ER KUNNEN KLAPPEN GAAN
Toppers moeten
de zaak redden
VALLEN IN DE LITERAIRE HOEK
n
Politieke boeken
Praten met het collectief
LINKSE BOEKERIJ BRENGT THEORIE
ELKE DAG ZELF IN DE PRAKTIJK
waarom?
22 gskOW
I
s
9
0
11
n
14
Gevoelens
Lucebert
Vreemd” geld
Li
aan:
ik
teringen, salarissen en bestemming van de winst.
itrale
Als het zo door gaat met stijgende financiële kostenfactoren zullen
de klappen gaan vallen in de litteraire hoek van de boekhandel. Dat is het
oordeel van de oud-voorzitter van de Vereeniging ter Bevordering van de
Belangen des Boekhandels, mr. H. J. M. Nelissen. „Er wordt wel behoor
lijk gelezen en er wordt dus behoorlijk omgezet in de uitgevers- en boek-
handelswereld, maar de kostencurve gaat veel sneller omhoog. En dan
moet je uiteindelijk gaan bezuinigen. Dan komt de echte litteraire sector
toch wel in het gedrang”. En de heer Nelissen, bijgevallen door de voor
zitter van de CPNB (collectieve boekenpropaganda) W. Schouten, zegt
met enige spijt in zijn stem: „Konden wij onze produkten maar zo pluggen
als de platenbranche dat kan doen bij radio en TV”. De boekenmensen
voelen zich wat dat betreft in de verkeerde hoek zitten. Men is nu wel ten
strijde getrokken en heeft de aanval ingezet op de overheid (geef lees-
subsidie, zoals er ook een toneelkijksubsidie is), maar voorlopig ziet het er
niet naar uit, dat uit die hoek het nodige soulaas te verwachten valt.
„Ik breek hier nog eens mijn nek. We moeten dit ding hier weghalen”.
Uitgever, boekimporteur en verkoper Rob van Gennep komt struikelend
over een doos zijn werkkamer driehoog in de Amsterdamse Nes weer bin
nen met de koffie die hij „even ging halen”. Hij is niet alleen. „Een vraag
gesprek? Goed”, had hij door de telefoon gezegd, „maar géén persoons
verheerlijking. Wij vormen een collectief. We zullen met zijn drieën pra
ten”. De andere leden van de gesprekstrojka zijn Hans Flemming en Katy
van der Esch. Het als gemeenschap optreden is heel ver doorgevoerd bij
Uitgeverij en Boekhandel Van Gennep BV. Alle belangrijke besluiten
worden door de dertien mensen die in het bedrijf werken gezamenlijk ge
nomen. Op geregelde vergaderingen wordt gediscussieerd over onder meer
de dagelijkse gang van zaken, organisatie, de uit te geven boeken, inves-
Ö)j V
9
if
redi-
r
pro-
HANS ROMBOUTS
6641
jem-
aatst:
dividend
krijgen
De titelpagina van de boekenweekuitgave „Lijstebrij”.
itie,
■ventueel
A. WILLINCK
toeken
erhii73
lijn er keurig en overzichtelijk
gerangschikt.
en
ing,
en.
naar
bare
lorna
sche
nktie
Okkerse,
afdeling
3 - 311540.
e op-
n het
tot
Meer openheid in een besloten ven
nootschap is nauwelijks denkbaar. Het
financieel nudisme bij Van Gennep gaat
zelfs zo ver dat men in de boekenkrant
alle winstcijfers kan vinden: 1969 2000
gulden; 1970: 15.000 gulden; 1971: 5000
gulden.
Mr. Neelissen oordeelt, dat vooral de
boekhandel extra te lijden heeft onder
de opjaging van de kostencijfers, die
algemeen is. „De kostenfactoren bij ons
liggen boven het landelijk gemiddelde.
We hebben in onze bedrijfstak veel jon
ge mensen in dienst. Juist de loonscha
len voor jongeren zijn fors gestegen.
Daar komt nog iets anders bij. De ou
deren kunnen wij niet binden wegens de
strijdvaardig uit bij deze slotopmer
king en dat belooft veel goeds voor de
toekomst van het links-gerfchte poli
tieke boek in Nederland.
an de
-Hol
en ing
7%,
reis-
osten
admini-
rzorging
e instel-
Wat kan een boekverkoper en
uitgever als Van Gennep er toe
brengen om vooral politieke
boeken te verkopen en in zijn
fonds op te nemen? Want naast
goede bellettrie en sociaal-we-
ténschappelijke werken liggen
tr in de winkel van hem voor
namelijk boeken over theorie,
ictualiteit en historie van de
politiek. En niet alleen boeken,
maar ook tijdschriften, pamflet
ten en stencils van actiegroe
pen, comité's en werkgroepen
Dat mag in dit land, in tegen
stelling tot heel veel andere lan
den, waar je zelfs in een ge-
gestegen kosten. De ervaren medewer
kers stappen bijna allemaal over naar
het bibliotheekwezen. Daar kunnen ze
meer verdienen. Bij dat alles komt ook
nog, dat de boekhandel over het alge
meen gebonden is aan grote en dure
panden. En zoals u weet zijn ook de
huurkosten flink omhoog gegaan de
laatste jaren”.
Nu kan men dan de vraag stellen:
werkt men in de uitgeverswereld en
boekhandel niet vaak te elitair? Be
schouwt men het niet als een zaak waar
je niet al te veel over moet praten als
een, laten we zeggen: volks boek, uitste
kend loopt.- Die boeken zijn nodig om
een fonds in stand te kunnen houden,
maar men haalt er eigenlijk wel de neus
voor op. Je kunt dan ook zeggen: moet
een grotere populairisering van het boek
niet ter hand genomen worden (verge
lijk de situatie bij het toneel: het volks
toneel van Lodewijk de Boer is de
klapper van de laatste jaren, terwijl het
literaire toneel een kwijnend bestaan
lijdt). Waarbij het succes van het een
dat van het ander niet hoeft uit te
sluiten natuurlijk.
Directeur D. Ouwehand van de CPNB
geeft toe, dat daar wel over gepraat
wordt, maar niet te hard. Hij zegt, op
een samenzweerderstoon„Tja, moet je
de. mensen eigenlijk wel opdringen wat
je zelf zo goed vindt? Ik geloof dat je de
mensen eerst moet laten lezen, waar ze
plezier in hebben. Daarna komt hopelijk
dan ook de andere literatuur automa
tisch aan bod.”
De uitgeverij moet het van toppers,
bestsellers hebben. Zijn die er niet dan
wordt het een precaire onderneming. Bij
Meulenhoff zei men ons: „Wij hebben
twee toppers gehad. Daarom hebben wij
vorig jaar wat overgehouden. Dat kan ik
wel zeggen. Maar zonder die twee uit-
Het antwoord daarop is van
zelfsprekend. Wie een willekeu
rige kiosk of gemiddelde boek
handel binnenwandelt zal daar-
■n een ongelooflijke voorraad
leesvoer aantreffen. Nu is er
liets op tegen om van tijd tot
tijd een pikant verhaal te con
sumeren of weg te dromen in
de verlekkerde situatie van
uangenis terecht kunt komen
als je zaken signaleert die niet
in de haak zijn of die beter
kunnen functioneren. Van dat
recht maakt Van Gennep dank
baar gebruik. De aandacht
wordt vooral gericht op „die
sociale groepen, op de bevrij-
iing waarvan het socialisme
zich richt, waarbij men ingaat
legen de heersende meningen”.
Een kritische bibliotheek
„Natuurlijk. Dat vooral. Maar ook lit
teratuur, zoals de eerste roman van Lidy
van Marissinig, „Ontbinding’ ’en de bun
del gedichten en tekeningen van Luce-
bert en morgen de hele wereld”. In
de loop van dit jaar hopen we verder te
gaan met een nieuwe serie litteratuur,
meest buitenlandse titels. In de boek
handel ligt een heel behoorlijke sorte
ring van Nederlandse bodem. De exploi
tatie van onze politieke boeken wordt
trouwens wel moeilijker. Na de hausse
in 1968-’69, na de revolte in Parijs, is de
belangstelling ook in het afgelopen jaar
verminderd. Wel is er een vaste kern
van lezers voor deze boeken gebleven.
Tien jaar geleden kon je beslist niet
doen wat wij nu doen. Psychiatrie en
randgebieden is tegenwoordig in de mo
de. Zoals het boek van mevrouw Van
Eijk-Osterholt „Laten ze het maar voe
len”. Na de televisieuitzending „Een
klein Uur-U” van de VARA hebben we
zeker tweeduizend exemplaren van dit
boek méér verkocht dan normaal.”
Zijn er ook boeken, die op een of
andere onbegrijpelijke manier niet
worden verkocht?
„Ja, haal ze ’s”.
Katy van der Esch verdwijnt, trap
op, komt terug met een stapeltje boeken
onder de arm. Ze worden uitgestald op
de enorme bank.
„Chomsky’s „Aziatische oorlog” bij
voorbeeld en dit („Ambon”, van Ernst
Utrecht). Je zou zeggen dat daar toch
belangstelling voor zou bestaan, in de
afgelopen tijd, na die bezetting in Was
senaar van de Indonesische ambassa
de..en ook Trotsky: „De permanente
of verraden revolutie”. Ja, onbegrijpe
lijk.”
Hoe komt dat zo?
Rob van Gennep wrikt zich met
aplomb los van het collectief: „De pers
in het algemeen laat het steeds meer
afweten. Dat betekent voor onze lezers
een enorm tekort aan informatie. Op de
televisie, wat doen ze daar nou aan
boekbesprekingen? Er zijn een paar lit
teraire programma’s geweest. Maar het
blijft allemaal te veel bestsellers achter-
nalopen. België 't is een vreselijk
land op cultureel gebied maar in
België hebben ze tenminste op dit ter
rein een uitstekend tv-programma. „Ver
geet niet te lezen”. Je kunt daarin pre
cies zeggen wat je wilt. Je krijgt zeven
minuten.
Ondanks dat alles bleven er nieuwe
politieke uitgaven verschijnen.
„Natuurlijk. Dit jaar „De linkse stro
mingen in China” van Jaap van Ginne-
ken en „Cuba sinds de revolutie” van K.
S. Karol. Dat laatste boek telt 534 blad
zijden. Als je het boek volgens de uitge-
versvuistregel, de directe produktiekos-
ten vermenigvuldigd met vier vijf op
de markt zou brengen zou het 47 gulden
moeten kosten.”
Hans Flemming manipuleert met ge
tallen en cijfers uit zijn ordner.
„Wij hebben die prijs teruggebracht
tot 28 gulden. In Amerika kost het 42
gulden. Ze maken daar véél grotere
oplagen. Wij maken bij dit boek zelfs
verlies als we onze hele oplage van zo
ongeveer vierduizend exemplaren verko
pen. En dan zeggen ze hier in Nederland
nog: „De boeken zijn zo duur.” Ach, de
mensen hebben er geen benul van hoe
boeken gemaakt worden.”
Iets heel anders is de boekenimport
(Van Gennep is alleen vertegenwoordiger
van een lange reeks socialistische uitge
vers in Engeland, Duitsland en de Ver
enigd Staten) Hoe loopt dat?
„Onze omzet dit jaar in de import was
70.000 gulden. Maar het is een zeer
namen een aandeel. In België bijvoor
beeld hebben we vier aandelen verkocht
en onlangs toonde iemand op Curacao
belangstelling. In totaal zijn er nu onge
veer 150 aandeelhouders met één of
meer aandelen.”
Hoeveel percent
zij?
„Niets. Wat overblijft van de winst, na
aftrek van de vennootschapsbelasting (43
percent) wordt gereserveerd. Hoeveel
was dat in ’71 ook weer?
Hans Flemming (boven zijn hoofd
aan de muur prijkt een affiche: „Alle
reden vom Wetter”.„Wir nicht”, met
een rijtje koppen, waaronder die van
Karl Marx) opent een dikke map.
„Hé, in 1971 niets gereserveerd. Nou
ja. Uit die reserve geven wij weg aan
actiegroepen. Zoals het Angola Comité,
Medisch Comité Nederland-Vietnam, Re
lease, Vietnam-bulletin, Gezamenlijke
Griekenland Werkgroepen, enzovoort.”
En dan, abrupt Rob van Gennep: „Het
lijkt zo democratisch, die openheid,
maar het kan ook vervelend worden, zo
de nadruk te leggen op al die cijfers. We
verkopen liever boeken. Ideeën waarvan
je vindt dat ze gelezen moeten worden.”
bewerkelijke affaire. Het gaat meestal
om heel kleine hoeveelheden. Elk boek
moet apart worden opgezocht, ingepakt.
Er blijft weinig van over. We zien het
meer als een vorm van service verlenen.
Maar we hebben er leuke buitenlandse
contacten door. Zo is de vertaling van
het boek van Van Ginneken dat nog
moet verschijnen al verkocht aan Pen
guin (uitgeverij in Engeland) en Avon
(VS). „Het kapitalisme in de jaren ’70”
over het Tilburgse economencongres,
waar onder andere Mandei en Altvader
hebben gesproken en dat we twee jaar
geleden hebben uitgegeven, kregen we
laatst toegestuurd in een Japanse verta
ling. We begrepen er eerst niets van.
Dachten dat het een bestelling was.
Ergens staat met heel kleine Romeinse
lettertjes „Van Gennep” tussen alle Ja
panse karakters. We hebben dat pas
ontdekt na heel lang zoeken.”
Een socialistische boekhandel en
uitgever. Wat zijn daarvan de ken
merken
„Wij willen bijdragen aan een links-
politieke bewustwording door boeken te
gen een lage prijs uit te geven en te
verkopien. Dat kan door ten eerste een
goedkope produktie, ten tweede door
lage, maar adequate salarissen. Wij zijn
niet „de uitgever die het portier van zijn
Rolls Royce dichtslaat voor de neus van
zijn auteur.” Over zulke opmerkingen
kan ik me trouwens rot ergeren.”
„Hoe lang is deze ideologie vol te
houden?
„Het blijft een wankel bestaan. Maar
we zouden niet anders meer willen.”
Het Van Gennep-collectief ziet er
„Het collectief is als het ware vanzelf
gegroeid. We geven boeken uit over
links-gerichte denkbeelden. Toen zeiden
de mensen hier, terecht: „Dan moeten
wij dat ook zelf in praktijk brengen.”
We zijn dat was ongeveer één jaar
na de afsplitsing van uitgeverij Polak
Van Gennep, in 1969 bij elkaar gaan
zitten om erover te praten. Dat waren in
het begin nogal opgewonden vergaderin
gen. Iedereen wilde opeens directeur
worden. Het resultaat is dat alle leden
van het collectief zich nu ook zo veel
mogelijk bezighouden met alle aspecten
van het bedrijf. De salarissen bijvoor
beeld worden vastgesteld na onderling
overleg. Het gemiddelde bruto maandsa
laris bedraagt 1158 gulden. De verschil
len tussen het hoogste en laagste bedrag
zijn 262 gulden. En die verschillen zijn
afhankelijk van iemands sociale situa
tie.”
Een vennootschap heeft aandeelhou
ders. Wie zijn dat hier?
„Om te beginnen sommige mensen die
hier werken. Maar de verbouwing van
de winkel op de hoek Nes-Lan&ebrug-
steeg maakte het noodzakelijk „vreemd
geld” aan te trekken. In onze boeken
krant ’72-’73 werd een oproep gedaan
aandelen (van vijfhonderd gulden) in
het bedrijf te nemen. We hadden niet
gedacht dat het er zo veel zouden wor
den. Sommige auteurs, zoals Nauta, en
prof. Wertheim lieten een deel van him
honorarium staan. Vrienden, relaties en
soms ook volkomen onbekende mensen
Na afloop van het gesprek is het maar
een paar minuten lopen naar het moder
ne Van Gennep-antiquariaat gevestigd in
een juweel van een pand aan de Nieuwe
Zijds Voorburgwal (no. 330). Een hand
geschreven bord tegen de trap meldt dat
de Amerikaanse editie van „Ulysses” van
James Joyce er belangrijk onder de
normale prijs wordt verkocht. Het is een
licht beschadigde, dikke paperback. De
onderwerpen in deze winkel zijn alge
mener dan in de Nes-boekhandel. Er
liggen ook veel kunst- en geschiedenis
boeken, Duitse, Engelse, Amerikaanse en
Nederlandse uitgaven. De winkel bestaat
ruim een jaar. Er is ondanks de ramsch-
prijzen, zelfs een uitverkoopafdeling.
Daar ligt voor eenvijftig de gedichten
bundel „Securitine” van de Belgische
dichter Corban. Eén van de vierhonderd
genummerde exemplaren.
„Ik heb echt mijn best gedaan om ze
te verkopen”, luidt het antwoord op de
opmerking dat dit voor niks is. Een
onnodig, maar begrijpelijk excuus. Be
grijpelijk omdat de verkoper één van
het Van Gennep-collectief immers
zich persoonlijk verantwoordelijk voelt
voor de gang van zaken in zijn winkel.
Hoeveel werknemers hebben tegen
woordig nog met zulke gevoelens te
maken?
schieters? Ik weet het niet. Of eigenlijk
wel. Dan was het geen zaak van over
houden geworden.”
Het is niet toevallig, dat de CPNB
activiteiten is gaan ontplooien in de
sector van de jeugd. „We richten ons
voorlopig op de leerlingen van de mid
delbare scholen, havo, mavo, enz. Die
jongeren moeten we aan het lezen zien te
krijgen. De CPNB heeft ter gelegenheid
van de boekenweek een speciaal boekje
voor die jeugd laten samenstellen door
Anthon Beeke, Cees Buddingh, Piet Ca-
lis, Kees van Kooten en K. Schippers. Dit
vijftal neemt in „Lijstebrij” een koste
lijk loopje met het instituut school
voorzover het met boeken vandoen
heeft. Op school leren ze je het lezen
wel af, is hun uitgangspunt. Met name
de literatuurlijst voor het eindexamen
(waarbij een bloeiende handel In excerp
ten is ontstaan) wordt danig ondier vuur
genomen. Hopelijk stoppen de HH lera
ren het boekje niet weg, maar is het een
vrolijk discussiestuk. Spijtig alleen, dat
categorieën als de werkende jeugd er
ook hier weer bekaaid afkomen. Juist in
die hoek zou je de potentiële lezers
moeten zoekenMisschien kan een al
ternatieve uitgeverij een „Lijstebrij”
voor de werkende jeugd op stapel zetten.
Om nog even op de door de CPNB
zelf naar voren geschoven platenbranche
terug te komen: pas sinds enkele decen
nia hebben de platenmaatschappijen de
eigen jongeren-markt aangeboord. En
dank zij de enorme jeugd-omzet in pop
muziek kon er ook op het gebied van de
klassieke muziek meer ondernomen wor
den. Je moet tenslotte beluisteren en
lezen, wat je plezierig vindt, niet wat je
zo nodig uit snobisme op draai- of
leestafel moet hebben liggen.
Met „moeilijke boeken”,
waar je aan verslaafd kunt ra
ken als je niet oppast.
Het nieuwste werkterrein is
het socialistische antiquariaat.
Van Gennep koopt geschriften
op uit privé-bibliotheken van
vroegere SDAP’ers: Boeken,
tijdschriften, pamfletten en
dergelijke. Het socialistische
antiquariaat, dat officieel nog
niet is geopend, is enig in
Nederland.
zuster Irene, die na veel pro
blemen dokter X. aan de haak
slaat („ze leefden nog lang en
gelukkig”). Maar als de
droom” voorbij is komt het
gewone leven terug met al zijn
trivaliteiten, frustraties of rond
uit ellende. Op die realiteit
kan kritiek worden gespuid.
1
SM»
-
I
-
