Yousuf Karsh
de
en
mensen
wereld maakten
die
onze
geen rechter
JOAN
MIRO
PAUS JOHANNES XXIII EN BB 0
G VOOR DE KAMERA
„Ik probeer
te zijn”
Si
L-
Si
Paus Joannes
Siberië
Armstrong
Uitstervend Ras
i'
w
H
15
Erbij
ZATERDAG 12 MEI
1973
Surrealistische
dromen in de
stralendste
kleuren
Hij was en is het waarschijnlijk nog kind aan huis in het Kremlin, Witte Huis,
Vaticaan en de Parijse salon van Brigitte Bardot. Maar eigenlijk houdt hij meer van
vogels dan van mensen en daarom heeft hij zijn huis in Ottawa „Little wings” gedoopt.
Kleine vleugels, die hem er evenwel niet toe kunnen verleiden langer dan drie maanden
per jaar bij het open haardvuur te zitten, want daarvoor is Yousuf Karsh een te „busy
man”. Zijn handelsmerk: ’s Werelds hoffotograaf. Een wat Pompadour-achtige benaming
voor de op jeugdige leeftijd vanuit het door pogroms geteisterde Armenië naar Canada ge
vluchte Karsh, die inderdaad tientallen hoofdrolspelers van het wereldtoneel aan zijn lens
voorbij heeft zien trekken en juist aan het portretteren van beroemde mensen zijn faam
heeft te danken. Het was misschien nog heel anders gelopen als hij in 1941 voor de opname
niet Churchill zijn sigaar uit de mond had getrokken, waardoor diens pose extra strijd
lustig werd en Yousuf op slag beroemd werd.
Rf
'K
■S
y
ERNST HEMINGWAY
ROLF STALLINGA
eeds
d te
dan
ver
een
lan-
nten
alijk
vaar
nm-
irde
ode
eeft
ling
een
Ger
ling noemt, is niet stereotype. Hij mag
dan een druk leven leiden, als hij tegen
over je zit merk je daar niets van. Een
filosofisch pratende man met diepliggen
de intelligente ogen, die je proberen te
doorgronden.
Wat mij het meest interesseert, zijn de
herinneringen die hij aan zijn ontmoe
tingen met staatslieden, vorsten en kun
stenaars heeft bewaard.
slagen ze die schaduwen te doen verge
ten”.
de paus komt? Toen ik dat beaamde, zei
ze: Maar dan komt u van de heiligen
naar de zondaars”.
Heeft hij mensen geportretteerd waar
aan hij een hekel had?
Zoals gezegd: de meeste door hem
geportretteerde beroemdheden zijn in-
van
is te
lezer
s uit
ver
rijke
ering
nica-
ibon-
Voor
atse-
'ende
en te
mm-
deze
tblad
jsten
litie-
iden.
mees
usief
met
n en
met
van
mer-
,uen-
per
rden
Irie-
een
van
over
rordt
koor
rwijl
loten
ds.
dige
nge-
één
ge-
aden
nten
met
jgen
van
ante,
heb-
c of
igen.
van
gaan
krij-
jfor-
he-
ig in
gom.
.men
ge-
mser
(„sa-
i dr.
i de
wor-
ak-
ge-
ant,
Jgse
erse
de
Zij
ting
ato-
i de
ioor
iden
raat
act-
l of
ijke
dei-
.atie
ge-
ja-
antal
s de
be-
1973.
dan
idere
i het
wo-
foto’s vlug, want anders zul je ook mij
nog zien verdwijnen”.
Voor Karsh, die veel voor tijdschriften
als Life, Look en Paris Match heeft
gewerkt, is de grootste uitdaging in het
menselijk gezicht de emoties van het
moment te treffen. Dat gezicht ont
breekt in de foto die hij in een oude
abdij van de cellist Pablo Casals maak
te. Men ziet de spelende musicus op de
rug. „Op een expositie stond er een man
minutenlang naar die foto te kijken en
toen ik hem vroeg, waarom hij dat deed,
antwoordde hij: „Ik luisterde naar de
muziek”.
De 64-jarige Karsh was heel even,
twee dagen om precies te zijn, in Neder
land om prins Bernhard te vereeuwigen,
de opening van seen tentoonstelling van
zijn werk getiteld „Grote mannen die
uw wereld maakten” in het Singer
museum in Laren (in juni gaat zij over
naar Aemstelle in Amstelveen) op te
luisteren en enkele interviews weg te
geven.
Karsh vertelt dat hij als eerste de
bemanning van de Apollo 11 na de
geslaagde maanlanding mocht vastleg
gen. „Toen we klaar waren, trok Arm
strong me bij de arm en zei: we gaan
samen iets eten. Wil je me dan iets
vertellen over Canada, Italië en Jorda
nië? Toen mijn vrouw daarop antwoord
de: Maar je bent net terug van de maan,
zei Armstrong: Om je de waarheid te
vertellen, het was de enige plaats waar
ik ooit geweest ben”.
Yousufs vrouw zegt op de valreep:
„Mister Karsh geeft niet alleen om be
roemde, maar vooral om jonge mensen”.
Van het Vaticaan reisde Karsh dezelf
de dag door naar Parijs om „the sex-
kitten”, zoals hij B.B. noemt, te kieken.
„Ze vroeg me: Is het waar dat u net van
„Het was geen hekel, maar je mag ze
niet. Aan de andere kant: je hoeft ze
niet lief te hebben. Ik probeer objectief
te zyn en hopelijk Is het me gelukt
m'n gevoel zoveel mogelijk van mijn
werk gescheiden te houden. Ik probeer
geen rechter te zijn”.
De naam van Hemingway valt. „Dat
was de meest schuwe man die ik ooit
heb ontmoet. Als je de foto goed bekijkt,
zie je iets van de avonturier maar toch
ook van de pijn die hem de laatste jaren
heeft gekweld. Er was toen duidelijk
twijfel in zijn leven geslopen. Enkele
dagen, voordat hij zelfmoord pleegde,
belde zijn vrouw Mary me nog op en
zei: Ernest houdt het meest van de
foto’s, die jij van hem hebt gemaakt”.
OP I
„Mister Karsh”, vertelt zijn vrouw,
„houdt ervan de mensen te fotograferen
in hun eigen omgeving, waar ze het
liefst zitten, het gelukkigst en zichzelf
zijn. Er zijn fijne geesten bij in de
wereld, die wij begeleiden”. Zelf zegt hij
over zijn succes: „Een goede kok moet
ook een goed psycholoog zijn, maar dat
geldt ook voor een dokter die iets voor
middels dood. In de expositiecatalogus
schrijft W. L. Brugsma dan ook ter
inleiding: „Karsh had de typische be
wondering van de fotograaf voor men
sen die ’t helemaal gemaakt hebben. Zij,
staatslieden, vedetten, jet-setters en
trend-setters van weleer, hebben inder
daad gedeeltelijk de wereld gemaakt
(hetgeen God van een aanzienlijke ver
antwoordelijkheid ontslaat). En wie over
die wereld niet tevreden is, moet nog
maar eens goed naar hun gezichten
kijken. Wat de beroemdheden-galerij
van Karsh boeiend maakt, is dat hij een
breuk in de tijd illustreert. De tijd van
de grote mannen is voorbij, de laatsten
sterven. Karsh heeft het uitstervend ras
voor het laatst vereeuwigd. Daar hangen
ze nu, de mensen die onze wereld maak
ten. En de mensen die nu onze wereld
maken? Die lopen in de zaal”.
Met pretogen vertelt hij vervolgens
over zijn fotoreportage, die hij als enige
fotograaf zowel van Nikita Ohroestsjev
als .van alle leden van het Presidium
van de communistische partij van de
Sovjet Unie heeft gemaakt. „Ik was
zeven weken in Rusland en Chroestsjev
was net van zijn vakantie aan de Zwar
te Zee in zijn geboortedorp terugge
keerd. Hij stuurde twee limousines om
me uit Moskou op te laten halen. Toen
we het dorp naderden, kwam Ohroestsjev
ons met zijri hele familie bij zich tege
moet lopen. Een geweldig gezicht. Ik
wilde hem graag in een pelsmantel heb
ben, maar het antwoord van de tolk was
meteen „njet”. Toen Chroestsjev het
hoorde, haalde hij een enorme Siberi
sche pels te voorschijn en zei: Maak je
Zijn „programmaleiders” hebben me
35 minuten toegemeten en dat is waar
lijk niet te veel voor iemand die onder
meer Adenauer, Brezjnev, BB, Pearl S.
Buck, Pablo Casals, Christian Dior, Walt
Disney, Einstein, Eisenhower, koningin
Elisabeth van Engeland, Dag Ham
marskjöld, Hemingway, Edward Kenne* zjjn patiënt wil betekenen”,
dy, Martin Luther King, Chroestsjev, Ko
sygin, Somerset Maugham, Nehru, Picas
so, Schweitzer, Shaw, Steinbeck, Tru
deau, Tennessee Williams, Zadkine en
alle drie pausén in zijn leven heeft
ontmoet.
Grote indruk heeft ook de, sinds haar
derde jaar blinde, Amerikaanse dichteres
Helen Keiler op hem gemaakt. Ze zei
tegen hem: „Ik zou zo vurig wensen dat
alle mensen altijd met hun gezicht naar
de opkomende zon zouden staan om de
wegvluchtende schaduwen van het einde
van de dag achter zich te werpen. Mo
gen de leiders van de wereld er in
„Wijlen paus Joannes symboliseert
niet alleen de goedheid van de wereld,
maar hij was ook heel geestig. Toen ik
hem vroeg hoeveel mensen er in het
Vaticaan werkten, antwoordde hij: de
helft. En voorts: de goede God wist 77
jaar geleden al dat ik paus zou worden.
Waarom heeft hij me dan ook niet meer
fotogeniek gemaakt? Toen ik klaar was
met de foto’s legde hij zijn handen op
mijn schouders en zei: Paus Joannes
heeft je de langste audiëntie gegeven,
maar, vertel het niet aan de ambassa
deurs, want die zullen me er boos om
aankijken”.
Hij begroet me vermoedelijk even
vriéndelijk als hij dat bij deze, voor het
merendeel reeds overleden coryfeeën
heeft gedaan. Stereotype? „Mister
Karsh”, zoals zijn vrouw hem bij herha-
Toen Chroestsjev in 1962 een be-
oek bracht aan Zagreb maakte Rei
singer een karikatuur: „de kapper
vraagt aan Chroestsjev: „Nog steeds
Reisinger was vooral in de periode
tussen 1948 en 1953 een kritieke
tijd voor zijn land door het conflict
rond de Kominform een door de
Russen gevreesd karikaturist. Hij
werd zelf, zo meldt Fritz Behrendt
in een voorwoord (van het eerste
verzamelwerk, dat van Reisinger uit
kwam) door radio-Moskou „een der
gevaarlijkste Tito-bandieten” ge
noemd, en titel, waarop de Joego
slaaf trots is.
de snor afscheren, kameraad Nikita?"
De Russische leider werd woendend en
eiste een verbod tot publikatie. Rei
singer maakt de laatste tijd onpolitie
ke cartoons.
Oto Reisinger is zoals men zelf
kan beoordelen aan de hand van
enkele cartoons uit het boekje „A-
mor, Amor” (uitgeverij H. Meulen-
hoff, Baarn) een begaafd tekenaar.
De vijfenveertigjarige Joegoslaaf is
buiten zijn land, waar hij zeer popu
lair is, nog niet erg bekend. Dat is
eigenlijk merkwaardig als men de
klasse ziet, waarmee deze Oto Reisin
ger zijn cartoons op papier zet-
UT P)
nwil’j
i ir4f,
'C-
-ï
K
