Naar Parijs
de schedel
om
van
de spionne „op de kop te tikken
MATA HARI-BEWONDERAAR WIL
MUSEUM VOOR GREETJE ZELLE
Bredase kool gestoofd
I
Kapper Ruud Vogel maakt
vermoeide mannen mooi
Pil
f»
Bik
Ml
Verhouding
Eigen geld
Drempelvrees
'Si
oil
|l||
11
hL
MAART
1973
Erbij
L’
17
'•n
'4'
I-
W-w'®
Wachttijden moeten aangenaam gevuld worden. Een Amstelveense
kapper vindt het dan ook niet bezwaarlijk dat één van zijn cliënten
schilderend bezig is, terwijl hij zijn eigen artistieke werk levert.
ui
in
d
S
H
31
'9
GASTON GOURMET
Bjjna een eeuw geleden werd ze in Leeuwarden geboren. Greetje Zelle. Een
maal lag ze b(j Koos Speenhoff op de sofa. In de houding van een verleidster.
Speenhof! heeft deze act beschreven. Greetjes verder optreden in het lieve
vaderland was zeer beperkt, in het buitenland vierde ze haar grote triomfen.
Ze heette „de eerste naaktdanseres van het vasteland” te zjjn. Haar roem ging
als een lopend vuurtje door de wereld en ze mocht optreden voor de rykste
families. Maar nooit onder de naam Zelle. Ze heette en zo kennen wij haar
ook nu nog het beste Mata Hari. Ze stierf tenslotte na een intens leven voor
het vuurpeloton in Frankrijk als Mata Hari, de meesterspionne. Nog steeds zijn
er mensen op zoek naar de werkelijke achtergronden die de Fransen deden ge
loven dat Mata Hari de kennis op spionagegebied bezat die haar wordt toege
dicht. J. H. Steussy uit Zwijndrecht is wat dat betreft wel heel gereserveerd.
Hij zegt: „De werkelijkheid zullen wij nimmer meer achterhalen”.
nen-
ver-
sing
«T,
In 1904 treedt ze op in Parijs. Haar
wereldfaam is een feit. De Friezin komt
als oosters danseres voor alle publiek.
Ze vrijt met generaals en staatslieden.
veroordeeld tot de kogel. Zo bleven de
chaotische toestanden in het Franse le
ger en op de departementen buiten schot.
Er was een zondebok gevonden: Mata
Hari.
wijzen de spoeling en de watergolf (en
eventueel het permanentje) niet af.
van
naar
M
ie
PS. Een lezer maakte onze Gaston
Gourmet er op attent, dat zijn recept
„gehakt met haring” niet uit de joodse
keuken stamt, zoals hij schreef. Garnalen
zijn namelijk onrein volgens de spijs
wetten.
„Toen zat je met handdoeken om en
met een gezicht vol witte zeepklodders.
Nu lig je met handdoeken om en met
een masker op je gezicht.” Ja, wat is
eigenlijk het verschil? Voor de meeste
mannen is dat verschil blijkbaar toch
nog groot genoeg om het begrip schoon-
heidsverzorging hetzij diep te wantrou
wen, hetzij met enorme hilariteitsuitbar-
stingen te benaderen. Mannen die, om
wat voor redenen dan ook, zich tot de
schoonheidsspecialist(e) om advies wen
den, gaan daar bij wijze van spreken
alleen maar na het vallen van de duis
ternis en dan ook nog via de achterdeur
binnen.
Via de telefoon had Ruud Vogel al
verzekerd dat er „heel wat” te vertellen
is over de huid- en haarverzorging van
de man van deze tijd. Inderdaad, de
vooruitgang op dit gebied blijkt toch
niet te stuiten, ondanks de nog welig
tierende vooroordelen tegen „het gefrun-
nik” aan ’smans huid en haren. Want
bij Ruud Vogel is een basisbehandeling
voor de mannelijke haardos (knippen,
wassen, in model föhnen) een heel ge
wone zaak, maar verscheidene van zijn
vaste cliënten gaan een stapje verder en
behandeling van het scheren-en-knippen
herinnert.
Het begrip „pionier” lijkt wat moeilijk
te plaatsen bij de Amsterdamse heren
kapper Ruud Vogel. Hij is een beminne
lijk, snel en vakkundig werkend man
die bovendien kans ziet om tijdens dat
geconcentreerd werken een snel en goed
geformuleerd verhaal af te steken over
iets dat hem na aan het hart ligt. Toch
vindt Ruud Vogel zelf dat hij op het
ogenblik, zeker naar Nederlandse begrip
pen. danig aan het pionieren is. Achter
de kleine herenkapsalon die in de Am
sterdamse Herenstraat achter zijn naam
bord schuil gaat, heeft hij namelijk
kortgeleden een schoonheidssalon inge
richt. En het zijn vrijwel uitsluitend
mannen die in de behandelstoel de ver
moeide of gelooide gelaatstrekken toe
vertrouwen aan de handen van schoon
heidsspecialiste Marja Schafstal.
is S
Reden waarom Steussy nu druk in de
weer is om achter de schedelmaten van
Mata Hari te komen, opdat „ze me geen
verkeerde schedel meegeven”. De reis
naar Parijs was eerst een beetje moei
lijk voor Steussy, die ronduit bekent
noch Frans te schrijven noch die taal te
spreken. Maar ook wat dat betreft is
hem een hart onder de riem gestoken;
door de Amsterdamse advocate mr. D. F.
M. Twaalfhove. Zij schreef hem mee
naar Frankrijk te gaan om hem ter
zijde te kunnen staan met haar kennis
van de Franse taal, maar vooral om de
nog zo kort maar openbare processtuk
ken van Mata Hari te kunnen bestude
ren.
Het populaire begrip drempelvrees rolt
ook hem vlot van de lippen. Hoewel de
mannelijke cliëntele van zijn schoon
heidssalon toch wel als een op dit gebied
min of meer geëmancipeerd bevolkings-
groepje mag worden beschouwd, blijkt
in het begin de drempel toch voor de
meeste mannen aan de hoge kant te
zijn: als een man voor de eerste keer in
de schoonheidssalon verschijnt heeft
vaak zijn vrouw tevoren de afspraak
gemaakt. Ruud Vogel heeft de indruk
dat, merkwaardig genoeg, juist de wat
oudere mannen er minder moeite mee
hebben en zich in de schoonheidssalon
als in een min of meer vertrouwde
situatie gedragen. Hij schrijft dat toe
aan het feit dat die oudere generatie
zich nog van vroeger de gecombineerde
Het is nog niet bepaald een winter
geweest waarin de stamppotten hoogtij
hebben gevierd. Snert heeft pas eenmaal
op het menu gestaan; zuurkool enkele
malen; spruitjes, pas „toen de eerste
vorst eroverheen geweest was”, zoals de
familietraditie dat wil; rode kool enige
malen buiten mijn mede-eten en Breda
se kool slechts eenmaal buitenshuis.
Nog is het tijd om de laatste koolsoort
eens op het menu te zetten. Bredase of
groene kool is meestal klein van for
maat met een licht geel-groen hart en
donkergroene buitenbladeren. Die laatste
en een flink deel van de stronk haalt u
eraf. De rest wordt klein gesneden, goed
gewassen en met een bodempje water en
wat zout in ongeveer 20 minuten gaar
gekookt. Dan hebt u de Bredase kool
puur.
U kunt hem echter ook gaar maken in
een restje vleesjus, of in een (ja, daar
komt-ie weer) pan met wat water en
een lepel spekvet. De kool kan met wat
vet zo mooi gaan glanzen en de smaak
wordt beslist wat beter. U kunt ook een
stukje „zuurkool-spek” gebruiken, waar
van u later het vet wegsnijdt. Het zacht
roze vlees verdeelt u in heel kleine
stukjes die u door de kool heen werkt.
Bredase kool kunt u apart opdienen,
afgegoten en goed uitgelekt en gekruid
met peper, zout en nootmuskaat bij
gekookte aardappelen. Ook mogelijk is
het groentenat te binden, zoals u dat
bijvoorbeeld bij maïzena gewend bent.
Daarna peper en nootmuskaat erover.
De kool met het heel fijngesneden spek
laat zich eveneens goed verwerken tot
een stamppot.
Met puree en een restje gestoofd vlees
(mag ook soepvlees zijn waarvan u een
bouillon hebt getrokken) en met kerrie
gefruite uitjes kunt u er een bijzonder
smakelijke ovenschotel van maken.
Kool en aardappelen worden hiertoe
afzonderlijk gekookt. Aardappelen pure-
Wat Steussy op dit ogenblik nog het
meeste steekt, is dat haar familie ge
zwicht is voor de golf van geruchten die
na haar dood de kop bleef opsteken.
Het lichaam van Greetje Zelle werd nim
mer door de familie opgeëist. Het kwam
terecht op de medische faculteit en werd
daar voor de wetenschap gebruikt. Al
leen de schedel van Greetje Zelle moet
nu nog aanwezig zijn. Een onmisbaar
stuk voor het aanstaande museum. Her
haaldelijk zegt de conservator dan ook
dat hij „dit op de kop wil tikken”.
Waarvoor hij binnenkort zal afreizen
naar de Franse hoofdstad om daar via
de consul pogingen in het werk te
stellen. „Ik ga het hierop gooien, Greetje
Zelle was een Nederlandse en ze hoort
dus in Nederland thuis. Er moet dan
heel wat gepraat worden, neem ik aan,
maar als ik verzoeken van haar familie
leden kan meekrijgen voordat ik afreis,
maak ik wel een kans”.
Een schoonheidssalon voor mannen:
dat zal dan wel iets zijn waar acteurs,
dressmen en andere figuren met slopen
de en slijtende beroepen het gelaat, al
dan niet beroepshalve, laten fatsoeneren.
Niets voor alledaagse mannen met een
regelmatig leven en zo. De praktijk
blijkt in Ruud Vogels etablissement ge
heel anders te liggen. Er lopen op dit
ondermaanse volgens hem namelijk heel
wat mannen rond met „probleemhui-
den”. Sterker nog: de mannelijke ge-
zichtshuid is vaak veel gevoeliger dan de
vrouwelijke. En dat komt dan voorna
melijk door de dagelijkse scheerbeurt.
Die scheerbeurt wordt dan ten over
vloede afgesloten door een nabehande
ling met after-shave lotions die, zo vindt
Vogel, in doorsnee „veel te veel alcohol
bevatten”. Ook alweer een aanslag op de
gevoelige huid. Mannen die in plaats
daarvan eens een emulsie of een likje
crème op de geteisterde huid leggen,
beseffen het misschien niet, maar doen
eigenlijk al de eerste stap naar een
zekere vorm van „schoonheidsverzorg-
ing”. De volgende stap is dan misschien
de „eenvoudige schoonheidsbehandeling”
voor de man: huidonderzoek, gezichts
massage, stoombehandeling met het va-
pazone-apparaat, en een masker. Even
tueel gevolgd door het aanbrengen van
een luchtige, onzichtbare en desnoods
iets getinte dagcrème.
Zo gebeurt dat althans in de schoon
heidssalon van Ruud Vogel, maar nog
maals: het is voorlopig pionieren. Hij
schat dat ongeveer vijftien percent van
zijn cliëntele de behandeling in de
schoonheidsstoel als een logisch verleng
stuk ziet van een periodieke haarbehan-
deling. Daarnaast komen dan de (vaak
jonge) mensen met werkelijk zorgenba-
rende probleemhuiden zoals ernstige
vormen van acné. Vaak verwaarloosd en
verergerd doordat er in eigen beheer aan
gedokterd is. „Want de mensen knoeien
wat af met hun gezicht”, zegt Ruud
Vogel.
ren, uien fruiten met 2 theelepels kerrie.
Het gestoofde vlees wat uitpluizen. Dan
in een ovenschotel laag om laag (kool-
vlees, uien, puree, maar zo dat u eindigt
met een laag puree die alles afdekt), de
ingrediënten schikken. Een paar klontjes
boter bovenop en in de oven even kleur
laten krijgen. Een smulschotel!
Tenslotte kunt u van deze koolsoort
heel smakelijke rolletjes vervaardigen. U
haalt daarvoor de fraaiste bladeren eraf,
verwijdert daaruit de harde grote blad-
nerf (eigenlijk alleen het onderste deel)
en kookt het blad vervolgens voor in
wat lichtgezouten water. Het behoeft
niet gaar te worden .dus niet langer dan
tien minuten.
Voor de vulling van het koolblad
gebruikt u gehakt naar keuze, maar
liefst één, dat goed is gekruid. Probeert
u eens lamsgehakt of lams- en varken
(half-om-half). Het is gewoon een kwes
tie van smaak, met wat experimenteren
komt u er vanzelf achter. Gehakt aan
maken met peper, zout, nootmuskaat,
wat gemalen foelie, tikkeltje kerrie. Rol
letjes gehakt in de koolbladen leggen en
deze voorzichtig toevouwen en oprollen.
Ze zo in de schotel schikken, dat de
gave bovenzijde van het blad boveh-
komt. Leg er nog wat klontjes boter op
en tussen en schuif de schotel in de
oven. Laat in een half uur tijd bij
matige warmte kleuren en garen.
Voor velen met mij misschien
een lang vergeten, maar heel smakelijk
gerecht.
Zo zit hij in zijn tijdelijke flat in
Zwijndrecht ook af te wachten of fami
lieleden en kennissen van Mata Hari
htm zullen tippen. Steussy: „De vraag is
namelijk naar voren gekomen wie de
tweede dochter (buiten het huwelijk ge
boren) van Mata Hari is. Ik heb daar
enkele zeer summiere gegevens over,
maar misschien worden dat er meer,
waardoor er rond dit nieuwe feit duide
lijkheid komt”.
Hij doet er veel moeite voor. Vorig
Greetje Zelle werd in 1876 geboren.
Een meisje dat meteen opviel door haar
hele houding. Ze trok graag de aandacht
en vond groot behagen in het feit dat
mannen naar haar keken; vooral man
nen in uniform. Op haar zestiende jaar
werd Greetje Zelle van de kweekschool
in Leiden gestuurd na een verhouding
met de directeur. Een jaar later trouwt
ie de KNIL-offlcier McLeod en In 1897
vertrekt ze met hem en hun zoontje
naar Nederlandsch-Indië. Ze leert er
oosters dansen, wat ze later in de
praktijk zal brengen. Een jaar later
vergiftigt een huisknecht het zoontje.
Het tweetal keert met dochter terug
naar Velp waar ze uit elkaar gaan. Hij
voert aan dat ze met Jan en alleman
flirt, zij vindt zijn geschreeuw en geru
zie onverdraaglijk.
Toch is Greetje Zeil es leven al dik
wijls beschreven. Onder meer in de
film met Greta Garbo in de hoofdrol.
Sam Waagenaar maakte van de gege
vens, die bij het produceren van de film
vergaard waren, gebruik voor zijn boek
..De moord op Mata Hari”. Steussy over
dat boek: „Sommige mensen beschouwen
dat als een soort evangelie. Maar de
feiten die Waagenaar in zijn boek aan
draagt kunnen waar zijn, maar evengoed
verzonnen. Er is niemand die het heeft
gecontroleerd. Dat kon ook niet, want tot
50 jaar na haar fusillering zijn de dos
siers over het proces gesloten geweest.
In 1967 gingen ze open. Maar dat was na
het verschijnen van Waagenaars boek”.
Wie is Joseph Hendrik Steussy dan
wel, dat hij meent deze feiten te moeten
aanvechten? Nou, heel eenvoudig. Steus
sy is de conservator van het Mata Hari
Museum. Nu moet men niet met lastige
vragen komen zoals: waar is dat mu
seum dan wel?, want het is nog in
oprichting. Daartoe is er een stichting in
het leven geroepen, welke zeer simpel
Stichting Mata Hari Museum heet. De
waarnemend voorzitter is precies!
Joseph Hendrik Steussy.
De conservator woont in Zwijndrecht.
Hij is 45 jaar en heeft zijn restaurant in
Loon-op-Zand verkocht en kijkt uit
naar een nieuw restaurant waarnaast hij
tegelijk een museum, gewijd aan Greetje
Zelle, kan beginnen.
Hij heeft deze hobby zoals hij zelf
zonder pretenties toelicht verheven
tot een wetenschap met een kleine w.
Resultaat hiervan: 34 dozen met materi
aal die op een geheime plaats in Bra
bant staan te wachten tot er een ge
schikte ruimte is gevonden. Daartoe
Seeft hij eerst correspondentie moeten
voeren met gemeentearchivarissen van
Amsterdam, Leeuwarden, Rheden en
Den Haag die hem zeer bereidwillig
geegevens toestuurden.
Zo kwam hij op diverse sporen. Onder
andere van juffrouw Buys, verbonden
aan de school waar Greetje onderwijs
genoot: „Het was een meisje met een
edelmoedig karakter, begaan met het lot
van arme kinderen, waardoor ze vaak in
moeilijkheden kwam”. Onder andere ook
van een Apeldoorns familielid van
Greetje Zelle. „Vroeger mocht er thuis
hooit over haar gesproken worden. Mis
schien dat ik er daarom wel zo in
geïnteresseerd ben. Ik hoop dat museum
aan mijn nicht gewijd, vlug te kunnen
bezoeken”.
De tijden veranderen snel. Dit is een
foto van Mata Hari zoals deze in 1964
in onze krant verscheen bij het uit
komen van het boek van Sam Wage-
naar. Mata Mart's verleidelijke voor
komen werd (gedeeltelijk) keurig ver
huld.
Tot ze vlak voor de Eerste Wereldoorlog
uitbreekt, uit Berlijn vlucht met achter
lating van haar bagage. Ze gaat op het
verzoek van de Duitse gezant in: voor
twintig mille zal zij spioneren. Dat geld
was volgens Greetje een vergoeding voor
de verloren bagage. Later blijkt dat ze
niks heeft gedaan voor de Duitsers. Het
hoofd van de inlichtingendienst is woest
over het uitblijven van informatie over
de vijand en eist alsnog gegevens.
In Parijs gekomen vraagt het hoofd
van de Franse inlichtingendienst (later
beschuldigd van hoogverraad) haar voor
Frankrijk te spioneren. Greetje Zelle
kan niet nee zeggen tegen een man in
uniform en accepteert ook dit. Dan
komt het herfstoffensief van de Duit
sers. Het zou zijn gekomen door Greet
jes informaties aan de vijand, alhoewel
later is verklaard dat iedereen dit of
fensief had kunnen zien aankomen.
Greetje wordt in een geheim proces
Terug naar zijn schoonheidssalon-
voor-mannen: gaan de cliënten van deze
afdeling na een behandeling ook de
winkel uit met diverse flesjes en potjes
voor thuisbehandeling? Ruud Vogel:
„Reinigingsmelk en een verzorgende
nachtcrème worden ook aan mannen
verkocht. Verder speciale crème en lotion
tegen vermoeide ogen, ook wel mas
kers en natuurlijk de zepen en crèmes
tegen acné. Voor bronzende crèmes is
veel belangstelling, veel mannen willen
wel graag een gebronsde tint hebben.
Als het er maar niet als een bruin
laagje boven ligt”.
Binnen zijn vak heeft Vogel wel wat
kritiek te spuien. Het vakonderwijs loopt
in dit land nogal achter en volgens hem
missen de (snel in aantal afnemende)
herenkappers in dit land voortdurend
grandioos de boot doordat ze de mode
van het langere mannenhaar niet weten
op te vangen. Het feit dat in dit land
zoveel jongere mannen met lang onver
zorgd haar rondlopen heeft volgens hem
wel degelijk te maken met de wijze van
benadering van dit modeverschijnsel
door de kappers.
Een reis die voornamelijk van eigen
verdiensten betaald wordt. De binnenge
komen guldens van de donateurs zijn
lang niet toereikend. Steussy: „Ik heb er
op het ogenblik veertig a 10 per jaar.
Ik vertrouw erop dat dit aantal groeit.
Er zijn in Nederland meer geïnteresseer
den. Er zijn ook meer mensen die gege
vens over Mata Hari hebben. Ik heb al
jaar plaatste hij nog advertenties om
gegevens van Mata Hari in de periode
1876-1917 te bemachtigen; dat was ook
ongeveer het moment waarop hij her en
der informeerde naar het bestaan van
een boek van Waagenaar. En niet alleen
om informatie schrijft hij rond; hij
heeft ook al verschillende gemeentebe
sturen aangeschreven om een (gesubsi
dieerd) onderdak voor zijn cafémuseum.
Tot dusver heeft hij overal nul op het
request gekregen, ook bij het ministerie
van CRM, afdeling musea.
Zo werkt de conservator aan de uit
bouw van zijn museum-in-oprichting.
Een man die zegt dat „de één sigaren
bandjes spaart, een ander antiek en een
derde alles over Mate Hari. „Als kwa
jongen heb ik plaatjes van haar verza
meld. Ik ben als het ware aan haar
blijven haken. Misschien ook omdat ze
een persoonlijkheid was. zoals een Ber
nadette Devlin en Angela Davis in deze
tijd. Behalve karakter bezat ze nog iets:
schoonheid. Een lichaam waar veel
mannen voor vielen. Ik ken eigenlijk
maar één man die haar schoonheid ooit
heeft ontkend. Dat was haar eerste man.
Die zei: „Ze heeft platvoeten”.
verschillende aanbiedingen gekregen.
Maar ik zeg altijd: die dingen moeten de
mensen pas afstaan als het museum er
is”.
-
