Opheldering over eerste liefde
Onbekende tekening van
Fellini's afrekening met
Van Gogh naar Amsterdam
Rome vol overdaad en chaos
Duitse verpleegsters
ageren tegen sexfilm
film
in Amsterdam
Veel authenticiteit in „Roma”
Wil
Seven-Upde beste manierom je dorst te lessen, kost 99 cent
kV
üji
E
3
V
O»
13
1973
FEBRUARI
V R IJ D A G
2
(Van onze redactie in Amsterdam)
Kijkspel
NOORDHOLLANDS PHIL.HARMONISCH ORKEST
Samenhang
Vlucht 502
Filmmuseum
Lyrisch
solist: MICHEL BLOCK - piano
Programma
MMR
-r
O''- aï»
ER IS NOG MAAR een hand
jevol filmers op het ogenblik die
geheel vrij, los van industriële
voorschriften en beperkingen
werken, eenzaam en eigenzinnig
hun weg vervolgen en uiteinde
lijk een samenhangend oeuvre
nalaten, waarin zijzelf min of
meer weerspiegeld zijn. Ingmar
Bergman is het meest voor de
hand liggende voorbeeld van het
slinkend groepje individualisti
sche filmmakers, Federico Fel
lini (met enkele landgenoten als
Pasolini en Bertolucci) vertegen
woordigt de zuidelijke flank van
het kleine legertje onafhanke-
lijken en originelen die wonder
lijk genoeg altijd weer een geld
schieter vinden om een finan
cieel weinig hoopgevende affaire
te bekostigen.
Kleindochter
SsSk
■’1
iff#
k AS* “’j
Goedkoop museum
jfl
Hendrik VIII
N achtvoorstellingen
1EW
ff j
I
.JL
Federico Fellini in actie voor „Roma
ADVERTENTIE
(Van onze correspondent in Bonn)
r-J»
age)
en
ADVERTENTIE
ing.
srdt
ime
3073
ror-
>or-
Concertgebouw
dinsdag 6 februari 1973
Vijfde concert serie A
dirigent: YVES PRIN
Mozart - Ouverture Die Entführung aus dem Serail
Ravel - Pianoconcert voor de linkerhand
Saint-Saëns - Symfonie no 3 „Orgelsymfonie”
Entree 7,(a.i.), c.j.p. geldig.
Haarlem
8.15 uur
IN IEDER GEVAL is Fellini’s afre
kening met Rome een chaotische film
geworden met lyrische ogenblikken
(het schoolklas je dat de Rubicon op
blote voeten oversteekt) maar vooral
met de overdaad en de niet altijd
noodzakelijke overdrijving die bekend
zijn uit Fellini’s meest recente films
als „81/»," „Giuletta en de geesten” en
vooral Satyricon. Dus toch een au
thentieke Fellini!
an-
’ra-
,EM
- f
Want het is bijv, zonder meer dui
delijk dat een project als Fellini voor
ogen stond toen hij „Roma” wilde
maken, geen drommen financiers in
actie zou brengen, tenzij men op de
naam van de maker en op het (be
perkte) succes van het voorafgaande
„Satyricon” heeft durven gokken.
BONN. Lieve zusters, stop ermee,
want dit is precies de reclame die Graf
Porno en dr. Friemel voor hun kleffe
werk wensen! Zo reageren serieuze
kranten als de Frankfurter Allgemeine
en de Süddeutsche in commentaren op
een sexrumoer dat op het ogenblik door
de Bondsrepubliek golft.
WAT KALMER, maar ook niet he
lemaal zonder geweld en spanning
verloopt in Du Midi „Hendrik VIII en
zijn zes vrouwen”. Voor de tv-kjjkers
die het gegeven in serie gezien heb
ben, zal het een genoegen moeten
zijn het hele verhaal in twee uur
adhter elkaar en met dezelfde hoofd
rolspeler (Keith Michell) nog eens te
zien op het grote bioscoopscherm, in
Wilkie bemerkt, een misvatting te zijn.
Van Goghs eerste liefde heette Eugenie.
Vincent van Gogh kwam niet ver met
de kleine Eugenie, die pas een jaar of 15
was. Ze had trouwens al een vriend, met
wie ze later ook trouwde. Dat hij ten
slotte door Eugenie werd afgewezen,
heeft op het leven van Vincent van
Gogh een groot stempel gedrukt. Hij
veranderde er drastisch door.
Wilkie kwam erachter dat 350 km van
Hackford Road vandaan een kleindoch
ter van Eugenie moest wonen: in het
De zo pas aan het licht gekomen, 100
jaar oude tekening - van een huis aan
Hackford Road in Zuid-Londen - werd
ontdekt door de Schotse journalist Ken
Wilkie, een medewerker van het Engels
talige maar Nederlandse nieuws-maga-
zine Holland Herald. Hij vond het
kunstwerk toen hij bezig was aan een
reportage die over een paar maanden bij
gelegenheid van de opening van het
museum in het magazine zou moeten
verschijnen.
Op zijn reis langs alle plaatsen waar
Vincent van Gogh had gewoond, kwam
hij ook op Hackford Road terecht waar
Vincent, toen hij 19, 20 was, in 1872 en
1873 woonde. Hij werd er verliefd op de
dochter van zijn hospita. Het meisje is
tot dusver in boeken over Van Gogh
Ursula genoemd. Dat blijkt, zo heeft
WANT ZO OP HET eerste gezicht
ontbreken aan „Roma” nagenoeg alle
elementen die een succesfilm nodig
heeft: er is geen doorlopend verhaal,
er is nauwelijks sprake van een cen
trale figuur met wie men zich kan
identificeren, er is geen spanning en
geen climax. Het enige positieve wat
men onmiddellijk van het werk kan
zeggen is dat er sprake is van een kleu
rig kijkspel, een reeks opzienbarende
Rome-aspecten; een film dus, waarbij
het accent voornamelijk op de visuele
attractie is komen te liggen. Maar
zoals gezegd dat zijn de aanvanke
lijke indrukken en bij een filmer als
Fellini is er meer, en gebeurt er meer
dan het oog bij een eerste ontmoeting
ziet.
Na enig zoeken zal men in „Roma”
vooruitlopende gedachten uit vroeger
werk van de filmer terug kunnen vin
den. Uit „I vitelloni” de meest onder-
Kaartverkoop en plaaitsbespreken bij het Concertgebouw, Lange Begijnestr. 13,
Haarlem, van 103 uur, telefonisch 32 09 94 van 123 uur.
Eugenie Loyer, Van Goghs eerste ge
liefde, de dochter van zijn hospita in
Brixton. De kwaliteit van deze hon
derdjarige foto is helaas slecht.
vatting is van wat Fellini in vroeger
werk inspireerde en toen uitputtender
behandelde, een soort apotheose van
thema’s na meer dan dertig jaar zijn
ziel aan de film verkocht te hebben.
Want al debuteerde Fellini als speel-
filmer in 1950 met het reeds genoem
de „Lichten van het variété,” in 1940,
twintig jaar oud was hij „gagman”
van de eerste films van de komiek
Macario en tussen ’45 en ’51 assisteer
de hij Rossellini bij „Rome, open
stad,” „Païsa”, „Het Wonder” en „Eu
ropa 51,” in diezelfde tijd ook Germi
en Lattuade terzijde staande bij hun
producties. Wat toen weer resulteerde
in een samenwerking tussen Alberto
Lattuada en Fellini bij de totstandko
ming van „Luci del varieta.”
AMSTERDAM Een pas ont
dekte tekening van Vincent van
Gogh zal een ereplaats krijgen als
in juni in Amsterdam het gloed
nieuwe, naar de schilder genoemde
museum wordt geopend. Het rijks-
museum Vincent van Gogh is
bouwtechnisch zo goed als klaar.
Tweehonderd schilderijen en vier
honderd tekeningen van Van Gogh
zullen er worden tentoongesteld,
zomede de bijna complete collectie
brieven van de schilder. Uit de ver
zameling van Vincents broer Theo
zullen in het museum ook werken
van Van Goghs tijdgenoten Gau
guin, Monticelli en Bernard komen
te hangen.
In een doos met oude kaarten en
foto’s, die mevrouw Maynard op de
vliering bewaarde, vond zij nog een foto
van Eugenie. Ook zat er een tekening in
van een huis dat Wilkie herkende als
het huis aan Hackford Road, dat hij
voor zijn reportage juist had gefotogra
feerd. Vincent van Gogh tekende en
schilderde altijd graag huizen en omge
vingen waarin hij woonde. Zo deed hij
ook in Zuid-Londen.
Experts in Amsterdam staan voor de
echtheid in van de tekening, die door
theedruppels en andere viezigheidjes
lichtelijk besmeurd is. De waarde van
het werkje wordt geschat op meer dan
5000 gulden. Mevrouw Maynard zal het
echter niet verkopen. Zij heeft het voor
geruime tijd aan het Van Gogh Museum
in Amsterdam uitgeleend. Het zal een
bijdrage vormen tot het invullen van de
periode van Van Goghs leven, die slechts
door een schaarse hoeveelheid schilderij
en en tekeningen van zijn eigen hand
wordt geïllustreerd. De tekening is 16,5
bij 12 centimeter groot.
BEHALVE FELLINI’S „Roma” die
in Calypso en Kriterion te zien is en
waarover meer elders op deze pagina,
zijn er enkele sensationele premières
aan de Amsterdamse bioscoopagenda
toegevoegd. City komt met „Vlucht
502 antwoordt niet”, een slechte,
want nietszeggende vertaling van
„Skyjacked” die bovendien onjuist is
omdat 502 de hele film radiotelegra-
fische boodschappen uitzendt, is het
niet naar de vertrekbasis Los Angeles
dan wel naar de verkeerstoren van
het vliegveld Anchorage in Alaska en
zelfs naar Moskou, waar de Boeing
707 uiteindelijk landt.
schatte film van Fellini (uit 1954)
wordt al gepreludeerd op de verveling
van Fellini's geboorteplaats Rimini,
ook aanwezig in de vluchtige jeugd
herinneringen, waarmee „Roma”
opent. De decadentie van Rome,
eveneens een van de aspecten van
Fellini’s nieuwste film is natuurlijk
terug te vinden in „La dolce vita” en
de prostitutie van de grote stad is
vroeger uitvoerige behandeld in „De
nachten van Cabiria,” zoals van het
wat mieze variété al in „Luci del
varieta” uit 1950 een wrang, maar
met heimwee doortrokken beeld werd
opgehangen.
Zo doorgaande kan men bijna stel
len dat „Roma” een beknopte samen-
fraaie kleuren en met een boeiende
rol van Donald Pleasance als Hen
driks boze genius Cromwell.
Verder is alles wel zo’n beetje bij
het oude gebleven, al vertoont Cineac
Damrak Jacopetti’s „Uncle Tom”, een
film over de neger door alle eeuwen,
een onderwerp waarin de maker van
„Mondo Cane” en andere sensatie-
brood scheen te hebben gezien. Van
een definitief oordeel moeten we ech
ter nog even afzien, aangezien de
importeur geen voorstander bleek
van een persvoorstelling.
Vermelding verdient ook het feit
dat Cineac Reg. Breestraat Roger Va
dims „La Ronde" met Jane Fonda,
Anna Karina en Jean-Claude Brialy
nog eens terugbrengt en Corso „Dea
ling” op het programma heeft geno
men van Paul Williams, maker van
„The revolutionary”, hier uitgebracht
onder de veelzeggende titel „Marihu
anablues”. De Uitkijk „Cabaret”,
vertoont en The Movies per avond
Louis Malles „Zazie dans le Métro”
en Polanski’s „Mes in het water”
brengt.
„Roma” HEEFT DUS geen verhaal,
maar is natuurlijk ook geen docu
mentaire geworden, evenmin als een
speelfilm, hoewel de figuur Fellini
als jongetje in Rimini, als jongeman
in het fascistische Rome en tenslotte
als filmer op gevorderde leeftijd wer
kend in de huidige Romeinse hoofd
stad, een verbindend element vormt,
maar dramatisch niets bijdraagt aan
het geheel. Maar misschien is dat
juist de attractie van Fellini’s nieuw
ste film, die geringe samenhang, dit
fragmentarische, dit werken met in
vallen, onverwachte herinneringsbeel
den. uit het niets opgeroepen, in het
niets verdwijnend.
Een enkele keer is er een soort
„filmrijm.” Het jongetje dat tegen
een spoorboom bij het station van
Rimini verlangend de trein naar Ro
me voorbij ziet trekken, wordt de jon
geman in wit pak (Peter Gonzales)
die als de jeugdige Fellini vol ambi
ties aankomt in Rome om er carrière
te maken. Dat is dan aan het begin
van de Tweede Wereldoorlog, maar
denk niet dat dit wereldgebeuren eni
ge invloed van betekenis op de film
uitoefent.
In allerlei typerende details wordt
het pension geschetst, waarin de jon
ge Fellini komt te leven en nog
uitvoeriger gaat de echte Fellini in op
een bordeel-bezoek en op een typi
sche Romeinse music-hall, uit die ja-
ren. Jovinelli. waar de optredende ar-
tisten vanuit de zaal door het etende
en vrijende publiek weggehoond
worden, maar ook zelf hun mondje
niet houden voor ze in de coulissen
verdwenen zijn.
dorp Stoke Gabriel in Devon. Het was
mevrouw Kathleen Eugenie Maynard
die zich er niet van bewust was dat zij
een nazaat was van het meisje waar
Van Gogh - over wiens hopeloze eerste
liefde zij in Lust for life wel gelezen
had - nog naar gevreeën had.
Deze pas ontdekte tekening van Vin
cent van Gogh toont het huis in Brixton,
waar Van Gogh in 1872 tot 1973 in de
kost was. De tekening is beschadigd.
Het Vincent van Gogh Museum wordt
door zijn bouwers ondertussen een goed
koop museum genoemd. Het was begroot
op 10 miljoen gulden, de rekening zal
uitkomen op 11 miljoen. Architect Riet
veld heeft er de eerste schetsen voor
gemaakt. Toen hij in 1964 overleed, nam
zijn bureau-genoot Dillen het werk over.
Na diens overlijden in 1966 werd het
werk voltooid onder directie van de
architect Van Tricht, die ook deel uit
maakte van het architectenbureau waar
Rietveld en Dillen in zaten.
De stichting Vincent van Gogh, waar
van dr. ir. V. W. van Gogh voorzitter is,
heeft de omvangrijke verzamelingen
schilderijen, tekeningen en brieven van
de wereldberoemde kunstenaar in bezit.
Ze heeft ze in permanente bruikleen aan
het rijk afgestaan. Het rijk nam ruim
tien jaar geleden al op zich voor de
verzameling een museum op te richten.
De gemeente Amsterdam stelde daartoe
aan het rijk kosteloos een terrein ter
beschikking aan de Paulus Potterstraat,
naast het Stedelijk Museum, dat de
collectie al sinds 1930 tentoonstelde. Het
nieuwe gebouw staat schuin achter het
grote Rijksmuseum.
F
Zoals de oorspronkelijke titel dui
delijker aangeeft, gaat de film van
John Guillermin over een vliegtuig-
aping met alle ellende die daaraan
vastzit. De kaper is een in Vietnam
zwaar onderscheiden sergeant die van
zijn heldendaden toch de een of
andere tic heeft overgehouden en nu
zijn onvree met zichzelf uitleeft in
het urenlang terroriseren van het
passagiersvliegtuig. Niets wordt ons
bespaard, een goedmoedige neger-bas-
sist die probeert de nerveuze kaper te
kalmeren, een zwanger vrouwtje dat
vroegtijdig in het gekaapte vliegtuig
bevalt, een „blinde” landing op An
chorage dat dicht zit door mist en
regen en een in aanvang onwillige
Russische legerleiding die jachtvlie-
gers afstuurt op het onvrijwillig ver
boden terrein binnenvliegende vlieg
tuig.
Gelukig is Oharlton Heston de
gezagvoerder die alles in vaste hand
houdt en tenslotte zijn schotje bij-
draagt aan de totale afrekening met
de vliegtuigkaper die op het Moskou-
se vliegveld plaatsheeft. Begrijpelijk
dat City voor al deze ingeblikte sen
satie de Johnny en Rijk-show „Geen
paniek” heeft laten lopen.
WOENSDAG EN DONDERDAG
zijn in het Filmmuseum respectieve-
lij „Der Bomberpilot” en „Der Tod
der Maria Malibran” te zien, beide
films van de omstreden Duitse filmer
Werner Schroeter. De eerste film zou
omschreven kunnen worden als een
persiflage van de Nazi-operette, de
tweede als een bizarre hommage aan
de 18e-eeuwse zangeres die zich let
terlijk doodzong toen ze 28 was.
Schroeter werkt met een overdaad
aan ogenschijnlijk niet ter zake die
nende neven-intriges, filmt kwasi on
handig, improviseert en maakt eigen
lijke intrige ondoorzichtig en onbe
grijpelijk, wat irriterend kan werken.
Niettemin is hij niet alleen in zijn
weinig verwend vaderland, maar ook
daarbuiten, in de Parijse Cinéma thè-
que en het New Yorkse Museum of
Modern Art geen onbekende. In ieder
geval dus de moeite waard om kennis
met hem te maken als dit al niet
gebeurd is op de Utrechtse Cinemani-
festatie vorig jaar, waar Schroeter, 28
jaar oud, met zijn Maria Malibran
geïntroduceerd werd.
In dit soort milieuschilderingen,
waarin veel authenticiteit is ver
werkt, is Fellini op z’n best, zoals
trouwens ook als hij zijn bizarre en
kwaadaardige fantasie de vrije loop
laat, zoals in de clericale modeshow
door een aftandse prinses georgani
seerd, een verbitterde aanval op de
kerk met zijn pracht en praal die.
naar humoristische werking gerekend
tot de hoogtepunten van de film beho
ren.
Al blijft het onduidelijk wat de
filmer nu precies wil met deze evoca
tie van een stad die hij kennelijk
haat en liefheeft, een stad van veel
eten, dikke vrouwen, grove taal, la
waaierig, onaangepast aan het moder
ne verkeer, decadent en nog altijd
zie de politiescène’s - fascistisch en -
zie de modeshow - beheerst door het
Vaticaan. Zijn genegenheid is minder
evident aanwezig in de film, zodat
een criticus heeft opgemerkt dat Fel
lini de provinciaal is gebleven die
zich nooit helemaal heeft thuisge-
voeld in deze metropool die toch zo
dorps is gebleven in het op straat
levende gedeelte Trastevere.
AAN HET LIJSTJE van bekende,
steeds roulerende nachtprogramma’s
is Truffauts „Farenheit 541” toege
voegd (in Bio), verder de griezelfilm
„Eye of the cat” in Desmet en de
tekenfilm „A boy namend Charlie
Brouwn” in De Uitkijk. Fellini’s „Ro
ma” gaat ook in de nachtvoorstellin-
gen van Kriterion, terwijl Ishiro
Honda’s „King Kong ontsnapt” in
Royal te zien is.
Uit de diepe depressie, die de West-
duitse filmindustrie al jarenlang beleeft,
is een reeks eenvoudig te produceren en
het publiek veelbelovende kassuccessen
opgeborreld: zwoele onthullingen over
huisvrouwen, schoolmeisjes, secretares
sen De producenten, die al eerder
met de billenknijperij van hun tussen
overstelpend bloot levende helden Porno
'en Fummel (Friemel) hadden ontdekt
hoe groot de markt was, konden het
zich gemakkelijk maken.
Zo mocht het Huisvrouwenrapport
zich al gauw op een vervolg verheugen,
het Schoolmeisj esrapport werd een zo
mogelijk nog groter succes. Toen na het
Secretaressenrapport het Stewardessen
rapport verscheen, ontstond er enige dei
ning. Stewardessen werken nu eenmaal
georganiseerd genoeg samen om te kun
nen protesteren tegen die voorstelling
van hun leve .„tussen jet en bed”.
Nu is het Verpleegstersrapport op de
markt. De filmverpleegsters gedragen
zich niet anders dan de huisvrouwen en
de secretaressen en zij zijn zelfs vaak
werkelijk dezelfden. „Men kijkt toe en
verbaast zich: daar is een groep arties
ten, die gemeenschappelijk optrekt
slaapt”, schreef het blad Express.
Dat daar een voorstelling wordt gege
ven met verpleegsters, die zich voortdu
rend door artsen laten uitkleden en bij
de patiënten in bed kruipen heeft deze
keer een complete beroepsstand in staat
van grote verontwaardiging gebracht.
Vorige week organiseerde de actiege-
meenschap „Witte Kap” een protestver-
gadering in Beieren, waar zelfs ordezus-
ters zich schaarden achter leuzen als
„We zijn geen bordeel” en „Dit is de
grootste leugen die het Duitse volk ooit
is opgedist”.
Nu was het volk ongetwijfeld nooit op
de gedachte gekomen, als de verpleeg
sters zich koest hadden gehouden. De
Frankfurter Allgemeine Zeitung schreef
woensdag: „Dit is precies wat de rap-
port-fabrikanten kunnen gebruiken; het
is olie op het vuur van hun goedkope
succes. Nee, rapport-gedupeerden aller
standen, spaart u de moeite. Zo kweekt
u moed om de serie voort te zetten:
onderwijzeressen, kapsters, ingenieurs-
vrouwen, domineesdochters, boswach-
tersvrouwen
Voor scherts zijn echter de verpleeg
sters, harde werksters voor een vaak
bescheiden loon, niet meer te vinden. En
zij krijgen ondersteuning. De vakbewe
ging onderzoekt wat eraan kan worden
gedaan, minister-president Goppel van
Beieren heeft het filmverhuurbedrijf
verzocht het produkt terug te nemen.
Dinsdag gaf de Artsenkamer van de
Bondsrepubliek een verklaring uit:
„Honderdtachtigduizend verpleegsters
dienen dag en nacht vol opoffering onze
zieke medemensen. Hun werk wordt
door de porno-film leugenachtig en
kwetsend in diskrediet gebracht, op een
manier dië iedereen moet schokken die
nog een vonk fatsoen overgehouden
heeft.” De zusters hebben de overheid
aangespoord te onderzoeken of de veilig
heid van het land niet in gevaar is
geraakt.
n r w U* MBr
