HOE IS HET ONTSTAAN
OPGEVEN NATUURBESCHERMING
VORM VAN VERRAAD
In Oeganda weer
doodvonnissen
9
BankMees Hope nv
Bij Bank Mees Hope NVgelden
per1-2-1973 de volgende spaartarieven:
Geen handel met
Russen zonder
vrije emigratie
SES3
k
6%%
6Vz%
25
1
Termijn-
deposito
Termpn-
deposito
10
Spaar-
deposito
Termijn-
deposito
Termijn-
spaar-
deposito
Termijn-
spaar-
deposito
Termijn-
1 spaar
deposito
rekening
Obligatie-
rente-
SP^r
deI>osito
Dr. M. J. Adriani, winnaar Edo Bergsmaprijs:
Verzending zeepost
4V4%
7V4%
25
19
>8
35
75
„Het is de vraag wat
je laat prevaleren:
dollars of natuur”
1
DONDERDAG 8
FEBRUARI
1973
19
18
Dit woord: NARCOSE
Dit woord: BANKET
Dit woord: LIJN
Dit woord:
DOORTRAPT
Dit woord: KOKKERD
Niet mijn manier
Reservaten
tocht
Rentegevend tegoed min. 500,-; max. 250.000,-.
Dit woord: COPIE
500,-; volgende stortingen tenminste 100,
Rentegevend tegoed min. 500,-; max. 250.000,-.
i
BMH
Voor de termijndeposito’s met een vaste looptijd
gelden deze tarieven voor alle stortingen vanaf 1 februari 1973.
t
Dit woord:
HANDHAVEN
Dit woord:
HELLEBAARD
St
>8
lis
Spaardeposito met 1 maand opzegging (per
maand vrij beschikbaar 2.500,-), rente 4’/«
per jaar met dagelijkse berekening. Min.
storting 100,-. Rentegevend tegoed min. 100,-,
0.^
KCWa
Dit woord:
LIJNTREKKER
mid
max. 250.000,-.
Termijnspaardeposito’s met 3, 6
Huis van Afgevaardigden:
Schade beperken
OOSTVOORNE Dr. Marcus Jan Adriani tuurt naar buiten. Hij knijpt
de ogen toe in de spaarzame decemberse zonneschijn, laat een hartgrondig
„poeh!” horen en zegt dan, na enige seconden stilte in acht te hebben
genomen: „Nou, niet best in ieder geval”.
Dit alles in antwoord op de vraag: Hoe staat het er uit oogpunt van
natuurbescherming op het moment voor in Nederland? Adriani, zich nader
verklarend: „Het zit ’m erin, dat er twee zwarte duivelse adems over
Nederland gaan. De milieuvervuiling en de gebrekkige wijze, waarop we
erop reageren”.
Obligatierenterekening met 3 maanden
opzegging (per maand vrij beschikbaar 2.000,-).
Het rentepercentage is gekoppeld aan het
rendement van 9 staatsobligaties en wordt
maandelijks berekend. Over januari 1973
bedroeg de rente 4*/s*/s per jaar.Eerste storting
43/4%
en 12 maanden
t opzegging, rente resp. 5*/i, 5l/< en S’/< per
jaar met dagelijkse berekening. Eerste storting
i 500,-; volgende stortingen tenminste 100,-.
een
ADVERTENTIE
opzegging 1 maand
3 jaar vaat
5 jaar vaat
4 iaar vast
24 maanden vast
„Het is gewoon de vraag, wat je laat
prevaleren: Dollars of de natuur. Als je
het belang van een natuurlijke omge
ving voor de mens niet inziet, ja, dan
houdt natuurlijk alles op”'
landschap (sloten, heggen, boomafschei-
dingen enz.) aantasten.
Er bestaat of bestond een vis door
de aanraking waarmee men een elek
trische schok krijgt die een verlam
ming ten gevolge heeft, zoals dat ook
gebeurt wanneer men een sidderaal
aanraakt. De Grieken noemden die
vis narkè en vormden er een werk
woord narkan van dat betekende:
verlamd worden, gevoelloos worden,
verdoofd of bedwelmd worden. Van
daar dat ze de bloem met bedwel
mende geur narkissos, narcis noem
den. Het zelfstandige naamwoord, dat
door de Romeinen werd overgeno
men, luidde: narcosis: verdoving. Dat
is de vorm die in het Engels is
gebleven; het Nederlands, Frans en
Duits gebruiken narcose voor: de toe
stand van gevoelloosheid waarin ie
mand wordt gebracht die geopereerd
moet worden.
Adriani: „De onbarmhartige manier,
waarop ze te veld trekken, het met
opzet provoceren, dat zou mijn manier
niet zijn. Maar individueel stel ik mezelf
steeds duidelijk de vraag of de milieuzorg
in onze maatschappij wel optimaal kan
functioneren. Ik geloof het niet, met het
winstprincipe als uitgangspunt. Je zou
alleen moeten produceren wat je nodig
hebt en niet waar je geld mee verdient”.
Zijn oplossing: „Ik zoek het in de
richting van duidelijk dwingende maat
regelen van overheidswege, die niet uit
sluitend nationaal, maar uit hoofde van
een wereldburgerschap gegeven kunnen
worden. Of ik denk, dat zoiets er op tijd
komt? Ik denk het niet. En dat is dan
weer gewoon een onderstreping van het
„niet best”, waar ik al over sprak”.
Een lijn is van linnen gemaakt, dat
wil zeggen: van vlas. Het woord
wordt in vele betekenissen gebruikt
die gemeen hebben dat er iets la’1"-:
en duns mee wordt uitgedrukt. Wij
kennen het voor: dun touw, koord;
voor: grens van een vlak, reeks van
punten; verbinding tussen twee plaat
sen door trein, boot, telegraaf en
dergelijke. In de tijd van de trek
schuit was de lijndrijver of jager de
man te paard die het schip voorttrok.
Zijn paard was het lijnpaard dat
langs het lijnpad liep. Langzaam aan,
dan breekt het lijntje niet is een
gezegde uit die tijd dat nog gebruikt
wordt. Ook in de betekenis: hengel
komt lijn voor, alsmede voor: de
opvolging van leden ener familie. De
opgaande Zijn wijst naar het verle
den, de neergaande naar volgende
geslachten.
President Amin heeft gedreigd de ker
kelijke leiders in zijn land voor de
militaire rechter te slepen, wanneer zij
hun invloed zouden gebruiken om
„tweedracht en verwarring” in het land
te zaaien.
Het Latijn kent een woord copia
dat betekent voorraad, overvloed,
maar ook: verlof, gelegenheid. In de
Middeleeuwen bezigde men in juri
dische kringen de zegswijze: dare co-
piam describendi: verlof geven iets
over te schrijven. Vandaar dat het
woord copie de betekenis: afschrift
kreeg.
KAMPALA (Reuter). Een militaire
rechtbank in Kampala heeft gisteren
vijf Oegandezen ter dood veroordeeld
omdat ze zouden hebben deelgenomen
aan guerilla-activiteit. Dit is bekendge
maakt na een vergadering van de defen-
sie-raad, onder voorzitterschap van pre
sident Amin. Over het proces, dat zon
dag zou hebben plaatsgehad, is niets
bekend. Evenmin is er iets gezegd over
het lot van vijf anderen die tegelijker
tijd terecht stonden. Zeven Oegandezen,
die al eerder ter dood zijn veroordeeld,
wachten nog in de gevangenis op hun
openbare executie.
Het woord banket is van Italiaanse
oorsprong. In die taal luidt het: ban-
chetto, verkleinwoord van banco:
bank. De betekenis van banchetto is:
feestmaal en zo werd banket in het
Nederlands vroeger ook gebruikt. In
een rei van de Gijsbrecht komen
de woorden voor: ’t Is tijd de ker
ken te stofferen, te dansen en te
banketteren. Daarna gaat banket ook
betekenen: datgene wat op een feest
maal genuttigd wordt en in het bij
zonder: de lekkernijen die na een
feestelijke maaltijd werden opgedist.
Vondel spreekt van een banket van
taarten. Thans wordt het woord zel
den in een andere betekenis gebruikt
dan in die van: deeg gevuld met
amandelpers, veelal in de vorm van
een letter.
De eigenlijke betekenis van handha
ven is: ergens de hand aan slaan, iets
beetpakken en vasthouden. Dan
wordt het gebruikt voor: de hand
reiken, behulpzaam zijn, verzorgen,
ondersteunen, bewaren, de hand aan
iets houden, bestendigen, beschermen,
zorgen dat iets niet geschonden
wordt. De woorden Je maintiendrai:
ik zal handhaven in ons wapen heb
ben ongeveer deze betekenis.
WASHINGTON (Reuter) Het Ame
rikaanse Huis van Afgevaardigden zal
tegen handelsconcessies voor de Sovjet
unie stemmen als dit land zijn burgers
niet vrijelijk laat emigreren. Een meer
derheid van 259 van de 435 leden van
het huis heeft een wetsontwerp inge
diend dat geen verlaagde tarieven en
financiële kredieten toestaat aan landen
die hun burgers verhinderen te emigre
ren. Bij de ondertekenaars is ook de
invloedrijke Democratische voorzitter
van de commissie voor de toewijzingen,
Wilbur Mills.
Er zijn twee werkwoorden:
doortrappen (de fietsers moesten wel
doortrappen om voor de bui thuis te
zijn) en doortrappen, door trappen
mengen, zoiets als doorkneden: goed,
door en door kneden. In vroeger tijd
werd inderdaad deeg met de voeten
gekneed. Van doortrappen en door
kneden worden de deelwoorden-
doortrapt en doorkneed als bijvoeglijk
naamwoord gebruikt, beide aanvan
kelijk in de gunstige zin die door
kneed heeft behouden: geoefend, ge
schoold, ervaren. Hooft noemt iemand
een man van kloek vernuft, doortrapt
met lange ervaring. Daarna gaat
doortrapt betekenen: slim, bij de
hand, geraffineerd en tenslotte: zeer
slim in het kwaad doen, dus: sluw,
vals, gemeen. Dat is nu nog de endge
betekenis.
Actievoeren is voor hem overigens sy
noniem met „democratie”. Erkenning
van het meerderheidsbesluit, ook als dat
tegen zijn zin en geweten in uitvalt.
Zoals bijvoorbeeld bij de Oostersehelde-
sluiting. Adriani: „Volgens mij is het
moeilijk daar bestuurlijk nog aan te
tornen. Tenzij er een nieuw wetsont
werp komt, of een initiatiefvoorstel in
de Tweede Kamer. Maar wie gelooft dat
nu nog? Daarom zeg ik: goed, het be
sluit is gevallen, laten we gaan proberen
om de schade zoveel mogelijk te beper
ken. Ik denk nu dus aan compartimen
tering, waarop druk wordt gestudeerd”.
Drie van de ter dood veroordeelden
zijn vorige week gearresteerd in de
Noordoegandese stad Goeloe. Ze zouden
Russische wapens in hun bezit hebben
gehad. Een vierde verdachte, Malibo, is
ervan beschuldigd dat hij vanuit Tanza
nia was gestuurd om de Oegandese mi
nister van Buitenlandse Zaken Wanume
Kibedi en nog enkele leden van het
kabinet en de strijdkrachten te ver
moorden. De vijfde, een 24-jarige wis-
kunde-leraar was zaterdag gearresteerd
nadat guerillastrijders een handgranaat
hadden gegooid naar militairen die zijn
huis doorzochten.
Men zegt: wat heeft die man een
kokkerd van een neus en spreekt
over een kokkerd of ook wel kokker
van een sinaasappel. In beide geval
len bedoelt men: iets dat in z’n soort
bijzonder groot is. Het lijkt waar
schijnlijk dat het woord een vervor
ming is van kokosnoot, een in z’n
soort inderdaad grote vrucht. In een
oud kruidboek komt de vorm kooker-
noot voor. Die kan worden vergele
ken met okernoot, een woord dat
eigenlijk nokernoot luidde en bete
kende: de noot van de noker of
noteboom, die in het Latijn nucarius
heet. Wij spreken thans niet van
okernoot, maar van okkernoot en zo
zou kookernoot tot kokkernoot en dit
weer tot kokker zijn geworden. Het
Engels heeft op dezelfde wijze coker
naast cokernut.
opzegging
12maanden
53/4%
Vorig jaar heeft senator Henry Jack-
son een soortgelijk wetontwerp inge
diend in de Amerikaanse Senaat. Met
deze wetsontwerpen willen de Ameri
kaanse parlementsleden de Sovjet-Unie
onder druk zetten om de „academici
belasting” voor emigranten op te heffen.
Sinds midden-1972 kregen veel emigran
ten uit de Sovjet-Unie, hoofdzakelijk
joden, de rekening voor hun studiekos
ten gepresenteerd voor ze in aanmerking
kwamen voor een uitreisvergunning.
Adriani is er intussen wel van over
tuigd, dat „we ver van huis zijn geraakt
in Nederland”. Maar hij ziet zichzelf als
strijdbaar pessimist. „Je kan tot die
conclusie komen”, zegt hij, „en dan be
sluiten om het erbij te laten zitten.
Heus, ik ken er, die kapot gaan aan de
rotzooi in de wereld. Maar het opgeven,
dat vind ik een vorm van verraad. Het
leven speelt zich af in kringen om je
heen. Als je niets kunt betekenen voor
wat er in de buitenste kringen gebeurt
probeer het dan in ieder geval in je
directe omgeving wel”.
RoofdkamanB: Annwa«ffi, »enngn<4it MS, tel. 020.513 ï!3-
Rotterdam, Coohingel 93, tel. 010 - 114120.
Kantoor Haarlem: Houtplein 8, tel. 02331 39 50.
Daarom Is hij een vurig pleitbezorger
van het idee om landschapsreservaten te
stichten. Op een studiedag van de
ANWB is daarover al eens uitgebreid
van gedachten gewisseld. „Landschapsre
servaten”, zegt hij, „in plaats van na
tuurreservaten. Het moet duidelijk wor
den, dat het behoud van de natuur
langzamerhand niet meer lukt door klei
ne stukjes tot natuurreservaat te verkla
ren. Die grenzen toch altijd aan een
omgeving, die veel groter is. Het is onzin
om te denken, dat je de natuur kunt
sparen door van een bepaald stukje af
te blijven en er omheen dan gewoon je
gang te gaan”.
Landschapsreservaten zouden. ook
naar de mening van Adriani, kunnen
worden „verklaard” in Limburg, Bra
bant, Twente, Drente, De Achterhoek.
Dat betekent dan niet, zegt Adriani na
drukkelijk, „het terugzetten van de
klok”, maar wel het gecompenseerd
door subsidies verbieden van land
bouwmethoden, die de structuur van het
opzegging 6 maanden jj
5V4%
Handhaven is een samenstelling
van hand en haven, waarbij haven
hetzelfde betekent als hebben, Duits
haben. Handhaven is dus kennelijk
uit het Duits overgenomen, maar het
Duitse handhaben is weer gevormd
naar het Franse main-tenir, dat
evenals het Engelse to main-tain en
het Italiaanse man-tenere afstamt
van het Latijnse manu tenere: iets
met de hand voelen en vandaar:
zeker weten.
Hij Is „democraat" gebleven ondanks
de teleurstellingen, die hij heeft geïncas
seerd in de contacten met de overheid.
Dat betekent: „Het ligt niet in mijn aard
om achterdochtig te zijn, maar met
sommige dingen ben ik het toch wel
geworden. Ik herinner me nog hoe Van
Walsum, de vorige burgemeester van
Rotterdam, een verhaal hield hoe schoon
de nieuwe raffinaderij op Rozenburg zou
worden. En wat is daar uit voortgeko
men? De Gulf”
Adrani behoorde voorts tot de „Heren
Zeventien”, de zelfgekozen spottende
naam voor een gezelschap milieube
wuste academici of daarmee maatschap
pelijk „gelijkgeschakelden”, dat zich te
weer ging stellen tegen de komst van
Hoogovens naar de Maasvlakte. Het was
in een tijd, dat actievoeren in ieder
geval gemeengoed was. De Heren Zeven
tien hebben inmiddels het accent verlegd
van directe actie naar bestudering van
de problemen.
De actieve wacht is overgenomen door
organen als het Centraal Aksiekomité
Rijnmond. Maatschappijvisie is een es
sentieel onderdeel van de „aksie” gewor
den.
De i-klank van het Middelneder
lands werd later als ij uitgesproken.
Eerst zei men bi, later bij. Zo
ontstond het woord kopij, waarnaast
het oudere copie zich gedeeltelijk uit
traditie, gedeeltelijk onder invloed
van het Franse copie handhaafde.
Maar de betekenissen gingen uiteen.
Copie of kopie bleef: afschrift. Kopij
noemt men de geschreven of gedruk
te tekst waarnaar de zetter heeft te
werken. Ergens kopij in zien wil
zeggen: iets beschouwen als een (ge-
geschikt) onderwerp om er een artikel
over te schrijven.
Een hellebaard is een lans of piek
met een dwarsbijl, vroeger als wapen
gebezigd, nu nog als attribuut, bij
voorbeeld van de suppoosten in de
Londense Tower. Het woord helle
baard heeft niets te maken met hel en
weinig met baard. Het eerste deel
van de samenstelling is hetzelfde als
in helmstok: de stok waarmee men
het roer beweegt. Helm betekent dus
zoiets als: scheepsroer, handvat, steel.
Dat is ook de betekenis van het
Engelse woord helm. Het tweede deel
vgn het woord hellebaard wordt wel
verklaard als een vervorming van
baars, een vakterm voor de kuipers-
bijl. Het lijkt waarschijnlijker dat
men moet denken aan de baard van
een sleutel: het uitstekende deel aan
de stang. Dat lijkt wel iets op
bijl.
Een lijntrekker is eigenlijk de man
wiens beroep het is aan een lijn een
schip voort te trekken. In het cabaret
Der blaue Vogel werd dit uitgebeeld
in de scène der Wolgaschlepper.
Waarom wij het woord evenwel ge
bruiken voor: luiaard, dagdief is niet
helemaal duidelijk. Misschien moeten
wij denken aan een uitdrukking als:
iemand aan het lijntje houden voor:
de beslissing telkens uitstellen. Het
woord lijn wordt bijvoorbeeld door
soldaten ook gebruikt voor: baantje.
Een goede lijn is een gemakkelijk
baantje. Iemand aan het lijntje heb
ben is: iemand in z’n macht hebben.
Is nu een lijntrekker wellicht iemand
die de lijn welke hem aan zijn werk
gever bindt voortdurend rekt? En dus
zijn werk rekt? Het is mogelijk, maar
niet zeker.
opzegging 3 maanden fï-.-J’i'il
Brabantse wal voor Shell Chemie, het
behoud van de Winterswijkse beken en
de bedreiging van het landschap rond
Delfzijl door de ontwikkeling van het
plaatselijk havenschap.
Tegelijkertijd zet de ANWB-prijs voor
een keer de algemene schijnwerper op
het voornamelijk puur wetenschappelijk
werk, dat in het in 1952 opgerichte
Biologisch Station wordt verricht. Sa
men met het Hydrobiologisch zusterin-
stituut te Yerseke is Weever’s Duin via
het Instituut voor Oecologisch Onder
zoek in Arnhem verbonden aan de Ko
ninklijke Academie van Wetenschappen
In Amsterdam. Een van de volbrachte
taken: een 12 jaar durende inventarisa
tie van de duinvegetatie op Voorae.
Net als zoveel andere natuurbezorgden
fn Nederland is Adriani’s betrokkenheid
voor een belangrijk deel gemarkeerd
door de mijlpalen van de voortschrij
dende industrialisatie in het Waterweg
gebied. De ruïnering van het natuurge
bied De Beer op Rozenburg, de aanleg
van de Maasvlakte. Maar wel met het
besef, dat het spookbeeld van Rijnmond
niet op zichzelf staat.
Adriani: „Het is het totaal aan uit
breidingen van woonkernen en indus
trieterreinen in Nederland. Ook van de
schaalvergroting in de landbouw, de
ruilverkavelingen”.
VERRAAD „Het is de vraag wat je laat-
prevaleren: dollars of natuur
Plaats: de directeurskamer op de eer
ste verdieping van het aan zijn leiding
toevertrouwde Biologisch Station Wee
vers Duin in Oostvoorne. Een modern
gebouw (1968) met daarachter een van
de duurste tuinen van Nederland en
daar weer achter het natuurwetenschap
pelijk unieke landschap van Voornes
duinen.
Adriani (64 jaar, geboren in Middel
burg, doctoraal plant- en scheikunde,
promotie op een biologisch onderwerp,
voor zijn aanstelling op Weever’s Duin
in 1957 20 jaar leraar biologie geweest in
Rotterdam) is de winnar van de Edo
Bergsma-ANWB-prijs 1972, een penning
plus 2500 gulden, gegeven voor verdien
sten ten behoeve van het natuurbehoud.
De uitreiking vindt in januari plaats in
Den Haag.
De prijs is in de eerste plaats erken
ning voor Adriani’s talrijke activiteiten
op bedreigde punten in het vaderlandse
natuurareaal. Zo stond hij, behalve na
tuurlijk in de milieustrijd in Rijnmond,
op de bres voor het open houden van de
Oosterschelde, het vrijwaren van de
Met de volgende schepen kan zeepost
worden verzonden. De data, waarop de
correspondentie uiterlijk ter post moet
zijn bezorgd, staan, tussen haakjes, ach
ter de naam van het schip vermeld.
Australië: ms „Moreton Bay” (16-2);
Brazilië: ms „Algol (14-2); Canada: ms
„CP Voyageur (14-2); Indonesië: ms
„Holsatia” (14-2); Japan: ms „Tokyo
Bay” (13-2); Ned. Antillen: ms „Ulysses”
(12-2); Suriname: ms „Chiron” (12-2);
Verenigde Staten ms „Sea-Land Mc Lean”
an” van Amerika 14-2;
Z-Afrika (Rep. m.i.v. Z.W. Afrika: ms
van Amerika: 14-2.;
«tltii L.''TT
/Ttf'
