THOMAS SASZ LEVERT KRITIEK OP PRETENTIEUZE PSYCHIATRIE BARGOENS BOEK BOMENBOEK ACTUEEL JOURNAALLEZER KIJKT NIET MEER OP PAPIER 1 5PIB Moderne composities bij Studenten Kamerorkest Landschap „verbouwd” voor Merijntje-Gijzenserie ‘in boeiend 1 Sius geesteszieken nieuwe b.v. Automobielbedrijf W. Los Zn. Maatschappij „maakt" F - IN BRABANT WORDT DE KLOK 70 JAAR TERUGGEDRAAID Dank zij vernuftig apparaat KIND IN DE KABEL ZATERDAG 6 JANUARI 1973 (Van onze RTV-redactie) Hoofdrollen Orgelfront M' 7 januari van 12.00 -18.00 uur We vieren de opening van ons nieuwe bedrijf - aan de Brink 24-26 - met een gastvrij „open huis”. U ziet er tevens alle belangrijke modellen van Mercedes-Benz en Audi. En ook een selectie uit het brede Merqedes-Benz bedrijfswagenassortiment KRITIEK OP DE OFFICIËLE psychiatrie is de laatste jaren een normaal verschijnsel geworden. Maar zelden publiceerde iemand woedender aanvallen op de psy chiatrische inrichtingen en hun artsen dan de Amerikaanse psy chiater van Hongaarse afkomst Thomas S. Szasz. Twee boeken van hem „De waan van de waan zin” en „Ideologie en waanzin” zijn door Ambo in het Nederlands uitgegeven. Szasz zit met zijn denkbeelden op dezelfde golfleng te als de Nederlandse psychiater Jan Foudraine in zijn „Wie is van hout?”. Het verschil is dat Fou draine de institutionele psychia trie met een ontleedmes behan delt, terwijl Szasz de voorkeur geeft aan een bijl. Dealer voor Mercedes-Benz personenwagens en bedrijfswagens en Audi personenwagens. U bent van harte welkom op: 5 januari van 15.00 - 22.00 uur vrijdag zaterdag 6 januari van 10.00 - 22.00 uur zondag Brink 24-26, Beverwijk, tel. 02510 - 2 7341 NIEUW-VOSSEMEER Lang zaam maar zeker wordt de klok aan het Benedensas in de gemeen te Nieuw-Vossemeer en op enkele andere plaatsen in het Westbra- bantse polderlandschap 70 jaar te ruggedraaid. Binnen afzienbare tijd begint regisseur Kees van ler- sel daar met de eerste buitenopna men voor de televisieserie rond de figuur van schrijver A. M. de Jong „Merijntje Gijzen”. 11 ft F HEIN DIK (Van onze rtv-redactie) H.R. ADVERT ENTIE DE KRITIEK van Szasz richt zich vooral op de medische pretenties van de psychiatrie, die volgens hem geen wezenlijke inhoud hebben. Bovendien wordt stigmatisering van de patiënten bevorderd, zo betoogt Szasz, door ze te beplakken met etiketten waarop ten onrechte gebruik wordt gemaakt van een aan de medische wetenschap ontleende terminologie. Szasz ziet dit etiketteren en uitstoten van mensen Van dit systeem wordt al in ongeveer 40 landen gebruik gemaakt. De NOS is bij de BBC te rade ge'gaan en heeft van de Britse ervaringen gebruik gemaakt. Joumaalh'oofdredacteur Simons: „Op de ze wijze brengen we een betere commu nicatie met de kijker tot stand. Overi gens zullen we de Autocue in het Jour naal zaterdagavond uitgebreid demon streren. jVoor de niet onbelangrijke groep minder goedhorenden zal dit nieu we systeem zeker een verbetering zijn.” De nieuwslezers hebben tevoren duch tig getraind. Fred Emmer: „Dat wil niet zeggen dat we nu geen gebruik meer maken van tekst op papier. Dat zou onecht zijn. Je kunt de kijker niet steeds blijven aankijken. Dat doe je ook niet als je met iemand praat. Maar op uitgeverij Erven Amsterdam een dat geen volkse weg gaat: „Bar- „Open huis” bij Los Zn naar het min of meer beschaafd Ne derlands zijn overgewaaid en daar zijn, maar veel In Zegge wordt in de r.k. kerk ge filmd. Daar heeft men ook een groot orgel nodig en aangezien er dat niet stond, moest het er gezet worden. Door deskundigen werd het voorpand van een orgel uit een kerk in Den Haag gehaald en dat staat nu in Zegge. Jan van Dorst, die het verhaal van Merijntje Gijzen op zijn duimpje kent, Zo zag de holle boom bij Kraantje Lek er voor de storm uit; in Kos mos Bomen Boek staat deze boom, een kurkiep, nog in volle glorie af- gebeeld. ALS JE NIET wéér met een asbak je of een stropdas kan aankomen, kun je altijd nog het boekje „Als er maar geen kind in de kabel komt” in deze geschenkenmaand geven. Zoals de titel aangeeft, gaat het om enige gezegden of spreekwoorden, die ko misch verhaspeld worden Otto Dlcke vereeuwigt dan zo’n verspreking in een vlotte tekening. De inleiding van Cees Buddingh’ moest het gevalletje op wat hoger plan brengen. Vergeefs Een fraai verzorgd flauwiteitje. Uit gever Ad Donker, Rotterdam. re-» boekenboeken boekenboekenl boekenboekenboeken boeken! boeken boeken boekenboeken! boekenboekenboekenhoekenl boekenboeken boekenboeken WIJ ONTVINGEN boekenboeken boekenboekenboekenboeken] boekenboekenboeken boeken! boekenboekenboekenboeken! boekenboekenboekenboeken! uit de samenleving naar de psychia trische inrichting als een manoeuvre, waarmee de maatschappij zich ont doet van mensen die lastig zijn of te kampen hebben met levensproblemen. Szasz wijst erop dat nu geaccep teerd gedrag, zoals bijvoorbeeld dat van homoseksuelen, vroeger werd ge kwalificeerd als geestesziek. De kwa lificatie „geestesziek” wijst er volgens Szasz veel meer op dat de samenle ving een aantal gedragingen niet ac cepteert dan dat er werkelijk sprake is van ziekte in de medische beteke nis van het woord. Szasz gelooft dat de maatschappij op deze wijze steeds nieuwe groepen „geesteszieken” cre- eert. Als voorbeeld hiervan analyseert hij de mode alle misdadigers het etiket „geestesziek” op te plakken. Op deze wijze ontwijkt de samenleving zich een oordeel te vormen over ethi sche en politieke aspecten van misda dig gedrag. Ondertussen wordt wel de samenleving optimaal beveiligd tegen mensen met deviant gedrag door hen op te sluiten in psychiatrische inrich tingen. modern tot zeer modern gecomponeerd zijn. De voorkeur van de studenten gaat kennelijk uit naar stukken die span nend zijn om te spelen, omdat er veel eigen initiatief aan te pas komt. Zij hou den er geen rekening mee, dat het in de meeste gevallen minder spannend is om er naar te luisteren, maar het is hun goed recht. Zij vinden het heerlijk om te grasduinen in partijen die allerlei verrassingen kunnen opleveren en die de ene keer beter uit de verf komen dan de andere. Er zijn natuurlijk ook stukken bij die nog in de grondverf zit ten en die misschien nooit afgeschilderd worden, zoals „Ludwig van” een com positie van Mauricio Kagel, bewerkt door Fred van der Kooy, die dit arran gement zelf ten doop hield.. Wij hoorden hierin een reeks Beethoven-citaten die meer of minder herkenbaar waren en die werden doorschoten met zeer bizar re klankeffecten. Het resultaat is mis schien het beste te vergelijken met de „Nachtwacht” die onder handen geno men is door Karei Appel. Voorts was er een „Winterschlacht- Suite” van Hanns Eisler, die volgens het prodgramma het dichtst bij het socialis tisch realisme staat, zoals dat vlak na de oorlog in de Sovjet-Unie geformuleerd werd. De dirigent Koos Terpstra legde er al zijn energie in, maar dat deze mu ziek bij draagt tot de opbouw van de so cialistische staat kan ik mij niet voor stellen. Daarbij werd de tekst vrij onbe holpen gedeclameerd. Wil een dergelijk stuk indruk maken, dan moet het voor dragen door een goede vakman geschie den. Dan was er nog een stuk „Impossi ble Future”, gecomponeerd door Koos Terpstra. Ik kan er niets anders van zeggen dan dat de titel juist gekozen is. Het Concertino voor clarinet van Lu ciano Berio, werd uitstekend gespeeld door Ben van Cranenburgh. Het is een vakkundig geschreven werk, dat wel de gelijk spannend is om naar te luisteren. Vooral het langzame deel maakte diepe indruk door de prachtige dialoog tussen de solo-viool en de clarinet. Ook het Scherzo van Charles Ives voor zes bla zers en slagwerk bleek een goede keuze te zijn. Het zit vol met originele ritmi sche vondsten en het is goed genoteerd. Overigens deden de oudjes Strawinsky en Schönberg het nog best. De „Drei Stücke” van laatstgenoemde zijn in 1910 geschreven zij zijn niet alleen verdien stelijk kort, m^ar zij passen nog uitste kend in deze tijd, hetgeen wel iets zegt over de innerlijke kracht die erin schuilt. Met de „Tango” van Strawinsky in 1940 gecomponeerd werd het concert besloten. Het is een aardig grapje, maar een grapje moet je nooit twee keer ver tellen en dat deden de studenten gister avond wel voor mij was de mop eraf. Over het algemeen genomen werd er goed gemusiceerd. Maar het is niet juist om zonder reden een lange pauze te houden en dan haastig te beginnen, omdat het al zo laat is. Muzikanten moeten niet zo lang en ver van hun instrumen ten weglopen, dat schaadt de concentra tie en de stemming. J. H. MOOLENIJZER HAARLEM Het Amsterdams Stu denten Kamerorkest, dat gisteravond in de kleine zaal van het Concertge bouw musiceerde, laat de programma- keuze voor een groot deel aan de or kestleden zelf over. Hierdoor ontstaat een samenstelling van werken van zeer uiteenlopend aard, die in hoofdzaak HILVERSUM. Nieuwslezer Fred Emmer zal de televisiekijker tijdens het Journaal van acht uur vanavond bijna voortdurend aankijken. Met ingang van die datum heeft het NOS-Journaal de beschikking over een zogenaamde Auto cue. Dat apparaat projecteert de teksten vlak voor de lens, waardoor de nieuws lezer zich niet langer van papier hoeft te bedienen. Wie de rollen van personen als Me rijntje, Blozekriekse enz. straks moeten gaan spelen, blijft voorlopig geheim. Zo wel regisseur Kees van lersel als de VARA zwijgen daarover in alle talen. Volgens de heer A. van Overveld, gemeente-secretaris van Nieuw-Vosse meer, heeft het vinden van geschikte personen wel veel moeite gekost. „Men heeft er zelfs een ogenblik aan gedacht om de hoofdpersoon uit België te halen. Men schijnt het echter nu toch voor elkaar gekregen te hebben”, zo zegt de heer Van Overveld, die ook wel een verklaring heeft voor al die geheimzin nigheid. „Kees van lersel wil erg voor zichtig zijn. Zo’n jongetje dat Merijntje moet gaan spelen, komt ineens midden in de belangstelling. Psychologisch kan dat voor het betrokken kind wel eens fataal zijn”. is eigenlijk al feen paar jaar met de serie bezig. Omdat hij een verwoed amateur- fotograaf is, werd regisseur Kees van lersel, die al enige tijd door de streek zwierf op zoek naar leuke plekjes, door de gemeente naar hem verwezen. Op diens verzoek maakte Jan van Dorst voor de regisseur een paar honderd fo to’s van leuke plaatsen. Kees van lersel was enthousiast en vroeg de amateur- fotograaf hem naar die plaatsen te „gid sen”. Toen Kees van lersel ook nog bleek dat hij timmerman-aannemer van beroep was, was de zaak voor wat betreft de decorbouw zo beklonken. Van de VARA kreeg Jan van Dorst een contract van een maand, dat inmiddels is verlengd. de dieventaal noemen. Ik moet zeg gen, dat ik niet tot het bargoense gilde behoor en dat ik deze sectari- sche taal niet beheers. Natuurlijk kent iedereen wel wat van de uit drukkingen, die vanuit de penose IN ONS MILIEU zijn de bomen een belangrijke plaats gaan innemen. Maakte men zich vroeger niet zo druk over een boom meer of minder, nu komen bewoners van een straat in opstand als het groen moet wijken voor parkeerhavens. Met moderne middelen als infra-roodfotografie worden ziekten in bomen opgespoord. Boomheelkunde is een bekend begrip geworden en als een storm Neerlands beroemdste boom velt, de holle boom bij Kraantje Lek in O verveen, wordt een actiegroep tot behoud en herstel van deze oude kurkiep opgericht. De boom speelt een belangrijke rol in het milieu en de leefbaarheid van dat milieu. Steeds meer mensen gaan dat beseffen. Voor deze milieubewuste groep van onze samenleving is een interessant en actueel boek uit: het Bomenboek van Th. H. Klinkspoor, waarvan bij uitgeverij Kosmos nu de tweede druk is verschenen. Op overzichtelijke wij ze en rijk geïllustreerd behandelt het boek de naald- en loofbomen in de Lage Landen. De vijfhonderd foto’s, waarvan en kele in kleur, tonen 145 boomsoorten maken het boek tot een gids in bomenland. Het i s van de schrijver een goede gedachte geweest in deze tweede druk bij vele van 500 foto’s te vertellen, waar de foto is gemaakt. „Kosmos Bomen Boek” is een uitste kend verzorgde uitgave. zelfs ook geworteld blijft toch duister. Er is nu bij de Thomas Rap in boekje verschenen, uitdrukking uit de goens woordenboek” ondertitel „Klei ne woordenschat van de volkstaal”. Ik moet zeggen, dat ik in tijden rriet meer een zo kostelijk boekje onder ogen heb gehad. Wat je bij geen enkel woordenboek verwacht, gebeurt hier: je gaat het van a tot z lezen. Dat wil dan zeggen: van Aambeeld („gezicht, voorbeeld: Hij gaf ’m muim op zijn aambeeld”) tot en met zijkrid- der (zie pisvrijer). Drs. Enno Endt heeft er samen met Lieneke Frerichs en de „Field- workers” Dick de Veer, Inez van Eyk en Peter Verstegen jaren over ge daan om dit geinige (van gein-plezier, afgeleid van het hebreeuwse cheen, gunst) maar ook taalkundig interes sante boekje samen te stellen. Er zal zeker lood aan deze uitgave zitten, om binnen het termveld te spreken, want om te beginnen zal half-Am- sterdam zijn volkstaal (het meest komt uit de hoofdstad) nu wel eens gedrukt willen zien, maar Amsterdam niet alleen. Je krijgt door dit boek een heel andere kijk op taal. En je blijft zeggen: ik wist niet dat dat ook nog dat betekende. Kijk maar eens in het „Bargoens woordenboek” wat stratemakersstoeltje óók kan beteke nen. W.v.L. had regisseur Kees van lersel er een silo van willen laten maken, maar die zou te veel wind vangen. „De meeste spullen die we gebruiken, zoals hout, ramen, kozijnen en deuren hebben we bij slopers in de streek gehaald Ramen en kozijnen die jiaren in het gras hadden gelegen, waren daarvoor het beste Dat kostte nooit zoveel geld. Merkwaardig was wel, dat zodra de mensen wisten dat we het nodig hadden voor televisie-opnamen, de prijs omhoog schoot” aldus Jan van Dorst. Heel moei lijk was het volgens hem om aan oude geteerde planken te komen. Menserf die dit materiaal nog kwijt willen zijn bij hem hartelijk welkom. Er wordt trouwens niet alleen aan het Benedensas gefilmd. Ook op de boerderij van de familie Moors in Nieuw-Vosse meer worden opnamen gemaakt. Daar heeft men een hoekje gevonden waaraan niets veranderd behoefde te worden. Langs de Vlietdijk heeft men een paar onbewoonde woningen gevonden waar beelden worden geschoten, terwijl ook aan het Boven sas bij Steenbergen wordt gefilmd. Hier komt een fabriek te staan. De schets hiervoor heeft Jan van Dorst al in huis. DE BOEKERIJ-BAARN. Herman Wouk, die zijn beroemd heid hoofdzakelijk te danken heeft aan zijn bekende boek: „Muiterij op de Caine,” heeft weer een nieuwe roman geschreven, die nu, vertaald door Joke Westerweel-Ybema, ook op de Nederlandse boekenmarkt is ver schenen onder de titel: „Wereld brand Een bewogen verhaal over het drama van het leven in oorlogs tijd. Twee Amerikaanse families, waarvan de één het gezin is van een beroepsmilitair en de andere dat van een joodse uitgewezen schrijver, die weer in contact komen met het gezin van een Engelse oorlogscorrespon dent vormen met elkaar de hoofd personen. Daaromheen spelen de ge beurtenissen en de oorlogshandelin gen uit de Tweede Wereldoorlog zich af in de periode van 1939, na de ontwikkelingen in het Hitler-Duits- land, tot eind 1941. het moment van de Amerikaanse deelname aan de oorlog Vier belangrijke gebeurtenis sen staan centraal: Het beleg van Warschau de slag om Engeland de mars naar Moskou en de aanval op Pearl Harbor. deze manier kan de regisseur eventuele opmerkingen ook kenbaar maken zonder dat de kijker daar erg in heeft. Het hoeft alleen maar tussen de tekst voor de camera gevoegd te worden. Anders moest hij altijd opbellen als bijvoorbeeld een bepaald onderwerp vervalt. De Au tocue is een apparaat dat bestaat uit een tv-camera, een papierband met daarop de tekst en een soort periscoop, die voor de camera is bevestigd en die zich op de nieuwslezer richt.” „Een assistente beweegt de tekst lang zaam onder de Autocue-camera door. Via een gesloten circuit verschijnt die tekst op een monitor, die haaks voor de tv-camera is geplaatst. Een glasplaat voor de lens, die dankzij de positie van 45 graden de tekst op de monitor weer spiegelt, toont de getikte regels aan de lezer. Die weerkaatsing van de geprojec teerde. regels voor de lens is zo geraffi neerd en vernuftig, diat de tv-camera ze niet kan registreren. De lens ziet de tekst niet en de nieuwslezer de lens niet.” De NOS heeft twee van deze appara ten aangeschaft. Eén daarvan staat voortdurend ter beschikking van het Journaal, de andere is opgesteld in de studio, van waar uit de actualiteitenru brieken hun uitzendingen verzorgen. „DE BOLLEBOF heeft hem aan drie kerstbomen geholpen, ”zei de man, een keiltje achterover gooiend. „Zo is hij voor twee jennen opgegaan?” riep een figuur aan de andere kant van de toog. „Wat zal-ie-er de groep in heb ben. Kan-ie niet meer kienen voorlo pig.” „Wat? „Kan-ie niet meer aan de bef gaan. Nou duidelijk?” Gerrit, die zijn eigfen van binnen had bekeken, schrok op, „Krijg de beris. Kan-ie zijn hoogteroer op non- actief stellen”. Er werd wat gekonke- lefoesd. „Zou er gekoekeld zijn? Wat voor kliemert zou ’m dat geflikt heb ben?” Nou kan-ie in ieder geval voorlopig geen klokkie aan zijn kont krijgen”, riep Gerrit. Er kwam een kedraaister binnen. Buiten speelde een kast. „Een kaptein graag”, riep het mens. „Dat is een karonje”, bromde Gerrit obstinaat. En tegen de baas: „Geef mij maar een kaptein- luitenant. En heb je karton in huis?”. „Kassian” was het antwoord, „jij met je kapsones, kaneelduiker”. De deur ging open: „Harrie de la kaderrie, daar hei-je Jan”. „Zo, ben ik hier weer bij de jongens van de gouden ploeg? Wat moet die gondel hier. Ze heeft anders wel een duive- plat. Die zal wel duikboten binnenha len. Maar zonder dollen: Heeft Fritsie een dof slag gemaakt? Tja, en als je dan doorkotst. Had-ie maar niet zo veel moeten buizen. Zijn wijf zit nou in de merode. Eén recht op en neer, graag. Hé poepelepee, zit daar een peper-err-zout-stelletje?” „Sorry, jon gens, ik moet effe naar het vlees kijken”. Degene, die bovenstaand verhaal juist kan vertalen (en denk niet te vlug dat u de juiste betekenis van woorden err uitdrukkingen kent), mag zich een ingewijde in het bargoens, Zij, die geregeld de omgeving van Vossemeer bezoeken, zal het wel zijn opgevallen dat er verschillende dingen zijn omgetoverd of weggemoffeld. Jan van Dorst uit Nieuw-Vossemeer, tim- merman-aannemer van beroep, is door de VARA, die de serie gaat uitzenden, aangetrokken om diverse decors en ver anderingen aan te brengen. Het meeste werk heeft hij gehad met »en bunker die erg in de weg stond, omdat er in de tijd dat het verhaal speelt van dergelijke bouwsels (nog) geen sprake was. Het betonnen geval werd helemaal betimmerd met oude planken en stelt nu een houten schuur voor. Aan een van de huizen was pas een nieuwe keuken gezet. Jan van Dorst heeft die keuken nu met houten planken „bekleed” zodat er van de nieuwe ste nen niets meer te zien is. Van een olievat bij een andere woning werd een kippenhok gemaakt. De grote motoren bij de sluizen werden betimmerd, terwijl de moderne lantaarnpalen een polyester- jasje krijgen. Op de lagere technische school in Steenbergen zijn de leerlingen bezig armaturen te maken die er boven op gemonteerd worden zodat het geheel een namaak antieke lamp wordt. Ter plaatse stonden ook nogal wat coniferen en omdat Merijntje die niet gekend heeft, zijn ze tot op enkele centimeters afgezaagd. Ze worden straks opgevuld met zand en er wordt dan een moestuin van gemaakt. De ramen van de huizen worden onderverdeeld in klei ne ruitjes door er wat op te plakken. TV-antennes moeten verdwijnen, terwijl de brug en de sluizen een ander kleurtje krijgen. Er staat ook nog een kraan die moet worden afgebroken. Aanvankelijk „DE WAAN van de waanzin” heeft als ondertitel: „De psychiatrie als voortzetting van de inquisitie.” Vol gens Szasz is er nauwelijks verschil tussen de heksenjachten uit de mid deleeuwen en het opsluiten van men sen tegen hun wil in psychiatrische inrichtingen. Zowel de inquisiteur als de institutionele psychiater houden zich bezig met het verwijderen van afwijkenden uit de samenleving, zegt Szasz. Het enige verschil is dat de inquisiteur zich bedient van een aan de religie ontleende terminologie, ter wijl de psychiater gebruikmaakt van de medische wetenschap. De overeen komst is volgens Szasz dat beiden inquisiteur en psychiater de zon debokken van de samenleving opspo ren en uitstoten. „Zoals de middel eeuwen hun ideale typen van goed en kwaad hadden, zo hebben wij de onze. Zij hadden de ridder te paard en de zwarte heks. Wij hebben de dokter in de witte jas en de gevaarlijke psychoticus. Zij hadden de nobele Lancelot; wij hebben de dokter van het damesblad.” In „Ideologie en waanzin” zet Szasz zijn denkbeelden over de psychiatrie uiteen in een serie essays. Hij verdui delijkt zijn standpunt dat de psychia ter vaak opvolger is van de priester: „In de Eeuw van het Geloof was de ideologie christelijk, de techniek kle rikaal en de specialist een priester, terwijl in de Eeuw van de Waanzin de ideologie medisch is, de techniek klinisch en de specialist een psychia ter”. I i i

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1973 | | pagina 7