Open Kerk en „de middenstand,
Deken Meijs („Open kerk”)
Weer Nederlandse priesters
uit deelstaat Sabah gezet
VATICANUM II VAST TE HOUDEN"
„AAN BASIS PROBEREN WE SPOOR
die om de hoek komt kijken”
■h
Niet nieuw
Davidster
Gissen
Verdedigen
r
B i
26
ZATERDAG
DECEMBER
1972
30
Erbij
1972 te zijn, wat dat ook moge betekenen”.
Deken Meijs heeft wel geweten, waar hij aan begonnen is. Als één van de initiatiefnemers van
de werkgroep Open Kerk werd hij voor de televisie gesleept, verschenen talloze interviews met
hem in de regionale en landelijke pers en maakte hij naam als leider van grote openbare bijeen
komsten (Noordwijkerhout en Utrecht) van Open Kerk. Een „links” imago hield hij er aan
over. „Vooral het verschijnen voor de VARA-actualiteitenrubriek „Achter het Nieuws („De
rooie rakkers”) schijnt dat in de hand gewerkt te hebben”. Zichzelf „links” noemen gaat hem
duidelijk te ver. „De begrippen links en rechts zijn in de kerk niet adequaat te gebruiken. Ik
wil niet tegenover deken Joosten geplaatst worden, zo zegt hij, het enige wat ik wil is een rooms
katholieke pastor in
R
r-x—
Deken Meijs van Open Kerk.
RONALD KRAAYEVELD
Bisschop Gijsen samen met kardinaal
Al rink tijdens een eucharistieviering.
Oud-bisschop mgr. Moors protesteerde
heftig bij dr. Fittkau; kardinaal Alfrink
wilde dat doen bij de bisschoppen tij
dens de Bisschoppensynode. Enige reac
tie werd nooit ontvangen- En wat te
denken van het nimmer gedementeerde
gerucht over een bijeenkomst van dr.
Fittkau, de internuntius, bisschop Simo-
uitdrukte: „Open Kerk is geen nieu
we kerk, geen alternatieve kerk, geen
oppositiepartij, wil geen nieuw kader
naast of tegen de bestaande kaders,
maar een open huis voor allen zijn,
die de spanning van het kerkgebeuren
samen willen doorstaan.”
nis van Rotterdam en nog enkele ande
ren?
De naam van bisschop Gijsen valt dan
weer, immers met zijn benoemingenbe
leid kan hij grote invloed uitoefenen op
de totstandkoming van dergelijke stich
tingen. Deken Meijs erkent dat, maar
Deken Meijs tenslotte: „Ook ik krijg
hier brieven en telefoontjes van mensen,
die mij een vergelijking met de situatie
tijdens de bezettingsjaren onder de neus
wrijven. Tegen dit soort opmerkingen
verzet ik mij fel. Ik wéét alleen niet of
dit verzet irreëel is en mijn verzet niet
een vlucht betekent-”
Pater frerichs (links met zijn collega
pater Putmans na aankomst op Schiphol.
nen krijgen vanwege de goede verzor
ging.”
Over Open Kerk zijn nogal wat mis
verstanden ontstaan. Een groot aantal
mensen dacht te maken te hebben met
een troep „gezagsondermijnende” queru
lanten. Deken Meijs: „Wat Open Kerk
wil is de waarden verdedigen van de
mondig en verantwoordelijk geworden
christen. Zij wil dat bijvoorbeeld berei-
lo Felici in het Vaticaan heeft. Voor de
Haarlemse vicaris-generaal Kuipers re
den om een verzuchting voor de-radio te
slaken, dat hij graag zou willen zien dat
de Romeinse autoriteiten ook eens wat
andere informatie zou bereiken. Een
verzuchting, die werd opgevat als een
oproep tot steunbetuiging aan het beleid
van de Nederlandse bisschoppen en een
massa reacties losmaakte.
Hetzelfde geldt voor het niveau, waar
op Open Kerk werkt. Deken Meijs: „Wij
hebben een bewuste keus gemaakt voor
de plaatzelijke geloofsgemeenschap. We
willen ons niet blindstaren op officiële
structuren. Aan de basis kunnen we
proberen om het spoor van Vaticanum
II vast te houden.” Op de eerste ontmoe
tingsdag in Noordwijkerhout zei profes
sor De Gijs: „Wij moeten ons niet gaan
begeven in heilloze twistgesprekken. Met
bisdommen, bureaus en curie moeten
wij discussiëren of vechten, maar alleen
voor zover dat nodig is om bij ons in
Appingedam die christelijke openheid te
realiseren.”
ken door het onderzoeken en publiceren
van verborgen, geheime processen zowel
in als buiten de kerk. Wil een gespreks-
ruimte zijn voor mensen, die deze open
heid in de kerk zoeken. Open Kerk was
en is nodig omdat nog veel mensen niet
doorhebben, wat er eigenlijk aan de
hand is. Die geslotenheid en onwaarach
tigheid hebben toch niets te maken met
respect en erkenning van de gelovigen.”
Ook de rol van het Westduitse episco
paat bleef duister. Niet veel meer be
kend is, dat zij „rust” aan de grens wil
hebben. In dezelfde tijd, dat de procedu-
rekwestie voor de bisschopsbenoeming
werd ingekort, verscheen een artikel van
dr. Gerhard Fittkau over „Die Neue
Kirche in der Sicht eines Hollandischen
Bisschofskandidaten”, waaruit bleek, dat
de schrijver bekend was met de namen
van de kandidaten voor het Limburgse
bisschopsambt, zoals die stonden ver
meld op de (geheime) voordrachtslijst.
De kandidaten werden met oncontro
leerbare verwijten en beschuldigingen
.„afgemaakt.”
Wat dat kan betekenen heeft hij in
middels wel ondervonden. Er is nu een
maal verontrusting en radicalisme in de
Nederlandse kerkprovincie. Pogingen om
helderheid te scheppen in ondoorzichtige
situaties worden daarom verschillend
beoordeeld, of beter: gewantrouwd. Te
genover de opbloei van Open Kerk staat
bijvoorbeeld een stroom van scheld- („U
bent volslagen gek, of een lugubere,
gemene schurk”) en dreigbrieven, waarin
gesproken wordt „afmaken”, „voor eeu
wig het zwijgen opleggen” en „bommetje
in uw huis leggen”.
En dan, wat feller: „Overal waar de
mens tekort komt, in a’ zijn stuntelig
heid, daar is geen evangelie, daar is geen
kerk Waarmee deken Meijs het „maat
schappij-kritisch” element naar voren
haalt. Een element, waarvan hijzelf zegt,
„dat het tot nu toe niet uit de verf
gekomen is.”
Zo is een feit al meer dan eens
bewezen dat de informatie die Rome
bereikt over de situatie van de Neder
landse kerkprovincie „gekleurd” is. Ook
een kardinaal Alfrink kan niet op tegen
de contacten, die bijvoorbeeld Confron
tatie middels de internuntius mgr. Ange-
Op een mistige decemberochtend
zien we een grieperige deken Meijs in
Hoensbroek terug. Doel van het ge
sprek is na te gaan hoe de beweging
in het afgelopen jaar tot stand geko
men is, welke plannen zij heeft en in
welke richting die gaan.
Over wat er zich tussen Rome, Roer
mond, Den Haag en Utrecht heeft afge
speeld voordat de benoeming op 22 ja
nuari werd bekendgemaakt, bestaat nog
immer onduidelijkheid. Er zijn een paar
feiten bekend; naar hun onderlinge sa
menhang moet ook iemand als deken
Meijs gissen.
Er waren 300 soldaten, twee vliegtui
gen, een helikopter, 22 trucks, zeven
Landrovers en vijf traangasbommen no
dig om honderden katholieken in de Ma
leisische deelstaat Sabah ervan te „over
tuigen”, dat de Nederlandse missionaris
Frans Frerichs het land moest worden
uitgezet. Na zijn overigens rustige over
tocht vanuit zijn parochie naar de hooofd
stad van Sabah werd hij daar nog dertien
dagen vastgehouden, voordat hij met een
vliegtuig richting Nederland mocht ver
trekken. Onlangs kwam de pater in ge
zelschap van een collega op Schiphol
aan, waar hij aankondigde dat binnen
kort nog meer paters van Mill Hill, waar
toe ook hij behoort, zouden worden uit
gewezen.
doet aan de mondigheid en eigen
verantwoordelijkheid van alle gelovi
gen. Een mondigheid en verantwoor
delijkheid. die nadrukkelijk door het
Tweede Vatikaans concilie erkend
werd, maar waarvan in de praktijk
bitter weinig terecht blijkt te komen.
Open Kerk kan gekarakteriseerd
worden als een middengroep. „De
middenstand komt om de hoek kij
ken”, zo werd gehoord op de eerste
landelijke ontmoetingsdag van de be
weging, in maart van dit jaar in
Noordwijkerhout. Of, zoals deken drs.
W. Meijs van Hoensbroek het toen
mislukte, is bekend en was op zijn
minst te voorspellen: voor- en tegen
standers bleken het erover eens. dat
de benoeming een desavouering van
het beleid van de bisschoppen bete
kende.
Uit verontrusting over de wijze,
waarop de Limburgse bisschopsbenoe
ming tot stand kwam, ontstond de
werkgroep Open Kerk, eerst als
plaatselij.k Limburgs initiatief, maar
al spoedig verbreid over het gehele
land. Open Kerk meende en meent,
dat de geheimzinnigheid waarmee dc
benoeming tot stand kwam, afbreuk
Begin dit jaar kreeg de toch al zo
geplaagde Nederlandse katholieke
wereld een nieuwe schok te verwer
ken. Passend in de reeks maatregelen,
die het Vatikaan aan het treffen is
om grip te krijgen op de ontwikke
lingen in de vaderlandse kerkprovin
cie, kwam de benoeming van dr. J.
M. Gijsen tot nieuwe bisschop van
Roermond af. De Vatikaanse stap kon
gezien worden als een poging om rust
te brengen in Nederland door tege
moet te komen aan de onvrede over
het bisschoppelijk beleid bij meer
orthodoxe katholieken. Dat die poging
zegt te hopen op overleg met bisschop
Gijsen over deze zaak. Overleg met bis
schop Gijsen, zo blijkt uit de praktijk
van het afgelopen jaar, schijnt welhaast
onmogelijk te zijn. Getuige bijvoorbeeld
een opmerking van een priester in Sit-
tard, dat bisschop Gijsen zijn tegenstan
ders een Davidster wil opspelden.
Deken Meijs: „Hier word ik koud
van. „Dat deze mensen het slachtoffer
zijn geworden van het eens met frustra
ties zwaaiende gezag van de kerk (toch
nog niet zo heel lang geleden), zal hem
misschien te ver gaan, maar, zo zegt hij:
„Wijzelf (de R.-K. Kerk) hebben daar
Inderdaad ook schuld aan, dat deze
mensen menen zo te moeten reageren.
Het is afschuwelijk, maar aan de andere
kant: wanneer dat mijn tegenstanders
van de ware kerk zijn, dan hoeft het
voor mij niet meer.”
Juist de Limburgse bisschopsbenoe
ming bood daarom een vruchtbare bo
dem voor een beweging als Open Kerk.
Gedachten en ideeën van Open Kerk
zijn echter nauwelijks „nieuw” te noe
men: zij zijn regelrecht overgenomen
van het Tweede Vaticaanse concilie, ter
wijl gemakkelijk een pagina gevuld kan
worden met oitaiten van paus Paulus
over de gewenste openheid van de kerk.
de gevangenis uitstekend. „De mensen,
die daar aan het hoofd staan zijn katho
liek. We hadden nites te klagen. Als wij
er nog zes maanden hadden móeten blij
ven, hadden ze ons er niet meer uit kun-
Zeer tegen de zin van de ongeveer
130.000 christenen op Sabah heeft de eer
ste minister Mustapha besloten, dat alleen
de mohammedaanse godsdienst beleden
mag worden. Protesten bij de centrale re
gering in Singapore haalden niets uit.
Volgens de bisschop (en ook de nu ge
arriveerde priesters) worden burgers on
der bedreiging hun baan te verliezen of
voor steekpenningen gedwongen zich tot
de mohammedaanse godsdienst te beke
ren. Er zijn verder concrete i«aatregelen
bekend, die ten doel hadden het'werk van
de kerk op Sabah onmogelijk te maken,
zoals het weigeren van e?n verblijfsver
gunning aan de opvolger van bisschop
Buys.
Pater Frerichs noemde zijn verblijf in
Die plaatselijke geloofsgemeenschap
moet nog uitgebouwd worden, vindt de
ken Meijs. „We denken erover om stich
tingen met onze doelstellingen te vor
men, compleet met financieringsmoge-
lijkheden. Want wat betreft de financie
ring van het bisdom kun je je afvragen:
staan wij daar nog wel achter?”
De (vrij autonome) deelstaat Sabah
verleent op het ogenblik geen verblijfs
vergunningen meer voor buitenlandse
missionarissen. Eerder gebeurde dit in de
periode van april tot december 1970. Toen
werd een onbekend aantal (ook Neder
landse) rooms-katholieke geestelijken het
land uitgezet. De Mill Hill-congregatie,
die in Nederland in Roosendaal is geves
tigd, gaf destijds mondjesmaat informa
tie over de uitzettingen, om het werk van
de achtergebleven missionarissen niet on
mogelijk te maken. Wel werd toen een
brief verstrekt, die de Nederlandse bis
schop Buys van het gebied, aan vrienden
had geschreven over de toestand op
Sabah.
