van Rossini
voldoet niet zonder actie
verzenden
AART KLEIN IN STEDELIJK
Anton Wachter
als beeld
foto
film
SATYRICON-PAAR OP TELEVISIE
„Schepping” van
Michelangelo in
reclamestunt
Opera „Mosé”
„Crucifixion” klonk
als een orgel
w
Spelregels
voor
belichte films
w
i
7
VARA-matinee in Concertgebouw
r
Kunstdiefstal uit
Rudolf Grasman inspireert groot koor
van Claus
Harlingen eert Vestdijk
HERHALING VAN
INDONESIËAVOND
Belgische kerk
-
Globe speelt weer
„Bruid in de
morgen”
F
MAANDAG 2 APRIL
1973
Protestconcert in stadhuis
van Leeuwarden
juiste
het
dat
Onder redactie van J. P. Boa
1
X
een of
belichte films goed op te
adres
het ontwikkeïlaboratorium
wordt ingevuld en dat de juiste
en complete afzender wordt ver
meld.
AMSTERDAM. De opera „Mo
sé” van Gioacchino Rossini, zater
dagmiddag in het concertgebouw
door Omroeporkest en -koor uitge
veerd, is zeker geen langdradig
werk, maar er zijn in concertuit
voering nog altijd meer dan drie
uren mee gemoeid en dat is beslist
teveel van het goede. Een opera in
concertvorm is een onding het is
een houten klazen beweging met al
le plechtigheden die inhaerent zijn
aan het concertpodium. Ik kan mij
voorstellen dat de solisten zich op
gelaten voelen op het moment dat
zij hun plaats, innemen achter hun
lessenaar een misplaatst gebruik
waar men bij de VARA uitvoerin
gen angstvallig aan vast houdt. Zij
zijn slechts ten dele zichtbaar voor
het publiek en gedoemd meer dan
drie uren achter die lessenaar te
blijven.
MK v 1
DUIZENDEN Nederlanders
zullen ook dit jaar tijdens hun
weekeinden en hun vakantie
fotograferen en filmen. De ver
schillende film-ontwikkellabora-
toria in ons land willen alle foto-
en filmamateurs er nog eens
dringend op wijzen er bij het ter
ontwikkeling zenden van een of
meer
letten,
van
F
A
i W-
w®
'ia
4
A
■-
anders
J H. MOOLENIJZER
i
P. ZWAANSWIJK
(Van onze kunstredactie)
Siem
Dat het ook grafisch is heeft mis-
De Italiaanse dirigent Lamberto Gardelli
leidde geroutineerd, maar het Omroepor
kest volgde hem vaak te traag. Het
Groot Omroepkoor daarentegen was uit
stekend in vorm
BRUSSEL. In de nacht van vrijdag
op zaterdag is er uit de kerk van St.
Pieter en St. Guido in Anderlecht, één
van de Brusselse agglomeratiegemeenten,
een waardevol schilderij gestolen. Het is
de „Aanbidding der wijzen”, een drieluik
waarvan het middelste deel 60 bij 80 cm
meet. Het werk wordt toegeschreven aan
Hieronymus Bosch en het was verzekerd
voor ruim 200.000 gulden.
orkest staan, kunnen niet over het hoofd
gezien worden, zij vormen een hindernis
die niet te nemen is.
de plechtigheid bijwoonden gunden de
Maestro zijn eeuwige rust niet voordat
het koor het gebed nog eenmaal her
haald had.
schien iets te maken met het feit dat
Klein architectuur studeerde voordat
hij zich helemaal aan de fotografie
ging wijden.
Op de tentoonstelling is ook een
zaaltje gewijd aan foto’s van bevrien
de fotografen, niet alleen om te wijzen
op de eventuele invloed die zij uitge
oefend hebben op Aart Klein, maar
ook omdat hij vindt dat er vaak te
weinig aan fotografie gedaan wordt
door musea en galeries en omdat hij
het publiek duidelijk wil maken dat
hij niet alleen staat.
De expositie is nog geopend tot 6
mei.
g.
)3
)0
s.
V.
il.
J:
7.
10
y
s.
o
de
.41
.36
>rs
IS)
m.
k-
ilf
26
.00
30
a-
ig.
32
tz.
Sr.
25
ag
3-
15
ig.
t)
Inleidend orgelspel hoorde men nog
van Pieter de Jong, die het fraaie
koraalvoorspel „O Mensch, bewein dein
Sunde gross” van Johann Sebastian
Bach vertolkte en van Loek Jehee, die
een van dramatiek vervuld Prélude van
Maurice Duruflé voordroeg.
Ik weet dat wij in de Matthaüs Passi
on ook genoegen moeten nemen met
Jezus in rok, maar dat is een andere
kwestie de Matthaus Passion is geen
opera. Bij Rossini kunnen wij de actie
niet missen en negen solisten, die als
zoutpilaren in een halve cirkel voor het
Natuurlijk viel er zaterdagmiddag, on
danks alle bezwarende omstandigheden,
veel schoons te genieten en natuurlijk
hebben wij met ontzag geluisterd naar
de machtige stem van de Bulgaarse bas
Nikolai Chiaurov, die wat figuur en
stem betrof kon doorgaan voor de reïn
carnatie van Mozes. Hij stak letterlijk
en figuurlijk met hoofd en schouders
boven de andere solisten uit De enige
die volledig in zijn schaduw kon staan
was onze landgenote Sylvia Schlüter
zij evenaarde hem in geluid en allure.
Daarmee is niet gezegd dat de anderen
slechts een onvoldoende haalden, maar
Veriano Luchetti —de Italiaanse tenor
die ons in het programm zo uitbundig
werd aangeprezen sot ov dntroduH2H
op gespannen voet met de zuiverheid. De
Roemeense sopraan Horiana Branisteanu
was niet tegen haar partij opgewassen
in de „preghiera” maakte zij een fout
die iedereen van schrik deed verstijven.
3. Verpak niet meerdere films zo
maar in een stuk papier met daarop
het adres en de afzender geschreven
of met een los briefje erbij gevoegd.
U loopt dan grote risico’s.
4. Lever uw belichte films liefst bij
uw fotohandelaar in. Deze weet hoe
hij uw films op de juiste wijze aan
het lab moet toesturen.
AMSTERDAM. Het Zuidelijk To
neel Globe brengt in het volgend toneel-
seizoen „Een bruid in de morgen” weer
op de planken, een 15 jaar oud stuk van
Hugo Claus over een incestueuze ver
houding tussen een broer en zus. Ton
Lutz regisseert het en Sacha Bulthuis
speelt een der hoofdrollen.
De Farao (Jacques Bona) stond op de
uiterste linkervleugel, zijn wederhelft
Sinaide (Anita Terzian) geheel rechts!
Hun zoon Amenofi (Veriano Lucl _'tti)
was slechts enkele schreden verwijderd
van zijn geliefde Anaide (Horiana Bra
nisteanu), maar hij kon haar niet in het
gelaat zien. Het meest verwarrende was
echter, dat wij naar Mozes moesten
luisteren, die daar gewoon maar tussen
stond. De patriarch die door het heffen
van zijn staf Egypte in duisternis hult en
op zijn teken het licht doet weerkeren,
die de golven van de Rode Zee doet
wijken voor de doortocht van zijn volk,
was vastgenageld aan zijn lessenaar en
kon geen stap verzetten.
Een aantal filmfabrikanten verpakt
bij iedere kleurenfilm een speciale
enveloppe of een zakje. Deze dienen
om de film na belichting in te ver
pakken en aan het ontwikkellabora-
torium op te zenden. Het gebruik van
een dergelijke enveloppe of zakje is
uiterst belangrijk. Het stelt het af-
werklaboratorium in staat volgens
een vast systeem te werken. De foto-
en filmliefhebbers krijgen daardoor
hun films zo snel mogelijk weer
terug. Films welke verpakt in allerlei
doosjes of stukken papier bij een
laboratorium binnenkomen, veroorza
ken vertraging.
Het zou de moeite waard zijn om
in hpt seizoen eens in een filmaf-
werkcentrale te gaan kijken. Dage
lijks worden er honderden postzak
ken met films binnengebracht. Deze
postzakken bevatten allerlei soorten
films, vaak op de meest vreemde
wijze verpakt. Er zijn films bij, die
in verkeerde kleinbeeldcassettes zijn
gespoeld en films die op primitieve
wijze aan elkaar zijn geplakt. Soms
komen ook vreemde zaken, zoals een
pakje met een tandprothese of een
enveloppe met geld binnen.
Alles moet daarom grondig gecon
troleerd worden, waarmee extra tijd
en geld gemoeid is. Sommige ama
teurs voegen losse briefjes bij hun
films of verpakken een aantal films
in een ruw stuk papier met daarop
de afzender geschreven.
ledereeen weet dat pakketten in
treinen en
zachtzinnig kunnen worden behan
deld en het is niet verbazingwekkend,
dat veel van deze pakjes reeds voor
dat ze bij het onwikkellaboratorium
arriveren, worden beschadigd of ge
heel uit elkaar vallen. Films raken
daardoor zoek. Slechts indien iedere
film afzonderlijk op de juiste wijze is
verpakt, en voorzien van het juiste
adres en de juiste afzender bestaat de
BfeA i,
HARLINGEN. Op zaterdag 28 april
1973, ’s middags 2 uur, zal in het cen
trum van Harlingen een bronzen beeld
worden onthuld van Anton Wachter, de
hoofdpersoon uit de Anton Wachter-
boeken van de in 1971 overleden auteur
Simon Vestdijk, die in 1898 in Harlingen
geboren erd.
De onthulling zal plaats hebben door
mevr. M Vestdijk-van der Hoeven.
Daarmee wordt dan tevens het beeld
namens de Harlinger burgerij aan het
gemeentebestuur overgedtagen. Het
beeld is gemaakt door de Friese beeld
houwster mevr. Suze Boschma-Berkhout
en door de Rijnsche Bronsgieterij te
Leiden in brons gegoten.
NA HET GROTE succes dat Cees
en Simon Engel op 11 maart in een
volle Haarlemse schouwburg met hun
Tndonesiëavond hebben gehad, wordt
deze kleurrijke show van 600 dia’s
vanavond herhaald eveneens in de
schouwburg om kwart over acht. In
dien er nog kaarten voorradig zijn,
zijn zij alleen voor het begin van de
voorstelling aan de zaal verkriigbaar.
De Koninklijke Akademie voor Beel
dende Kunsten in Zweden vindt dit een
onsmakelijk gebruik van een kunstwerk.
Michelangelo kan nooit bedoeld hebben
dat zijn fresco gebruikt zou worden voor
de verkoop van jeans, vinden de Zweed
se kunstenaars. Het reclamebureau
spreekt echter over een beeldhappening,
waarin men de taal van deze tijd
spreekt. De Zweedse Akademie ziet dat
niet zo zitten en heeft een brief aan de
regering geschreven, waarin men ver
zoekt in te grijpen. De officier van
Justitie mag er nu zijn hoofd over
breken, maar het reclamebureau heeft
aangekondigd het affiche over heel Eu
ropa te gaan gebruiken.
De eerste uitvoering van „Mosé in
Egitto” vond plaats in 1818 in Napels.
Omdat de drooglegging van de Rode Zee
bij deze première een groot lachsucces
werd, besloot Rossini dit gebeuren te
vervangen door het beroemd geworden
gebed van Mozes. Toen de stoffelijke
resten van Rosini negentien jaren na
zijn dood werden bijgezet in de Santa
Croce in Florence, zong een koor van
driehonderd zangers deze onsterfelijke
„preghiera”. De zesduizend mensen die
Men zocht naar een mogelijkheid om
de uitvoering van „The Crucifixion” tot
een jaarlijkse traditie te maken. Op 21
maart 1972 werd de passie opnieuw
ten gehore gebracht en nu ook za
terdagavond weer daartoe door Gras
man kon worden overgegaan, lijkt het
niet uitgesloten, dat de beoogde traditie
Inderdaad werkelijkheid zal worden.
Weer heeft de dirjgent kunnen reke
nen op de medewerking van Schotens
Christelijk Gemengd Koor, het Christe
lijk gemengd koor „Jubilate”, het Chris
telijk gemengd koor „^anggenot”, de ko
ren „Con Amore”, „Excelsior”, het kerk
koor Haarlem-Schoten en het dubbel
gemengd kwartet Haarlem. Bij dit grote
ensemble voegde zich ook de Christelijk
gemengde koorvereniging „Sonabilé” uit
Apeldoorn. Het massale koor, waarover
Grasman dit jaar beschikken kon, was
dus anders samengesteld dan het koor,
dat twee jaar geleden de eerste uitvoe
ring van de passie te Haarlem gaf.
Met deze bezettingsmutatie werd toch
het uitvoeringsgehatlee van de première
van 1971 geëvenaard.
Weer ging er van Grasmans directie
een dwingende, inspirerende macht uit
Hij bespeelde het grote ensemble van
stemmen als een orgel met een rijkdom
aan klankmogelijkheden, zowel wat het
timbre als de dynamiek betrof. Het was
geen uiterlijk spel met klankeffecten,
dat hij bedreef. Al zijn zorg was gericht
op het in expressieve zin functioneel
maken van de koorklank, terwille van
de tekstgedachte. Wat de dirigent hier
mede tot stand bracht, was van een
ontroerende, door de ruime akoestiek
van het kerkgebouw nog gesublimeerde
schoonheid en diep-aangrijpend mede
door de natuurlijke, menselijke betrok
kenheid van de zangeressen en zangers,
Het protest is gericht tegen het voor
stel van B. en W-, een eerder genomen
raadsbesluit tot de bouw van een con
certzaal voor het orkest ongedaan te
maken. Dat voorstel komt in de raads
vergadering aan de orde.
IN HET STEDELIJK Museum van
Amsterdam exposeert de fotograaf
Aart Klein, wiens werk opvalt door
de grote grafische eigenschappen. De
foto’s die hij voor kranten en tijd
schriften, maar ook als free-lancer
heeft gemaakt, hebben geen bepaald
thema tot onderwerp, maar zijn al
leen uiting van hoe Klejn de wereld
ziet. Dat die wereld in zwart-wit
getransponeerd is, blijkt nooit een
onoverkomelijk bezwaar te zijn hoe
wel Klein zich verzet tegen het ge
bruik van deze term. Volgens hem is
het eigenlijk wit-zwart fotografie, en
wit betekent dan „licht”. Zonder licht
in de verschillende gradaties zie je
namelijk helemaal niets.
De diefstal werd zaterdagochtend
vastgesteld door de koster van de kerk.
Hem bleek dat inbrekers de kerk bin
nengekomen waren door een kerkraam.
Dit raam is juist een der fraaiste van
de kerk, maar het kan hersteld worden.
Resultaten heeft het onderzoek nog niet
opgeleverd.
STOCKHOLM. „Levi’s Jeans” heeft
voor de nodige opschudding gezorgd in
Zweden. Of liever gezegd: de jongens
van het reclamebureau Young and Ru-
bicam, die zo brutaal zijn geweest een
beroemd kunstwerk van Michelangelo,
„De Schepping” geheten, te gebruiken
voor reclame. „De Schepping” is te
bewonderen in de Sixtijnse Kapel in
Rome en stelt de tot levenopwekking
van de uiteraard naakte Adam voor.
God raakt de uitgestrekte hand van
Adam licht aan. Maar op het meer dan
levensgrote affiche hebben de handige
ontwerpers ook een paar jeans getekend,
zodat de indruk wordt gewekt dat God
Adam een paar lekker strak zittende jeans
aanbiedt
In de film-afwerkcentrales werken
mensen die natuurlijk ook weleens
een fout maken. Er wordt echter
door de goede ontwikkelcentrales al
les en alles aan gedaan om de gehele
werkwijze zodanig te systematiseren
en te automatiseren, dat vergissingen
nauwelijks mogelijk zijn. Als foto- of
filmliefhebber kunt u, overigens in
uw eigen belang, alles nog vlotter
laten verlopen door voorgaande ver
zoeken op te volgen.
BEHALVE BIJ DE VPRO zal nu ook in een NOS-programma een enkele blote
borst en ander naakt te zien zijn. Dat gebeurt bij de uitzending van „Satyricon”,
de „opera” van de moderne Italiaanse componist Bruno Maderna, die onlangs
bij de Nederlandse Opera Stichting in première ging. Meer nog dan Fellini in
diens jilm, maakt Maderna van het klassieke verhaal, dat zich ten tijde van
keizer Nero af speelt, gebruik om de spot te drijven met allerlei decadenties uit
onze dagen. De operette-achtige opera is in de drie grote steden een groot sue-
HAARLEM Ruim twee jaar gele
den nam de dirigent Rudolf Grasman
het initiatief om te Haarlem in de Lij
densweken een uitvoering te geven van
de in Engeland geliefd geworden muzi
kale passie „The Crucifixion" van de
componist John Stainer. Hij kreeg de
medewerking van Haarlemse koren en
van vocale en instrumentale solisten. Op
23 maart 1971 kon de uitvoering van de
Engelse passie in de kathedrale basiliek
Sint Bavo gegeven worden. Het werk
maakte in de vertolking, die Rudolf
Grasman toen tot stand bracht diepe
indruk.
kans dat films welke uit een groter
pakket zijn gevallen nog terecht ko
men. Jaarlijks blijven er echter een
aantal op perrons of in loodsen ach
ter of belanden als onbestelbaar bij
de PTT.
De directie van één ontwikkellabo-
ratorium vertelde ons dat men alle
films waarvan de afzender niet be
kend is, toch ontwikkelt en daarna
projecteert.
Men noteert de beelden die op de
films voorkomen en aan de hand van
deze gegevens kan men bij navraag
door amateurs veel films alsnog
thuisbrengen. Een zeer kostbare ser
vice. Men gaat zelfs verder. Indien er
op de film een auto met autonummer
te zien is, spoort men de eigenaar van
deze auto op, in de hoop hiermede de
filminzender te vinden. Ontstellend is
het hierbij te vernemen hoe weinig
amateurs zich realiseren wat een der
gelijke kostbare service betekent. Ie
der jaar blijven er in Nederland vele
duizenden films bij de ontwikkellabo-
ratoria, de PTT en de fotohandelaren
liggen, omdat men de eigenaars niet
kent.
Behalve de hiervoor reeds genoem
de oorzaken kan nog gewezen worden
op gevallen, waarin de afzender wel
zijn eigennaam als afzender heeft
ingevuld, doch als straatnaam of
plaats het adres van het laboratorium
invult. Een menselijke vergissing,
doch tevens een fout, die verdriet tot
gevolg heeft. Immers, op vele films
komen beelden voor die niet meer
over kunnen worden gemaakt. Films
bijvoorbeeld met beelden van perso
nen die inmiddels gestorven zijn.
1. Indien men een film heeft,
waarbij door de fabrikant een ont-
wikkel-enveloppe of een ontwikkel-
zakje wordt geleverd, gebruik dit
dan. Iedere film dient liefst apart in
een enveloppe of een zakje aan het
laboratorium ter ontwikkeling te
worden opgezonden. Vermeld duide
lijk de goede afzender en het goede
adres van het ontwikkeïlaboratorium.
Doe dit op de aangegeven plaats op
de enveloppe of het zakje.
2. Heeft men geen speciaal ontwik-
kelzakje bij de film, verpak de film
dan in een sterke enveloppe of een
goed doosje. Liefst iedere film apart
verpakt en voorzien van goed adres
en goede afzender. Gebruik geen pa
pieren plak-etiketten op cassettes of
spoeltjes. De praktijk heeft geleerd
dat vele plak-etiketten op het metaal
van cassettes en spoeltjes slecht hou
den.
Globe begint het seizoen op 20 sep
tember met „De ingebeelde zieke” van
de titelrol Ton Lutz;
Hans Boswinkel regisseert het.
Vroom speelt de hoofdrol in „I, Claudi
us”, een stuk dat de Engelsman John
Mortimer maakte naar de boeken „I,
Ciraudius” en „Claudius God” van Robert
Graves; Cor Stedelinck zet het in scène.
Vervolgens regisseert Lo van Hensber-
gen „Bittere Honing” (A taste of honey)
van Shelagh Delaney, dat dit seizoen in
Londen na een tiental jaren terugkwam.
Ton Lutz regisseert „De wilde eend”
van Henrik Ibsen, Adrian Brine doet dat
met „Savages”, een nieuw stuk van de
Engelsman Christopher Hampton dat
mogelijk ook door Centrum gespeeld zal
worden.
ces, de meeste critici hebben de aantrekkelijkheid als kijkspel geprezen. De
televisie-opvoering maakt gebruik van dezelfde operazangers, maar het geheel
is in een ander decor geplaatst! onder andere een enorme fallus als toegangs
poort tot de vertrekken van de hoofdpersonen Trimalchio en Fortunata)Op de
foto links de mezzosopraan Debria Brown als Fortunata en rechts de tenor
William Neill als Trimalchio eigentijds decadent uitgedost. „High camp”, zou
den de Britten het noemen. De televisieuitzending is op vrijdag 6 april.
Een andere beperking die het medi
um fotografie de kunstenaar oplegt,
wordt veroorzaakt door het formaat
en de vorm van de lens. Ieder beeld
waarvan de foto het essentiële moet
weergeven om niet tot een louter
oninteressant, technisch voi’^-'akt af
beelden te vervallen, wordt door de
lens tot een rechthoek gemaakt ter
wijl het in werkelijkheid om bijvoor
beeld iets ronds of driehoekigs gaat.
onder wie zich verheugend veel 'jeugd
bevond.
Er was een voortreffelijke samenwer
king van de dirigent en de organisten
Pieter de Jong en Loek Jehee. Het spel
van De Jong aan de speeltafel van het
„oude” orgel van de kathedraal ken
merkte zich niet alleen door muzikale
zegging, maar ook getuigde het van een
op grote routine berustende slagvaardig
heid. Het „pijpen-koor” was daardoor
even uitdrukkingsrijk als het koor van
mensen-stemmen. Loek Jehee bespeelde
bekwaam het Willibrord-orgel bij het
begeleiden van het uitnemende vocale
kwartet. Onder zijn handen en voeten
kreeg dit instrument een imposante
ruimtelijke werking, welke in grootheid
en verhevenheid culmineerde in het be
wogen slotkoor van de passie.
Ik was dankbaar voor de stilte, die
toen volgde en dat deze niet verstoord
werd door sfeervernielende bijvalsbetui
gingen. In deze stilte concentreerde zich
de hulde van de zeer talrijke toehoor
ders voor hetgeen hun op deze avond
geschonken was door alle uitvoerenden
waarvan ik nog noem de tenor Joop
Kramer en de bas Jaap Hunze, die hun
in deze ontzaglijke uitvoeringsruimte
zeer veeleisende taak prijzenswaardig
vervulden.
LEEUWARDEN. Het ongeveer der
tig musici tellende Kamerorkest van het
„Frysk Orkest” wil vanavond tijdens de
pauze van de raadsvergadering van
Leeuwarden een protestconcert gaan ge
ven. Als B. en W. het gedogen in de
hal van het stadhuis, anders op de
stoep.
Molière met n
op stations niet al te
HWWMWKi
