Vietnam-akkoord niet deze week verwacht
Extraparlementaire puzzel
m
Staat en kerk
Bezorgde McCord brak
lil
Verzet tegen Turkse militairen
Timothy Leary
in Afghanistan
gearresteerd
achtergrond
l
voor veiligheid
Heilig jaar
gaat door
„ETEN VAN VIS IS
NIET GEVAARLIJK
kwik-
Hartig
hapj
„anti-
WENDING IN WATERGATE-PROCES
Oudste inwoonster
van Nederland
overleden
95
9?
Belgische minister Tindemans
WOENSDAG 17 JANUARI
1973
2
Doorgaan
Heath
racas
99
;xatie
(Van onze redacteur in Istanboel)
Machtsvertoon
Tegenkrachten
Gevaar in toekomst
„Ondanks moreel verval”
ISTANBOEL Het jaar 1973 is in Turkije begonnen met nieuwe
massaprocessen. In Ankara begon een militair tribunaal met de zaak
tegen 185 personen, verdacht van lidmaatschap van een illegale
Maoïstische partij. In Istanboel wordt een bioscoopzaal in gereedheid
gebracht voor een nog omvangrijker proces tegen 435 mensen, die
betrokken zouden zijn geweest bij de kidnapping en dood van drie
Engelse radartechnici in maart vorig jaar.
Dr. Kissinger gaat niet voor
zaterdag terug naar Parijs
Het bevalt de Bel
gische vishandela
ren helemaal niet
dat
door
de
er
Verbruikersunie
is
aan
dit
In
brengen.
de aandacht op is
gevestigd dat „het
kwikgehalte in vis
toegenomen”.
zij tot de tegen
aanval over, door
geval voorname
lijk de vrouw.
voor
naar
Hart-
giste-
Iksge-
n van
ling ii
i alle
ersing
let In
ander
at de
ithuis,
lering
de zee als vuilnisbelt gebruiken dan zal
dat in de toekomst zeker grote gevaren
opleveren.
en de regering heeft om opheffing
van zijn parlementaire onschendbaar
heid verzocht, maar dit is geen een
voudige zaak.
Dr. Kissinger heeft deze week ge
sprekken met Burk Trent, de secretaris
van het Britse kabinet, die bij premier
Edward Heath dezelfde functie heeft als
Kissinger bij president Nixon.
Het Witte Huis, kennelijk voorzichtig
geworden na het fiasco van Kissingers
LOS ANGELES. (Reuter) De Ame
rikaanse drug-deskundige, dr. Timothy
Leary, die destijds uit een gevangenis in
Californië is ontsnapt, is in Afghanistan
gearresteerd. Dit heeft een woordvoerder
van het Amerikaanse federale narcotica-
bureau meegedeeld.
in een
zuiden
en gas
ra rege-
de ont
dragen
ran een
Soedan
oorlog
onder
den.
•crijks-
r aan.
ringen
m ge
niet in
n tijde
rlandse
Hen in
weede-
samen
N. G.
- dus
van de
irante-
bezoek
vragen
ït rap-
dr. W.
i. Wel
publl-
ig van
Kntilli.
oerich-
1 en er
njuist-
g 15
n de
lerpe
aring
neri-
recht
eemt
ld is
inlei-
heb-
heb-
ver.
ir de
i een
itali.
tijde
..een
ood".
e
tert de
s voor
raditio-
ng tus.
mezue-
ertrou-
ran el-
ils goe-
Het betekende een wending in de gang
van zaken tot nu toe, omdat McCord
met dit argument kracht tracht bij te
zetten achter zijn pleidooi niet schuldig
te zijn aan de inbraak in en het door
snuffelen van het hoofdkwartier van de
Amerikaanse democratische partij, het
Watergate House, vorig jaar juni. Vijf
van de zeven verdachten hebben al een
volledige bekentenis afgelegd.
Alch zei ten overstaan van verslagge-
Het meest opvallende verschijnsel
van de laatste weken is eigenlijk, dat
naarmate de militairen meer machts
vertoon ontplooien (in Istanboel heb
ben ze het sluitingsuur van de bio
scopen met een uur vervroegd) de
„burgerlijk”-politieke krachten meer
naar elkaar toegroeien.
nlandse
autono-
van de
evic, i<
in hem
erzoek-
vastge-
ic „zijn
nieuw Huis van Afgevaardigden, de
Turkse Tweede Kamer.
Verkiezingen hebben zich in Tur
kije sinds de laatste wereldoorlog met
bijkans Amerikaanse regelmaat afge
speeld: 1946, 1950, 1954, 1957, 1961,
1965, 1969, en iedereen houdt zijn
adem in van nieuwsgierigheid of 1973
daar, in weerwil van de uitzonderlij
ke omstandigheden van de laatste
jaren, een vervolg op zal leveren.
Tegelijkertijd werkt men in de po
litieke wereld naarstig aan de formu
lering van een door de legerleiding
gewenste grondwetswijziging, die het
mogelijk moet maken dat bepaalde
„staatsgerechtshoven” de berechting
van ..misdrijven tegen de staat” zul
len overnemen als in de elf belang
rijkste provincies de sinds april 1971
heersende uitzonderingstoestand zal
zijn opgeheven en de krijgsraden ont
bonden.
igde op
n Am-
>renzen.
member
1 Zwit-
ioeft de
a land
hten te
De indruk bestaat dat het Israëlische
itaatshoofd Golda Meir niet met de
pauselijke zegen uit het Vaticaan Is
teruggekeerd. Met andere woorden: een
verbetering van de betrekkingen tussen
Israël en het Vaticaan is niet bereikt en
er is geen opheldering gekomen in het
duistere vraagstuk waarom die betrek
kingen nog steeds zo koel en stroef zijn.
In politiek opzicht heeft de Vaticaanse
■staat een betere relatie met de Arabi-
Fiche landen dan met Israël. De paus
handhaaft blijkbaar zijn standpunt dat
hij als hoofd van een staat een heel
indere lijn dient te volgen dan als hoofd
van de rooms-katholieke kerk. In die
laatste hoedanigheid immers zou hij ge
makkelijk een hartelijke relatie kunnen
opbouwen met de joodse gemeenschap,
Er is geen zinnig woord te zeggen
over de vraag wie uiteindelijk als for
mateur aanvaardbaar zal blijken. Wan
neer gesteld wordt dat de nieuwe minis
ters niet zullen kunnen worden gekozen
tengevolge van afspraken tussen fracties,
dan gaat men voorbij aan de onvermij
delijkheid dat de keuze van een forma
teur toch alleen maar door afspraken
tussen de fracties kan worden gecreëerd.
Als alle fracties op hun standpunt blij
ven staan, komt er nooit een formateur
die de instemming van de meerderheid
in de Kamer verkrijgt. Dat de formateur
zal voortkomen uit de progressieve hoek
kan men wel vergeten. Een ndet-politie-
ke figuur die niet op een of andere
wijze „gekleurd” is kan men zich ook al
heel moeilijk voorstellen. Het zou voor
barig zijn namen te noemen. In ieder
geval moet er op basis van de nieuwe
situatie druk over en weer gepraat wor
den, want het gaat nu om andere dingen
dan programmatische prioriteiten. De
kunst zal zijn om een figuur te vinden
die alle klippen kan omzeilen en toch in
de haven komt waar hij door een
Kamermeerderheid welkom wordt gehe
ten. Dat kan wel even duren.
staatshoofd ten aanzien van de formatie-
opdracht doet, de basis van werkzaam
heid zal verstevigen. Als het parlement
in grote meerderheid instemt met de
aanwijzing van een bepaalde figuur als
formateur, heeft deze een gerede kans
dat hij ook door het eerste debat over
het regeerprogramma heenkomt zonder
al meteen te duikelen.
Het noodlot wil echter dat zich
tegelijk met de „Europese” opzet van
Turkije op „geestelijk” gebied een
vervreemding van Europa voordoet.
Het PEN-congres van letterkundigen,
leden
hebben
stende-
in ge-
linister
Calva*
ienden.
arakter
enig*
i Vene-
aanvankelijk voor Istanboel geprojec
teerd, moet bjj nader inzien in Israel
plaatsvinden omdat er in Turkije te
veel schrijvers worden vervolgd.
Het streven van generaals èn poli
tici is erop gericht, in de loop van dit
jaar te komen tot een althans ui ter
lijke normalisering van de situatie in
Turkije. Het jaar 1973 vormt in dit
opzicht een „uitdaging”. Als alles vol
gens het boekje verloopt, moet in
maart een nieuwe president zajn ge
kozen door de voltallige volksver
tegenwoordiging en in oktober een
Trents bezoek aan Washington staat in
het teken van het officiële bezoek dat
premier Heath op 12 februari aan presi
dent Nixon zal brengen. Verwacht wordt
echter dat Heath en Nixon vooral van
gedachten zullen wisselen over de op
nieuw bijeen te roepen internationale
conferentie, zoals voorzien werd in de
voorlopige overeenkomst die in oktober
tussen Kissinger en Le Due Tho werd
geformuleerd.
De actie voor vrede in Vietnam moet
doorgaan tot het moment dat de Ameri
kaanse president de vrede heeft gete
kend. Dit zegt het organisatiecomité voor
de nationale demonstratie en nationale
affiche-actie in een verklaring naar aan
leiding van het staken van de bombar
dementen op Noord-Vietnam.
Amerikaanse gevechtsvliegtuigen heb
ben verleden jaar meer dan een miljoen
ton bommen op Indo-China gegooid
het op een na grootste jaarlijkse gewicht
aan bommen uit de gehele Vietnamese
oorlog, aldus meldt het Amerikaanse
persbureau AP-
Dit betekent dat de Verenigde Staten
nu sinds 1966 meer dan drieëneenhalf
keer zoveel bommen op Indo-China heb
ben gegooid als op hun vijanden in de
tweede wereldoorlog.
Het Pentagon maakte bekend dat in
1972 1.084.359 ton bommen zijn gegooid
op Noord- en Zuid-Vietnam, Laos en
Cambodja- Slechts in 1968 was het to-
taalgewicht aan gegooide bommen groter
toen werd 1,4 miljoen ton gegooid.
Het totalen gewicht van de sinds 1966
in de oorlog in Vietnam gegooide bom
men staat nu op 7,1 miljoen ton.
Volgens het Pentagon was het maan
delijkse tonnage aan uitgegooide bom
men in 1972 als volgt: januari 57.790 ton,
februari 67.536 ton, maart 70.694 ton,
april 91.670 ton, mei 105.729 ton, juni
112.460 ton, juli 99.096 ton, augustus
98-182 ton, september 91.700 ton, oktober
94.300 ton, november 100.678 ton, decem
ber 95.490 ton.
Ook al is het kwikgehalte in vis niet
noemenswaard gestegen, dat wil niet
«eggen dat er geen vuiltje aan de lucht
h en dat we ons geen zorgen behoeven
Toen onlangs de hoofdredacteur
van het rechtse dagblad Bizim Ana-
dolu tot drie jaar en zeven maanden
was veroordeeld na een proces, waar
hij geboeid was verschenen, was het
de RVP-afgevaardigde Orhan Mirgir
die in het parlement protesteerde te
gen een dergelijke gang van zaken
die de Turkse pers in dezelfde hoek
deed belanden als de Spaanse, Portu
gese en Griekse.
Dat een linksgericht politicus in de
bres springt voor een zeer rechts
dagblad of omgekeerd zou een
jaar geleden nog ondenkbaar zijn ge
weest. De dreiging van een recht
streekser militair bewind kan gaan
veroorzaken dat de polarisatie in de
Turkse politiek wordt teruggeschroefd.
„Verkiezingsstrijd” in Turkije kan
gaan betekenen: de strijd, niet om de
verkiezingen te winnen, maar om ze
te houden.
1 -
AMSTERDAM. Op 108-jarige leef
tijd is gisteren na een ziekbed van
enkele weken in het bejaarden-verpleeg-
tehuis „Uitzicht” aan de Nassaukade in
Amsterdam Nederlands oudste inwoon
ster overleden. Het is mevr, de weduwe
Elisabeth van der Burg-Leusveld, die op
25 maart 1864 in Leiden werd geboren.
verklaring in oktober dat een vrede „op
handen” was, en na de krachtige reacties
in het biutenland op de kerstbombarde-
menten, wil nu blijkbaar voorkomen
door een algehele „black out” van het
Vietnam-nieuws dat een dergelijk anti-
oorlogssentiment meer gecompliceerd
wordt nu president Nixons inauguratie
voor de deur staat.
Verschillende anti-oorlogsgroepen, nu
tot één organisatie gebundeld met een
kantoor in Washington, maken op het
ogenblik plannen voor demonstraties tij
dens de feestelijke paradie die na afloop
van de inauguratie traditioneel wordt
gehouden- De regering heeft echter zul
ke strikte maatregelen genomen dat het
onwaarschijnlijk is dat deze demon
stranten ooit de presidentiële tribune
zullen kunnen passeren.
Op het strand van
Oostende gingen
omdat er tal van historische en religieu
ze elementen van verbondenheid zijn
aan te wijzen, die bijna alle verankerd
liggen in „het heilige land” waar thans
de joden zich hebben verenigd in een
natie. Politiek gezien zijn de Vaticaanse
belangen echter blijkbaar sterk gecon
centreerd in de Arabische landen, waar
zich grote katholieke minderheden be
vinden die niet gecompromitteerd mogen
worden.
De vermenging van godsdienst en po
litiek, levensgroot gedemonstreerd in de
politiek-religieuze staat Vaticaan, ver
hindert de kerk van Rome een bemidde
lende rol in het Midden-Oosten te spelen
en zo komt er van een vredesmissie
niets terecht. Golda Meir heeft dat
blijkbaar nog eens bitter ondervonden.
De Verenigde Staten proberen hem
uitgeleverd te krijgen om hem met 48
anderen terecht te laten staan die leden
zouden zijn van een internationale ben
de smokkelaars in verdovende middelen
genaamd „broederschap van de eeuwige
liefde”.
Leary werd eerder deze maand ge
dwongen Zwitserland te verlaten. Hij
was in september 1970 in de VS tot een
gevangenschap van een tot tien jaar
veroordeeld wegens het in bezit hebben
van verdovende middelen. Hij ontsnapte
en dook op in Algiers. Na onenigheid
met de leider van de Zwarte Panters,
Eldridge Cleaver, in Algiers ging Leary
naar Europa.
De laatste dagen was hij in Kaboel
WASHINGTON (Reuter). De veilig
heidschef van president Nixons verkie-
zingscommissie, James McCord, „bespio
neerde de democraten uit bezorgdheid
voor de veiligheid van de president.” Dit
heeft verdediger Gerard Alch gisteren in
het zogenaamde Watergate-proces in
Washington beweerd.
Tindemans stond de pers te woord
naar aanleiding van de waarschuwing
die de Belgische Verbruikersunie vorige
week heeft gegeven tegen het eten van
vis. In Frankrijk en Italië wordt
een kwikgehalte van 0,7 milligram per
kilo vis toegelaten. In de Verenigde
Staten, Canada, Spanje en Zwitserland is
dat 0,5 milligram per kilo. België heeft
geen officiële norm, maar het ministerie
van Volksgezondheid houdt zich aan een
grens van 0,5 milligram per kilo vis,
aldus Tindemans.
„Mijn ministerie, aldus de minister,
heeft al in augustus 1971 aan het rijks-
station voor zeevisserij in Oostende op
dracht gegeven regelmatig monsters te
nemen van representatieve vissoorten
voor onze binnenlandse en buitenlandse
markt. Bij dat onderzoek werd ook het
instituut voor scheikundig onderzoek in
Tervuren betrokken. De resultaten van
dat onderzoek gespreid over de periode 1
september 1971-15 januari 1973 wijzen
uit dat het kwikgehalte van de aange
voerde vis ver beneden de buitenlandse
tolerantienormen ligt.”
In totaal werden 1503 vismonsters in
de genoemde periode scheikundig onder
zocht. Enkele uitslagen van dat onder
zoek zijn: kwikgehalte van schol varië
rend van 0,118 tot 0,266 milligram per
kilo tong 0,153 tot 0,197 milligram per
kilo, kabeljauw 0.122 tot 0.160 milligram
Per kilo, en garnalen 0,107 milligram per
kilo.
In dezelfde oktobermaand waarin
de verkiezingen moeten worden ge
houden, die vermoedelijk de rechtse
leider Demirel (in maart 1971 door de
generaals gewipt) weer aan de macht
brengen, wordt ook het 50-jarig be
staan van de Turkse republiek ge
vierd. De feestelijkheden onderstrepen
de Europese oriëntaties van Turkije.
Fonds voor stormschade. Gedeputeerde
Staten van Overijssel hebben Provin
ciale Staten voorgesteld 400.000 te
bestemmen voor een provinciaal fonds
voor uitkeringen aan slachtoffers van
de stormschade aan de bossen op 13
november.
Als de voortekenen niet bedriegen zal
Nederland binnen afzienbare tijd wor
den geregeerd door een kabinet, dat niet
js voortgekomen uit fractie-afspraken
tussen partijen die een parlementaire
meerderheid vormen, maar uit de crisis
situatie die zich juist kenmerkte door
het ontbreken van een basis tot sa
menwerking.
Een buitenparlementair kabinet, ge
vormd uit ministers en staatssecretaris
sen wier politieke afkomst geen enkele
betekenis heeft voor de verhoudingen
der partijen in het parlement. Het is
zelfs heel goed denkbaar dat een aantal
van hen niet-politieke figuren zijn, al
thans figuren die geen lid zijn van een
politieke partij of in zo’n partij geen
actieve rol hebben gespeeld.
Een voldoende aantal van zulke figu
ren te vinden zal niet moeilijk zijn,
maar het grote probleem ligt veel meer
aan het begin van de procedure, name
lijk: wie zal de formateur zijn? Bij de
huidige verdeeldheid tussen de partijen
en in de partijfracties zelf zal het vin
den van een formateur die het vertrou
wen van de meerderheid der Kamers
heeft een heksentoer zijn. Wordt hij
gevonden, dan betekent de vertrouwens
basis waarop hij steunt al meteen een
stukje winst ten aanzien van de samen
werking die zich binnen het nieuwe
kabinet zal moeten voltrekken. Het is
wk te verwachten dat de procedure, die
als een nieuw evenement kortelings in
de parlementaire praktijk zijn intrede
beeft gedaan, namelijk de goedkeuring
door de Kamers van de keuze die het
Haar huisarts, dokter F. F. Boon ver
klaarde, dat mevr. Van der Burg nog
een record hield: van alle Nederlanders
uit de historie is zij op de hoogste
leeftijd, namelijk 104 jaar, met succes
geopereerd.
vers dat McCord probeerde te ontdek
ken of er tijdens de verkiezingscampag
ne gevaar bestond voor geweldpleging
tegen de republikeinen en vooral tegen
president Nixon. In zo’n geval is het
naar zijn mening „gerechtvaardigd de
wet te schenden om groter kwaad te
voorkomen.” Alch zei binnenkort te zul
len aantonen dat er sprake is ,van
banden tussen de democraten en poten-
tieel-gewelddadige groeperingen.”
VATIKAANSTAD (Reuter). De Va-
tikaanse woordvoerder Alessandrinl
heeft gezegd dat het praktisch zeker is
dat het heilig jaar in 1975 wordt gevierd,
„ondanks het morele verval in Rome”.
Binnen de komende dagen moet de
beslissing vallen en dat is slechts een
formaliteit, zei hij.
Het heilig jaar wordt sinds de 15de
eeuw eens in de 25 jaar door de r.-k.
kerk gevierd. Roomskatholieke pelgrims
kunnen dan in Rome een „volle aflaat”
verdienen door te biechten, te communi
ceren en de voornaamste vier basilieken
in Rome te bezoeken.
De paus had de burgemeester van
Rome tijdens een audiëntie verzocht de
stad „waardig” voor te bereiden door op
te treden tegen de prostitutie, uitdagende
aanplakbiljetten en door het probleem
van de 70.000 armen die in hutten leven
in buitenwijken van Rome aan te pak
ken.
Berichten uit Saigon over de door
Hanoi gedane concessies, en over een
nog deze week af te kondigen wapenstil
stand in geheel Vietnam, noemde Ziegler
pure speculatie en hij legde er de na
druk op dat met Hanoi de afspraak was
gemaakt geen details over de onderhan-
delingen te verstrekken.
Er zijn nu echter aanwijzingen in
Washington dat deze ogenschijnlijke
vertraging van het afkondigen van een
overeenkomst te maken heeft met het
bijeenroepen van een internationale con
ferentie van de partijen (Frankrijk, En
geland, en de Sovjet-Unie die betrokken
waren bij het opstellen van het Akkoord
van Genève van 1954, waarbij onder
andere de bestandslijn tussen Noord- en
Zuid-Vietnam werd gevormd. Engeland
en de Sovjet-Unie waren voorzitters van
deze conferentie.
Het zal een misschien wat ongelij
ke, maar toch spannende strijd wor
den, want het ontbreekt geenszins
aan tegenkrachten die zich verzetten
tegen de toenemende militaire macht.
In de eerste plaats is er het grote en
goed georganiseerde Turkse vakver
bond, waarvan de secretaris-generaal,
Tune, onlangs in de Senaat een rede
heeft gehouden, waarin hij waar
schuwde dat in geval van een defini
tieve liquidatie van de democratische
rechten in Turkije, niet alleen de ar
beiders binnen het land een algemene
staking zouden beginnen maar ook de
Turkse arbeiders in het buitenland
zouden „staken” met het sturen van
de valuta’s naar Turkse banken waar
de Turkse economie op drijft. Aange
zien politieke stakingen verboden zijn
in Turkije is de procureur-generaal
een vervolging tegen Tune begonnen
In de Raad van Europa is een
procedure op gang gekomen die zich
bezighoudt met de onderdrukking van
mensenrechten in Turkije. Zal „Euro
pa” als begrip nog in staat zijn, de
afdrijving van Turkije naar de sfeer
van het Midden-Oosten tegen te hou
den?
BRUSSEL. Het eten van vis levert
jeen enkel gevaar op. Uit de resultaten
van regelmatig uitgevoerde controles
blpt dat het kwikgehalte in vissoorten
en schaaldieren die door Belgische vis-
lers worden aangevoerd ver beneden de
buitenlandse tolerantienormen ligt. Dat
heeft de Belgische minister van Land
bouw, Tindemans, gisteren in Brussel
tijdens een persconferentie gezegd.
Volgens de directrice van het ver
pleeghuis was mevr. Van der Burg on
danks haar zeer hoge leeftijd tot voor
enkele weken nog uiterst kras. Ze werd
in dit tehuis pas opgenomen toen ze 104
jaar oud was geworden en haar laatste
zoon, een ongetrouwde man, die haar in
de Rustenburgerstraat in Amsterdam
had verzorgd, zelf daarvoor te oud was
geworden.
(Van onze redacteur in Washington)
WASHINGTON Twee verklaringen van het Witte Huis hebben
weer vragen doen rijzen over de ware stand van zaken van de vredes
onderhandelingen in Parijs. Perschef Ronald Ziegler zei dat het zo goed
als uitgesloten is dat een overeenkomst nog deze week zou worden aan-
gekondigd. Verder zei hij dat dr. Henry Kissinger in ieder geval niet
de tweede inauguratie van president Nixon aanstaande zaterdag
Parijs zal terugkeren om de besprekingen met de Noordvietnamese onder
handelaar Le Due Tho te hervatten.
geroosterde sprot
de man te
gesignaleerd. De Afghaanse autoriteiten
hebben hem onder huisarresit geplaatst.
