Luchtvaartpionier Evert van Dijk tachtig jaar
„Actiegroepen
moeten zich
bundelen”
99
■i
PWN-DIRECTEUR: NIEUW SYSTEEM BIEDT MOGELIJKHEDEN, MAAR:
EXAMENS
F»
OS
■k
13
1973
WOENSDAG
23
MEI
Minister Vorrink:
Voorzuivering
Omwenteling
lem
550
„Als men hyperfiltratie als een toverwoord ziet, dan is het nog te vroeg
om dit toverwoord nü uit te spreken. Drinkwatervoorziening is een harde
werkelijkheid die men niet met toverspreuken tot een oplossing kan
brengen”.
Ontzoutingsproces
Mm*
sterren
I
gevlogen, die liegen nooit
Hyperfiltratie geen toverwoord
DIRECTEUR C. SPREY
Voorraadvorming op een schaal zoals
:erin-
soon-
Het toestel staat nu in het museum
in het Australische Brisbane-
De oceaanvlucht was er bijna niet
„Jammer genoeg” aldus de heer Sprey,
die een aantal grote voordelen opsomt
van het nieuwe systeem, als het eenmaal
op grote schaal toepasbaar zal zijn ge
bleken. „Het zou met name in het wes
ten van ons land een geweldige omwen
teling betekenen in het zuiverings- en in
het distributiesysteem”.
Bij het PWN is men op het ogenblik
echter pas zo ver, dat men bezig is een
volgende stap voor te bereiden een
stap, die een of meer industriële bedrij
ven moet betrekken bij de verdere ont
wikkeling van het tot nu toe zo succes
volle project. Daartoe moet er overeen
komst gesloten worden tussen KIWA,
PWN en een industrieel bedrijf (de heer
Sprey laat wel doorschemeren dat men
een bedrijf in principe bereid gevonden
heeft aan de overeenkomst deel te ne
men).
Het komt erop neer, dat men eerst
contractueel moet vastleggen wie wat
zal gaan mogen deon met de resultaten
te vliegen”. En de situaties waar je
voor gesteld kon worden. „Ik heb in
Rangoon m’n toestel eens moeten uit
graven en van een huis een ijzeren
plaat moeten afhalen om er uit te
komen. Dat was mannenwerk”.
LEIDSCHENDAM. Minister mr. I.
Vorrink van Volksgezondheid en Milieu
hygiëne heeft de actiegroepen op milieu
gebied gisteren geadviseerd zich per re
gio te bundelen om op die manier krach
tiger op te treden. Zij meende, dat de
diverse groepen het onderling niet altijd
eens zijn. Bovendien heeft zij geen tijd
om dag in dag uit actiegroepen te ont
vangen.
Nu bepaalt een bond wat ze mogen
vliegen”- Het was de tijd van een
salaris van 300 guldentjes per maand
en zes gulden vlieggeld per uur. „Dat
laatste had een groot voordeel. Als de
mensen verkouden waren vlogen ze
ook, anders ging de premie niet door.
In die tijd was dat een stimulans om
Er zijn nu plannen om in Andijk op
grotere schaal te gaan produceren, aan
vankelijk twintig m3, later misschien
vijftig m3 per uur. Als die capaciteit
bereikt wordt, zal dat nog maar een
„deelstroompje” zijn van de 3600 m3 per
uur die thans in Andijk geproduceerd
wordt.
VLIEGEN IS VOOR MIJ m’n hele
leven een grote hobby geweest. M’n
grote liefde. Luchtvaart was heerlijk.
Toen kon je wat bouwen, nu is dat
niets meer, alles is perfect. Ik heb
over de oceaan altijd sekstant gevlo
gen, daar leefden we mee. Dat was zo
geweldig, sterren liegen nooit, dat
navigeren was m’n lust. Daarom ook
trekt het vliegen van vandaag me
niet meer; alles is mechanisch gewor
den”. En over „vader Plesman”:
„Die directie van nu zal zich niet
kunnen indenken wat voor moeilijk
heden Plesman in zijn tijd heeft
doorstaan. Hij was hard, maar zijn
hardheid was eigenlijk gemaakt. Het
was een prima mens. Het zijn genie-
en die zoiets geschapen hebben. An
deren mogen blij zijn als ze zoiets
mogen overnemen en weer blij zijn
als ze het op hetzelfde niveau kunnen
houden”.
volstaan met bouwen van kleine eenhe
den, verspreid over het land en gefa
seerd in de tijd. Planologisch gezien
vraagt een dergelijk systeem veel min
de rruimte, niet alleen doordat spaarbek
kens van de huidige grootte niet meer
nodig zijn, maar ook doordat op de
transportleidingen beperkt kan worden.
na. elk
MERANO „Ze hebben me
niks meer te zeggen. Nooit zullen
ze beseffen dat het stelletje pio
niers dat wij waren noem ze
maar vrijbuiters tot stand
hebben gebracht wat er nu is.
Nooit zullen ze dat beseffen”. Het
is luchtvaartpionier Evert van
Dijks boodschap aan de „KLM-
jongens van vandaag”, die hun
geprogrammeerde DC-10-machi-
nes moeiteloos naar de verste
verten sturen. Van Dijk spreekt
de woorden uit met de felheid die
door de jaren heen kenmerkend
voor hem was. Ook in zijn kwart
eeuw KLM-vliegerij. Hij had er
wat tegenover te stellen. „Ik
vloog in alle weer en was onver
moeid. Ik ben altijd nummer één
geweest”, zegt hij nog steeds
vastberaden. „En dat verwachtte
ik ook van de anderen. Als ze het
niet deden stond er een orkaan”.
ENIGE WELVAART
zijn KLM-pensioen en
EVERT VAN DIJK, de man die in
1930 de eerste Nederlandse oceaan-
vlieger werd; met zijn kameraden
pioneierde op de Indiëlijn en na de
oorlog met een DC-4 de KLM-lijn
Amsterdam-New York opende is
twaalf jaar geleden „ondergedoken”
in het Italiaanse Merano. Een tegen
de bergen geworpen toeristenplaats in
Zuid- Tirol die doorsneden wordt door
de bruisende en forellenrijke Passer.
Vandaag, woensdag 23 mei. viert hij
daar zijn tachtigste verjaardag.
Dat zou niet alleen financiële en
ruimtewinst betekenen, maar ook meer
bedrijfszekerheid doordat juist die lei
dingen in het geheel van de drinkwater-
distributie kwetsbaar zijn. Ook op het
gebied van de financiering zou, aldus de
heer Sprey, dit systeem voordelen kun
nen bieden. Doordat de eenheden aan de
behoeften aangepast kunnen worden, zijn
geen voor-investeringen meer nodig
zoals nu wel vaak het geval is, met het
oog op de toekomstige behoeften. De wer
kelijke lasten van het ogenblik zouden
door de verbruiker betaald worden.
M
Een probleem was aanvankelijk, dat
toepassing ervan gepaard gaat met een
sterke vervuiling van de membranen.
Dat werd echter ondervangen door o.a.
een geschikte voorzuivering.
Het heeft wel een jaar geduurd, voor
men, stapje voor stapje, met deze proef
installatie van een capaciteit van één
liter per uur kwam tot een van één
kubieke meter per uur.
chef van de vliegdienst op Curacao te
worden, maar dat heb ik geweigerd,
ik wilde m’n vrienden in Engeland
gaan helpen”. Vanuit Engeland ope
reerde hij op de lijn Bristol-Lissabon.
Na de bevrijding van Nederland was
hij het die koningin Wilhelmina in
een Dakota naar Valkenburg vloog.
„Ik heb haar voorgoed naar huis
gebracht”.
VAN DIJK houdt vooral van de
voororlogse tijd. Die van, „de ijzeren
ALS WE LATER op een terras aan
de Corso Liberta de Vrijheids-
straat een glas drinken, kwetteren
in een oude Kastanjeboom de vogels.
De avond is nog jong. Van Dijk kijkt
genietend om zich heen en zegt: „Wat
wil ik nog meer hebben. Ik heb hier
toch alles. Ik kan me alles permitte
ren wat op mijn leeftijd nog moge
lijk is. Ik ben een nobel mens. Ik ben
volslagen gelukkig”.
AMSTERDAM. Geslaagd voor doc
toraal examen wiskunde P. A. Beentjes,
Heemskerk. Kandidaats natuurkunde A.
P. F. M. Reckman, Santpoort, R. F. van
Wijk, Overveen. Kandidaats biologie
mej. J. J. M. de Vilder, Santpoort. Docto
raal biologie mevr. M. A. H. Uylings-
Schuurmans, Heemskerk. Kandidaats
economie R. W. Boeree; T. J. A. Huijing,
Haarlem. Artsexamen H. P. Onkenhout,
Badhoevedorp. Tandartsexamen A. D. P
Heyboer. Haarlem. Kandidaats andrago
logie mevr. Schmit-CIaassen, Heemskerk.
Doctoraal rechtsgeleerdheid C. A. Jans-
EVERT VAN DIJK, de laatste der
Mohikanen. De enige overlevende van
de avontuurlijke borelingjaren van
onze natonale luchtvaartmaatschappij.
Hij zorgde voor stuntwerk met man
nen als Smirnoff en Beekman. Gey-
sendorffer en Frijns, Tepas en Wiers
ma. Om er maar een paar te noemen.
DE ONTMOETING met Van Dijk
is verrassend. In het appartementen
hotel Eurotel, waar hij de laatste acht
jaar woont, vind ik een goed verzorg
de man, die me snel toevertrouwt
aanwezige stoffen. In de proefinstallatie
op het terrein van de watertransport-
maatschappij Rijn-Kennemerland in
Jutphaas, die nu ongeveer anderhalf
jaar probleemloos werkt met een capa
citeit van één kubieke meter water per
uur, worden uit vervuild Rijnwater stof
fen als humuszuren, pesticiden, smaak
stoffen, kleurstoffen, bacteriën en virus
sen verwijderd.
Directeur C. Sprey van het Provinci
aal Waterleidingbedrijf Noordholland
(PWN) wil met deze uitspraak het wel
licht wat al te grote optimisme tempe
ren, dat ontstaan kan zijn na publikaties
in verscheidene dagbladen over het
nieuwe systeem van drinkwaterfiltratie,
dat over vijf jaar een waar panacee zou
zijn en goedkoop bovendien voor
alle problemen op dit gebied.
De PWN-directeur voegt daar wel on
middellijk aan toe, dat hij bijzonder
gelukkig is met de resultaten van het
speurwerk op het gebied van de hyper
filtratie, die, als toepassing ervan op
grote schaal mogelijk zal blijken, grote
voo"do’en biedt.
NA EEN HALF JAAR werd hij
door z’n vrienden terug gehaald. Toen
de oorlog uitbrak was hij op weg
naar Indië. Daar vandaan bleef hij
vliegen op het Middellandse-Zeege-
bied. „Later werd ik gevraagd om
„Ik heb altijd op de
EN HIJ VERTELT, over het begin
van zijn vliegerscarrière bij de Mari-
neluchtvaartdienst in 1920. „Op De
Kooy in Noordholland ben ik groot
gebracht. Ik was de laatste leerling
van Karei Doorman”. Over zijn in
diensttreding bij de nog jonge KLM
in 1924 en vooral ook over het huza
renstukje in 1930 toen hij met de
Australiër, Sir Charles Kingsford
Smith van Ierland naar Newfound
land vloog en daarmee de eerste
Nederlandse oceaanvlieger werd. Dat
was in een Fokker FVIIb- Van Dijk
lacht uitbundig als hij het verhaal van
die vlucht vertelt. „Smith, die direc
teur van de Australische luchtvaart
maatschappij was, kwam bij me en
vroeg of ik met hem naar de over
kant wilde. Het was een kwestie van
weg brengen. Er werd geen contract
gemaakt of zo. Dat kon me ook niet
schelen. Voor een vlieger die een
vlieger is en dat zo voelt is iets
dergelijks een attractie. Ik kom bij
Plesman en zeg: directeur, ik ga de
oceaan vliegen. Het enige wat ie
antwoordde was: jij? jij bent ontsla
gen. Zo was Plesman. Jij bent ontsla
gen, omdat je dat aangenomen hebt.
Plesman wilde natuurlijk geen risico
nemen, want het was nog een heel
avontuur. Maar toen het allemaal
lukte en Smith en ik de overkant
haalden stonden de kranten wel vol.
KLM-vlieger voor en KLM-vlieger na,
dat was gratis publiciteit. Ik ben
teruggekomen met de boot, vanaf
Croydon vloog ik naar Schiphol. Toen
ik daar aankwam zag het zwart van
de mensen. Dertigduizend man en de
minister stond klaar met een lintje.
Ik was de deur nog niet uit of Ples
man stevent op me af en zegt: Evert
je bent nooit ontslagen geweest. Ik
begreep hem en we hebben er nooit
meer een woord over gesproken. Het
was nu eenmaal één op tien dat je
het haalde”.
„nog zo soepel als ik weet niet wat te
zijn”, met een stemgeluid die met
gemak een divisie kwetterende
schoolmeisjes zou weten te overstem
men. De receptionist is kennelijk aan
dat volume gewend, blikt of bloost niet
en tuurt onverstoorbaar in zijn boe
ken. Een andere hotelgast gaat een
tafeltje verderop zitten, maar dat kan
ook uit bescheidenheid geweest zijn.
Als hij het voor zijn rust deed moet
het weinig geholpen hebben.
dank zij
aandelen in
een familiezaak in Holland is hem
aan te zien. In de garage buiten
wacht z’n gele Opel Manta. Geduren
de een wandeling door Merano houdt
hij niet op de plaats te verheerlijken
als een lustoord. Vol trots toont hij
het nieuwe Kurort, alsof hijzelf de
bouwmeester is. „In Holland zou ik
niet meer kunnen wennen. In de
eerste plaats is de belasting een ver
schrikking en dan de politiek. Wij
hebben ons tijdens de laatste kabi
netsformatie als Nederlanders hier
erg geschaamd. Het was om te hui
len. We zaten in zak en as”.
Evert van Dijk in zijn uniform'van
KLM-gezagvoerder. Naast hem
(links) Scholte en Frijns, evenals hij
luchtkilometermiljonairs op de Indië-
route.
OP Z’N VIJFENVIJFTIGSTE stapt
Van Dijk uit de vliegerij- Het zit er
op. Dat is in 1948. Vijftien jaar gele
den komt z’n enige kind met haar
man om bij een verkeersongeluk, vier
jaar later overlijdt z’n vrouw. „Toen
zat me alles zo hoog dat ik Neder
land ontvlucht ben. Richting Merano.
Hierboven in de bergen woont een
weduwe die ik uit Indië ken, uit
Bandoeng. Ik heb m’n leed bij haar
geklaagd en ben er meteen drie jaar
blijven hangen. Toen werd het me
te veel. Ze heeft een grote tuin, die ik
moest onderhouden en soms stond ik
al om vier uur ’s morgens bomen te
snoeien. Ik ben er tussenuit gegaan
hier in het
mannen en de houten vliegtuigen”.
Van weken durende reizen met een
paar uur nachtrust per etmaal. Van
de Fokkers met de Franse motoren,
waar hij geen goed woord voor over
had: „ik ben eens bij de directeur
geweest met een zak onderdelen, die
onderweg waren afgebroken”. „Als
we thuis kwamen waren we moe,
maar dat waren toen ook andere
jongens, stevige jongens met een
goeie geest. Die konden wat hebben.
Evert van Dijk, vandaag tachtig jaar,
aan de Passar in Merano. Langs de
onstuimige rivier voert een van zijn
geliefde wandelroutes. „Ik wandel
vijf uur per dag, daar blijf ik soepel
van’’, aldus Van Dijk, die in de win
ter ook gaat skilopen in de bergen.
De hyperfiltratie of omgekeerde
osmose werd oorspronkelijk, ruim
tien jaar geleden, ontwikkeld als een
chemisch-mechanisch ontzoutingsproces.
Ongeveer zes jaar geleden werd het
samen met het verdampings- en het
electrodialyseproces, opgenomen in het
speurwerkprogramma van het Keurings
Instituut van Waterleidingartikelen (KI
WA).
Bij hyperfiltratie wordt vervuild wa
ter onder hoge druk door een zgn.
buisvormig membraan geperst, dat niet
de consument niet mag verwachten bin
nen enkele jaren via dit nieuwe procédé
onbeperkt aan het zuiverste drinkwater
geholpen te worden. Daar zijn bijvoor
beeld nog grote onzekerheden als de
industriële toepasbaarheid van het sy
steem en het prijsniveau van de werk
wijze van hyperfiltratie.
„Het PWN” aldus de heer Sprey, „zal
in de huidige situatie moeten blijven
aandringen op een snelle beslissing over
een onttrekking van oppervlaktewater
aan het Amsterdam-Rijnkanaal of via
een spaarbekken in het Ijsselmeer”. Wat
betreft de voorraadvorming in het Ijs
selmeer voorzien de PWN-plannen in
een oppervlakte van zestien km2.
Het is vooral de tijd die de planologi
sche voorbereiding van de PWN-plannen
kost, die belet dat dit nieuwe procédé nu
al van invloed kan zijn op de PWN-
calculaties. Want die voorbereidingen
kosten minstens tien, mogelijk vijftien
jaar en het bedrijf kan zich niet veroor
loven een aantal jaren later aan die
voorbereiding te beginnen.
en sindsdien woon ik
hotel”.
Mevrouw Vorrink heeft dit gezegd op
een bijeenkomst met journalisten op
haar departement in Leidschendam.
Op vragen over het dichten van de
Oosterschelde en het inpolderen van de
Markerwaard, merkte zij op, zich neer
te zullen leggen bij de door de regering
te nemen beslissingen.
Persoonlijk was zij van mening dat
ten aanzien van natuur en kuituur een
maal in gang gezet zijnde ingrepen bij
zonder moeilijk zijn terug te draaien.
Als er twijfel is en er een goed alterna
tief wordt geboden dan zou zij willen
zeggen „haast je dan alsjeblieft niet”.
Alles wat niet direct te vervangen is,
zijn dingen, waarmee men bijzonder
voorzichtig moet omspringen. Dit geldt
zowel voor de Oosterschelde als de
stadskernen, voegde zij als haar per
soonlijke mening toe.
Op tal van andere vragen verwees
mevrouw Vorrink naar de komende re
geringsverklaring. Zij vertelde dat in
een „waanzinnig tempo” gewerkt moet
worden aan de begroting, waarvoor de
cijfers reeds half augustus moeten wor
den ingeleverd. Normaal beginnen de
gekomen, want kort ervoor nam Van
Dijk de benen en liet de KLM voor
wat het was. Reden was een sta
king om een pensioenregeling. „Ik
moest het opknapppn. Ik was de
felste, maar ik was het ook in de
lucht en daardoor kon ik het me
permitteren”. „Toen het op vechten
aankwam vond ik dat de anderen
geen karakter hadden. Ik stapte er
uit en nam de wijk naar Drente, daar
had mijn schoonvader een buiten en
daar heb ik om m’n woede te koelen
wel duizend bomen gekapt”.
De verkeerstoren op het vooroorlogs<
Schiphol, een „thuis-baken” na el!
nieuw luchtavontuur.
De Fokker F VII b, die een belang
rijke plaats innam in de beginperiode
i i‘. t
èwBU.
si;™--
samen met Sir Charles Kingsford
Smith, zijn beroemde eerste oceaan-
ten is op Andijk.
de researchwerkzaamheden hoopgevend,
hiermee onnodig zijn. Men zou kunnen
W. Oosterling, Haarlem.
opstellen van de begroting.
alleen alle zouten tegenhoudt, maar
ook bijna alle andere in het water
