ECONOMISCH BELANG SCHIEP
BOLLENSTREEK UIT WILDERNIS
Misericordes: bijzonder
snijwerk in Sint Bavo
Weerloze eenling geeft
zijn wapen uit handen
DAAROM
ALUMINIUM
HORDEUREN:
KvanlIEElEN
Huiszoeking bij Amalrik
Korte historie door Tom Lodewijk
ANSICHTEN UIT NOORD-HOLLAND
IN KASTELENKIJKBOEKJE
J
«fa
J
ft W
ZUILDHOLLANDSE
KERKENTOCHT
Boek door J. A. J. M. Verspaandonk
Zaterdagavond met
oude Paul Vlaanderen
DAAROM VREES&ZN
CENTRUM SPEELT „DE REVQLVER VAN BAS”
1
9
1973
ZATERDAG 10
FEBRUARI
uk
IN DE SERIE kijkalbums „In
oude ansichten” van de Europese
bibliotheek uit Zaltbommel is
verschenen „Kastelen en Land
huizen in Noord-Holland in oude
ansichten”, samengesteld door
A. I. J. M. Schellart, directeur
van de Nederlandse Kastelen
stichting. Het deeltje bevat
76 afbeeldingen van gebouwen,
die voor een deel nog te verge
lijken zijn met bestaande situa
ties, maar voor een ander deel
inmiddels zijn verdwenen. In het
laatste geval zijn de ansichten
uit historisch oogpunt des te
waardevoller.
EERSTE IJMUIDER
MARKIEZENFABRIEK
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM De conservator
van het Bisschoppelijk Museum in
Haarlem, de heer J. A. J. M. Ver
spaandonk heeft tien jaar van zijn
vrijetijdsleven besteed aan een bij
zonder historisch onderzoek. Van
ouds was hem bekend, dat de steu
nen onder de zittingen van middel
eeuwse koorbanken anders van ka
rakter zijn dan de overige beelden
en symbolen in oude kerken en
kathedralen. Het zijn profane voor
stellingen, een ludieke uiting, die
houtsnijders in de middeleeuwen
zich blijkbaar veroorloofden. Er is
door de officiële kunsthistorie wei
nig aandacht aan besteed. Maar de
hèer Verspaandonk vond het be
langwekkend genoeg om er de Uit
geversmaatschappij Buijten en
Schipperheijn in Amsterdam voor
te interesseren. En zo is dan het
eerste boek in de Misericorde-reeks,
handelend over de Grote of Sint
Bavokerk dezer dagen van de pers
gekomen.
F»™*,:
-
zo-
tot
PETER HEEMSKERK
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
Op het oog is „De revolver van Bas”
een wat vreemd uitgevallen kroegver
haal. Bas is een weerloze goeierd; dat
blijkt al in de eerste scène. Hij komt in
de kroeg van Sjef vooral om Lies te
zien, zijn vroeger buurmeisje wier hand
thans al twintig jaar getrouwd is met de
kroegbaas. Ze is vrijwel geheel verlamd,
hij ooit mocht vasthouden maar die
In andere gevallen blijkt de actua
liteit de toelichtende tekst te hebben
achterhaald. Zo staat bij het Huis
met de Beelden in Haarlem dat nog
steeds geen koper is gevonden. In
feite is het nu aan een Amsterdams
antiquair verkocht die er apparte
menten van wil maken.
voorbeeld bij Bloemenheuvel in Bloe-
mendaal dat dit is afgebroken, maar
niet dat het inmiddels is herbouwd
en nu als raadhuis dienst doet.
Middenhavenstraat 27
IJmuiden - Telefoon 02550-14108
Na 18.00 uur telefoon 02550 - 11202
in
erd
Er
da-
ge-
ons
9,3
8,7
vat
Per
en
ap-
ziet
ïin-
dus
ïd-
ver
den
lin-
vo-
da-
wel
rij-
iwe
uit-
lal-
’72
ap-
ital
nes
ent
ere
ng-
en
liet
zo
ook
ven
’ige
dde
rer-
'oei
is
gen
gen
tel-
an-
een
van
tot
an-
lol-
dat
nig
eze
jn-
len,
;sen
>or-
lid-
ties
zo
be-
ap-
we
dit
am
*en
J.
er
wis
ent
tot
na-
ian
10
)en.
ïta-
'en,
?ls-
>rm
de
in
eek
an-
pan
and
len,
yen
urs
rs”
or-
er-
be-
:eer
aze
op.
aot
al
een
eer
ke-
lij-
ae-
een
ir-
dse
site
or-
roestvrij, vederlicht
fraaie vormgeving
werkelijk mugdicht
maximale licht- en luchtdoorlaat
elke maat leverbaar
uiterst snelle levering
ruim 20 jaar vakmanschap In aluminium
produkten
Vrees-prijzen zijn aluminimum prijzen
Anthonlestr. 45 HAARLEM tel. 023*317753
oor
id-
jen
•iH,
sri-
gen
and
us-
het
nd,
:en.
id-
de
oed
At cw
De prenten zijn gemaakt vóór 1920,
in de tijd dat de huidige generatie
bejaarden jong was. Bij hen zullen de
platen weemoed oproepen; ze kunnen
zich verliezen in herinneringen. De
jongeren zullen wellicht meer met
verwondering het boek doorbladeren
en opkijken van bijvoorbeeld de tuin
aanleg in grootmoeders tijd.
De samensteller schrijft in zijn in
leiding dat de correspondentie op de
kaarten zelden iets te maken heeft
met het afgebeelde gebouw. De ver
zenders van de ansichten schrijven
doorgaans over het mooie weer of
een vergeten paraplu. De bijschriften
van de auteur geven niet van elk
kasteel of landhuis een uitputtende
beschrijving. Soms is de toelichting
zelfs wel erg summier. Zo staat bij-
HAARLEM. Na de première van
„De revolver van Bas" door toneelgroep
Centrum gisteren in de Toneelschuur,
moet de auteur Gerard hemmens zijns
ondanks de Nederlandse letterkunde in
-als de schrijvende lijstenmaker in Haar
lem. Wat vreselijk eigenlijk, want' op
welke bezigheid wordt de goegemeente
nu geacht neer te zien: het lijstenmaken
of de letterkunde, hemmens lijkt me nu
juist het soort schrijver, voor wie het er
weinig toe doet wat men van hem
denkt, zo naar binnengekeerd op het
eenzelvige af is hij werkzaam. Vit
het eerste stuk, dat van hem wordt
opgevoerd, blijkt hoezeer hij de goege
meente wantrouwt. Zijn hoofdpersoon
de straatveger Bas, de vriendelijke een
voud zelve, laat zich vrijwel zonder
protest koeoneren, gevangen zetten, tot
ilaaf maken en tenslotte afmaken door
ie vertegenwoordiger van de goege
meente, een doortrapt slechte kroegbaas.
De politie heeft brieven en papieren
betreffende het overmaken van geld
naar het buitenland in beslag genomen,
evenals het boek „1984” van George
Orwell. Andrei Amalrik, de 34-jarige
auteur van „Haalt de Sovjet-Unie 1984”
moet in mei op vrije voeten komen. H5j
zit drie jaar werkkamp uit wegens „an-
ti-Sovjet laster”.
Volgens de vrienden houdt de huiszoe
king verband met het onderzoek naar
het ondergrondse getypte blad „Kroniek
van lopende gebeurtenissen”, dat bericht
over de activiteit van de oppositie in de
Sovjet-Unie.
UNIEBOEK-BUSSUM, in de Fibula
Junior-reeks twee deeltjes: „Babylon
en Jeruzalem” van E. J. Sheppard en
„De Azketen” van Jane Domer. Een
uitstekende serie, voor de wat oudere
jeugd om in kort bestek geïnfor
meerd te worden over landen en
streken op historisch en cultureel ge
bied.
Opvallend is het grote aantal pren
ten van gebouwen in Zuid-Kenne-
merland. Vooral de bewoners van
deze regio zullen dus hun hart aan
het album kunnen ophalen.
„LANGS DE OUDE Zuidhollandse
kerken” is een uitgave van Bosch en
Kenning in Baarn, van de hand van
Wiert J. Berghuis. Het boek vormt
een goede handleiding voor tochten
door de provincie. Eerder zijn derge
lijke gidsen verschenen over de Gro
ningse en Friese kerken. Er zijn vier
routes in opgenomen, die elk in één
dag te rijden zijn wanneer men het
bij een opprvlakkige kennismaking
met de kerken houdt, maar het is net
zo goed mogelijk wat dieper op de
details in te gaan en de reis over
meer dagen te spreiden.
Zangers gevraagd De Christelijke
Oratorium Vereniging te Haarlem begint
op 15 februari met de repetitie voor Se
Matthaus Passion van Bach, die op 17
april wordrt uitgevoerd. Wie mee wil
doen en kan zingen is welkom op de re
petities op donderdagavond van 19.45 tot
22 uur in het gebouw Zang en Vriend
schap, Jansstraat 74. Inlichtingen: tel.
023-254637.
Een aapje als misericordes in de Grote
of Sint Bavokerk. Misschien een vrije
fantasie van een middeleeuwse hout
snijder, maar wellicht ook een ver
wijzing naar het middeleeuwse gezegde,
dat „mensen Gods apen zijn”.
x>ekenboekenboekenboekea|
boekenboekenboekenboeken!
boekenboekenboekenboeken!
boekenboekenboekenboeken!
boekenboeken
boekenboeken WIJ ONTVINGEN
boekenboeken
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekeni
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
zit opgebonden op een barkruk en stoot
alleen maar wat klanken uit.
Waarom laat Lemmens die vrouw als
een pop zien? Wellicht om duidelijk te
maken dat ze geheel en al het bezit is
van Sjef, een man die hoe dan ook
iedereen in zijn macht wil hebben. Met
allerlei goedkope drogredenen en intimi-
datie-tactiek drijft hij Bas in een zelfde
slavenrol als zijn vrouw. Hij mag nooit
op de barkrukken zitten, niet op een
stoeltje terzijde, en tenslotte wordt Bas
op de luifel boven de bar gejaagd, waar
hij niet vanaf mag. Als Lies gestorven
is, krijgt Bas zelfs dezelfde wenkbrau
wen en lippen als zij had, geschminkt en
wordt ook hij op de barkruk gebonden.
Hij protesteert, mag weer op de luifel
maar wordt daar doodgeschoten door
Sjef die hem zijn enige wapen (een
revolver) heeft ontfutseld. Voortdurend
is daar nog Victor, de barkeeper die zich
zo veel mogelijk gedeisd houdt, en intus
sen het conflict Bas-Sjef van commen
taar voorziet. Hij kiest natuurlijk de
zijde van de kroegbaas, in wiens econo
mische slavernij hij verkeert.
Met die revolver heeft Bas zo ver
telt hij een aapje doodgeschoten. Het
was, nadat Lies met Sjef trouwde, de
enige met wie hij ooit contact had, maar
het aapje was net als Lies van
een andere man. Toen deze stierf, kon
MABICEZEN/ZONNESCHERMEN
KOLLUIKEM/LUXAPLCX JAL0UZIEEN
MOSKOU (Reuter). De Russische
geheime politie (KGB) heeft huiszoeking
verricht in de flat van het echtpaar
Amalrik in Moskou. Mevrouw Aatnalrik
moest voor ondervraging naar het bu
reau van de veiligheidspolitie. Dit heb
ben vrienden van het echtpaar gisteren
in Moskou meegedeeld.
V.l.n.r.t Frans Koppers, Ben Hulsman
en Piet Römer in „De revolver van
Bas”.
Een ouderwetse bollenzondag toen
het trammetje Bello nog door de
streek reed. Deze foto is opgenomen
in Lodewijks beschrijving van de
Bollenstreek. Bello passeert hier een
file auto’s in Hillegom.
De heer Verspaandonk heeft een groot
aantal kerken in ons land, maar ook
België en Duitsland bezocht, op zoek naar
misericordes. Hij vond er enorm veel,
zelfs helaas onopgemerkt door kerkgan
gers, die ze natuurlijk wel zagen, maar
aan wie de betekenis ontging. De middel
eeuwse houtsnijders hebben in die mi
sericordes hun fabelwezens gebeiteld,
maar ook zegswijzen en spreekwoorden
vastgelegd. Zo vind je niet alleen apen
in de Haarlemse Sint Bavo, maar ook
het ezeltje, waarop Christus volgens de
bijbel bij zijn intocht in Jeruzalem zou
hebben gereden. Maar eveneens een hui
selijk rund, dan wel een adelaar als
symbool van de evangelist Johannes. De
laatste dan wel voorzichtig weer met
een vraagteken in het boek in twijfel
getrokken.
Dit boekje met Nederlandse en Engel
se tekst is een eerste uit een reeks,
waarin alle oude kerken van belang
worden opgenomen. Op het program
ma staan onder meer uitgaven over de
Sint Martinuskerken te Bolsward en
Venlo, waarna nog andere kerken zullen
volgen.
Voor alles zijn het „kijkboeken” met
veel foto’s en toelichtende tekst. De
schrijver heeft de 90 foto’s, ruim de
helft van het aantal pagina’s, alle zelf
genomen. Hij heeft dat op een documen
taire wijze, zonder toe te geven aan
romantisering uitstekend gedaan. Waar
hij een kenner bij qitstek is op dit zeer
speciale terrein is dus een heel aantrek
kelijk eerste deel van een reeks ont
staan. Het kost 25. Binnenkort komen
we uitvoeriger op deze uitgave terug.
«sè
(Van onze correspondent)
HILVERSUM. Iq het VARA-pro-
gramma „De jaren vijftig in doorsnee”
zal zaterdag van 23-10 tot 23.55 over
Hilversum I worden uitgezonden een
samenvatting van het beroemde „Mar-
got-mysterie” van Paul Vlaanderen. In
die uitzending zijn nog eens de stemmen
te horen van Jan van Ees als Paul
Vlaanderen, Eva Janssen als zijn vrouw
Ina, Louis de Bree als Sir Graham
Forbes en Donald de Marcas als Charlie.
„Van wildernisse tot bollenstreek”
is de titel van een Triangeldeeltje,
een uitgave van Knoop en Niemeijer
in Haren (Gr.). De auteur van deze
streekbeschrijving is Tom Lodewijk,
„bollenjoumalist” die al meer dan
dertig jaar de streek heeft verkend
en daarbij uitstekend ingevoerd is
geraakt.
Hij geeft er blijk van „het vak” in
alle facetten te kennen. Hij maakt
daar ruimschoots gebruik van bij zijn
beschrijving van de teelt, de verede
ling, de veiling en de export. Ook het
toeristische element betrekt hij in zijn
analyse van het bollen wereldje, zoals
de Keukenhof en het bloemencorso.
Daarnaast brengt hij de lezer veel
informatie bij over 'de historie van
Hillegom, Lisse, Sassenheim, Noord-
wijk, Noordwijkerhout, Voorhout en
Warmond en besteedt ook aandacht
aan plaatselijke folklore en sociale
diversiteit. In de streek heeft het nut
gezegevierd, concludeert Lodewijk,
als hij beschrijft hoe het gebied tus
sen Haarlem en Leiden eens een
bloeiende lusthof was met herenhui
zen en buitenverblijven. Grote heren
van staten en steden, generaals en
gouverneurs, de raden van de Oost
en West-Indische Compagnie, trokken
met hun karossen of speeljachten
naar deze streek.
Dat is bijna niet te geloven, stelt
Lodewijk, wanneer men de Bollen
streek van nu bekijkt. Behalve in de
paar bloeimaanden is aan de regio
smaak noch heerlijkheid te bespeu
ren. Asfaltwegen met lichtmasten en
verkeersborden, vlakke grauwe vel
den, bollenschuren en hooimijten zijn
de enige stoffering van het landschap
en slechts hier en daar vindt men
een restantje van de vroegere
schoonheid, zoals in de Keukenhof.
Lodewijks streekbeschrijving laat
zich lezen als een boeiend verhaal en
zelfs menige bewoner van de streek
zal soms verrast zijn als hij leest
over ontwikkelingen vlak naast de
deur waar hij nooit weet van heeft
tetetek-U.wx te
gehad. Jammer dat de uitstekende
kennis van zaken afbreuk gedaan
wordt door een in het oog lopende
foutieve informatie. Bij een foto van
het Witte Kerkje in Noordwijkerhout
staat vermeld dat men dit gebouw in
Voorhout aantreft. Dat komt toch
even vreemd aan. Deze ruim geïllus
treerde „Baedeker” van de bollen
streek is de moeite waard.
In dezelfde serie is van Kees van
der Maas verschenen „Walcheren, een
eiland. Of niet soms”. Journalist Van
der Maas geeft een boeiende analyse
van de ontwikkelingen in dit deel
van het Deltagebied.
het aapje niet verder leven en daarom
doodde Bas het. Als Lies sterft, kan ook
Bas niet leven en misschien daarom laat
hij zich gewillig neerknallen.
Het verhaal heeft twee lagen. Het
verhaal van een mislukkend menselijk
contact, waarin het revolverschot als
een soort verlossing komt. En het ver
haal van slavernij van een weerloze
minderheid die zijn enige wapen (wat
Lemmens daarmee ook bedoelen mag:
fallus, mannelijkheid, creativiteit) af
staat aan de vijand en daarmee zijn
doodvonnis tekent.
Tot zover het verhaal, een goed kort
verhaal, dat ook heel speelbaar toneel
oplevert. De dialoog is simpel en de
karakters zijn helder getekend, het stuk
is in vele scènes gehakt, die elk een
andere dag voorstellen, misschien wat te
veel omdat de exacte tijdsduur minder
met de ontwikkeling van het thema in
deze gelijkenis te maken heeft.
Er was iets naars aan de opvoering en
ik weet na lang nadenken nog niet wat
het was. Nu hielp het decor van Gras
Heyen niet mee; een hoogst ongezellig
café waarvan de wanden niet eens bruin
waren, maar van grijze rotsblokken.
Maar nu is die kroegbaas ook een blok
bazalt, zeker nu hij zo door en door
gemeen gespeeld wordt als door Piet
Römer die nu eens heel wat anders laat
zien dan zijn gemoedelijke Jordanezen
van bekende tv-series.
Ten tweede wrong er iets tussen het
heel realistische toneelbeeld en het veel
minder realistische verhaal. Weliswaar
werd er alleen maar gedaan of er bor
reltjes geschonken werden er zat
geen drank in de fles maar voor de
rest was er weinig aan de fantasie van
de toeschouwer overgelaten.
De typeringen van de drie mannen
waren uitstekend. Frans Koppers was
een gluiperd van een barkeeper, Ben
Hulsman aandoénlijk en oprecht als Bas,
Piet Römer een valse tiran. Maar om nu
te zeggen dat tussen die drie de giftige
atmosfeer van terreur en onderwerping
heerste; nee. Regisseur Jacques Com
mandeur heeft er wel alle moeite voor
gedaan om het zover te krijgen, gezien
de enscenering en de blikken die men
elkander toewerpt. Maar het was er,
door een gebrek aan vertrouwen in het
stuk of elkaar misschien, nog niet. Jam
mer, want daardoor had het stuk aan
overtuigingskracht gewonnen. De enige
keren dat er werkelijke spanning onder
ling flitste, waren in de scènes waarin
Nanny Cijs (als de vrouw) aanwezig
was. Haar hulpeloos gestamel en loze
glimlach (heel knap gedaan) en de ma
nier, waarop Ben Hulsman dan reageer
de, vormden de belangrijkste momenten,
dat er echt iets gebeurde.
JAC HEIJER
Het startpunt voor de eerste route
ligt in Leiden, waar zes kerken staan
die de moeite waard zijn en voert
naar Bodegraven en terug. De tweede
tocht bestrijkt de kuststrook noorde
lijk van Den Haag. Bijzonder interes
sant is hierin hetgeen de auteur te
zeggen heeft over de abdij van Rijns-
burg. Voor de abdis, die geen gezag
boven zich kende dan de paus, zou
zelfs Karel V in het stof zijn ge
knield. De nonnen, veertig in getal,
moesten van adel zijn en minstens
vier adellijke voorouders hebben. De
godsdienstige verplichtingen wogen
niet zwaar en voor sommige plechtig
heden in het koor werd zelfs presen
tiegeld uitgekeerd.
Deze anekdotische zijsprongetjes
verhogen de leesbaarheid en dit illus
treert dat de lezer meer te weten
komt dan alleen bouwkundige we
tenswaardigheden. Een derde tocht
voert door Den Haag en omgeving.
Wiert Berghuis vertelt over een kerk
in Leidschendam dat deze na ver
woesting door brand op een zeer
oecumenische manier kon worden
herbouwd: door een loterij. Zelfs de
mohammedaanse Turkse keizer Soli-
man verrijkte de christelijke kerk
door tien loten van twee gulden te
kopen.
De reeks wordt gesloten door een
excursie door het Westland en Delft.
In het boek komen heel wat ver
woestingen van kerkgebouwen ter
sprake en zo ook hier. De auteur
vertelt dat een inwoner van Maas
land in 1945 in de roes van de
bevrijding een lichtfakkel afschoot
die op het dak van de kerk terecht
kwam. De feestvreugde kwam iets te
vroeg: de brandweer kon nog niet
uitrukken bij gebrek aan benzine,
zodat het vuur nauwelijks bestreden
kon worden. Berghuis wil eenzelfde
reisboek samenstellen over de kerken
op de Zuidhollandse waarden en
eilanden.
J in i;e-i>: up ■“-•feMH
’lil
r kpREi.
T iaff! jïïi
-
