Sovjetspion in
bezet Europa
ARMAN EN ILVA
PANDA
FERDINANDS BELEVENISSEN
Twee jonge toneelgroepen
in bestaan bedreigd
11
Polle,
Pelle
en
Pingo
en de
meester*
ruitenier
RADIO EN TELEVISIE
„Proloog” van buitenaf; Nieuwe Komedie van binnenuit
WOENSDAG 17 JANUARI 1973
suuuiimui
TV VANAVOND
Dictatoriaal
TV WOENSDAG
RADIO DONDERDAG
TV DONDERDAG
ZEEPAARDJE KUMMEM RIJDEN?.1.'
WT, LOTJE LAAT
EEN5 ZIEN WAT
JE KAN! j--
0
Kritisch
censuur”. Van de kant van het onder
wijs en de kunstzinnige vorming wijzen
de deskundigen, die achter Proloog
staan, op de vernieuwingen in deze krin
gen en stellen: „Wil het toneel met het
onderwijs en het vormingswerk zijn pe
dagogische functie vervullen, dan zal het
een onmiddellijke band moeten leggen
met de leefsituatie van de jongeren zelf.
Pas dan zal het een middel zijn om
nieuwe ervaringen op te doen, doordat
het informeert en alternatieve oplossin
gen zichtbaar maakt”. Van de toneel
kundige kant tekent men aan: „Kunst is
er niet om mensen voor kunst te inte
resseren. Kunst interesseert mensen voor
hun eigen bestaan”.
o aflk
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG Twee Nederlandse toneelgroepen, die vooral voor jon
geren werken, verkeren in moeilijkheden, zij het om uiteenlopende rede-
nen. De toneelwerkgroep Proloog (vormingswerk in Noord-Brabant)
wordt omwille van zijn maatschappijkritische standpunt van buitenaf be
dreigd door christelijke en liberale politici uit stad en streek. De Nieuwe
Komedie (vormingswerk in Den Haag en Rotterdam, alsook repertoire-
toneel her en der in het land) wordt van binnen uitgehold door een con-
flict tussen het merendeel der spelers en een der artistieke leiders.
HÉ, POLLE, GA JE MET DIE DUIKBRIL
NEEM, VANDAAG IS ER
TOCH GEEN ZWEMWEDSTRIJD^) V
te*
11
c
21.30
en
10.45
23.15
- en
4113 v
ZOU
en
20.50
21.30
22.05
22.50
22.55
21.10
21.40
22.25
22.35
17.00
18.45
18.55
19.05
20.00
20.20
20.30
18.45
18.55
19.05
19.50
20.00
20.21
18.45
18.55
19.05
19.30
20.00
20.20
20.45
21.20
21.55
22.00
18.45
18.55
19.05
20.00
20.20
21.55
22.20
22.30
22.45
4
BIJ DE NIEUWE KOMEDIE is concreet
iets anders aan de gang, hoewel de
moeilijkheden ook daar alles te maken
hebben met het groeiende maatschappe
lijke bewustzijn onder de jonge genera
ties toneelspelers. Het conflict is hier
toegespitst op het functioneren van de
toneelspeler binnen het gezelschap. De
meeste spelers vinden dat artistiek leider
Erik Plooijer in zijn manier van werken
te weinig beroep doet op de inzet van de
volledige persoonlijkheid van de spelers.
Hem wordt een dictatoriale manier van
regisseren verweten, die de spelers niet
meer slikken. Bij andere regisseurs, zo
als de andere artistieke leider Cor Ste
delinck en Lodewijk de Boer, hebben de
spelers een andere aanpak leren kennen
die op een ingrijpende manier hun inzet
en verantwoordelijkheid voor het thea-
termaken heeft veranderd en gestimu
leerd.
„Maar wees voorzichtig. Hij is een
krachtpatser. Met één klap sloeg hij
me tegen de vlakte!" Op die waar
schuwing besloot de politie om tak-
tiek 12-a te volgen, en zich als één
agent op Panda te werken Maar dat
bleek niet zo makkelijk te zijn.
Want hoe de wetsdienaren ook
16. Agent Knettermolen herstelde
zich snel van zijn botsing tegen de
onzichtbare ruit die Panda had ge
maakt. Hij trok zijn fluitje en be
gon daar driftig op te blazen. Dut
geluid trok al spoedig een kleine
politiemacht aan. „Grijp hem!” riep
Knettermolen tot zijn naderende
collega’s, terwijl hij op Panda wees.
Papegaai en de Fluitertjes, die de jeugd
ongetwijfeld een vrolijk uurtje zullen
bezorgen.
Nederland II
NOS: (K) Ti-ta-tovenaar.
(K) Journaal.
NCRV: (K) Eddy Ready Go.
(K) Meeleven?
NOS: (K) Journaal.
NCRV: (K) Filmportret Betsy
Dornay-Culp.
(K) Hier en Nu.
(K) Huisconcert.
IKOR-KRO-RKK: Kenmerk.
NOS: (K) Journaal.
TELE AC: (K) Hoe word ik de
computer de baas? (les 18).
Vanmiddag is er een nieuw kinderpro
gramma op de beeldbuis, „Froets”, een
schepping van Lex Overeijder, hier op
de foto. Hij schreef het verhaal en
ontwierp ook de poppen. Het aardige is,
dat de poppen „bediend” worden door
spelers die geheel in het blauw zijn
gekleed, tegen een blauwe achtergrond.
De spelers vallen dan als het ware weg
tegen die achtergrond, worden onzicht
baar, waardoor de poppen meer dan
anders een eigen leven gaan leiden. De
afgebeelde pop is „Zwam”, die een heks
voorstelt.
Nederland II
NOS: (K) Ti-ta-tovenaar.
(K) Journaal.
KRO: (K) Daktari TV-film.
NOS: (K) Journaal.
KRO: (K) Filmportret Liesbeth
List.
Interview.
(K) Spel Harold Pinter.
NOS: Den Haag vandaag.
(K) Journaal.
Volgende maand komt de politieke
Nederland I
(K) Kinderprogr.
NOS: (K) Ti-ta-tovenaar.
(K) Journaal.
(K) Van Gewest tot Gewest
(K) Journaal.
Pol. Partijen: WD.
NOS: (K) Die rote Kapelle (film-
serie: 1).
(K) E 73: Eur. ontwikkelingen en
Ned. belangen.
Studio Sport.
Den Haag vandaag.
Socutera.
(K) Journaal.
HILVERSUM 2
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
woord. 7.08 (S) Preludium. 7.30 Nws. 7.41
Hier en nu. 7.55 Progr. overz. 8.00 Te
Deum Laudamus. 8.24 Op de man af.
8.30 Mod. muz. 10.00 Schoolradio. 10.30
Nederland I
en 14.00 NOS-NOT (ged. K)
Schooltelevisie.
NOS: (K) Ti-ta-tovenaar.
(K) Journaal.
E.O.: (K) Kinderkrant.
(K) Land Inzicht.
NOS: (K) Journaal.
E.O.: Nader Bekeken.
Koorzang.
Metterdaad.
Tenslotte.
VPRO: (K) Het gat van Neder
land.
NOS: (K) Journaal.
HILVERSUM 1
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn.
7.20 (S) Dag met een gaatje. 8.00 Nws.
8.11 Radiojourn. 8.50 Morgenwijding. 9.00
Toppers van toen 9.35 Waterst. 9.40
Schoolradio. 10.00 (S) Voor kleuters.
10.10 Arbeidsvitaminen. 11.00 Nws. 11.03
Radiojournaal. 11.30 (S) Rondom twaalf.
11.55 Beursber. 12.30 Modem platteland.
12.35 (S) Sportrevue. 13.00 Nws. 13.11 Ra
diojourn. 13.21 (S) Zweeds Studenten
koor. 14.00 De Notedop. 15.00 (S) Voor
zieken. 16.00 Nws. 16.03 Radiojourn. 16.05
(S) Aspecten: Kunstrubriek. 17.00 (S) Mo
biel. 17.55 Meded. 18.00 Nws. 18.11 Radio-
joum. Pol. Partijen. 18.20 P.v.d.A. IKOR:
18.30 (K). NCRV: 1900 Zonder vijf en en
zessen. 19.20 De kerk vandaag. 19.30
Beter samen. 19.55 Kunst- en vliegwerk.
20.00 (S) Gewijde muziek. 20.30 (S) De
laars op de nek (serie). 21.00 (S) Regio-
Rechtstr. 22.20 Avondoverdenking. 22.30
Nws. 22.40 Hier en Nu. 22.50 Wereldpa-
norama. 23.00 Stigmatisering (lezing).
23.20 (S) Promenade Orkest 23.55 Nws.
In het programma Eddy Ready Go
van vanavond ontvangt de Haarlemse
popzanger Alexander Curly uit handen
van presentator Eddie Becker een gou
den plaat voor „1’11 Never Drink Again”,
dat intussen al in twintig landen is
uitgebracht. De gouden plaat wordt uit
gereikt voor een verkoop van 100.000
exemplaren.
In het programma brengt Alexander,
begeleid door zijn pas geformeerde bege
leidingsgroep Alexander Curly’s Flying
Circus, zijn nieuwe single „Samuel’s Ad
vice” ten gehore.
discussie over Proloog pas goed op gang,
als een memorandum zal verschijnen
van de subsidiëntencommissie voor Pro
loog (vertegenwoordigers van CRM, pro
vincie en genoemde steden). Het memo
randum zal besproken worden in de
staten, de gemeenteraden en hun advies
organen. De actieleiders verwachten
niet, dat de politici nog langer argumen
ten zullen gebruiken die als het akelig
klinkende „politieke censuur” kunnen
worden uitgelegd. Men verwacht dat als
„dekmantel voor de politieke aanval”
argumenten als bezuiniging en efficiency
zullen worden gebruikt. Daarbij zullen
ze wellicht aansturen op een fusie van
Proloog met de toneelgroep Globe, een
gezelschap waarvan de werkwijze lijn
recht tegengesteld is met die van Pro
loog.
PROLOOG STELT ZICH tot doel het
maatschappelijk bewustzijn van de meer
dan 100.000 scholieren en werkende jon
geren tussen 10 en 19 jaar, die het jaar-
lijks bereikt, te ontwikkelen. Het middel
Is toneel. De groep brengt per seizoen
zes a zeven projecten in ruim 300 voor
stellingen. Men kiest zelf voor eklk pro-
jekt een thema (milieuvervuiling, wo
ningnood. opvoeding, autoriteit, geschie
denis, kortom alles wat met het dage
lijks leven te maken heeft) en werkt dat
uit in ongeveer tien weken.
De eerste helft wordt besteed aan
onderzoek en informatie over het onder
werp, er wordt gepraat met jongeren en
het basisidee wordt uitgewerkt. Vervol
gens wordt de tekst geschreven, ingestu
deerd en een theatrale vormgeving vast
gelegd. Het thema wordt vastgesteld
door de hele groep en uitgewerkt en
gespeeld door zo’n zeven, acht mensen.
Vervolgens worden voorstellingen gege
ven, al dan niet deel uitmakend van een
project op scholen of vormingsinstituten.
De spelers verdedigen het verkondigde
standpunt na afloop in discussie met het
publiek.
Het ligt voor de hand, gezien de keuze
van de onderwerpen en de werkwijze,
dat Proloog zich wat men noemt maat
schappijkritisch opstelt. „De werkwijze
maakt van de creativiteit een instru
ment”, zo zegt Proloog, „legt banden en
verbreekt andere, analyseert, onthult,
de-mystificeert en iedereen mag er bij
zijn en er aan mee doen”.
Dat gaat de christelijke gemeente-
raadsfractie (C.C.P.) in Eindhoven te ver.
Proloog vindt men marxistisch en de
discussies, die de groep leidt, „eenzijdig
en demagogisch". Het gevolg is, dat de
meerderheid van de raad de subsidie
voor Proloog (f 168.000) op de gemeen
tebegroting handhaafde maar de naam
Proloog verving door het vage begrip
„educatief toneel”.
Het was vooral de V.V.D.-fractie die
de aanval in Provinciale Staten van
Noord-Brabant opende. Ze vindt Proloog
„ondermijnend voor de democratie”. De
mogelijkheid bestaat dat besluiten als in
Eindhoven ook zullen vallen in de ge
meenteraden van Breda, Den Bosch en
Tilburg. Genoemde steden, de provin
cie en CRM subsidiëren Proloog.
Onmiddelijk na het besluit in Eindho
ven is een protstactie op gang gekomen.
Vormingsleiders, pedagogen, individuele
toneelspelers, toneelgezelschappen, re
gisseurs en andere autoriteiten op to
neel- en vormingsgebied zijn in actie
gekomen.' Zelden of nooit heeft een
bedreigd cultureel instituut zo’n felle
adhesie gekregen als Proloog.
Ze vinden dat het besluit in de Eind-
hovense raad „sterke associaties oproept
met bestuurlijke willekeur en politieke
Het conflict heerst al geruime tijd.
Aan het begin van dit seizoen zag Plooi
en van af gedurende één jaar te
regisseren. Maar toen Stedelinck in sep
tember langdurig ziek werd en geen
„Midzomernachtdroom” kon ensceneren,
kon hij de afspraak niet nakomen. Er
werd een ander stuk („Cancer” van
Michaël Weller) gekozen, omdat in fe
bruari in ieder geval een nieuwe premiè
re moest worden uitgebracht. Plooijer
zou naar een nieuwe regisseur uitzien.
Hij zou toen om allerlei drogredenen
verschillende gegadigden hebben afge
zegd, zodat hij zelf kon regisseren. Vol
gens de lezing van het bestuur /ouden
de aangezochte regisseurs (negen!) niet
in de gewenste periode beschikbaar zijn.
De groep legde zich tenslotte bij Plooijer
neer, zij 1 het met grote tegenzin en
volgens sommigen onder dwang.
Intussen was het bestuur met het
voorstel gekomen, dat Plooijer met in
gang van het seizoen ’73-’74 de leiding
zou krijgen van het vormingswerk van
de Nieuwe Komedie, dat met name in
Rotterdam uitgebreid zou worden. Cor
Stedelinck zou dan de artistieke leiding
houden voor het repertoirewerk. Dit
voorstel is uitvoerig in het gezelschap
besproken, maar weinig spelers voelden
er voor. Het bestuur houdt het staande,
ook nu een groot aantal van de negen
tien spelers zou willen vertrekken.
Het conflict barstte vorige week goed
los, toen de dramaturg Rob Scholten
van het gezeldschap een brief naar de
kranten stuurde waarin het standpunt
van de anti-Plooijer-groep werd uiteen
gezet. De brief was medeondertekend
door een aantal andere spelers. Scholten
is intussen ontslagen op grond van de
clausule dat men geen interne conflicten
naar buiten mag brengen.
Nederland 1: De NOS maakt vana
vond een start met de zevendelige Duit
se serie Die Rote Kapelle. In gedramati
seerde vorm wordt in deze reeks de
geschiedenis gereconstrueerd van het on
der de naam Die Rote Kapelle werkende
Russische spionagenet, dat in de Tweede
Wereldoorlog vooral in België, Duitsland
en Frankrijk van zich liet spreken. Lei
der van deze grootste communistische
spionage-organisatie was Leopold Trep-
per, die de Duitse machthebbers heeft
weten te misleiden. De naam Die Rote
Kapelle slaat op het gebruik door de
organisatie van zenders, die piano’s ge
noemd werden en op het feit, dat de
hoogste baas, Trepper, werd aangeduid
als dirigent. In het eerste deel van deze
serie wordt de opbouw van het spiona
genet belicht.
In het hedendaagse Europa speelt de
hierna volgende rubriek E73. Met de
officiële toetreding van Groot Brittannië
nog kort geleden tot de EEG, ligt het
voor de hand, dat dit feit werd aange
grepen als onderwerp voor het program
ma, dat om half tien op de buis komt.
Resteren nog Studio Sport, Den Haag
vandaag en een filmpje over leprabe
strijding van de Stichting Socutera. Tus
sen zeven en acht uur is Van gewest tot
gewest er met reportages uit de regio,
terwijl de politieke zendtijd na het jour
naal wordt gevuld door de WD. De
NCRV verzorgt het kinderprogramma
om vijf uur. In de Kijkkast bevinden
zich o.a. het olifantje Barbar, Isidoor de
Nederland 2: De NCRV zoekt het
vanavond in de muziek. Tussen zeven en
acht uur voor de popliefhebbers het
programma Eddy Ready Go, na het
journaal een korte documentaire over de
pianiste Betsy Dornay-Culp en om half
tien een huisconcert met Theo Olof. Om
met het laatste te beginnen: In Huiscon
cert presenteert Olof door de kijkers
gekozen kamermuziek. Twee klassieke
werken staan de kijkers te wachten,
namelijk het Strijkwartet nr. 3 van
Bartók, uitgevoerd door het Haydn
Strijkwartet en Andante con Variazio-
ne uit Septet in Es gr.t. opus 20 van
Beethoven, uitgevoerd door het Gelders
Kamermuziek Ensemble.
Vooraf aan dit Huisconcert gaat de
actualiteitenrubriek Hier en nu, die op
zijn beurt weer voorafgegaan wordt
door het programma over Betsy Dornay-
Culp. Deze pianiste wordt vrijdag 90
jaar. Ze is met haar leeftijd de oudste
optredende pianiste in Nederland.
Disc-jockey Eddy Becker heeft weer
heel wat artiesten in zijn programma
Eddy Ready Go gestopt. Aan de parade
van blijvertjes, toppers en tips werken
namelijk mee Tee-Sefc Livin’ Blues,
John Russell, Don Rosenbaum
Alexander Curley’s Flying Circus.
IKOR begint om tien uur aan zijn
zendtijd. In Kenmerk wordt informatie
gegeven over kerk en samenleving.
Plooijer wordt op het ogenblik ge
steund door zakelijk leider Greidanus en
het bestuur. De heer Greidanus zei ons
dat van vijf spelers al bekend was, dat ze
„om persoonlijke redenen” weg zouden
gaan. Beide partijen geven verschillende
aantallen op. Volgens één der vertrek-
den zouden er zestien spelers weggaan,
van wie dertien al zeker zijn van werk
elders. Er zouden dan drie spelers over
blijven: Dore Smit, Kathy Gosschalk en
Ed Bollmann. Maar volgens de directie
blijven ook Johan Sirag, evenals Ellen
Röhrman en Jennifer Willems. (De laat
ste is dan sinds zeer kort weer in dienst
bij de Nieuwe Komedie; ze verscheen dit
seizoen in een vrije produktie. red.). In
ieder geval gaan weg: Rein Edzard (A-
merika), Ad Fernhout (Shaffytheater).
Polio Hamburger (Centrum), Henk Votel
(Lodewijk de Boer), Willem Wagter
(Theater), Paula Petri, Roelant Radier
(beiden naar Lodewijk de Boer), Tatiana-
Radier, Ineke Roosen en Robert Prager.
Cor Stedelinck gaat ook weg; hij zou in
gesprek zijn met Josephine van Gasteren
en Ton Lutz. De Nieuwe Komedie haast
zich nu nieuwe mensen aan te trekken.
Voorzitter H. Isaac van het bestuur
meent dat men in dit conflict niet uit
het oog mag verliezen, dat de voornaam
ste subsidiegever, het ministerie van
CRM, bij de subsidievoorwaarden de na
druk heeft gelegd op het belang van het
vormingswerk. Die voorwaarde is in zo
verre verzacht dat toch avondvullende
voorstellingen konden worden uitge
bracht omdat ze voor jong publiek be
stemd zijn.
De voorzitter meent dat het vormings
werk niet de grootste aantrekkings
kracht op de acteurs heeft en wekt de
indruk dat daarin de oorzaak van het
conflict is gelegen. Maar volgens een der
spelers is dat niet het geval. Deze wijst
op een voorstelling als „Hee joh, doe
niet zo gek, joh” waarbij uitstekend
onder regisseur Peter van der Hurk is
gewerkt.
Op onze vraag of het bestuur zal
overwegen Plooijer te vragen heen te
gaan, antwoordde de heer Isaac dat dit
voorlopig niet het geval zal zijn. Hij
vond een vergadering met het hele ge
zelschap om de zaak uit te praten niet
zinvol, omdat er over het genoemde
voorstel al uitvoerig is gesproken. Over
de toekomstige kwantitatieve verhouding
tussen het vormingswerk en het reper
toire van de Nieuwe Komedie kon hij
geen mededeling doen, omdat volgens
hem veel afhangt van hetgeen men in
Rotterdam aan het vormingswerk wil
doen.
Intussen hebben de administratieve en
technische leden van de Nieuwe Kome
die en ook enige spelers een brief onder
tekend waarin staat dat ze met verba
zing en verontwaardiging” hebben ken
nis genomen van de brief van dramaturg
Scholten en ontkennen dat bij de repeti
ties van „Kanker” laaiende ruzies zou
den zijn.
duwden, iets onzichtbaars hield hen
tegen. Panda wachtte niet tot het
glas misschien zou breken. Hij
draaide zich om en draafde het
kantoorpand binnen. „Meneer Goe-
demoed!” riep hij daarbij, „hier zijn
een paar agenten, die u dringend
willen spreken, geloof ik!”
Nws. 10.33 (S) Podium voor de vrouw.
11.05 (S) Voor zieken. 11.40 Luisteren
naar dieren (III) poëzie. 11.55 Mededel.
12.00 Volksmuziek. 12.15 (S) NCRV-kin-
derkoor. 12.26 Mededel. t.b.v. land- en
tuinbouw. 12.30 Nws. 12.41 Hier en nu.
12.50 Pauzedienst. 13.10 (S) Lichte koor
zang. 13.20 Licht ensemble. 13.45 (S)
Orkesten parade. 14.05 Schoolradio. 14.25
(S) In kleine bezztting: A. Cello en
piano. B. Pianorecital. 15.15 De bijbel
maakt nieuwsgierig. 15.30 Nws. 15.33 (S)
Studio 6 magazine. 16.30 Hier en nu.
16.32 (S) Regio-Rechtstreeks (I). 17.30
Nws. 17.32 Hier en nu. 17.57 (NOS) 35e
Hoogoven Schaaktoernooi. 18.00 (S) Mu
ziek in vrije tijd. 18.30 Nws. 18.41 (S)
Leger des Heilsmuz. 18.54 Boekbespre
king. AVRO: 19.00 (S) O: jongeren. 19.30
Trefpunt. NOS: 19.50 Den Haag vandaag.
AVRO: 20.00 Nws. 20.05 Radiojourn.
20.10 (S) Klass, muz. 21.30 (S) Oorlog en
Vrede (serie). 22.24 (S) Muziek zonder
podium. 22.55 (S) Dichter bij de muz.
23.20 (S) Essay over kunst. 23.50 Radio
journ. 23.55 Nws.
HILVERSUM 3
TROS: 7.00 Nws. 7.02 Hugo van Gel-
deren Show. 8.00 Nws. KRO: 9.00 Nws.
9.03 Discjockeyshow. 10.00 en 11.00 Nws.
12.00 Nws. 12.03 Van twaalf tot twee.
13.00 Nws. 13.03 Raden maar14.00
Nws. 14.03 Discjockeyshow. 15.00 Nws.
NOS: 16.00 Nws. 16.03 Daverende dertig.
17.00 Nws. 18.00 Nws. 18.02 Joost de
Draayer Show. TROS: 19.00 Nws. 19.02
U spreekt met Piet. 20.00 Nws 20.02
Poster. 21.00 Nws. 21.02 Apollo XXI
(serie) 21.30 Kabaretteketet. 22.00 Nws.
22.02 Hugo van Gelderen Show, 22.55
Mededel. 23.00 Nws. 23.02 T .ST
TROS-Sport-Tijd. 2300 Nws 00.02 Ak-
tua 00.12 Jazz-Sir. 00.55 Nws.
IMlSi
UEBIDEDT!!
IK-IKHEB
ME...EH...
GESKJTEM.
©PIB
CÖHNMCIN
4751
