke
wedstrijd en hij stuurde slechts twee
spelers van het veld. Een opmerkelijk
zuinige balans voor het leiden van om
en - nabij duizend wedstrijden. Een
schrille tegenstelling tot wat veel van
zijn collega’s presteerden. Kan Derks
zich voorstellen dat spelers klagen over
de diversiteit in de leiding?
Maar waar het me nu om gaat is
dat Klaas Peereboom vermeldt dat
al drie jaar eerder, in 1893 dus, de
heer W. H. Voet te Haarlem op de
gedachte kwam een nieuw merk
Het strafrechterlijke aspect van de
scheidsrechtenij is een onderdeel waar
op Frans Derks altijd een sterk gepro
nonceerde mening heeft nagehouden,
uitvloeisels van zijn karakterstructuur
en diepgaande studie over het burger
recht, een van zijn grootste hobby’s.
Voor hem zijn wetten bepalingen
waaraan geen instructies moeten wor
den verbonden.
Alle goede bedoelingen ten spijt, had
het initiatief in Nederland een slechte
start. De scheidsrechterscommissie leg
de daarvan getuigenis af door een
maand geleden de arbiters dringend te
verzoeken niet zo vlug naar de kaart
te grijpen. Een opzienbarend initiatief,
geboren uit de cijfers van de strafza
ken die in verhouding tot vorig seizoen
AI te hard waren opgelopen. De gele
kaart echter had bij spelers en suppor
ters intussen een waarschijnlijk onuit
roeibare slechte naam gekregen als
„terreurwapen van de zwartjannen”,
dat alle arbiters al hanteerden, op één
na: Frans Derks. Die zag er In tegen
stelling tot zijn negentien collega’s nog
nooit aanleiding toe en wat hem be
treft mogen ze de gele kaart vandaag
nog afschaffen.
Antwoord: „Ja, maar ik ben het er
niet mee eens. Je hoort zo dikwijls: bij
hem kun je dat en dat uithalen en van
hem mag dat niet. Onzin. Om te begin
nen moeten de voetballers ervan uit
gaan dat wij regelaars zijn en niets
anders. Daar zouden ze zich eens naar
moeten gedragen door het spel clean te
houden. En bij het beoordelen van
overtredingen dient iedereen te besef
fen dat alle scheidsrechterszieltjes ver
schillend zijn. Die kun je geen unifor
miteit opleggen, wel een konsekwent
Kovacs, de succesvolste trainer
die ooit Nederlandse voetbalbodem
betrad, is een van de vier trainers
die Brian Glanville in The Sunday
Times van harte aanbeveelt om het
Britse voetbal meer „flair” te geven.
Na eerst op zijn oude vertrouwde
wijze op de gebreken van het En
gelse voetbal! te hebben gewezen
(veel „stamina”, weinig fantasie, om
kort te gaan) wijst Glanville op de
deur die via de Common-Market
geopend wordt voor buitenlandse
managers. Onze trainers hebben in
het verleden het voetbal aan de
wereld gegeven (hij noemt Hogan in
Oostenrijk en Hongarije, Garbutt in
Italië, Raynor in Zweden, hij had
ook Jack Reynolds en Bob Glen-
denning in Nederland kunnen noe
men), daarom zou het logisch zijn
als „de wereld” nu omgekeerd zijn
trainers aan ons afstaat, nu ons
voetbal door de rest van de wereld
is overvleugeld, zegt Glanville.
Klaas Peereboom citeert vervol
gens het authentieke verslag van
het eerste wereldkampioenschap
schaatsen dat (in 1893) in Amster
dam werd gehouden. Het dooide 2 d
2,5 graad Réaumur (een graad of
drie Celsius), het orkest van de heer
Haun luisterde de feestelijkheid op,
en de deelnemers kwamen uit Ha-
mar, Oudkerk, Stockholm, Apel
doorn, Leiden, Utrecht, Hamburg
Deventer, Christiana, Leeuwarden,
Hoogkarspel (J. J. Eden), Haarlem
Amsterdam, Lochem, Zaandam, en
opnieuw uit Leiden, te weten de
heer M. M. die liever anoniem wilde
blijven, en dat zo zorgvuldig door
voerde dat hij de eerste dag ook
niet aan de start verscheen.
Jaap Eden wint de eerste drie
afstanden en is wereldkampioen.
Grootse huldiging, telegram
sigaren in de handel te brengen, dat
hij „Jaap Eden” noemde. Kistjes
sigaren van de heer W. H. Voet
bevatten allemaal een foto van Jaap
Eden en een handtekening van de
schaatsvorst op het dekpapier. Al
dus Klaas Peereboom. De naam
Jaap Eden misstond die sigaren
overigens niet, want als Jaap Eden
in 1891 voor een trainingsstage naar
Hamar is gestuurd, schrijft Pim
Mulier: „Hij heeft goed geoefend
maar hij leeft niet bedaard genoeg
en loopt de hele dag met een sigaar
in zijn hoofd”
beleid en dat gebeurt. Elke wedstrijd
krijgt de scheidsrechter die hij ver
dient, we zijn allemaal doordrongen
vaA de noodzaak om ons in onze
opdracht in te leven. Een belangrijke,
bij voorbaat spannende, wedstrijd be
nader je anders dan een eenvoudige
partij. Je groeit mee met de culmina
tiepunten en dan krijg je inderdaad
afwijkende beoordelingen. Wat op een
volkomen vredig moment in een wed
strijd gebeurt kwalificeer je anders
dan dezelfde overtreding in het heetst
van de strijd. Geleid door de omstan
digheden heeft de scheidsrechter in een
wedstrijd tien verschillende gezichten,
maar de attente speler en de kritische
toeschouwer zal daar altijd een volle
dige konsekwentie in terugvinden”.
hem aan. Daarom creeër ik altijd een
seconden-winst bij forse overtredingen,
zeker als ik echt kwaad word want
dan ontstaat er maar bij wie niet in
een dergelijke situatie een irritatie
die je even moet laten bekoelen. In
zo’n geval roep ik de aanvoerder, dan
heb ik bedenktijd. Komt zo’n jongen,
dan zeg ik: wie is die jnan? Noemt hij
zijn naam, weer seconden gewonnen.
Vertel hem, zeg ik dan, dat hij die
overtreding nooit meer moet maken.
Dat doet die aanvoerder natuurlijk en
in die tijd neem ik mijn definitieve
beslissing waarop uiteraard altijd nog
de gele kaart te geven is, want dan
hoef ik alleen maar te roepen: en
daarom krijgt hij dit”.
Buitenlandse trainers kunnen
nieuwe ideeën aandragen, gaat hij
door en hij wijst op Ajax, dat op
zijn „toppunt” de Roemeen Kovacs
engageerde, terwijl Barcelona op
zijn beurt de Nederlander Michels
aantrok. Ernst Happel was daar
naast een Oostenrijker die Feye-
noord als eerste Nederlandse dut
een Europa Cup bezorgde. Last but
not least noemt Glanville „Fa-
dhronc” de Tsjech van origine, die
dit seizoen nader beraad
over het kaart-effect, stoelt op twee
punten: „Ten eerste bevordert het wer
ken met kaarten een automatisme
waardoor er veel meer officiële waar
schuwingen vallen dan vroeger. Het
aantal strafzaken steeg, maar ik weiger
te geloven dat het voetbal harder of
De aversie van Frans Derks, die de
hoop uitspreekt dat er aan het eind
van dit seizoen nader beraad komt
U ziet het, zelfs voordat Jaap
Eden, in 1893 in Amsterdam, voor
de eerste maal wereldkampioen
werd, droegen chocoladetabletten
sigaren en sterke drank (en zelfs
een ijsclub) al zijn naam! We leven
tegenwoordig in de „eeuw van de
reclame", maar ik ken geen choco
laderepen, geen sigaren en geen je
never die de naam van Ard Schenk
dragen. Logisch, omdat hij pas sinds
kort professional is? Maar Jaap
Eden was in 1893 ook nog volbloed-
amateur. Het verschil zal wel zijn
dat die fabrikanten in de vorige
eeuw Jaap Edens naam exploiteer
den, zonder hem daarvoor iets te
vergoeden, terwijl dat tegenwoordig
niet meer mogelijk zou zijn.
Wat overigens minder het geval is in
het hanteren van de gele kaart, maar
daarom zou Derks daar ook vanaf
willen. „Ik veroordeel de scheidsrech
ters niet die er al vijfentwintig trok
ken. dat is ieder zijn recht, en ik zal
niet schromen met dat ding te zwaaien
als het echt nodig is, maar ga ik na
wat de eerste ervaringen zijn dan kan
ik niet anders concluderen dan dat de
verwarring te groot is geworden en het
publiek die kaart ziet als een provoce
rend gebaar. De bedoeling was goed,
maar het pakte verkeerd uit. Die kaart,
dat vind ik het grote kwaad, zit te
makkelijk voor het grijpen en dat
bewijzen de gestegen strafzaken. Men
zegt dat de gele kaart nogal eens ten
onrechte wordt gebruikt door impulsie
ve scheidsrechters en die zullen er ook
wel zijn, want de grootste gemene
deler van het Nederlandse volk gaat
ook in de arbiterswereld op. Die men
sen laten de gele kaart zien voor een
overtreding waarvan ze l?*er in alle
rust concluderen dat ie het eigenlijk
niet waard was. Ze missen de tijd om
hun menselijke irritatie te verwerken.
Ik zeg altijd: het pistool en de gum
miknuppel van de politie kunnen niet
weg zitten. Je moet de
zonder wapens weten te
De camera zwenkt nu af naar het
boek „Van Jaap Eden tot Ard
Schenk”, geschreven door Klaas
Peereboom. Het boek is zowel heel
leesbaar als informatief, zoals het
voor schaatssport betaamt, want
schaatsen is zoals u weet een cijfer-
sport bij uitstek. Wat die leesbare
hoofdstukken betreft verwijs ik
graag naar de hoofdstukken over
Ajax heeft natuurlijk Cruyff,
geeft Glanville toe, dus wat Kovacs
ook doet, zonder Cruyff zal het
onmogelijk zijn het Ajax-patroon
slaafs na te volgen. Toch zou „de
loutere waarde van de verrassing”
van zo’n nieuwe tactiek veel profijt
opleveren, meent Glanville, omdat
het geruime tijd zou duren voordat
de andere clubs een passende tegen-
tactiek zouden hebben uitgedokterd.
Kovacs is een coach met verbeel
dingskracht en flexibiliteit (zegt
Glanville), die besefte dat hij Mi
chels alleen kon overtreffen doqr
een ambitieuzer training en een tac
tiek gebaseerd op meer onderne
mingslust. Onderdeel van dat laatste
was de aanvallende ausputzer
(sweeper), terwijl hij de verdedigers
aanmoedigde aan te vallen en zijn
aanvallers op het middenveld crea
tief liet spelen. „Michels!”, denk ik
als ik dit lees, maar Glanville ziet
er blijkbaar vooral de hand van
Kovacs in, en hij is niet alleen de
grootste kenner van
voetbal, maar van alle Engelse
sportjournalisten ook de grootste
kenner van het Nederlandse voet
bal! Tot de andere coaches die het
Britse voetbal zouden kunnen „ver
frissen en radicaliseren”, rekent hij
Helenio Herrera (Roma), Gustavo
Goagnoni (Torino) en Mario Lobo
Zagalo (Braziliaans team en Fla
mingo).
Stefan Kovacs (die niet veel zin
Tweede punt wat Derks dwarszit:
„de gebrekkige voorlichting van de
KNVB aan het publiek. Er zou, dat
was het uitgangspunt, meer duidelijk
heid voor de toeschouwers komen,
maar er is te weinig informatie vooraf
gegeven. De mensen zijn die gele kaart
gaan zien als een bron van ergernis. Er
is een enorme irritatie door ontstaan
die het effect heeft van de rode lap op
de stier. En wie worden erop aangeke
ken? Wij. Niet de uitvinders van de
kaarten en dat betreur ik”.
