A te Doombosch: bron van
volkslied nog niet droog
Ajax wel, maar
Twente niet
op de buis
Filmhuis in
Rotterdam
PANDA
ST
Pelle
en
Pingo
Polle,
VIJFTIEN JAAR „ONDER DE GROENE LINDE”
9
WOENSDAG 7
MAART
19 73
1
(Van onze RTV-redactie)
I
TV VANAVOND
TV WOENSDAG
I
Voorstel aan de raad
Nieuwe impulsen
I
bureau
0 TV DONDERDAG
RADIO DONDERDAG
ZIJN JULLIE
en de
meester*
ruitenier
HILVERSUM Nederlands
grootste kenner van het vaderland
se volkslied is ontegenzeglijk Ate
Doombosch, wiens radioprogramma
„Onder de groene linde” zijn zes
tiende jaar ingaat en bij kenners en
liefhebbers al langzamerhand de
status van de legende heeft aange
nomen. De manier waarop „Onder
de groene linde” is ontstaan, is een
oud verhaal en het is al meer
malen verteld, maar het blijft een
ijzersterke.
Volkskundig
'WATlÜW^JblE S
PIRAMIDEBOUWERS
EEN PLEZIER GEHAD,
HEBBEN ALS ZE *5
AVONDS KLAAR X
WAREN MET
WERKEN!^
Naar België
11
MIES?
MARBINNENZOKOUPj/
EN VOCHTIG!
-&U EN NU IS
TH HET HOESTEN
L-J. AL OVER!
J - -
4,
Radio o televisie
NEDERLAND 2: In circussfeer gaat
22.45
Nederland II
Kenmerk-
5
die
levende
7.02
Het
I
lensen
nen te
»en zij
enkel
noeten
•eilijke
1
a
groep,
leven
die
in-
17.00
18.45
18.55
19.05
19.50
19.55
20.05
21.00
21.10
22.00
22.10
22.35
22.10
22.40
22.45
Nederland I
10.45-12.00
18.45
18.55
19.05
19.20
19.45
20.00
20.21
20.35
21.00
21.45
23.15
23.25
NOS: (K) Ti-ta-tovenaar.
(K) Journaal.
KRO: (K) KRO’s Wereldcircus.
NOS: (K) Journaal.
KRO: (K) Studio Vrij.
IKOR-KRO-RKK:
Kort.
IKOR: Leerhuis.
NOS: (K) Journaal.
(K) Hoe word ik de computer de
baas? (25).'
18.45
18.55
19.05
19.30
20.00
20.20
21.10
21.30
22.00
22.25
23.15
18.45
18.55
19.05
20.00
20.20
22.05
zeker. Ik ben Panda” Daar keek de
professor van op. „Ah, dat is toeval
lig!” riep hij uit. „Ik wist wel, dat
er iets bekends aan je was. Maar j(
bent langer dan ik dacht”. „D-dat
b-ben ik niet!” riep Panda. „D-dat
komt omdat het p-putdeksel onder
m’n voeten omh-hoog gaatl”
of-hoe-hij-ook-echt-heet,
meer kunnen
„Les Marrakech”een Noordafrikaanse
acrobatengroep, treedt vanavond op in
het KRO-wereldcircus op Nederland II.
Het wordt uitgezonden vanuit het Pa-
rijse Cirque d’Hiver Bouglione, een zeer
internationaal programma.
:n met
zitting
0 uur.
solli-
3 van
met u
stomme Lize” begeleid door het lang
werpige tokkelinstrument de hommel
(kwam vroeger in Friesland ook voor
onder de naam „Noorse balk”), door de
vlier of merelaar, de klompviool en de
doedelzak.
AjaxBayern München, komt compleet
op het scherm (zie programma) en daar
door vervalt de filmmusical Shall we
dance. Wel gaat door, na de tweede helft
van Ajax, Den Haag Vandaag, gevolgd
door het programma Dames gaan voor,
het feministische magazine van de NOS.
In deze uitzending worden twee jonge
vrouwen op het scherm gebracht,
die, nadat ze in hun jeugd de huishoud
school volgden, later de avond-mavo de
den. Hoe moeilijk dit verliep blijkt uit
het feit, dat zij als enige overbleven uit
een groep van honderd mensen.
Nederland II
NOS: (K) Ti-ta-tovenaar.
(K) Journaal.
VPRO: (K) Beertje Colargol.
Zwijgen is goud.
(K) Popeye.
NOS: (K) Journaal.
VPRO: (K) Berichten uit de sa
menleving.
(K) All in the family.
(K) Doc.film.
(K) The Clowns.
NOS: Den Haag vandaag.
(K) Journaal.
Wat het kinderprogramma om vijf uur
betreft: drie kwartier lang tacteert de
KRO het kijkbuisvolkje op Nogal Wiedus
en dat betekent o.a. het toneelspeelhuis
van tante Emma en de clowns Peppi en
Kokki.
Nederland I
KRO: (K) Kinderprogr.
Ti-ta-tovenaar.
Journaal.
Van gewest tot gewest.
Socutera.
Uitzending politieke partijen.
Inleiding en reportage eerste helft
AjaxBayern München.
Journaal.
Reportage tweede helft Ajax
Bayem München.
Den Haag Vandaag.
Dames gaan voor.
Studio Sport, met nabeschouwing
AjaxBayem München en uitsla
gen van andere Europacup-wed-
strijden.
Journaal.
58. Terwijl de politie de achter
volging op Joris inzette, stapte Pan
da tevreden heen. „Dat is goed af
gelopen”, mompelde hij. „Die Goe-
demoed,
zal niets oneerlijks
doen, nu dat glas-spuitbusje leeg
is...”. Op dat moment zag hij pro-
Hun bruisende muzikaliteit blijkt on
der meer uit een door Decca gemaakte
langspeler, die jammer genoeg niet in
Nederland verkrijgbaar is. Doombosch
zelf slaat hun kwaliteit veel hoger aan
dan die van de Vlaamse volksliedautori-
teit Wannes van der Velde, die volgens
hem veel te veel op de commerciële toer
is gegaan.
Dat Kliekske ontstond in 1969, toen
leider Heman Dewit, zijn vrouw Rosita,
Frans Lots, Oswald Tahon en het echt
paar Hendrik en Annie Declerck besloot
om zo maar eens voor de aardigheid
Driekoningenavond te gaan zingen. Ze
herinnerden zich wat oude wijsjes en
konde nwat instrumenten bespelen. Dat
sloeg geweldig in en niet lang daarna
probeerde ’t Kliekske het op de beroeps-
toer, maar wel op een heel eigen en
schilderachtige manier. Ze trekken al
musicerend per huifkar door het land,
intussen liederen verzamelend en bij
boeren op het land gevonden oude in
strumenten nabouwend. Zo hanteert
Herman Dewit een door hem zelf in
elkaar gefabriekte draailier en daarnaast
worden hun tophits „De SniJdersbank”
en de ballade van „Lieven Dokus en
ROTTERDAM. —Het college van B.
en W. van Rotterdam heeft de gemeen
teraad voorgesteld een bedrag van
180.000 uit te trekken voor de oprich
ting van een Filmhuis, een landelijk
filmcircuit en voor het organiseren van
een internationale filmmanifestatie. Het
gaat om de vertoning van films, die
interessant zijn maar door hei huidige
bioscoopbedrijf in Nederland niet kun
nen worden vertoond.
,,’t Kliekske”, de Vlaamse
oude volksliederen nieuw
blaast.
fessor Kalker naderen op een van zijn
uitvindingen, en hij hield zijn pat
in. „Goedenmorgen”, sprak de ge
leerde, zijn hoed lichtend. „En nu ik
u toch spreek: kunt u mij ook
zeggen waar ik een zekere Planka
kan vinden?” „Pl-planka?” herhaal
de Panda verrast. „U bedoelt mij
HILVERSUM 1.
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Gymn. 7.20 (S)
Dag met een gaatje 8.00 Nws .11 Radio-
journ. 8.50 Morgenwijding. 9.00 Toppers
van toen 9.35 Waterstanden. 9.40 School
radio. 10.00 (S) Voor de kleuters 10.10
Arbeidsvitaminen 11.00 Nws. 11.03 Radi-
ojourn. 11.30 (S) Rondom twaalf 11.55
Beursber. 12.30 :S) Sportrevue. <3.00
Nws. 13.11 Radiojourn. 13.21 Alert 13.50
De wereld van de opera 15.00 (s) Voor
de zieken 16.00 Nws. 16.03 Radiojourn.
16.05 (S) Aspecten 17.00 (S) Mobiel 17.55
Meded. 18.00 Nws. 18.11 Radiojourn. Pol
Partijen 18.20 KVP IKOR 18.30 Kleur
NCRV: 19.00 Bij de tijd (2). 19.20 De
kerk vandaag 19.55 Kunst- en vliegwerk
20.00 Gevraagde gewijde muz. 20.35 (S)
Hoorspel. 21.00 (S) Regio-Rechtstreeks
22.20 Avondoverdenking 22.30 Nws 22.40
(S) Hier en Nu 22.50 Wereldpanorama
23.00 Soc. funktie van de humor, lezing
23.20 (S) Promenade Orkest 23.55 Nws.
HILVERSUM II.
NCRV: 7.00 Nws.
volkslied verdween. Of liever
gezegd: er ontstonden geen nieuwe lie
deren. Die liederen immers werden
vroeger niet alleen bij feest of rouw
gezongen, maar ook in de huiselijke
kring (omdat er niets anders te doen
viel) en bij het werk (hoefde na de
invoering van de mechanisatie ook niet
meer)”.
Maar de mensen van hoge leeftijd, die
het levende volkslied nog scherp in het
geheugen hebben, zijn er nog in ruime
mate en blijven genoeg stof aandragen
om Doombosch’ programma het eeuwige
leven te geven. Met name in Belgisch
Limburg is de mondelinge overlevering
van het volkslied nog sterk, omdat, zegt
Doombosch, „de mensen daar één fase
achter lopen bij Nederland. Met andere
woorden: procentueel zijn daar veel
meer mensen te vinden, die de oude
liederen nog uit hun bol kennen.Het is
dan ook een streek, waar muziekstuden
ten en verzamelaars graag komen”.
en 14.25-14.50 (NOS)NOT:
(ged. K) Schooltelevisie.
NOS: (K) Ti-ta-tovenaar.
(K) Journaal.
E.O.: (K) EO-Kinderkrant.
(K) Al je Korfker.
NOS: (K) Journaal.
E.O.: Koorzang - geest, progr
Nader Bekeken.
(K) Alibi.
(K) U schrijft ons.
(K) De schapen moeten leven
NOS: (K) Journaal.
Nuchtere Doombosch zal de eerste
zijn, die de realiteit wat prozaïscher
voorstelt. „Lopen is er niet bij, maar dat
deed het op het scherm natuurlijk veel
beter. Ik gebruik al heel lang de auto.”
Na het succesvolle begin van „Onder de
groene linde” bleef Doombosch voorlo
pig in het volkslied-vruchtbare noorden
van het land: Groningen, Drente, de
Friese wouden. Maar later verlegde hij
zijn terrein ook naar andere streken,
naar Brabant en Limburg en de laatste
tijd is hij zelfs de grens overgegaan naar
het Nederlandstalige België, waar met
name Limburg nog een schat van nooit
geregistreerde volksliederen koestert.
Uitgangspunt voor Doombosch is dan de
mondelinge overlevering van het lied
(die hij uiteraard later graag vergelijkt
met de eventueel bestaande handschrif
ten).
woord 7.08 (S) Preludium 7.30 Nws. 7.41
(S) Hier en nu. 7.55 Aangestipt 8.00 (S)
Te Deum Laudamus 8.24 Op de man af:
8.30 Nws. 8.36 Gymn. voor de vrouw 8.45
Tot uw dienst 10.00 Schoolradio 10.30
Nws. 10.33 (S) Podium voor de vrouw
11.05 Voor de zieken 11.40 Elementair
(II) 11.55 Meded. 12.00 Volksmuz. 12.15
(S) Chr. meisjeskoor 12.26 Meded. t.b.v.
land- en tuinbouw. 12.30 Nes. 12.41 (S)
Hier en nu 12.50 Hervormde middagpau-
zedienst 13.10 (S) Lichte koorzang 13.20
(S) Licht ensemble 13.45 (S) Lichte or
kestmuziek 14.05 Schoolradio 14.25 (S)
Mod. kamermuziek 15.15 De Bijbel
maakt nieuwsgierig 15.30 Nws. 15.33 (S)
Studio 6 16.30 (S) Hier en nu 16.32 (S)
Regio-rechtstreeks (I) 17.30 Nws. 17.32
(S) Hier en nu. 18.00 (S) Vrij voor muz.
in vrije tijd 18.30 Nes. 18.41 (S) Leger
des Heilsmuz. 18.54 Zojuist verschenen
AVRO: 19.00 (S) O; 19.30 Trefpunt NOS:
19.50 Den Haag vandaag. AVRO 20.00
Nws. 20.05 Radiojourn. 20.10 (S) Bartok-
kwartet 21.30 (S) Oorlog en vrede (10)
22.35 (S) Dat zit goed fout: 22.55 (S)
Muze zonder make up 23.20 (S) Essay
23.50 Radiojourn. 23.55 Nws.
Doombosch: „In 1957 was ik program
mamaker bij de VARA, speciaal belast
met het verzorgen van uitzendingen over
amateuristische en huismuziek. Van Ne
derlandse volksliederen wist ik toen niet
zoveel, dat ik me een expert durfde te
noemen, maar ik was wel geïnteresseerd.
Toen dacht ik dat een paar programma’s
over volksliederen wel aardig konden
zijn en ik besloot als geboren Groninger
in eigen land te beginnen”.
„Als begin zocht ik iemand, die wat
liedjes uit zijn herinnering kon zingen.
De keuze viel op de grootmoeder van
mijn vrouw in Emmen en als je het
over een schot in de roos hebt, dan was
dat er een! Ik kwam bij haar thuis,
vroeg of ze wat liedjes, die ze kende,
kon zingen en ze zei „Ja”, ’s Middags om
vijf uur begon ze en ’s nachts om drie
uur hield ze op. Ik be ner een week
geweest en elke dag ging dat zingen tot
diep in de nacht door. Voor de eerste
uitzendingen had ik materiaal te over en
van de oorspronkelijke twee program
ma’s werden het er tien en nu zitten we
voor aflevering nummer 391.”
..Onder de groene linde” is een pro
gramma, dat zeer sterk op een bepaald
(klein) luisterpubliek is gericht. Maar
het zijn wel luisteraars, die graag van
zich laten horen. Dus erg veel reacties
na elke uitzending en steeds maar weer
tips voor Ate Doombosch om eens „daar
en daar” en „met die en die” te gaan
praten. Zo ontstond het romantische
beeld van de musicologische speurder,
die met de bandrecorder over de schou
der stad ën land af stroopte, daarbij elk
huis en boerenhofstee aandoend om daar
uit de mon van de mensen zelf de van
vader op zoon en van moeder op dochter
„overgezongen” liederen te horen en op
te nemen.
Dat beeld werd niet zuinig aangedikt
door een documentaire van VARA-tele-
visiemaker Pier Tania over zijn radio-
collega, „Het einde van het lied” gehe
ten. dat enorm veel response lossloeg en
mternationaal hoog werd gewaardeerd
(haalde de gouden harp op het Folk
Song Festival in Dublin).
Enkele van die studenten, die Doorn-
bosch in Belgisch Limburg ontmoette,
maakten hem attent op de muzikanten-
groep ’t Kliekske en de manier waarop
de leden het Vlaamse volkslied zongen
was voor Doombosch niet minder dan
een openbaring. Sindsdien is*’t KliëkSke
een niet weg te denken onderdeel van
„Onder de groene linde” geworden.
„Deze lieden hebben het programma
nieuwe impulsen gegeven,” bekent
Doombosch onomwonden. „Voordien
was het stramien altijd: nasat het laten
horen van de bandjes, die ik zelf in de
streek heb opgenomen (de mensen zelf
laten zingen dus), waren er door mij
gemaakte studio-arrangementen. De be
geleidingen waren pretentieloos, gitaar,
accordeon en fluit en de liederen wer
den gezongen door Greet je Voorn van de
Flierefluiters, Lies van de Pool, Albert
Keizer en Henk Wind. Heel aardig alle
maal, maar met ’t Kliekske klinkt het
toch allemaal véél authentieker.”
Niet alleen in dit archief is het door
Doombosch opgeneusdè oude volkslied-
materiaal opgeslagen. Ook al sinds '66
heeft de NOS-radio een eigen volkskun
dig bureau, waarin duizenden oude wijs
jes en liedjes keurig gerubriceerd wor
den bewaard. Niet alleen liedjes over
liefde maar ook heel wat, waaruit een
sterk sociaal-kritische noot spreekt. In
de liederen van de Friese koppelarbei-
ders, die indertijd in Groningen werkten,
staat de tegenstelling arm-rijk gelijk
aan rechtvaardig-onrechtvaardig en
verzet-onderdrukking.
Eén van de merkwaardigste liederen,
die het bureau heeft en dat natuurlijk
ook in „De groene linde” te horen was,
was het zogenaamde „gatenlied”, het lied
van de va tensjouwers, die bij het ver
plaatsen van elke ton hun adem liever
niet aan de muziek wilden verspelen.
Daardoor ontstond een lied met curieuze
lange pauzen.
Zonder het werk van een man als Ate
Doombosch zou het werk van dit radio-
volkskundig bureau niet mogelijk zijn
geweest. Hij is de spil, waarom de
volksliedwetenschap in Nederland en het
spelenderwijs .naar de massa brengen
van dit brokje cultuur via het program
ma „nOder de groene linde” draait. Al
jarenlang staat van zijn hand een boek,
uiteraard met dezelfde titel als zijn
radioprogramma, op stapel. „Maar ook
aan dat liedje is nog geen eind geko
men
de KRO vanavond om zeven uur uit de
startblokken. Een uur lang weer hoog
staande dressuur, acrobatiek en clowne
rie. In KRO’s Wereldcircus kan men
ditmaal pyramidebouwers, een rol-
schaatsfamilie, komische tafelacrobaten
en een kunstjesverrichtend paard ver
achten.
Na het journaal Studio Vrij. In zeven
kwartier tijd worden weer talloze nutti
ge tips doorgegeven aan de vrijetijdsbe-
steders. Een greep uit het pakket dat
vanavond wordt voorgezet: de smalfilm-
camera, zelf mode maken, bloemen en
planten, solderen met branders en het
spelletje Raden maar.
Om tien uur staat het tweede net ter
beschikking van het IKOR, dat een
Leerhuis-Tweegesprek op het program
ma heeft staan. Bisschop Simonis van
Rotterdam en secretaris-generaal v. d.
Heuvel van de Nederlands Hervormde
kerk hebben een gesprek over hun zorg
en hoop voor kerk en geloof in Neder
land in de nabije toekomst. Beiden heb
ben een duidelijke overtuiging, die op
tal van punten niet parallel met elkaar
loopt.
NEDERLAND 1: Vanavond veel voet
bal, weliswaar geen samenvattingen van
OKFTwente, maar wel Ajax tegen
Bayern compleet op het scherm. Om
kwart voor zeven Ti-Ta-tovenaar en
het nieuws met aansluitend journaal en
Van gewest tot gewest.
De Rotterdamse Kunst Stichting is
van mening, dat er een groot aantal
films zijn die ten onrechte aan het
publiek worden onthouden. Wegens de
te grote financiële risico’s is het bio
scoopbedrijf niet in staat in deze situatie
verandering te brengen.
„Onder de groene linde” is in 1966 van
de VARA overgegaan naar de NRU en
zit nu in het NOS-pakket. Met ingang
van datzelfde jaar zei Doombosch zijn
baan als full-time radioman vaarwel en
werd ambtenaar, zoals hij zelf zegt. Hij
kreeg de leiding van het Nederlands
volksliedarchief, dat deel uitmaakt van
het Koninklijk Instituut van Weten
schappen in Amsterdam.
„Het gekke is”, zegt hij, „dat ik na
ruim vijftien jaar nog steeds het idee
heb helemaal aan het begin van mijn
werk te zitten. Terwijl de kenners en
verzamelaars van het volkslied uitroepen
Het einde is nabij. Dat zou eigenlijk ook
moeten, omdat met de komst van de
radio en het elektrisch licht (dus zo’n
vijftig a zestig jaar geleden) ook het
De twee filmmanifestaties. die de
Kunst stichting in de zomer van 1972 en
onlangs in de Maasstad hield, hebben
volgens de stichting aangetoond dat dat
haar stellingen juist zijn. De publieke
belangstelling was groot. Ofschoon het
nut van het festival is bewezen, ver
wacht de stichting meer van continuïteit
in de vertoning van dit soort films.
De stichting wil daarom een Filmhuis,
dat zelfstandig films importeert, onderti
telt en presenteert. Ook in andere ge
meenten wordt over oprichting «n een
Filmhuis gedacht. Deze zouden kunnen
worden ondergebracht in een landelijk
circuit, dat wordt gevoed door een im-
port-distributie-apparaat. Dit wordt dan
gevestigd in Rotterdam onder de naam
„Film International”. Dit bureau moet
tevens de organisatie van een jaarlijkse
internationale filmmanifestatie in de
Maasstad op zich nemen. Bovendien
moet het medewerking verlenen aan de
jaarlijkse Holland Festival Filmweek.
0
11+12
JA- MAAR AARDSE
MAATSTAVEN KUN JE
NIET OVERAL GEBRUIKEN.
DAAR BEN KT ROEPEND
^ENSMETASTANAS J
f ACH WAT
GEMEEN IS
GEMEEN
EINDE
1&-II
VAAR IK NOU ZO RAZEND] EN IK BEN VOEDEND
CM BEN, IS DAT WE ONS I OP A5TAMA6. HJ LAAT
ER ZO IN HEBBEN LATEN/Z-JN ESSEN KINDEREN
LOPEN ^>\ELKAM UITMOORDEN‘J
fr, y j
