WAT IS
HEIBA?
MENSWAARDIGHEID VOOROP BIJ
■- oat
i iite. „to te
„HEIBA"
■l
W os
Éi® w
Tteii®
99
te
tete 4 te
tl
z
-to--'.
Vakidioot
Pijnlijk
Eenzijdig
Thermometer
Verantwoordelijk
Rietstengels
tt 1B
tol
Onbehagen
I
'/■■te'
'I;.- te
-- te
te'te'te- -te
E «te
1
1
te 'te'-te
<te
||3H
ZATERDAG
27
JANUARI
Erbij
1973
16
meer
t;
'I
s®
te
HEIBA is de benaming voor de samenwerkende functionarissen
van humanisten, de stichting „Evangelie en Industrie” van pro-
testants-christelijke huize en de stichting „Bedrijfsapostolaat Petrus
en Paulus” van rooms-katholieke origine.
In totaal werken tien functionarissen in de industrie, van wie twee
uitsluitend voor buitenlandse werknemers.
Alle activiteiten zijn vanuit de christelijke of humanische levens
houding gericht op de menswaardigheid van het industriële gebeuren
binnen en buiten de poort. Met name richt de werkgroep zich op be
wustwording, informatie, geestelijke verdieping en sociaal engage
ment. De werkgroep tracht dit te bereiken door:
ORIËNTATIE, zoals door middel van stages en bedrijfsbezoek. Dit
wordt aangevuld door informaties van deskundigen, onderlinge rap
portage, studiedagen en individuele studie. Contacten met kerkelijke
kaders helpen om de opgedane ervaringen verder te evalueren en
door te geven.
d
h
b
h
2
d
j
n
s
c
t
- te'.. -
DIALOOG: Deze heeft plaats op verschillende niveaus binnen en
buiten de bedrijven; in contact met de werkvloer; met groepen lei
dinggevenden; staforganen; gespreksgroepen; ondernemingsraden,
raden van overleg, opleidings- en vormingsinstituten en beleids-
instanties. En uiteraard door individuele contacten.
ACTIES: Deze zijn gericht op het doen ontstaan van een beweging
van sociaal-gevoelige mensen die zich willen inzetten voor innerlijke
vrijheid, mondigheid en verantwoordelijkheid.
VOORLICHTING geschiedt door „grote avonden", publikaties,
spreekbeurten, pers, etc. De christelijke teamleden gaan regelmatig
voor in erediensten.
Contacten worden onderhouden met vakbonden, sociale instel
lingen zoals Peregrinusstichting voor buitenlanders, gemeenschaps
raden, werkende jeugd etc.
De stichtingen zijn gevestigd: Humanistische raadsman: Luxem-
burglaan 627, Heemskerk; Evangelie en Industrie: Wenckebach-
straat 112, Velsen-Noord; Bedrijfsapostolaat: Zeestraat 92, Beverwijk.
Ska™
te
H” te< te'A
-te^, to-’
„Toen ik voor het eerst als sol
licitant met het bedrijf in aanraking
kwam, werd ik behandeld als een
prins. Maar toen ik op de werk
vloer kwam, was ik ineens niet
dan een olievat, een ding
Toen er een keer een nieuwe ma
chine binnenkwam werd die met
meer liefde en bewondering ont
vangen. Je moet eens kijken met
hoeveel zorg instructies voor zo’n
machine worden samengesteld en
bestudeerd. Dat verschil valt ver
schrikkelijk in het oog. Dat gebeurt
vandaag nog. Ook door mensen van
wie je het niet verwacht.
Bk.
fcs®
Bte .te
‘RS
te
tetetete-,
■'te.tetete'
te te te i
tete r
-
-
'te te te®
te'.
'te
fete
Mensen in de industrie, hoe gaat het met u?”
HEIBA PREEKT VOLSTREKTE SOLIDARITEIT
HEIBA wil meehelpen om gevoelens
P:
De gevolgen van deze eenzijdigheid
zijn nogal van ernstige aard. In de
industrie werden b.v. arbeidssystemen
ingevoerd, die in wezen mensonwaardig
waren. Men had namelijk ontdekt, dat
er veel meer geproduceerd kan worden,
als de produktie in kleine mootjes ge-
Wat gebeurt er nu, als zo’n technisch
mens het bedrijf binnenkomt? Zijn le
venshouding wordt voor verreweg het
grootste gedeelte bepaald door de kennis,
die hij in de loop der jaren verzameld
heeft en dat is de levenshouding van een
vakidioot. De vakidioot is iemand, die in
de ivoren toren van zijn vak zit opgeslo
ten, zodat er een grote afstand ontstaat
tussen de functionaris en de menselijk
heid. „In de verte hebben bossen geen
bomen en hebben mensen geen gezicht”.
Daardoor hebben mensen in de industrie
vaak het gevoel, dat ze als een nummer,
als een ding, als een olievat, als een
meelzak behandeld worden. Daardoor
hebben ze het gevoel, dat een machine
met meer bewondering ontvangen wordt
dan een mens.
geworden. Het hoort bij ons levenspa
troon.
Aan het materialisme zitten overigens
twee zijden: Enerzijds, zoals boven om
schreven, omdat het spook van de ar
moede nog in ons geheugen rondwaart,
anderzijds omdat we er aan verslaafd
raken. Verslaving is er niet vanzelfspre
kend. Iemand, die bijvoorbeeld verslaafd
is aan alcohol, heeft ergens in zijn leven
een oorzaak daarvoor. Nare ervaringen
in de opvoeding kunnen bijvoorbeeld
oorzaak zijn voor een verslaving. Om
zijn nare ervaringen te verdrinken of te
verdringen, gaat hij drinken, en blijft
hij drinken.
Materialisme is vergelijkbaar met ver
slaving. Op de achtergrond van deze
lijke kenmerk van de messiaanse tijd
hebben aangewezen. Dat is geen tijd van
onduidelijkheid en karakterloze aanpas
sing. Dat is een tijd van volstrekte soli
dariteit. Wie daaraan aanstoot neemt,
kiest voor de rol van de rietstengel, die
door de wind heen en weer bewogen
de onaanzienlijken, de verschoppelingen,
wordt en geen duidelijke partij kiest voor
de laagstbetaalden.
van niveaus. Uiteindelijk heeft die nota
er o.a. toe bijgedragen dat op verschil
lende plaatsen „werkoverleg” is inge
voerd. Men ging namelijk van de veron
derstelling uit, dat werkoverleg een me
dicijn zou kunnen zijn voor de kwaal,
die in het praatpapier werd aangeduid.
/AT
van machteloosheid en wantrouwen tot
uitdrukking te brengen. Wie met deze
gevoelens omgaat, weet uit ervaring, hoe
moeizaam deze gevoelens tot uitdruk
king gebracht kunnen worden. In veran
deringsprocessen is het beslist noodzake
lijk deze gevoelens naar boven te bren
gen en tegelijk de positieve krachten, die
er zijn, te versterken.
HEIBA wil daarmee bereiken dat er
een volstrekte solidariteit ontstaat op de
werkplek, waardoor mensen zich verant
woordelijk gaan voelen, niet alleen voor
het werk, maar ook en vooral voor
elkaar. Zij willen dat niet alleen doen
door in contact te treden met mensen in
de industrie, zij willen ook graag die
volstrekte solidariteit buiten de poorten
van de fabriek aan de orde stellen: in de
kerken, in het onderwijs, in de kringen
van medici en maatschappelijke werkers
en overal, waar men weet moet hebben
van het leven in de fabrieken. Want dat
leven in de fabrieken speelt een grotere
rol in het menselijke bestaan, dan we
tot nu toe vermoed hebben. Teveel heb
ben we gedacht, dat fabrieken alleen
maar werkgelegenheid zijn, te weinig
hebben we gezien dat fabrieken ook
plaatsen zijn waar mensen menselijk
moeten kunnen leven.
verslaving krioelt het van gevoelens van
onbehagen: het 'weten en voelen, dat je
als mens niet tot je recht komt, het
vermoeden, dat het leven heel anders
geleefd kan worden, het besef hebben,
dat je gedegradeerd bent tot een ding.
Wat doet een mens met deze gevoelens
van onbehagen? Compensatie zoeken! In
de vorige eeuw zochten mensen voor
hun tekort aan menswaardigheid in gro
ten getale troost bij een borrel, nadien
zijn ze het gaan zoeken in het materia
lisme.
Die rietstengels zijn het, over wie
prof. Bakker uit Kampen onlangs
schreef: „Ze willen in de kerk niet lastig
gevallen worden met politiek of andere
concreet-aardse aangelegenheden, omdat
ze b u i t e n de kerk niet met evangelie
willen worden lastig gevallen”. Het pro
bleem van de onaanzienlijken en laagst
betaalden is misschien niet zozeer hun
materiële positie op zichzelf, niet zozeer
de sociale voorzieningen, die getroffen
zijn, maar de vraag wat er van de
recht komt. Met name in de industrie.
Hier is het dat de humanistische func
tionaris van het HEIBA-team in hetzelf
de spoor kan treden als zijn christelijke
collega’s. De beginselverklaring van het
Humanisme stelt daarover, dat een hu
manist vervuld dient te zijn van „zorg
voor de medemens om hem in staat te
standen komt het evenzeer voor. Want
in wezen zit ieder met hetzelfde pro
bleem: functionarissen in ivoren .torens
hebben boven en naast zich weer andere
functionarissen in ivoren torens. Ook de
ze mensen hebben het vermoeden, dat
ze mensen hebben het evrmoeden, dat
het leven heel anders geleefd kan wor
den, ook zij zitten met ongelukkigma-
kende gevoelens van onbehagen. Waar
zoeken zij compensatie daarvoor? In het
scheppen van statussymbolen en waar
schijnlijk het meest in materialisme.
Wij veroordelen daarmee niet de ma
terialistische mensen! Mensen hoeven
zich niet schuldig te voelen, als ze een
goedbelegde boterham hebben en boven
dien een aardig huis, dat goed ingericht
is. Geld, luxe, een dikke boterham, een
Wat is de bedoeling van de messiaanse
beweging en wat is het actieprogram
van de Messias? Jezus geeft daarop het
antwoord bijvoorbeeld aan de discipelen
van Johannes. Opvallend daarbij is, dat
het niet simpel luidt: ik ben de Messias
en je hebt het maar te geloven. Hij
loopt zich trouwens nergens in de evan
geliën aan te prijzen als de Messias (Dat
is een belangrijke bescheidenheid, waar
van wij wat kunnen leren: wij mogen
niet al te gemakkelijk het woord „chris
telijk” in de mond nemen, als het om
eigen activiteiten gaat). Daarom zegt hij
desgevraagd tegen de discipelen van Jo
hannes: „Vertelt hem maar wat je ziet
en hoort: blinden zien, lammen wande
len, melaatsen worden gereinigd en do
ven horen, doden worden opgewekt en
armen horen het blijde nieuws van hun
bevrijding”.
Je kunt er niet onder uit: hier is sprake
van volledige solidariteit met de armen,
met het uitschot van de samenleving, met
de ten dode opgeschrevenen. Hun lot
wordt niet gedeeld, het wordt opgeheven.
En dat is wat de profeten als het wezen-
Aan HEIBA werd de functie toebe
deeld, om met een „thermometer” na te
gaan of en hoe het werkoverleg bij
draagt tot menswaardigheid. Er zijn al
lerlei definities in omloop over werko
verleg. Ze komen in dit opzicht wel
allemaal overeen: aan ieder zijn eigen
inbreng gunnen op alle mogelijke terrei
nen, zodat mensen een stem krijgen en
zelf kunnen meedenken over de arbeids
situatie.
HEIBA werkt graag mee in het tot
stand komen van dit werkoverleg, omdat
zij in werkoverleg de mogelijkheid zien
om mensen beter tot hun recht te laten
komen. Voor HEIBA betekent samen
werken van mensen, dat die mensen ook
gezamenlijk verantwoordelijkheid krij
gen. Zij gaan er van uit, dat mensen dit
kunnen en willen, als hun daartoe mo
gelijkheden gegeven worden.
Een zeer bruikbare bijdrage hiervoor
werd geleverd door een praatpapier, ge
schreven door de aalmoezeniers J. Stam
en H. As. Deze nota ging over de positie
van de lagere functies in het bedrijfsle
ven: hoe deze mensen staan tegenover
het bedrijf, het werk, hun chefs, hun
collega’s en het overleg. Deze nota bleek
gesprekstof te bevatten voor alle soorten
De vraag naar het geluk binnen de
fabriek is nog maar nauwelijks gesteld.
We beginnen heel schoorvoetend te ver
moeden, dat we nog lang niet klaar zijn
met het menselijk geluk, als we de
mensen goede materieel-sociale voorzie
ningen aanbieden. Welvaart is niet het
zelfde als geluk of welzijn. Om welvaar
te bereiken hadden we veel tijd en veel
sociale wetten nodig, maar om geluk en
levensvoldoening te bereiken zullen we
minstens even veel inspanning en
zorg aan de dag moeten leggen. We
zullen moeten beginnen met te erkennen,
dat we door onze zong voor het materië
le erg eenzijdig en dus gebrekkig leven.
Dat betekent, dat een fabriek niet alleen
werkgelegenheid mag zijn, maar een
plaats waar mensen levensvoldoening,
geluk en ontplooiing kunnen vinden. Dat
betekent ook, dat mensen niet als dingen
behandeld mogen worden, maar dat zij
het duidelijke gevoel hebben met elkaar
verbonden te zijn en voor eikaars wel
zijn verantwoordelijk te zijn.
auto en een vakantie in het buitenland
hoeven het geluk niet in de weg te
staan. Integendeel. Maar als die materië
le dingen eigenlijk surrogaat zijn voor
andere levensgrote behoeften, dan zetten
wij een levensgroot vraagteken: wat
mankeert er eigenlijk aan de industriële
wereld, zodat u compensatie zoekt in
materiële zaken? Mankeert er wat aan
de levensvoldoening?
Terecht noemt dr. J. A. Weijel dit „de
derde revolutie”. Als eerste revolutie ziet
hij de vrijheidsbeweging van de Franse
revolutie, als tweede de sociale wetge
ving en als derde de welzijnsrevolutie.
„Deze beoogt voor meer mensen meer
mogelijkheden tot meer levensvoldoe
ning te scheppen, geheel in overeenstem
ming met de bekende definitie van de
Wereld Gezondheids Organisatie: ge
zondheid is een staat van volledig licha
melijk, geestelijk en maatschappelijk
welzijn”. De titel van het boek van dr.
J. A. Weijel is bijzonder pijnlijk. Het
heet „De mensen hebben geen leven”. De
inhoud van het boek is even pijnlijk,
vooral waar hij zegt, dat „welzijnsnood
een maatschappelijke ziekte is, die wij
geaccepteerd hebben zoals de pest en de
cholera in de middeleeuwen”.
Deze pagina, die een keer per
maand verschijnt in plaats van de
wekelijkse pagina Geestelijk Leven,
wordt door de redactie afgestaan aan
de kerken in onze regio. De redactie
beperkt zich ertoe het materiaal te
verzamelen en opmaak-technisch te
verwerken. Kopij voor deze pagina,
die op de laatste zaterdag van de
maand in „ERBIJ” wordt opgenomen,
dient uiterlijk een week vóór de ver
schijning ter redactie te zijn.
Uiteraard geldt dit niet alleen voor de
technici. De heilige koe van de welvaart
heeft er voor gezorgd, dat ook economi
sche, organisatorische en andere weten
schappen de touwtjes in handen hebben.
Eigenlijk speelt zowat iedereen zijn rol,
om de heilige koe van de welvaart volop
voorrang te verlenen in het menselijk
verkeer. Het materialisme is dus voor de
meeste mensen een heel gewone zaak
Materialisme komt niet alleen voor bij
de laagstbetaalden. In alle rangen en
-te’*' •v-*- 's'
.-./-„'J.
te--te
De christelijke functionarissen van
HEIBA willen beslist staan in de messi
aanse beweging, zoals die in Jezus zon
neklaar aan het daglicht is getreden en
zoals die sindsdien bezig is zich baan te
breken in de geschiedenis.
.te',1
tete
Vijfentwintig jaar geleden was ar
moede nog een probleem in Nederland,
veertig jaar geleden was armoede zelfs
nog een schrijnend levensprobleem. Uit
pure noodzaak moesten de mensen zich
bezig houden met puur-materiële zaken,
om het'angstaanjagende spook van de
armoede te verdrijven. En dat spook
verdwijnt niet zomaar ineens uit de
herinnering. Integendeel de zorg voor
het materiële blijft ons bezig houden.
Dat is niet verwonderlijk, wel eenzijdig
en dus gebrekkig.
De mensonwaardige eentonigheid werd
en wordt daarbij op de koop toe geno
men: de heilige koe van de welvaart eist
dit offer. Er werd veel meer op de koop
toegenomen: mensen waren bereid voor
de welvaart zich onderdanig te schikken
in een autoritair systeem. „Je hebt niet
te denken, er wondt voor je gedacht”,
was niet alleen maar een zuur grapje,
maar was en is nog een uiting van de
werkelijke verhoudingen.
Ook onderwijs en opvoeding deden
en doen mee in dit reusachtige spookver-
schijnsel. Mensen werden en worden
niet opgevoed en opgeleid om prettig
mens te worden, maar om een succesvol
welvaartmaker te worden. Een van de
meest merkwaardige gevolgen van de
heilige-koe-aanbidding is wel, dat op
middelbare en hogere technische scholen
totaal geen aandacht wordt besteed aan
de kunst van leiding geven. Een toch
weet men bij voorbaat, dat de meesten
van de leerlingen straks in een leiding
gevende positie terecht komen.
stellen zich te ontplooien tot een vol
waardig bestaan” en dat hij moet „stre
ven naar een samenleving, waarin vrij
heid, verdraagzaamheid en eerbied voor
de menselijke waardigheid en medemen
selijkheid voorop staan”. Dat betekent
dat de christelijke en humanistische
functionarissen uitstekend kunnen sa
menwerken, uitgaande enerzijds van de
menselijke waardigheid en anderzijds
van de werkelijkheid, zoals ze die in de
fabrieken aantreffen. Over die werke
lijkheid zeggen de mensen zelf, dat zij
zich machteloos voelen tegenover het
hele bedrijfsgebeuren en de organisatie
daarvan. Meer en meer worden de men
sen zich bewust hoe weinig zij zijn
betrokken op het werk en hoe weinig
serieus zij genomen worden. Meer en
meer komen zij tot de conclusie: „Ze
doen maar met je”. Dit kan betekenen,
dat erg veel mensen in het bedrijfsleven
niet de nodige ruimte krijgen om zich
een beetje echt mens te voelen. Een
mens kan toch niet zonder stem en
zonder aanzien?
Dit is een van de antwoorden op de
vraag, die HEIBA stelt. HEIBA stelt zich
namelijk als levensdoel deze vraag hard
op uit te spreken: mensen, hoe gaat het
met u, terwijl u werkt in de industrie?
Over het algemeen heeft iedereen tot nu
toe gedacht, dat mensen hun geluk die
nen te vinden in het gezin. Voor dit
gezin moest dus een inkomen gewaar
borgd zijn, er moest werkgelegenheid
geschapen worden en voorts een bank
stel, radio, televisie, een auto en vakantie.
Alle belangstelling was dus gericht op
het gezin. Wat wij ons daarbij niet
afvroegen, was: hoe voelen de mensen
zich eigenlijk gedurende de 45 uur per
week, die zij doorbrengen op hun werk?
Vele deuren in de industrie staan open
voor HEIBA om een antwoord te vinden
op deze vraag. Het is de werkers van
HEIBA gebleken, dat de materiële voor
zieningen in de industrie met voorrang
behandeld zijn tot nu toe. Dat heeft zijn
goede kanten: de huidige welvaart is
daarvan het resultaat.
hakt wordt: één arbeider maakt niet
meer één hele schoen, maar doet de hele
dag niets anders meer dan hakjes vast
maken aan een ding, dat straks een
volledige schoen moet worden.
Maar de mens leeft niet van brood
alleen. De meeste mensen willen meer.
Zij zouden zich graag als mens behan
deld zien, in plaats van als een olievat.
Om het anders te zeggen: ze zouden
graag als mens tot hun recht komen er
een echt menswaardig bestaan leiden,
ook binnen het bedrijf. Maar zolang de
„werkomstandigheden” hen gevangen
houden Wat zijn die „werkomstandig
heden” en in hoeverre is een mens de
„gevangene” daarvan? Voorop willen we
met nadruk stellen, dat HEIBA er niet
op uit is, om met uitgestoken vinger
schuldigen aan te wijzen. Dat zouden we
zelfs niet kunnen! Daarvoor zijn de
„werkomstandigheden” te ingewikkeld.
Wel kunnen we in die „omstandigheden”
enkele zieke plekken aanwijzen:
telg®®
LïtóMliÖte I-W
■te i'
r te: "'.’S.
,'i
'■■te
/'te
AV
•Aft
.4
J
-
z
