De kitchdraak en
Willem van Otterloo nu als
gast bij Residentie-Orkest
een schizofrene
Werk blijft
sprookjesvrouw
Nationaal Ballet
op Londens gala
Van vandalisme geen spoor meer
GROEN Co
film
in Amsterdam
boerenmeubelen
1
1
exclusieve verlichting
Na kwarteeuw afscheid als vaste dirigent
13
VRIJDAG 5
JANUARI
1973
(Van onze Haagse redactie)
Bij het oude
Volk en muziek
Altijd onderweg
Nachtvoorstellingen
Filmmuseum
Concurrentie
J-
Centrale Verwarming
Ideal-Standard Gasketel*
E
DEN HAAG. Na bijna 24 jaar
neemt Wilem van Otterloo dinsdag
9 januari officieel afscheid van het
Residentie-Orkest. Toch kan de uit
voering van de Zevende Symfonie
van zijn lievelingscomponist Bruck
ner, die dan in aanwezigheid van
onder andere burgemeester Marij-
nen van Den Haag in het Neder
lands Congresgebouw wordt ge
speeld, nauwelijks als een werkelijk
afscheidsconcert worden be
schouwd. Ofschoon „volgens de
wet” gepensioneerd, zal er voor
Van Otterloo niet meer vrije tijd
dan normaal op overschieten. Om
te beginnen is nog steeds niets be
kend over zijn opvolger, zodat hij
het Residentie-Orkest voorlopig
gewoon zal blijven leiden. Boven
dien zal hij, als hij op alle uitnodi
gingen ingaat, nog meer gastdirec
ties voor zijn rekening nemen dan
andere jaren. Niettemin moet het
voor Van Otterloo een wonder
baarlijke ervaring zijn om na een
kwart eeuw voor een orkest te
staan dat het zijne niet meer is.
Hoe denkt hij over de afgelopen
periode? Kijkt hij er met voldoe
ning op terug?
(Van onze redacteur in Rome)
VATICAANSTAD. Voor een
kleine groep journalisten is donder
dagochtend de herstelde Piëta van
Michelangelo getoond. Eind janua
ri, als een grote glaswand is aan
gebracht voor de kapel waarin de
Piëta staat opgesteld, in de basiliek
van St. Pieter, zal ook het publiek
een kans krijgen om te zien wat na
7Vz maand restauratie is gepres
teerd.
frankestraat 17 (023) 32 09 21
MET TWEE NEDERLANDSE
premières, als we tenminste het
zo veelste „Trinity”-vervolg even
mogen vergeten, zet het nieuwe
filmjaar bescheiden, zij het niet
zonder de nodige emoties in. Bei
de films komen niet direct heet
van de naald ons land binnen:
„Images” van Robert Altman was
in het voorjaar van ’72 in Can
nes te zien, „Teil me that you
love me, Junie Moon” van Otto
Preminger was twee jaar eerder,
eveneens in Cannes aanwezig.
Men is geneigd in zo’n geval te
zeggen: „beter laat dan nooit”,
maar dat geldt zeker niet voor
Preminger’s film die nu als een
onvoorstelbare en slecht gemaak
te draak op je af komt, zodat je de
aarzeling van de importeur wel
kan begrijpen. Alleen het feit
dat Junie Moon door Liza Min
nelli gespeeld wordt die dank zij
„Cabaret” nu ook hier bekend
heid begint te krijgen, zou de
verlate belangstelling kunnen
verklaren.
CHARLES BOOST
WILLEM VAN OTTERLOO
en
Wat zijn de hoogtepunten waar u na
ADVERTENTIE
9
CHARLES BOOST
9
1.
Michelangelo’s piëta hersteld
6
I.
Susannah York als de schizo
frene Cathryn in „Images”.
Op 21 mei 1972 had de Hongaar Laszlo
Toth, (die nu in de Romeinse gevangenis
Het Royal Ballet met als gasten Margot
Fonteyn en Rudolf Nurejev, het Ballet
van de 20e eeutv uit Brussel en het
Koninklijke Deense Ballet zullen even
eens optreden. De voorstelling zal wor
den bij gewoond door prinses Margaret.
bijna een kwart eeuw voor het Residen
tie-Orkest te hebben gestaan in het bij
zonder graag aan terugdenkt?
„Ja van overal. De hele wereld. De
competitie tussen de orkesten onderling
is enorm toegenomen door het feit dat
orkesten veel meer reizen dan vroeger.
Het publiek heeft veel meer vergelij
kingsmogelijkheden gekregen. Ook per
grammpfoonplaat. Het publiek krijgt de
beste uitvoeringen, zo opgediend, thuis.
Het krijgt het perfectte resultaat te
beluisteren. Dat dwingt natuurlijk de
orkesten tot grote prestaties als ze „live”
voor de mensen spelen”.
wat
men
Het publiek zal de Piëta achter glas
kunnen bewonderen op een afstand van
maar liefst 8 meter. Al voordat Laszlo
Toth met zijn hamer zwaaide, was be
sloten om het beeld te beschermen, om
dat het vandalisme nu ook in het Vati-
caan toeneemt en in het algemeen de
bewaking van kunstschatten in Italië
slecht functioneert.
Op de afstand waarvan de journalis
ten donderdag de Piëta opnieuw in de
St. Pieter konden bewonderen, blijkt de
Maar heit is melo-kitsch van de
ergste soort en het enige onbegrijpe
lijke is dat Otto Preminger die trou
wens een erg onstabiel filmer is zijn
toch altijd nog wadrdevolle naam aan
deze nonsens geleend heeft.
ADVERTENTIE
Klassieke muziek is nog altijd voor
een beperkte groep bestemd. Is daar de
laatste jaren wat verandering in geko
men naar Uw mening?
homoseksueel te zijn, wordt van die
waan genezen door een nachtje op
het strand met een negermeisje, Ju-
nie’s geliefde sterft in haar armen.
Enfin, er is een serie ups en downs
die men nauwelijks serieus kan ne
men en die veel van hun emotionele
impact ontlenen aan het feit dat
Junie Moon en trouwens ook de bei
de anderen zo moedig zijn en opti
mistisch blijven ondanks hun handi
cap.
Dr. De Campos vertelt, dat driekwart
van het restauratiewerk het bestuderen
van documenten, van foto’s en van che
mische proeven inhield. Bovendien werd
een groot aantal experts geconsulteerd
en werd er langdurig beraadslaagd over
de te volgen methodes. Toen de stukken
marmer die werden teruggevonden wa
ren aangebracht, moest een manier wor
den gevonden om materiaal te vinden
dat de rest kon vervangen. Van een
kopie van de Piëta, die 87 jaar geleden
werd gemaakt en in de sacristie van de
St. Pieter staat, werden afdrukken ver
vaardigd.
Het is allemaal erg verwarrend en
door regisseur Altman wat al te op
zettelijk mysterieus gehouden. Hij
weet soms een sfeer van onbehagen
en onzekerheid op te roepen, van
leven op de rand van de waanzin,
maar omdat de toeschouwer slecht
geïnformeerd is over de achtergron
den van Cathryn’s huwelijk en verle
den en in het algemeen over haar
Junie Moon is een meisje dat eens
lichtzinnig was en dol op pretjes tot
een sex-maniak die zij op een avond
tot haar partner had uitgekozen, haar
op een autokerkhof tegen de grond
slaat en haar met het bijtend zuur
uit een gesloopte accu overgiet. Met
derdegraads brandwonden in het ge
zicht en op haar rechterarm wordt
zij in een ziekenhuis opgenomen na
enige maanden als „genezen” ontsla
gen, d.w.z. deerlijk verminkt in haar
rechter gezichtshelft. Ze heeft inmid
dels vriendschap gesloten met twee
andere patiënten, een verlamde jon
geman en een elepticus die beiden de
zinloosheid van verdere behandeling
inzien, het ziekenhuis verlaten en bij
haar ontrekken in een bouwvallig
buitenhuisje.
„Ach, de liefde voor muziek hangt
natuurlijk met de mentaliteit van een
volk samen. Ik heb gemerkt dat er een
verschil bestaat tussen het Oostenrijkse,
het Duitse en het Italiaanse publiek
enerzijds en het Nederlandse publiek
anderzijds. Er is daar krachtens de na
tuur van het volk een grotere verbon
denheid met de muziek en er is daar
door automatisch een groter publiek. In
Nederland heb je grote delen van de
bevolking, die totaal onverschillig
onwetend tegenover muziek staan.
AMSTERDAM. Het Nationale Bal
let zal op zaterdag 13 januari vertegen
woordigd zijn op een ballet-galavoorstel-
ling in het Royal Opera House in Lon
den. Deze voorstelling is ter afsluiting
van het „Fanfare voor Europa”-pro-
gramma ter gelegenheid van de toetre
ding van Groot-Brittannië tot de EEG.
geestelijke toestand, blijft de film
onnodig onduidelijk en worden de
vreemde gebeurtenissen minder avon
turen van een verwarde geest, maar
vormen meer een psychologische
thriller, waarbinnen alles mogelijk is
en veel alleen maar gebeurt om de
toeschouwer aan het schrikken te
maken. En ik ben bang dat dat niet
de bedoeling is geweest van de regis
seur die zorgvuldig te werk is gegaan,
van allerlei symbolen gebruik maakt
en zijn „Images” maar erg preten
tieus liet opnemen door cameraman
Vilmos Zsigmond in de wilde pracht
van het Ierse landschap-
Op 9 januari aanstaande, de dag
dat Willem van Otterloo officieel van
het Residentie Orkest afscheid neemt,
zal hij voor een orkest staan dat „het
mijne niet meer is”. Al op 27 decem
ber jongstleden is Van Otterloo na
melijk 65 jaar geworden en derhalve
op die dag met pensioen gegaan. Voor
het eerst na bijna 24 jaar zal hij na 9
januari weer als gastdirigent het Re
sidentie Orkest leiden.
„Mijn werk blijft precies hetzelfde.
Ik zal nog meer gastdirecties doen
(Australië) en misschien dat het er
dit jaar van komt om eens wat
vakantie te nemen. Verder ziet het er
ook nu ik 65 ben niet naar uit
dat ik enige maanden achtereen geen
muziek zal maken’,,
Van Otterloo ging in Utrecht op
school, studeerde aanvankelijk medi
cijnen, werd later cellist en dirigent
van het Utrechts Stedelijk Orkest
(USO) en trad in april 1949 als vaste
dirigent toe tot het Residentie Orkest.
Onder de componisten gaat zijn
voorkeur naar Bruckner, Mahler
Mozart, Ravel en Berlioz uit. „Dat
betekent niet dat ik niet van Beetho
ven houd”. Grote bewondering heeft
hij voor collega Von Karajan.
Hij noemt zichzelf een lastig diri
gent, niet zo zeer „vervelend lastig”,
als wel lastig wanneer het om muzi
kale eisen gaat. Zeer positieve eigen
schap van het Residentie Orkest vol
gens Van Otterloo: „Altijd bezield
van de wens om het beter te doen,
ook in de kleinere buitenplaatsen.
Dat is uitzonderlijk, dacht ik."
Van Otterloo dirigeerde in totaal
zo’n 75 orkesten over de gehele we
reld.
Wat is de reden dat u zo veel weg was?
„Ik gaf veel concerten met andere
orkesten. In Australië had ik zelfs een
contract als vaste dirigent van het Mel-
bourne-orkest voor een paar jaar. En
dat heb ik op het ogenblik weer met het
Sidney-Orkest. Dat gaat het komende
seizoen in. Ik ga eind maart naar Sidney
en blijf daar voor een maand of vijf.
Verder heb ik veel in Japan gedirigeerd,
voor langere tijden achter elkaar. En
verder veel korte stages als gastdirigent
met andere orkesten: kortom ik was
eigenlijk altijd onderweg. Zuid-Amerika,
daar ben ik zes keer geweest. In Noord-
Amerika ben ik herhaaldelijk geweest,
óók met het Residentie-Orkest. Ik heb
naar Noord-Amerika ook een tournee
gemaakt met het Melbourne-Orkest, in
1970”.
Er gaat dan van alles gebeuren met
de drie fysieke en maatschappelijke
kneusjes. Er is wantrouwen bij de
buren tegen dit buitennissige drietal,
er is ook sympathie err hulp van
omringende bewoners, Junie wordt
verliefd op de epilepticus, de verlam
de jongen in zijn rolstoel die denkt
Hij houdt van levende raadsels,
van gecompliceerde mensen die men
eerst langs een omweg leert kennen,
schizofrene figuren die in twee we
relden leven, als Sandy Dennis uit
„That cold day in the park”, de
doktoren uit „MASH” of Cathryn uit
„Images”. Bij deze laatste is het van
het begin af duidelijk dat zij zich van
d werkelijkheid geïsoleerd heeft, al
past zij in vlagen nog binnen haar
reële omgeving.
DE DRIE HIERBOVEN genoemde
Nederlandse filmpremières zijn alle
terug te vinden in Amsterdamse bio
scopen: „Images” in Kriterion, „Teil
me you love me, Junie Moon in
Corso en „De twee vechtjassen van
Trinity" („Two brothers in a place
called Trinity”) met Richard Harrison
en Donald O’Brien in Cineac Damrak.
En verder is alles bij het oude geble
ven met alleen een oude Cecil B. de
Mille, „Samson en Delilah” in Du
Midi en „Verlos ons niet van het
kwaad” („Mais ne nous délivrez pas
du mal”) van Joël Seria, in eigen
land verboden omdat twee minderja
rige meisjes te diep bedorven leven
en doden, in Studio K.
EEN GEHEEL ANDERSOORTIGE
mislukking, om te beginnen veel ge
compliceerder, is „Images” van Ro
bert Altman die drie jaar geleden
naam maakte met de oorlogssatire
„MASH” en daarna meer intrigerende
dan succesvolle films maakte als
„That cold day in the park” en
„McCabe Mrs. Miller”, de laatste
met Warren Beatty en Julie Christie
als twee aan elkaar gewaagde pio-
niersfiguren in de meest mistroostige
western van de laatste jaren. Robert
Altman is niet een regisseur die het
zijn bezoekers gemakkelijk maakt.
Hij neemt zijn tijd om een sfeer op
te bouwen of een bizarre hoofdfiguur
te ontleden en te definiëren.
Willem van Otterloo, een dag na zijn
verjaardag, thuis in de Haagse Van der
Aastraat: „O ja, ik heb altijd enorm
prettig gewerkt bij het orkest, ondanks
het feit dat ik er zo lang ben geweest.
Ik geloof dat dat wel vermeldenswaard
is. Het komt niet zo vreselijk veel voor
dat een dirigent zo lang bij één orkest
blijft. Meestal raak je na zo’n lange tijd
op elkaar uitgekeken, er komen onwille
keurig psychologische moeilijkheden.
Maar dat heb ik nooit gehad, daar kan
ik me helemaal niet over beklagen
het komt natuurlijk ook wel, omdat ik
tamelijk veel weg was, hè.
Zijn er ook binnenlandse gebeurtenis
sen of concerten die u zijn bijgebleven?
De Campos, „met het werk van een
tandarts die een inlay moet maken.”
Om de juiste kleur en vorm te vinden,
heeft men tientallen foto’s gemaakt,
steeds onder dezelfde lichtcondities. Zo
kon men de pasta voor de ontbrekende
stukken van de madonna de juiste tint
en glans geven. De linkerarm van de
madonna die ook al in de 18e eeuw
werd beschadigd, is met een dunne sta
len pen aan de schouder bevestigd. Op
de hand van Maria is tijdens de herstel
werkzaamheden een signatuur van Mi
chelangelo teruggevonden, een letter M.
Michelangelo, die zelden signeerde,
was kennelijk zo tevreden over dit
werkstuk, dat door een Franse kardinaal
in 1499 werd besteld, dat hij tot twee
keer toe aangaf, dat hij de Pietè had
gemaakt. Michelangelo was toen 25 jaar
oud en heeft later nog drie andere
Piëta’s uit marmer gehakt, waarvan de
laatste, de Rondanini Piëta, die onvol
tooid bleef, als de mooiste geldt.
beeldengroep in volledige luister her
steld. Bij het felle lamplicht was de
gelaatsuitdrukking van de Madonna vol
maakt, noch aan de hoofddoek, noch aan
het oog of aan de neus was te zien dat
er een zo zorgvuldige restauratie had
plaatsgevonden. Sommige experts blijven
het jammer vinden, dat die ingreep niet
is te zien en het beeld zo volledig is
hersteld, dat geen spoor van vandalisme
valt op te merken.
DE HELE MAAND januari ver
toont het Ned. Filmmuseum films uit
India, waarbij uiteraard woensdag a.s.
begonnen wordt met „Pather pancha-
li” van de bekendste Indiase regisseur
Satyajit Ray, van wie donderdag „De
muziekkamer” volgt. Beide films,
resp. daterend uit 1955 ’58 behoren al
tot de klassieken van de filmkunst,
hoewel geen bioscoop er ooit een
vinger naar uitstak. De stijl van Ray
is traag-observerend en hoogst in
dringend, men moet er zich langzaam
in laten opnemen om dan de wee
moed en het knagend levensverdriet
van deze Tsjechov van de film te
kunnen ondergaan.
„Ja, die drie tournees door de Vere
nigde Staten waren natuurlijk wel iets
heel bijzonders. Het was in zekere zin
een bekroning van een lange periode
van hard werken. En om dan te zien dat
een orkest in Amerika succes heeft,
waar tenslotte de grootste orkesten van
de wereld zijn en waar bovendien door
gaans de beste orkesten uit Europa te
gast komen, om dan te merken dat daar
de concerten aanslaan, dat is een in
drukwekkende belevenis.
Rebibbia een psychiatrische behandeling
ondergaat) met de woorden: „Ik ben
Jezus Christus. Christus is opgestaan”,
het meesterwerk van Michelangelo met
een beeldhouwershamer 15 slagen toege
bracht. Daarbij was de linkerarm van de
madonna afgebroken, werden een neus
vleugel, het linkeroog en -wenkbrauw
en de halsdoek van de madonna zwaar
beschadigd.
De Braziliaanse prof. Deoclecio Redig
de Campos, directeur van de Vaticaanse
musea, heeft de restauratie-werkzaam-
heden geleid. Tijdens de rondleiding
donderdag verklaarde hij: „Ik koos on
middellijk voor integraal herstel. De
madonna van Michelangelo is zo’n fijn
meesterwerk, dat wanneer je er een
klein krasje op ziet, het al duidelijker is
dan het ontbreken van armen aan de
Venus van Milo. Daarom moest het
werk volkomen gebeuren, al laten we
met foto’s aan het nageslacht zien wat
nieuw is en hoe het werd hersteld.
Bovendien hebben we materiaal gebruikt
dat altijd kan worden vervangen. Het is
zeer duurzaa^n, maar als je het bindmidr
del oplost, kan je het gemakkelijk weg
halen.”
„IMAGES” WORDT ook in de
nachtvoorstellingen van vrijdag en
zaterdag in Kriterion vertoond. Vis-
conti’s „The damned” is in het Leid-
seplein Theater te vinden, Claude Le-
louch „Vivre pour vivre” met Yves
Montand en Candice Bergen is in
Nöggerath, De Sica’s „De tuin van de
Finzi Contini’s” heeft Studio K op het
nachtelijke programma genomen en
om Stanley Donen’s „Bedazzled” met
Peter Cook en Raquel Welch kan
men nog eens in De Uitkijk lachen.
Concurrentie van zowel binnen- als
buitenland?
„Nee, juist helemaal niet. Althans veel
minder dan vroeger. 23 jaar geleden ben
ik nog in die functie aangenomen, als
dirigent-directeur. Dat betekende dat ik
in die eerste tijd dat ik hier was, me met
dingen moest bemoeien die nauwelijks
met de muziek te maken hadden. Perso
neelszaken vaak, het engageren van
gastdirigenten en solisten, enfin, allerlei
dingen die langzamerhand losgemaakt
zijn van de functie van vaste dirigent.
Dat wil niet zeggen dat hij er niet meer
over kan meepraten, maar het wordt
allemaal uitgevoerd door andere mensen.
Dat moet ook wel, want er is zoveel
concurrentie.
leuke opzet, heel succesvol,
Nederlandse aangelegenheid”.
Welke kwaliteiten moet een goede di
rigent hebben? Moet dat tegenwoordig
een soort manager zijn?
„Ik geloof wel dat als het in Neder
land zo ver zou komen dat er een
systematisch onderwijs was in muziek
en dat de kinderen van jongs af aan
„ingevoerd” zouden worden in klassieke
muziek waarbij eenvoudig begonnen
wordt met grammofoonplaten en
eenvoudige muziektheorie erbij,
wat bewuster zou gaan luisteren.
„Het concert dat wij hebben gegeven
ter ere van het 25-jarig jubileum van
Olof en Krebbers was er een met een
bijzonder feestelijk aanzien. Ter gele
genheid daarvan werd een speciaal con
cert geschreven voor twee violen met
orkest. Het was eigenlijk een variatie
werk, waarvoor ik het thema had opge
geven en waaraan zes of zeven compo
nisten meewerkten. Het was een hele
een hele
Het ging voornamelijk om gedeelten
van een neusvleugel, van de linker
wenkbrauw en het linker ooglid, en een
gedeelte van de hoofddoek van Maria.
Met een mengsel van nieuw wit marmer
uit de groeven van Carrara en een
kunsthars werd een pasta gemaakt,
waarmee de mallen van de kopie wer
den gevuld. Zo kreeg men exact de
reprodukties, die later met een krachtige
lijm in de opengevallen plaatsen werden
aangebracht. „Je kunt het een beetje
vergelijken”, aldus de trotse professor
Cathryn, erg mooi en „ongrijpbaar”
gespeeld door Susannah York, schrijft
kindersprookjes. Maar ook als ze niet
schrijft blijft een vertellende stem
haar begeleiden, loopt haar koorts
achtige bezige fantasie al vooruit op
wat er straks op het papier zal wor
den gezet.
Haar vlucht in de fantasiewereld
van kinderen is niet zo verwonder
lijk. Cathryn is getrouwd met een
rijke, oppervlakkige Engelsman (de
film speelt in Ierland) die koel,
maar beheerst reageert o p scènes,
waaruit iedere leek de geestelijke la
biliteit van de kinderloze vrouw zou
kunnen af leiden. Zijn reactie op een
emotionele uitbarsting is een vakantie
en een afgelegen landhuis dat bij
haar allerlei herinneringen oproept,
o.a. aan enige voorafgaande minnaars
die zij op de meest onverwachte
ogenblikken in levenden lijve tegen
komt binnenshuis, die haar aanvallen
en trachten te verkrachten en die zij
letterlijk dood - hoewel natuurlijk
niet zichtbaar voor de buitenwereld
(een van hen is trouwens al drie jaar
dood) - met een jachtgeweer en een
mes. De schimmen uit het verleden
veranderen soms onverwacht in de
gedaante van haar echtgenoot, zodat
wensdromen en schuldgevoelens uit
de verschillende situaties kunnen
worden afgeleid.
De Piëta van Michelangelo voor en na
het herstel.
