Vergunning voor
vuilverbranding
Rijnmond
Elf militairen
verhoord over
Melkfabriek met
sluiting bedreigd
Zuidafrikaanse
armoede
negers in
naar haven
van eiland
Lava schuift
POTTERS,
1INIA
„demonstratie"
Verdachte euthanasieproces: „Het meest waardevolle dat ik voor moeder deed"
helpt
ial jaren
hy hoest?
J
donderdag
KERNCENTRALE IN
BELGIë WEKT
ONGERUSTHEID
MAKARIOS AUTOMATISCH WEER PRESIDENT
3
8
FEBRUARI
1973
t
t
Ontluisterd
n
Massa
Longontsteking
Barrière
Controle
Op Ijsland:
JOHANNESBURG (Reuter-ANP). Bijna éénderde van de neger-
arbeiders in Zuid-Afrika verdient minder dan tien rand (40 gulden) per
week. Slecht één percent van de Afrikanen verdient meer dan 120
gulden per week. Deze cijfers zijn vorig jaar gepubliceerd door de Zuid
afrikaanse loon- en produktiviteitsraad, die hierbij wel aantekent dat
veel arbeiders kunnen profiteren van gesubsidieerde maaltijden, huis
vesting en vervoer.
m
t,
a.
él'
LEEUWARDEN „Ik geloof dat dit het meest waardevolle is geweest
dat ik voor mijn moeder ooit heb gedaan.” Het was het laatste dat dokter
Geertruida Postma uit Noordwolde gisteren voor de Leeuwarder recht
bank zei. Het meest waardevolle. Ook het laatste: een injectie met 200
milligram morfine die binnen een paar minuten de zieke, ontredderde, 78
jaar oude moeder uit haar lijden verloste.
Aangebracht
Kliridis
Maand voorwaardelijk geëist
e
Hoogspanning op Cyprus
(Van onze redactie buitenland)
ADVERTENTIE
ft
Blanke vakbondsleiders hebben de
r
i
1
i
I
r
r
r
Mevrouw Postma besefte dat ze zelf
moest handelen. Het besluit viel op 17
oktober 1971, toen ook haar zuster had
geconcludeerd: „Ik ben er geloof ik, nog
niet helemaal mee klaar, maar ik geloof
dat jullie gelijk hebben”.
Oproerpolitie staat in Durban klaar
om met geweld op te treden tegen de
stakende zwarte Afrikanen in de indu
striegebieden daar.
Mr. Rijntjes vindt dat „De Maasvallei”
teveel produkten maakt die niet in orde
zijn.
Alle vier in het parlement vertegen
woordigde partijen hebben opgeroepen
de demonstratie bij te wonen, maar de
een wel hartgrondiger dan de ander. Het
felst is de kleine socialistische partij van
r
e
i
n
g
;e
n
k
e-
KT-
an
)f-
et
iet
er
at
*n
m
sei
m
se
menthol
e,
jn
te
at
st
jn
s-
e-
d.
2-
er
Ie
r-
an
a-
ng
d-
en
ge
er
iet
iet
he
e-
re
in
le
le
te
is
■e
le
De Roermondse economische politie
rechter mr. N. Out, legde het bedrijf een
boeten op van 1.550 gulden.
Haar leven werd ontluisterd. Kanker
een borst afgezet. Een beroerte
half verlamd, bijna blind, bijna doof,
bijna zonder spraak. Kort nadat ze in
een Asser ziekenhuis uit een coma was
bijgekomen, zei ze tot haar dochter en
schoonzoon: „Jullie hadden me niet be
ier moeten laten worden”.
De vragen, aldus een communiqué van
de vereniging hebben betrekking op de
uitstoot van radio-actief materiaal in de
lucht en in het Scheldewater. De vereni
ging vraagt gegevens over de voorzorgen
die worden getroffen bij het vervoer
van radio-actieve afvalstoffen, in het
bijzonder, wanneer dit over Nederlands
grondgebied gaat.
Op 19 oktober gaat Gertruida Postma
haar moeder weer bezoeken. De oude
vrouw hangt in de riemen die haar op
een stoel houden. Haar mond hangt open,
de tong eruit. Ze kwijlt. „Een reddeloos,
een ontredderd dier; een wrak,” zegt
mevrouw Postma tot de rechters. In
haar moeders ogen had ze al vaak die
blik gezien: de blik van een wild dier
dat vraagt om het einde. Ze omhelsde
haar moeder. In haar minst slechte oor
zei ze hard dat het nu wel goed kwam.
Een paar minuten later was het afgelo
pen. „Het meest waardevolle dat ik ooit
voor mijn moeder heb gedaan.”
REYKJAVIK (Reuter) De hoop op
herstel van de verwoeste Westmaneilan-
den ten zuiden van Ijsland lijkt kleiner
dan ooit nu de enorme lava-vloed blijft
voortschuiven in de richting van de
haven van Kaupstadur, de enige stad op
de eilandengroep.
De lavastroom, in de vorm van een
tien meter hoge wal van stenen en vuur,
heeft de voornaamste stroom- en water
verbindingen tussen het grootste eiland
en het vasteland verbroken. Kaupstadur
was gisteren tijdelijk van licht versto
ken, maar dit is inmiddels verholpen
door het inschakelen van een dieselgene
rator. Water komt nog steeds door een
nog in contact gebleven kleine leiding
vanaf het vasteland.
Intussen blijft de vulkaan Helgafell,
die zo’n 7000 jaar sliep actief, en er zijn
geen tekenen die erop wijzen dat hier
spoedig verandering in zal komen.
Er was hierover gisteren een stem
ming van geladenheid op dit eiland,
waar het al lente is, al noemen vele
dorpelingen het eerder droogte, een ver
schijnsel waar ze veel bezorgder over
zijn dan over het gevaar van eèn burger
oorlog al wordt dat door menigeen toch
gesignaleerd. Men twijfelt er nu niet
meer aan dat het legertje van Grivas tot
praktisch elke stunt in staat is om de eis
van Enosis, vereniging met Griekenland,
en dus afschaffing van de republiek
Cyprus, kracht bij te zetten. De actie
deed trouwens erg dénken aan die van de
eerste april 1955, waarmee Grivas zijn
eerste reeks EOKA-activiteiten tegen het
toenmalige Britse bestuur begon.
(Van onze correspondent)
’t HARDE. Elf dienstplichtige mili
tairen van de legerplaats ’t Harde zijn
gistermiddag en een deel van de avond
door de marechaussee vastgehouden en
'verhoord. Zij worden ervan verdacht
betrokken te zijn geweest bij de organi
satie van een demonstratie die gister
middag gehouden zou worden tegen
overplaatsing van huzaren uit ’t Harde
naar het Duitse Seedorf. Deze betoging
was echter niet meer dan een persbij
eenkomst van huzaren en VVDM-verte-
genwoordigers om de bezwaren tegen de
overplaatsing naar Duitsland kenbaar te
maken.
MIDDELBURG. De Vereniging Mi
lieuhygiëne Zeeland heeft minister
Schmelzer van Buitenlandse Zaken ge
vraagd naar de gevolgen voor het mi
lieu, verbonden aan de inwerkingstelling
van de Belgische kerncentrale in Doel,
niet ver van de Nederlandse grens.
De oude, in deplorabele toestand ver
kerende vrouw, kreeg longontsteking.
Smilda: „Ze knapte er na enige tijd wat
van op; ze kreeg ook wat meer belang
stelling voor de dingen om haar heen. Ik
vond dat ze ook maar weer eens in de
zaal moest gaan eten.”
ROTTERDAM Gedeputeerde Staten
van Zuid-Holland hebben een hinder
wetvergunning afgegeven voor de vuil
verbrandingsinstallatie Rijnmond in het
Botlekgebied, zo is gistermiddag bekend
geworden. Maandag begon de fabriek
(kosten ruim 200 miljoen gulden) met de
verwerking van huisvuil en industrieel
afval, hoewel het bedrijf op dat moment
nog geen hinderwetvergunning had. Dit
was zoals gemeld voor de president-
commissaris Joh. de Jong, tevens gecom
mitteerde van het Openbaar Lichaam
Rijnmond, aanleiding om af te treden.
Raadsman mr. A. T. Vos uit Gronin
gen! kon niet anders concluderen dan dat
mevrouw Postma diende te worden ont
slagen van rechtsvervolging. „Hier han
delde een hoogstaande vrouw uit diepe
medemenselijkheid na een groot gewe
tensconflict, na lang overleg.” Zij han
delde in het belang van haar moeder,
zonder oogmerk er zelf beter van te
worden. In juridische termen: zonder
materiële wederrechtelijkheid, een er
kende strafuitsluitingsgrond in de Ne
derlandse jurisprudentie.
Sinds de devaluatie van de rand in
december 1971 zijn de kosten van
levensonderhoud in Zuid-Afrika snel
gestegen. Bovendien blijken de prij
zen in Soweto aanzienlijk hoger te
zijn dan die in de blanke binnenstad.
Dat prijsverschil is onder meer te
wijten'aan de vervoerskosten, gebrek
aan concurrentie en hogere bedrijfs
kosten omdat de meeste winkels
maar kleine eenmansbedrijfjes zijn
en dat terwijl de lonen van de blan
ke Zuidafrikanen vele malen hoger
zijn dan die van negers. Volgens een
Maar terwijl Grivas enkele duizenden
gemaskerde samenzweerders op de been
kan brengen, brengt Makarios vandaag
de massa op de been. Zoekt Grivas de
stunt, Makarios moet het hebben van de
show. Natuurlijk zit er een zeker totali
taire lement in deze manifestatie, waar
voor de ministeries, de winkels en de
scholen een dag zijn gesloten. Maar er
valt zonder twijfel ook op veel spontane
geestdrift te rekenen.
NICOSIA. De enige oppositiepartij
op Cyprus, de nationaal-democratische
partij van de Grieks-Cyprioten, heeft
gisteren laten weten geen kandidaat te
zullen stellen voor de presidentsverkie
zingen van achttien februari. De partij
meent dat er geen voldoende garanties
zijn „voor een vrije meningsuiting door
het volk.” Hiermee kan Makarios zich
automatisch weer voor vijf jaar verze
kerd achten van het presidentschap.
De rede die Makarios vandaag houdt
zal dan ook niet bedoeld zijn om stem
men te winnen, maar wel een program
matisch karakter dragen, en de hele
demonstratie moet het klinkend ant
woord vormen op de bomaanslagen van
de laatste tijd, in het bijzonder de wel
buitengewoon ongegeneerde in de nacht
van dinsdag op woensdag, waarbij acht
tien politiebureaus over het hele eiland
het moesten ontgelden en vele wapens
werden geroofd.
„Gij zult niet doden; euthanasie is
bedekte moord; terug naar Gods woord”,
waren teksten die buiten het Leeuwar
der paleis van justitie werden heen en
weer gedragen voor de aanvang van het
proces tegen de dokter die met haar man
een dubbele huisartsenpraktijk heeft.
Binnen het gerechtsgebouw ontrolde
zich het drama rondom de oude dokters-
moeder, de 78-jarige Margina van Bo
ven. Het was altijd een vrouw geweest
waar je rekening mee moest houden.
Een die van gezelligheid hield, van men
sen om zich heen. Een die wist wat ze
wou en die wist wat beslissen was. Die
ondertussen ook haar man had zien
sterven in 1961, in vreselijk lijden.
Toen al had ze haar dochter gezegd: „Zo
wil ik het niet”. Als haar leven zo
ontluisterd zou worden, dan rekende ze
op haar dochter.
Zo’n 120 huzaren van het B-esquadron
van het 102 Kavalerie verkenningsbatal-
jon moeten per 19 februari naar Seedorf
om daar de rest van hun dienstttijd (8
maanden) vol te maken. De militairen
zijn tegen deze overplaatsing gekant,
omdat zij er niet vroegtijdig bericht van
hebben gekresen. Vorige week werd een
door de VVDM gelanceerd alternatief
plan, waarbij de huzaren uit ’t Harde in
ons land konden blijven, door de leger-
leding niet ontvankelijk verklaard.
Het was de bedoeling dat de huzaren
gisteravond hun grieven aan de pers
bekend zouden maken. Via het WDM-
hoofdbestuur in Utrecht werden de
persmedia ingeschakeld, ’s Middags vanaf
twee uur werden echter de sleutelfigu
ren bij de huzaren en het afdelingsbe
stuur van de WDM door de marechaus
see in hun kraag gevat.
onderzoek van de ILO (de internatio
nale arbeidsorganisatie, een bureau
van de Verenigde Naties) verdienen
de blanken in het bankwezen en in
de bouwvakken viermaal zo veel als
de zwarte werknemers, in fabrieken
en bij de spoorwegen zesmaal zo veel
en in de mijnen zelfs twintigmaal zo
veel.
De ILO constateerde in het rapport
over 1972 dat de loonverschillen tus
sen blanken en niet-blanken eerder
groter dan kleiner worden. De Afri
kanen hebben dan ook het meest te
lijden van de scherpe stijging van de
kosten van levensonderhoud.
In negersteden als Soweto zijn de
huren over het algemeen niet hoog
en ook hoeven de Afrikanen geen
hoge belastingen te betalen over hun
lage lonen. Maar studiekosten voor
hun kinderen moeten ze uit eigen zak
bekostigen. Omdat het onderwijs niet
gratis is en er voor de niet-blanke
kinderen geen leerplicht bestaat, ko-
laatste weken herhaaldelijk gewaar
schuwd dat de arbeidsonrust onder de
negers gemakkelijk tot een uitbar
sting kan leiden.
Het bestuur van de grote blanke
vakcentrale Tucsa bepleitte al in 1969
de vakcentrale ook open te stellen
voor zwarte werknemers, maar de
ledenraad van de vakcentrale heeft
dat standpunt pas vorig jaar overge
nomen. De andere grote blanke vak
centrale, de Confederation of Labour,
wil echter geen niet-blanke leden, en
dringt aan op handhaving van de
werkreservering.
De vorig jaar af getreden minister
voor Binnenlandse Zaken, de gema
tigde Theo Gerdener, waarschuwde
dat Zuid-Afrika op een bloedbad
moet rekenen als de enorme kloof
tussen de lonen voor blanken en
zwarten niet wat kleiner wordt. Het
ILO-rapport meent dat deze grote
ongelijkheden zullen bestaan zolang z
de Afrikanen worden achtergesteld
bij onderwijs, opleiding en toegang
tot geschoolde beroepen en zolang
hun het recht op vereniging wordt
ontzegd.
Als voorbeeld noemde de ILO dat
in de periode 1968-’69 gemiddeld 28
rand (912 gulden) werd uitgegeven
per blanke leerling, en slechts 14
rand (56 gulden) per negerleerling.
Maar er was nog maar net iets aan
het bloed van mevrouw Postma’s moe
der ontdekt: Uitdroging. „Als ik haar
geen vocht zou laten toedienen...” zou hij
volgens mr. Vos hebben gezegd. „Maar
dokter Gol, de directeur, was er, weer
wegens het personeel dat het zou opmer
ken, van teruggeschrokken”, (de vrouw
zou ureumvergiftiging hebben opgelopen
«n zou daardoor gestorven zijn).
Men kan zich niet onttrekken aan de in
druk dat er krachten aan ’t werk zijn die
graag ’n chaotische situatie zien groeien,
juist om uit de kruitdamp ervan Kliridis
als oplossing te voorschijn te laten ko
men. Hij is namelijk als parlements
voorzitter automatisch de opvolger van
Makarios als deze om de een of andere
reden wordt uitgeschakeld of zich terug
trekt.
De man die namens de Turks-Cyprio-
ten nu al vijf jaar lang met Kliridis
heeft onderhandeld, Rauf Denktash,
wordt op 18 februari vrijwel zeker tot
nieuwe vice-president gekozen. Een ont
wikkeling waarbij beide mannen samen
het eiland gaan regeren wordt ongetwij
feld zowel door Ankara als door Athene
voorgestaan.
De vraag is dan alleen: hoe krijgen
we Makarios weg, maar ook: hoe krij
gen we Grivas weg? Deze ijzervreter ziet
weliswaar in Makarios zijn grootste vij
and. maar zal toch zeker niet genoegen
nemen met een vervanging door Kliridis
wiens onderhandelingen bijna evenzeer
zijn ergernis hebben gewekt.
Het ziekenhuis had haar niet lang
kunnen houden; ze zou naar een ver
pleeginrichting voor bejaarden moeten.
Ze gaf de voorkeur aan de „Marienhof”
In het Friese Oosterwolde, waarvan ze
wist dat iemand daar goede ervaringen
mee had op het punt van de revalidatie.
Ze kreeg er voorspiegelingen dat ze
misschien wel weer zou kunnen lopen,
zij het dan met een stok. Zag ze dat wel
zitten?
Advocaat mr. Vos: „Kort misschien,
maar ze zag al gauw dat ze niet meer
zou worden, wat ze voor zichzelf mini
maal zou willen zijn.” Ze kon niet lopen,
amper zien, horen, praten. Zo wilde ze
dat niet. Ze wilde dat er een eind aan
kwam. De dochter was uiterst pertinent
over het verlangen van haar moeder.
In het Asser ziekenhuis had ze al eens
gezegd: „Ik zou er nu een eind aan
kunnen maken. Ik zou uit het raam
kunnen springen.” In Oosterwolde was
het niet minder. Haar toestand ging
volgens de directeur van Marienhof, dr.
J Gol, weliswaar op en neer, maar
volgens het hoofd van de afdeling waar
ze was ondergebracht, de verpleegkundi
ge P. Smilda, ging Margina van Boven
allengs achteruit. „Ze kon niet aan
vaarden dat ze zo hulpbehoevend was;
ze miste de levensmoed, wat revalidatie
moeilijk maakte.
men de Afrikanen gauw in de verlei
ding een baantje te zoeken voor hun
opgroeiende kinderen, in plaats van
hen naar school te sturen. Uit de
onderzoeken naar de loonstructuur
blijkt dat juist dit gebrek aan oplei
ding de lonen van de Afrikanen laag
houdt. Anderzijds is de stimulans
voor het volgen van een beroeps
opleiding gering omdat de meeste ge
schoolde beroepen aan blanken zijn
voorbehouden. Deze „job-reservation”
(het reserveren van bepaalde werk
zaamheden voor een ras) is één van
de pijlers van de apartheid.
Maar er was meer gebeurd. „Een re
gelrechte zelfmoordpoging,” zei haar
dochter. „Ze was uit bed gevallen, maar
niet zomaar. Ze wou er af, zo zei ze me,
niet alleen van het bed, maar van het
leven. „Ik dacht dat het misschien zou
lukken door me met mijn hoofd naar
beneden uit bed te laten vallen, op de
stenen vloer,” zo maakte ze mij het met
haar gebrekkige spraak duidelijk.”
Officier van justitie mr. Nubé vroeg
zich af of er werkelijk van een zelf
moordpoging sprake was geweest. De
vrouw leed op dat moment aan hoge
koorts. Voor mevrouw Postma was het
ondertussen een signaal geweest. Met
haar man had ze al vaak over het
verlangen van haar moeder gesproken.
Ook met haar zus had ze het er over
gehad. Zij was nog niet zover.
De laatste tijd hebben blanke eco
nomen, vakbondsleiders en werkge
vers zelfs openlijk de strijd aange
bonden tegen de werkreservering,
omdat deze rassenbarrière in het be
drijf de economische ontwikkeling in
de weg staat. De produktiviteitsstij-
ging blijft ver achter bij de mogelijk
heden en het kunstmatig tekort aan
geschoolde arbeidskrachten stelt
blanke werknemers soms in staat
loonsverhogingen te eisen die in geen
verhouding staan tot het verrichte
werk, aldus het ILO-rapport.
Tachtig percent van de 100.000
ondervraagde Afrikanen verdiende
minder dan 280 gulden per maand.
De Kamer van Koophandel van Jo
hannesburg stelde dat een gezin van
vijf personen in Soweto (het complex
negerwijken bij Johannesburg) in
1972 een maandinkomen van min
stens 328 gulden nodig had om rond
te komen.
Buiten het gebouw van de Leeuwar
der rechtbank werd gisteren gedemon
streerd tepen liberalisering van eutha
nasie. De foto toont het echtpaar Post
ma, van wie de vrouw terecht stond
wegens euthanasie op haar ongenees
lijk zieke moeder, bij het betreden van
het gebouw. „Terug naar Gods woord”,
was een van de teksten van de betogers.
Aanstaande maandag zullen de aan
deelhouders de 23 Rijnmondgemeen-
ten en het openbaar lichaam zich in
een spoedvergadering uitspreken over
hét gevoerde beleid rond de opening van
de vuilverbrandingsinstallatie. De verga
dering zal, nu de heer De Jong is z
afgetreden als president-commissaris,
worden geleid door een andere Rijn-
mondgecommitteerde, drs. I. van Leeu
wen.
Volgens het Openbaar Lichaam Rijn
mond is er geen sprake van dat in deze
vergadering een beslissing wordt genomen
over een sluiting van het bedrijf of over
eventuele verkoop van aandelen.
Euthanasie. Twee uur nam de hoofd
officier van justitie mr. G. R. Nubé er
voor om tot strafbaarheid te concluderen,
ook al toonde hij begrip en had hij respect
voor de beweegredenen van de nu 45-
jarige dochter-arts. Hij verwierp een
beroep op geestelijke noodtoestand en
verlangde een veroordeling tot één
maand gevangenisstraf voorwaardelijk,
met een proeftijd van twee jaar.
Directeur Gol die het aanvankelijk
met de overlijdensverklaring wel leek te
zullen fiksen bracht de zaak bij de
justitie. Artikel 293 wetboek van straf
recht: „Hij die een ander op zijn uit
drukkelijk verzoek en ernstig verlangen
van het leven berooft, wordt gestraft met
gevangenisstraf van ten minste twaalf
jaren”. In 1952 werd op grond van dit, uit
1886 daterende wetsartikel voor het
eerst recht gesproken: een jaar voor
waardelijke gevangenisstraf voor een
arts die zijn zieke broer uit zijn on
draaglijke lijden verloste met de morfi-
nespuit. Gewetensconflicten werden niet
geaccepteerd als grond om de arts niet
strafbaar te verklaren.
De rechtbank doet uitspraak op 21
februari.
Met de directeur van de inrichting
had ze er over gesproken. Hij bleek
volgens mevrouw Postma geen absoluut
tegenstander van euthanasie, maar hij
zat moeiljjk door de controle van zjjn
personeel.
dr. Lyssaridis, lijfarts van Makarios,
van wie het heet dat hij over hpt lyjle
eiland knokploegjes heeft gevormd Ids
tegenwicht tegen het Grivas-extremisme.
De grote communistische partij ,is als
steeds veel behoedzamer.
Het onduidelijkst is de houding van de
partij die in het parlement de meeste
zetels heeft, de Verenigde Partij van
Kliridis. Deze heeft afgelopen zondag
een rede gehouden waarin hij noch Ma
karios, noch de verkiezingen noemde,
maar voor alles een vurig pleidooi af
stak voor een oriëntatie op het „Natio
naal Centrum”, dat is de regering in
Athene die alle Grieks-Cyprioten tot
matiging had opgeroepen. Zijn dagblad
Agon roept eveneens op nogal zalvende
toon Makarios en Grivas-aanhangers op,
te zorgen dat er vandaag géén druppel
bloed vloeit, geen enkele belediging en
geen wanklank wordt gehoord.
ROERMOND. Mr. J. Rijntjes, offi
cier van Justitie bij de economische
politierechter Roermond, heeft de Roer
mondse melkfabriek „De Maasvallei”
met sluiting bedreigd, omdat in twee
maanden dertig processen-verbaal tegen
het bedrijf moesten worden opgemaakt.
Bij de diverse controles bleek in de vla,
karnemelk en yoghurt van de melkfa
briek teveel schimmel, coli-bacteriën,
en penicilline te zitten.
mi
w I
