Zweden verlegt
BIJ SURINAAMS ONAFHANKELIJKHEIDSSTREVEN
Hoe tefi
visserijgrens
I
o
Bil
J
ff
rfl
JL lx
ACTIEGROEP IN VERZET TEGEN BOUWPLANNEN
11®^. i
F
[L-y.
r J Z I
r r
21
WOENSDAG
9
1973
MEI
20
Dit woord: BLAASKAAK
(Van onze correspondent)
Gruwen
Dit woord: GEGOED
Dit woord: LTLA
Waarborgen
(Van onze speciale verslaggever)
N ationaliteitsk westie
Nationalisatie
Koninkrijkscommissie
SCHIEDAM „De binnenstad
van Schiedam is in het Rijnmondge
bied zo ongeveer het enige betrek
kelijk gaaf overgebleven historische
stadscentrum. We praten over een
700 jaar oud stadshart. Het behoud
daarvan zou een nationale zaak
moeten zijn. Alles wat je daarvan
afbreekt, dat komt nooit meer
terug. Er is toch geen architect meer
die zoiets zou bouwen”? Aldus Ber-
tus Nooteboom, lid van een van de
actiegroepen, die zich voorbereiden
om de plannen, die het Schiedamse
gemeentebestuur heeft met de bin
nenstad, de pas af te snijden. Dat
wil zeggen: Men wil voorkomen dat
het voornemen van B. en W. om
voor de sanering een projectontwik
kelingsmaatschappij in de arm te
nemen, doorgaat. Nooteboom:
„Schiedam is een verzopen jenever-
stad, waar ze een klein Rotterdam
van willen maken. Warenhuizen,
parkeergarages en een metro. Wij
willen dat het karakter van Schie
dam behouden blijft en dat bij de
sanering sociaal rendement voorop
staat en niet een economisch rende
ment. En dat laatste gebeurt als je
het uit handen geeft aan zo’n ont
wikkelingsmaatschappij
PARAMARIBO „Ik geloof niet
dat Nederland daadwerkelijk wil
dekoloniseren om te kunnen vol
doen aan de opdracht die in dit op
zicht is uitgegaan van de Verenigde
Naties. De initiatieven die Neder
land ten toon spreidt met betrek
king tot de onafhankelijkheid van
Suriname, komen voort uit eigen
belang. Ze dienen slechts om de
problemen op te lossen die Neder
land heeft met de Surinaamse emi
granten”. Aan het woord is mr. Ed
die Bruma. Als je in Paramaribo het
woord „onafhankelijkheid” laat val
len, kom je bijna vanzelf bij hem
terecht.
Hindoestanen tegen
-
1 .1
üf
F2”!
S«s w
ïx 1
LZ L.
te®
Behoud van binnenstad Schiedam
MR. E. BRUMA
Uit dat verhaal: „Ontelbaar vond hij,
eenmaal aangeland, de sloppen, de gan
gen, plaatsjes, pleintjes, erven van dras,
en begreep niet, dat hier mensen op hun
wijze tevreden waren, willens en wetens
autochtoon. Maar hij zou eerst waarlijk
gruwen op het achtererf van een bran
derij hele rijen woonkrotten voor de
knechts aan te treffen, éénkamerstulpen,
naast elkaar, opzij en tegen elkaar van
achteren, die men niet woning durfde
noemen, die ketels hetten”.
wijk heeft de mensonterende toestanden
die daarvan het gevolg waren navrant
beschreven in onder andere de novelle
„Verbrande Erven”, genoemd naar een
straatje in de „Brandersbuurt”.
De PNR van mr. Bruma is jarenlang
een eenling geweest in de strijd om de
onafhankelijkheid De laatste jaren weet
hij zich gesteund door de overige Cre
oolse partijen. Het struikelblok is de
VHP van Lachmon, die de onafhanke-
lijkheidsboot zo lang mogelijk wil af
houden. Mr. Bruma is zeker niet de
enige Surinamer die zich ernstige zorgen
maakt over de toenemende raciale span
ningen, die als gevolg van deze tegen
stellingen tot uitbarsting dreigen te ko
men.
Uitbarsting radicale spanningen dreigt
gouverneur vond hij er nu wijlen pre
mier Pengel als zijn directe tegenstander
en na diens aftreden de huidige staten
voorzitter Lachmon.
STOCKHOLM. Zweden is voorne
mens zijn visserijgrens aan de Oostzee
van vier mijl uit de kust te verleggen
naar twaalf, naar aanleiding van protes
ten van Zweedse vissers, dat Russische
en andere treilers, de visgronden vlak
onder de Zweedse kust uitdunnen.
Zweden verlegde de visserijgrens op
zjjn westkust naar het Kattegat al eerder
naar twaalf kilometer.
De zaak komt in mei volstrekt duide
lijk te liggen als ook het betrefffende
raadsvoorstel zal zijn verschenen. Daarin
(Wethouder C. J. M. Bolmers heeft dat
al aangekondigd) zal worden aangedron
gen op het sluiten van een definitief
contract met Empeo, de ontwikkelings
maatschappij van de Bredero’s Bouwbe
drijven, die al eerder door de gemeente
was gevraagd om een vrijblijvende ana
lyse van de problematiek te maken.
Met zijn zachte stem en een bijna
permanente glimlach heeft hij eerder
iets van een zendeling dan van een
vurig nationalist, die zo nodig met ge
weld zijn land naar de onafhankelijk
heid moet leiden. Een drukke advoca
tenpraktijk belet mr. Bruma niet om
contact met Delftse studentengroepen.
Nooteboom: „Maar we proberen ook voor
nu al een opzet te maken voor een
andere aanpak. Eén groep is ook bezig
een pandje op te knappen. En we gaan
een film maken over de verschillen in
beleving van een flatwijk en een stukje
binnenstad. Het mag niet gebeuren, dat
ze van Schiedam een kolossale bouwput
gaan maken”.
Wethouder Bolmers van Schiedam (40
jaar, PvdA) ziet die problemen niet zit
ten. Hij zegt: „Het rijk stimuleert zelfs
de gemeentebesturen om met projekt-
ontwikeklingsmaatschappjjen in zee te
gaan. Als er maar voldoende waarbor
gen in een contract zitten, zodat de
gemeente het heft bij de uitvoering in
handen kan houden. Het is toch zo, dat
je als gemeentebestuur bij lange na niet
de financieringsmogelijkheden hebt, die
zo’n maatschappij wel heeft. Dat is het
grote voordeel”.
Wat de actievoerders nu willen, is in
ieder geval een jaar uitstel. In die tijd
willen ze de Schiedamse gemeenteraad
een aantal alternatieven voorleggen.
Daartoe is er sinds enkele weken druk
is voor ons niet
onafhankelijkheid,
structurele
Een overzichtsfoto van de binnen
stad van Schiedam.
De kloosters in de binnenstad hebben
het middengebied daarvan ook lange tijd
„open”-gehouden met hun tuinen. Pas in
de vorige eeuw werd die ruimte benut
voor het bouwen van woninkjes voor de
knechts in de jeneverstokerijen, de in
dustrie die de visserij eertijds nummer
één was gaan overschaduwen. Borde-
De actiegroepen vrezen, dat de ge
meente zich in de luren zal laten leggen,
welke voorwaarden men ook in zo’n
contract met de projektontwikkelings-
maatschappij laat opnemen. Nooteboom:
„Zo’n maatschappij doet het toch om
poen te verdienen? Als de gemeente
eenmaal getekend heeft, dan zijn ze met
handen en voeten gebonden. Dat is wel
gebleken in andere steden, waar ge
meentebesturen zelfs boete moesten be
talen, omdat ze het toch anders wilden
dan een projektontwikkelingsmaatschap-
pij uitmaakte”.
een actieve rol te spelen in de Surinaam
se politiek en in de vakbeweging. Hjj
is statenlid van de Partij van de Natio
nalistische Republiek (PNR) en voorzit
ter van „C 47”, een vakcentrale van
ruim 40 vakbonden.
zijn als hier de voor- en tegenstanders
van de onafhankelijkheid elkaar te lijf
gaan. Maar je kan tenslotte je eigen
mensen niet blijven frustreren. In onze
gelederen ziet niemand een andere be
lemmering voor de onafhankelijkheid
dan de persoon van Lachmon en zijn
volgelingen”.
„Als Lachmon de komende verkiezin
gen wint en eventueel met medewerking
van een splinterpartij nogmaals de onaf
hankelijkheid vier jaar weet uit te stel
len, dan geloof ik niet dat men de
voorstanders van dé onafhankelijkheid
nog langer rustig kan houden. Tot op dit
ogenblik is er ten aanzien van de onaf
hankelijkheid nog geen strijd uitgebro-
ken. Maar als er na de verkiezingen
niets verandert, dan geloof ik dat men
zich er best op mag voorbereiden dat
het er dan heel anders aan toe zal
gaan”.
VHP-leider Lachmon wil de Suri
naamse bevolking bij referendum laten
beslissen over een eventuele onafhan
kelijkheid. Een idee, dat noch bij de
Creoolse partijen noch bij de Nederland
se politici enige weerklank vindt. Mr.
se politici enige weerklank vindt. Mr.
Bruma: „Het moet Lachmon de laatste
tijd toch wei duidelijk zijn geworden
dat hij een referendum maar moet ver
geten. Ik geloof trouwens, dat hij zich
nu meer toespitst op de komende ver
kiezingen, waarbij hij het wil doen
voorstellen alsof er gestemd moet wor
den over de vraag: wel of geen onaf
hankelijkheid”.
..Onafhankelijkheid
alleen een papieren
maar een daadwerkelijke
wijziging van de situatie in ons land.
Wij zijn voorstander van een Republiek
en ook andere Creoolse partijen denken
er zo over. Onafhankelijkheid moet ook
een wijziging brengen in de sociaal-
economische structuur van Suriname. Ik
ben van mening, dat het nationaliseren
van bedrijven het onvervreemdbaar
recht is van een natie”.
„Je moet natuurlijk niet op emotione
le gronden gaan nationaliseren omdat
dit toevallig in de mode is. Er zijn
echter beslist al bedrijven waarvan je
nu direct al kan zeggen: die mogen niet
in de handen van particulieren blijven
indiien je de problematiek van dit land
werkelijk wil oplossen. De nutsbedrij
ven, de banken en de verzekeringsbedrij
ven; dat zijn zaken die direct spelen.
Met de bauxietbedrijven ligt het iets
ingewikkelder. Die kan je niet direct
nationaliseren; dat eist meer voorberei-
Aan het werk van de Koninkrijks-
commissie neemt mr. Bruma geen deel.
Hij heeft geweigerd zitting te nemen in
de Surinaamse sectie van deze commis
sie, die aan de regeringen van de drie
rijksdelen adviezen uit moet brengen
inzake de toekomstige status van Suri
name en de Nederlandse Antillen:
„Ik heb aan het werk van de Konink
rijkscommissie niet deelgenomen, om
dat ik bezwaren heb tegen bepaalde
restricties die van de zijde van de Suri
naamse regering gesteld werden. Een
Koninkrijkscommissie zoals deze nu is
samengesteld, is niet veel meer dan een
verzameling deskundigen, die alternatie
ven mogen formuleren met geen enkele
garantie dat na dit werk onze regering
zal kiezen voor een vorm waarin wij
geloven”.
De „Brandersbuurt” heeft inmiddels
het loodje moeten leggen. Ondanks ver
zet van grote groepen mensen, ook van
buiten Schiedam, werd tenslotte toch tot
sloop besloten. Het is deze slotsom die
de actiegroepen van nu argwanend
maakt. Nooteboom: „Het heeft twee jaar
gesleept, die kwestie om de Braders-
buurt. We hebben van alles gedaan, een
hearing gehad met 600 man, met kano’s
de haven afgevaren, een verbeterings
plan gemaakt, maar het werd niet ge
accepteerd.”
De Schiedamse binnenstad is nu nog
een verzameling van sterk verkrotte
woonhuizen. Het historisch stratenpa
troon is op een aantal plaatsen al met
de grond gelijk gemaakt door kaalslag.
Een aantal markante punten zijn er
evenwel nog steeds: de bebouwing langs
de lange Haven, het voormalig klooster
Lindenhof en de niet zo oude, maar wel
tonende Lange Havenkerk, die door
leegstand en het ontbreken van onder
houd de afgelopen jaren op instorten is
gaan staan.
Een heet hangijzer, dat door Lachmon
in de verkiezingsstrijd zeker als troef zal
worden uitgespeeld, is de nationaliteits-
kwestie. Een eigen nationaliteit betekent
het einde van de mogelijkheid naar
Nederland te emigreren. Dit is een argu
ment, dat ook in Creoolse kringen wel
aanslaat.
Voor mr. Bruma is de nationaliteits-
westie echter geen punt van discussie:
„Iedereen weet, dat je in een onafhanke
lijke natie een eigen nationaliteit moet
hebben. Als Lachmon zijn mensen aan
raadt om bij een eventuele onafhanke
lijkheid toch voor een Nederlandse nati
onaliteit moet kiezen, dan moet hij zich
wel realiseren dat wij hen dan als
vreemdelingen zullen gaan beschouwen.
Dat wordt dan natuurlijk wel een grote
groep vreemdelingen. Als dit een on
houdbare situatie wordt, is dit niet de
schuld van ons, maar van hun eigen
politieke leiders”.
Het plan van Empeo viel bij de ge
meente in de smaak omdat het an
ders dan een rapport van het Econo
misch Technologisch Instituut Zuid-Hol-
land een versterking van de woon
functie in Schiedams binnenstad bepleit
te. Dat houdt op het moment onder
andere in, dat er 80 woningwetwoningen
komen, 50 premiehuizen en 70 „vrije”
woningen. Een 150 tot 200 woningen zou
voor verbetering in aanmerking komen.
ding. Maar we moeten er wel naar toe
werken".
Gelijktijdig met de onafhankelijkheid
moet er ook een structurele wijziging
komen in het binnenlands bestuur: „De
parlementaire democratie zoals we die
nu in Suriname hebben, deugt niet. Wij
moeten hier iets krijgen in de geest van
de Franse grondwet. Met een gekozen
president, die zelf zijn regering
De grote kracht van mr. Bruma ligt
niet zozeer in zijn PNR dan wel in de
vakcentrale >,C 47”. Te meer, daar de
Surinaamse vakbonden een steeds grote
re neiging vertonen het werk van de
veelal corrupte politici over te nemen.
Mr Eddie Bruma wordt in Suriname
als de nestor van de onafhankelijkheids
beweging beschouwd. Reeds tijdens de
oorlogsjaren speelde hij een actieve rol
in de toen nog illegale „Beweging tot
ontvoogding van Suriname”. Voor gou
verneur Kielstra was dat toen een reden
de pas 16-jarige Bruma te laten arreste
ren op grond van staatsgevaarlijke acti
viteiten.
Na de oorlog vertrok hij voor studie
naar Nederland. Tijdens de Ronde Tafel
Conferentie over het Koninkrijksstatuut
demonstreerde hij met zijn geestverwan
ten op het Binnenhof in Den Haag. Na
voltooiing van zijn rechtenstudie keerde
mr. Bruma terug naar Paramaribo en
richtte zijn Partij voor de Nationalisti
sche Republiek op. In plaats van een
Lila wil zeggen: lichtpaars, blauw
achtig paars, violetkleurig. In boe
ken van ouder datum vindt men
veelal de vorm lilas, die overgenomen
is uit het gelijknamige Franse woord.
Dat is zelf weer een samentrekking
uit lilacs, het meervoud van lilac.
Men neemt aan dat dit woord lilac
van Perzische oorsprong in de West-
europese talen is doorgedrongen. Ei
genaardig is dat het woord voor don
kerblauw in het Sanskriet nila luidt
en niet lila. Eigenlijk is lilac de
naam van de heester die wij sering
noemen; nu is het alleen bijvoeglijk
naamwoord als aanduiding van de
kleur der seringebloesem.
Een blaaskaak is een snoever, een
pocher, een opschepper, een bluffer,
een opsnijder. In de Camera Obscura
wordt de heer Kegge niet ten onrechte
een blaaskaak genoemd. Het woord
wordt in het hedendaagse Nederlands
alleen in ongunstige zin gebruikt, maar
vroeger was dat niet hét geval. Oor
spronkelijk was een blaaskaak iemand
die zijn kaken opblaast en het woord
werd gebezigd als bijnaam of toenaam
van Boreas, de noordenwind als god
voorgesteld. In die betekenis gebruikt
Vondel het woord Maar hij kent het
ook al in de figuurlijke betekenis. Ook
blaaskakerij voor: snoeverij komt bij
hem voor.
Er bestond vroeger in het Nederlands
een werkwoord goeden dat was afge
leid van het zelfstandige naamwoord
goed in de betekenis: vermogen, bezit
(goed en bloed) en in het bijzonder:
landgoed. Van dit geheel in onbruik
geraakte werkwoord goeden is gegoed
het voltooide deelwoord. Het betekent
dus oorspronkelijk: met goed begiftigd,
van goed voorzien. Vandaar de nu
verouderde uitdrukking: ergens gegoed
zijn -cr: ergens landgoederen bezit
ten. Thans is gegoed geheel tot bij
voeglijk naamwoord geworden in de
betekenis: tamelijk met aardse goede
ren gezegend, een redelijk vermogen
bezittend. Gegoede lieden zijn bemid
delde lieden en vroeger sprak men van
de gegoede stand als men mensen be
doelde die er tamelijk warmpjes inza
ten zonder nu bepaald rijk te zijn.
„Als men onze regering kent, dan
begrijpt men wel dat wat er uit de bus
zal komen, niet de keuze zal zijn die wij
als de toekomst van ons land zien. De
onafhankelijkheid wordt niet in de Ko
ninkrijkscommissie maar in de functio
nele groeperingen onder de bevolking
van Suriname voorbereid. Wat ook de
Koninkrijkscommissie mag besluiten, het
zal uiteindelijk de beweging vanuit het
volk zijn- die zal beslissen hoe de onaf
hankelijkheid eruit zal zien”, aldus mr.
Bruma.
De onafhankelijkheid die mr. Bruma
voor ogen heeft, staat niet alleen lijn
recht tegenover de ideeën van de huidi
ge grote man in Suriname: staten voor
zitter Lachmon en zijn Verenigde Hin-
dostaanse Partij, maar gaat ook nog
verder dan de onafhankelijkheid die de
Nederlandse politici voor Suriname in
gedachten hebben.
In Suriname loopt de demarcatielijn
tussen voor- en tegenstanders van onaf
hankelijkheid parallel aan de scheidings
lijn tussen Creolen en Hindoestanen.
Statenvoozitter Lachmon en zijn Hindos-
taanse volgelingen willen het woord on
afhankelijkheid niet eens horen. De Cre
olen zijn merendeels van mening dat
Suriname eigenlijk gisteren al onafhan
kelijk had moeten worden.
Mr. Bruma: „Deze tegenstelling roept
natuurlijk spanningen op. De Creoolse
leiders proberen nog steeds Lachmon
ervan te overtuigen dat de onafhanke
lijkheid een nationale zaak is- waarbij
ook hij betrokken is. Hij moet zich
realiseren dat bij het handhaven van
een afwijzend standpunt, zoals dit tot nu
toe door hem gebeurt, de zaak door ons
gepolariseerd zal worden. Dan ontstaat
er een crisis en dan komt er ook wel
een uitspraak”.
„Ik geloof echter niet dat dit een
uitspraak langs parlementaire weg zal
j samen
stelt en een parlement dat zijn wensen
kenbaar kan maken.
Wat wij in dit land nodig
hebben, is een krachtige regering met
meer technocratische dan politieke figu
ren. In het huidige parlement spelen
partijpolitieke en persoonlijke belangen
de hoofdrol. Als je nagaat dat we hier
als minister van economische zaken een
politieke figuur hebben die niets van
economie afweet, dan is het duidelijk
dat je dit ons land niet langer kan
aandoen”.
„eigenlijk nationale zaak
g:
-• i"
G xGi/ -i'
MS
r;
De Lange Haven in Schiedam
llt»j
■-
-• r.-Jf
i
i
-jf -■1 f X
jtgNSIkk - uir--AX
n- i
Xxj-’XÏ - r u
