K
Verkiezingen
HARDNEKKIGE VECHTER MITTERRAND
EINDELIJK UITZICHT OP TRIOMF
De hemel en de aarde
WAS ALS
van Servan-Schreiber
DE METRO
RADICALEN MOGELIJK OP DE WIP
in Frankrijk
GAULLISMU
I
I
Televisie
Ambiteus
Referendum
12
(Van onze redactie buitenland)
In Frankrijk is sinds 1958 het districtenstelsel ingevoerd. Elk district kiest een van de leden der Natio
nale Vergadering (Tweede Kamer). Heeft na de eerste ronde (morgen) geen van de kandidaten meer dan
vijftig percent van de stemmen gehaald, dan volgt op 11 maart een tweede ronde. Relatieve meerderheid zal
in die tweede ronde voldoende zijn voor een parlementszetel. Kandidaten die in de eerste ronde minder dan
vijf percent van de stemmen behaalden,, vallen af.
De linkse coalitie van communisten, socialisten en afgescheiden radicalen.
Reformatorisch Centrum, met Lecanuets Centrum Partij en Servan-Schreibers radicalen.
-C.
op
Paradepaard
Tussen gaullisten en links inge
klemd, met volgens de opiniepei-
peilingen zo’n 15 tot 16 percent van
de kiezers achter zich, laveert het
scheepje van de Centrumpartijen.
Deze „reformatoren” hebben de
electorale wind niet in de zeilen,
maar ze hopen vurig in het parle
ment „op de wip” te komen. An
ders gezegd mocht de uitslag zo
uitvallen dat UDR of Volksfront
een coalitiepartner nodig hebben
om een meerderheid te krijgen, dan
zal dit centrum zijn eisen op tafel
kunnen leggen.
F
P
n
»n
dt
- i;
De leider van de Centrumpartij, Jean
en.
gen
4
4
Erbij
res,
eer
'an
ine
ital
bij
tar.
e
n
d« en ellende verlost, zij heeft echter de
samenleving van haar effectieve karak
ter beroofd. Deze leemte is nog steeds
niet opgevuld. Daardoor leidt de moder
ne mens in de „eenzame massa” een ang
stig bestaan.
De gaullisten hebben in de verkie
zingscampagne, die overigens voorname
lijk op de televisie is uitgevochten, (pol-
tieke bijeenkomsten worden in Frank
rijk zeer pover bezocht), gehamerd op
definitie het hele Volksfront, niet te
vertrouwen is en dat bovendien de com
munisten het onmiddellijk voor het zeg
gen zullen krijgen.
’er-
jon
Morgen en volgende week zondag worden in Frankrijk parlementsverkiezingen gehouden. Drie politieke
blokken dingen naar de gunst van de Franse kiezers:
op-
ior-
;en
ds-
ge-
o,
i,
Lecanuet, wordt door de gaullisten be
schouwd als een bruikbare coalitiepart
ner. Hij zou in dat geval dan maar
moeten breken met de andere reforma-
toren-aanvoerder, de secretaris-generaal
van de Radicalen, Jean-Jacques Servan-
Schreiber, die zich de woede van de
UDR op de hals heeft gehaald door zijn
opmerking dat het francs verspillende
Concorde-project beter geschrapt kan
worden. Een uitspraak overigens door de
praktijk bevestigd nu blijkt dat het
supersonische vliegtuig vrijwel onver
koopbaar is geworden.
Francois Mitterrand, de 54-jarige leider van het Franse Verenigde Volks
front, de gezamenlijk linkse oppositie bestaande uit de socialisten, de com
munistische partij en de kleine splintergroep van de linkse socialisten, staat
al vijftien jaar aan de kant en heeft sinds de herverschijning van generaal
De Gaulle op het Franse politieke toneel in Frankrijk voortdurend een
eenzame doch hardnekkige strijd gevoerd tegen het gaullisme in de Franse
Nationale Vergadering. Het ziet er nu naar uit dat het Volksfront een zeer
goede kans maakt de gaullisten te verslaan en als sterkste combinatie uit
de bus zal komen, hoewel de afgelopen week volgens een aantal opinie
peilingen de linkse populariteit weer sterk is gaan teruglopen, ten gunste
vooral van de „reformateurs”, de hervormers, een combinatie van de radi
cale partij van Jean-Jacques Servan-Schreiber, een voormalig socialist, en
de iets meer naar rechts neigende kleine democratische centrumpartij van
Jean Lecanuet.
Op constitutioneel gebied wenst links
verder een verkorting van de ambtster
mijn van de president van de republiek
van zeven tot vijf jaar; beperking van
het recht van de president om een
volksstemming uit te schrijven in die zin
dat hij daarvoor de goedkeuring van de
minister-president nodig heeft en het
schrappen uit de grondwet van artikel
16 dat de president bij een noodsituatie
het recht geeft „alle maatregelen te
nemen die de omstandigheden vereisen”
als hij meent dat de nationale instellin
gen in gevaar zijn.
Mitterrand vindt niet dat Frankrijk de
NAVO moet verlaten zolang er geen
ander stelsel is dat de veiligheid van het
Mitterrand heeft inmiddels de rege
ringspartijen beschuldigd van gebruik
van belastinggeld voor hun verkiezings
campagne. Hij wees op de brochure
„Cinq ans de législature” (vijf jaar par
lement) die op staatskosten zou zijn
gedrukt en met een begeleidende brief
van premier Messmer, op grote schaal
zou zijn verspreid. In de brochure wordt
in overholen lovende taal een overzicht
gegeven van waf de regeringspartijen in
de afgelopen vijf jaar voor het welzijn
van Frankrijk en Fransen hebben gedaan;
met name wordt gewezen op de krachti
ge economische expansie van Frankrijk.
Servan-Schreiber wordt in Frankrijk
beschouwd als een van de kandidaten
voor het presidentschap. Maar de opvol
ger van Georges Pompidou wordt pas in
1976 gekozen en intussen werkt de am
bitieuze JJSS hard aan een politieke
toekomst voor zijn land dat hij „veran
deringen in rust” wil geven. Met het
uistekende Franse weekblad „L'Express”,
waar hij een stevige vinger in de pap
heeft, als steun in de rug, weeet Servan-
Schreiber zijn politieke ideeën als het
moet goed te verkopen.
overgenomen, is
(het
land kan garanderen. Wel zal een even
tuele linkse regering zich inzetten voor
een gelijktijdige ontbinding van de NAVO
en haar Oosteuropese tegenhanger, het
Pact van Warschau. Ook wil links de
vriendschapsbanden met zowel de Sov-
jet-Unie als de Verenigde Staten hand
haven.
En bij een mogelijke overwinning van
het linkse front, moet dat bovendien
rekening houden met een forse kracht
meting met president Pompidou die al
heeft aangekondigd, evenals andere
vooraanstaande gaullisten trouwens, dat
hij geen linkse stembuszege zal accepte
ren. Wat Pompidou ,die als president nog
vier jaar voor de boeg heeft, dan precies
zal gaan doen heeft hij er niet bij gezegd.
Zeker is dat Frankrijk zeer wel in een
politieke chaos kan worden gestort die
de ellende van de Vierde Republiek, het
tijdperk voordat De Gaulle orde op za
ken kwam rtellen en de Vijfde Repu
bliek stichtte, kan doen verbleken.
Schreiber houdt duidelijk rekening
met de twintig tot dertig percent grote
groep van Franse niet-stemmers: „men
sen die al te vaak en te lang zijn
bedrogen om nog aan de mogelijkheid
van vooruitgang te kunnen geloven”. Vol
idealisme roept hij hun toe: „Onze maat
schappij wordt niet alleen beoordeeld
naar het inkomen per hoofd van de
bevolking, maar ook naar het lot dat
zij voor haar zwakste leden reserveert.
En zeker niet naar haar lidmaatschap
van de club van atoomnaties.’
Als paradepaard voor de verkiezin
gen hebben de gaullisten nu de man
die „een portefeuille op de plaats van
zijn hart draagt” Valéry Giscard
d’Estaing naar voren geschoven. Deze
huidige franse minister van Finan
ciën kan zich als leider van de Onaf
hankelijke Republikeinen enigszins
distantiëren van de reeks schandalen.
Bovendien wordt hij beschouwd als
degene die het Franse „Wirtschafts-
wunder” heeft opgebouwd. Giscard
d’Estaing schermt dan ook graag met
gegevens uit het (geheim gehouden)
rapport van de Amerikaanse futuro
loog dr. Herbert Kahn, die Frankrijk
in 1980 tot een van de economisch
machtigste landen van de wereld
bombardeerde (na de Verenigde Sta
ten en Japan). De minister gaat daar
bij dan voorbij aan het feit dat de
inkomensverschillen in zijn land ze
ven tot acht maal groter zijn dan in
andere Westeuropese landen.
Sinds de laatste parlementsverkiezin
gen, toen het geschrokken Franse kie
zerskorps vlak na de meirevolutie in
Parijs de gaullisten en hun bondgenoten
365 van de 487 zetels gaf, is de toestand
in Frankrijk ingrijpend veranderd. Mit
terrand is eindelijk geslaagd met zijn
pogingen de linkse toppositie te bunde
len. Ruim een half jaar geleden kwam
hij met de in Frankrijk zeer sterke
communistische partij tot een gemeen
schappelijk regeringsprogramma om zo
doende een sterk alternatief te bieden
tegen het gaullisme.
Hoewel de gaullisten met deze en
dergelijke opmerkingen natuurlijk alleen
maar proberen het linkse front te splij
ten, schuilt er enige logica in hun pro
paganda. Nog vorige week verklaarde de
secretaris-generaal van de Communisti
sche Partij, Georges Marchais: „In het
verleden is wel bewezen dat wij de
enigen zijn die de uitvoering van het
gemeenschappelijke program kunnen ga
randeren.” Hij waarschuwde dat zijn
partij niet zal toestaan dat de socialisten
het linkse programma naar hun eigen
inzichten zullen gaan interpreteren. De
meningsverschillen tussen socialisten en
communisten gaan onder meer over het
tempo waarin moet worden gewerkt aan
de Europese eenmaking. In tegenstelling
tot Mitterrand en zijn aanhang wijzen
de communisten elke vorm var politieke
overkoepeling, supranationaliteit, van de
hand. In het linkse program spreekt
men alleen over Europese maatregelen
op monetair en sociaal gebied en „demo
cratisering” van de Europese instellin
gen.
Met De Gaulle’s motto „Wij of de
chaos” probeert de gaullistische presi
dent Georges Pompidou het politieke
spel nu ook vaderlijk te spelen. Maar
hij doet daarbij me* versleten slogans
een beroep op het gebrek aan het
onderscheidingsvermogen van de
Fransen door het gaullistische (of
pompidoullistische) „wit” tegenover
het linkse „zwart” te stellen.
In het nadeel voor de gaullisten
werkt een groot aantal schandalen.
Zoals op het terrein van de onroe
rende goederen de zaak-Garantie fon-
cière (waarbij de gaullistische parle
mentariër André Rives-Horys de La-
vaysse als president-directeur van de
ze maatschappij betrokken zou zijn),
het schandaal van het abattoircom
plex La Vilette in Parijs, de kwestie
van ex-premier Chaban-Delmas’ be
lastingbiljet (waaruit bleek dat hij
met een werkelijk inkomen van
245.760 frank per jaar slechts 16.806
frank belasting betaalde) waarna de
premier vervangen werd door de or-
thodoxe-gaullist Messmer.
Verder kwamen aan het licht de
affaire-Jaubert een journalist van
de „Nouvel Observateur”, die gemar
teld werd door de Franse politie, de
kwestie van de middelbare scholier
Guiot, die wegens verzet tegen de
politie tot zes maanden gevangenis
straf werd veroordeeld en om nog
maar een keus te doen de affaire-
Dega, die volgens het weekblad
„L’Express” zal uitgroeien tot „het
grootste schandaal van de Vijfde Re
publiek”.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat
de linkse groepering het systeem van
evenredige vertegenwoordiging ingevoerd
wil zien. Andere belangrijke program
mapunten van de „linkse drie” zijn:
afschaffing van de „Force de frappe”, de
dure Franse kernstrijdmacht waaraan
ondanks protesten uit de hele wereld nog
steeds met kernproeven in de atmosfeer
wordt gewerkt; tamelijk vérgaande zeg
genschap van werknemers bij bedrijven;
het nationaliseren van banken en andere
financiële instellingen, de wapenindus
trie, de vliegtuigfabrieken, de ruimte-
vaartindustrie, de farmaceutische onder
nemingen en het grootste deel van de
chemische, elektrotechnische en de
atoomindustrie.
Maar het linkse blok heeft zeer veel
stemmen nodig om zich van een meer
derheid in het parlement te kunnen
verzekeren. Een partij of een groep van
partijen die de meest? stemmen behaalt,
is daarmee nog niet zeker van een
parlementaire meerderheid, aangezien
het Franse kiesstelsel niet is gebaseerd
op evenredige vertegenwoordiging. Links
heeft tegen dat zijn aanhang vooral
woont in de dichtbevolkte stedelijke
kiesdistricten terwijl de regeringspartij
en voornamelijk stemmen krijgt uit de
dun bevolkte maar veel talrijker platte- het feit dat de communisten, en dus per
landsdistricten. Dat verklaart ook hoe de
gaullisten en hun bondgenoten in 1968,
hoewel zij slechts 44 percent van de
stemmen op zich verenigden, zo’n dave
rende overwinning boekten en het parle
ment volkomen konden gaan (blijven)
dicteren. Mitterrand heeft al gezegd dat
het linkse front voor een overwinning 49
percent van de stemmen nodig zal heb
ben.
De UDR (Unie ter verdediging van de republiek), beter bekend als de gaullisten, tezamen met onaf
hankelijke republikeinen en centrum-democraten.
Zijn politiek program „Hemel en aar
de”, dat niet in dezelfde vorm door de
Radicalen werd overgenomen, is een
prettig leesbaar manifest (het werd
dan ook prompt overal vertaald, in
Nederland door Bruna in Utrecht uit
gegeven). Daarin stelt JJSS in het socia
le hoofdstuk onder meer: „Wij maken
elke dag weer opnieuw kennis met over-
volle straten, wegen, scholen en zieken
huizen. Wij verbijten ons in machteloos
heid, maar de opstoppingen worden
steeds erger en nieuwe toekomstige ge
varen worden allengs zichtbaar. De in
dustrie heeft ons uit een hel van armoe-
„Het gaullisme is als de métro. Je
komt er iedereen tegen.” Deze uit
spraak van de Franse ex-minister
van Cultuur André Malraux, jaren
geleden gedaan, gaat niet meer op.
Niet alleen krijgt het woord „gaullis
me” zonder zijn grondvester Charles
de Gaulle, een steeds legere klank,
ook in Frankrijk maakt men steeds
minder gebruik van het openbare
vervoer. En wie men tegenwoordig dan
ook in de Parijse métro zal tegenko
men - toeristen en vooral veel gast
arbeiders - het zullen steeds min
der gaullisten zijn. Zij bewegen zich
individueel Ingeblikt voort en maken
dat Parijs met al zijn autolawaai en
stank een onleefbare stad is gewor
den.
Een andere benadering is deze:
„Het gaullisme heeft vrijwel geen
ideologische inhoud, geen theorie over
de mens of samenleving, geen pro
gramma; het beroept zich uitsluitend
op een levende persoon en zijn my
the”. Leopold de Buch maakte deze
opmerking vijf jaar terug in zijn
„Revolutie in een industriestaat”. De
„levende persoon” is overleden, en
wat is er gebleven van zijn mythe?
Dat vragen de gaullisten, vlak voor
de verkiezingen zich kennelijk ook af
nu uit opiniepeilingen blijkt dat zij
zeker vijf percent achter liggen op de
linkse coalitie.
'er-
he-
rer-
oel
PIERRE MESSMER
x^«ssssSssssS;SsSsssssSsSs®
BB
FRANCOIS MITTERRAND
GEORGES MARCHAIS
JEAN LECANUET
1 ’l:
i
SERVAN-SCHREIBER
