Als Hedda Gabler aan één stuk op het toneel
Naast auter van romans ook criticus
GRAHAM GREENE BELICHT
FILMTIJD
VOOROORLOGSE
Jo Budie weg
bij Van Twaalf
tot Twee
Petra Laseur blij met
toneelprijs Theo d’or
I
Leeuwewelp
Sophia
voor
Alphenaar
L f
KENNETH ALLSOP
OVERLEDEN
17
V R IJ D A G
25
1973
MEI
16
(Van onze redactie in Amsterdam)
TEL. 023-2412 66
OVERVE
AMSTERDAM „Ik ben reuze
blij met de Theo d’Or die ik vrijdag
krijg voor mijn hoofdrol in Hedda
Gabler. Het klinkt wel lullig, maar
dié rol en Sonja in Oom Wan ja van
Tsjechov waar ik de prijs voor
de beste bijrol voor heb gekregen,
de Colombina, een paar jaar ge
leden dat zijn de rollen waar ik
met het meeste plezier aan terug
denk”.
GRAMMOFOON
PLATEN NIEUWS I
KRUISWEG 47-49 HAARLEM
TEL. 023-320244
„THE PLEASURE DOME”
noemde Graham Greene een ver
zameling van filmkritieken die
hij tussen 1935 en 1940 schreef.
En hij zal bij het bedenken van
die titel ongetwijfeld gedacht
hebben aan de imposante, feeste
lijk gedecoreerde paleizen, waar
vroeger de film gehuisvest was.
Op de omslag staat tenminste een
foto van de Odeon op het Lon-
dense Leicester Square (inmid
dels afgebroken) als voorbeeld
van een amusementstempel zoals
nog in 1937 gebouwd werd.
U
Lid romantisch tafelen
Dagelijks verse
ASPERGES
in 7 variaties.
GRAHAM GREENE
hij
(Van onze RTV-redactie)
en
er
waren
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
wij ge-
JTEGA-
1
1. 02518-
douche,
mte. 2e
itegeling
3 STERKE ELPEES voor een
lage prijs
YEHUDI MENUHIN
viool werken van Bach-Vivaldi
Beethoven en Haydn
TIJDELIJK 10,—
STERN/BRAHMS
Konzert für Violine und Orch.
D-dur op 77.TIJDELIJK 10,—
ZINO FRANCESCATTI
Konzert für. Violine und Orch.
van Beethoven
TIJDELIJK 10,—
„Ik ben blij dut ik mijn middelbare
school niet heb af gemaakt. Wat eer
róttijd. Ik bon nooit blijven zitten, dat
niet, maar altijd dat schuldgevoel, als je
je huiswerk weer niet had geleerd. Het
interesseerde me ook geen lór. ik had
bovendien totaal geen discinline”.
„Nu wel, het heeft duidelijk te maken
met plezier hebben in het werk dat je
doet. Als ik nu werk aan een stuk dat
me niet zo bevalt, of ik vind de dames
en heren om me heen of de regisseur
niet zo leuk, dan kom je ook eerder te
Iaat op de repetitie dan wanneer je er
echt plezier in hebt”.
HILVERSUM. Jo Budie gaat per 30
juni met zijn „Huisorkest” weg bij het
KRO-programma Van Twaalf tot Twee.
„Officieel is mij meegedeeld”, aldus Jo
Budie, „dat er nieuw leven in het pro
gramma moet komen; dat is de mening
van Gerard Hulshof, programmaleider
van de KRO en zijn assistent Jos Tim
mer, die hem raad geeft in muzikale
zaken. Volgens Manus Willemse, chef-
muziek bij de KRO-radio, zou mijn
„Limburgse mentaliteit” verdere samen
werking in de weg staan”.
Petra gaat binnenkortweg bij toneel
groep Globe om bij het Publiekstheater
onder leiding van Hans Croiset te gaan
werken, in de Stadsschouwburg in Am
sterdam. „Lekker in Amsterdam werken
straks en weinig reizen. Dat reizen, dat
is een van de belangrijkste redenen dat
ik bij Globe vertrek. God allemachtig,
dat is zo vreselijk in dit vak. Dat
realiseren de mensen zich niet, dat het
helemaal niet abnormaal is voor ons om
dertig avonden per maand te werken.
Dat betekent om vijf uur ’s middags in
de bus zitten en ’s nachts om een uur of
twee pas weer thuis zijn. Met het risico
dat je dan over je moeheid heen bent en
niet kunt slapen. Als we soms één of
twee weken in Amsterdam speelden was
dat gewoon vakantie
„Ik kan me eigenlijk maar twee stuk
ken herinneren die ik heel vervelend
vond. „Het flauwgevallen paard” van
Sagan en een stuk dat nooit in premiere
is gegaan, waarvan we alleen acht voor
premières hebben gedaan, ik weet niet
meer hoe het heette of van wie het was.
Iets als „De teer beminde”, of zo. Ieder
een was daar verkeerd. Kitty Jansen en
Allard van der Scheer Waren mijn ou
ders, wat al belachelijk was, want we
schelen hooguit tien jaar. Gottegottegot.
We stonden te schateren op het toneel,
want het was bij voorbaat al opgegeven.
We zagen het helemaal niet. Daarnaast
zijn er natuurlijk een heleboel rollen
waarvan je voor jezelf weet dat je het
nét niet gehaald hebt”.
WEST MILTON (Engeland) (AP).
De Engelse schrijver, televisiecommen
tator en kenner van de Amerikaanse
„way of life” Kenneth Allsop is dezer
dagen in zijn buitenhuis in West Milton
dood aangetroffen.
Allsop begon zijn journalistieke car
rière in 1938 en schreef voor de meeste
belangrijke dagbladen in Engeland en
litteraire kritieken voor de New York
Review of Books.
In de Tweede Wereldoorlog verloor
„Die periode dat we met ons drietjes
waren, dat was soms vreselijk met altijd
dat regelen, dat indelen van de dag wie
waarheen kon en wanneer iemand ge
haald moest worden en door wie dan
wel. Hele spinnewebben moest ik weven
om alles rond te krijgen, elke dag weer,
daar werd ik zo kotsmisselijk van. Die
kinderen natuurlijk ook. En dat ze nie
mand hadden als ze thuis kwamen, be
halve dan mijn kostelijke babysitters,
meestal jongens, werkstudenten, omdat
die zo leuk met ze speelden: voetballen
in de gang en zo. Ze zaten altijd onder
DOOR DE EXACTE inf ormatie en
een ironische beoordeling die nu nog
weinig van haar waarde verloren
schijnt te hebben, vormen de kritie
ken van Graham Greene een waarde
volle terugblik op de vijf filmjaren
die aan de oorlog voorafgingen. Zijn
warme aandacht voor de spaarzame
Franse films (met Jean Gabin!) die
Londen bereikten, zijn voorkeur voor
de gewone Amerikaanse film (Fred
Astaire en Humphrey Bogart) die nu
weer in de mode is en zijn kritische
opstelling tegenover de in die periode
sterk opkomende Engelse film (zijn
kritiek vooral op de onaantastbare
Hitchcock) geven een ongewone actu
aliteit en betrouwbaarheid aan zijn
beschouwingen die hij in 1940 defini
tief afsloot.
De eerste bommen op Londen vie
len toen hij bezig was een kritiek op
„The young Mr Lincoln” te schrij
ven. Dat was op 2 september 1939. In
zijn voorwoord voor „The Pleasure
Dome” vermeldt Greene dit terloops
om het gemis aan interesse, waarmee
het artikel geschreven werd, te ver
klaren en te excuseren. Het werd
toen al duidelijk dat Greene’s ge
dachten niet meer bij de film maar
bij andere zaken waren.
Zijn laatste kritiek schreef hij een
half jaar later, op 15 maart 1940.
Nederland had zich net overgegeven
onder druk van het Duitse geweld.
Engeland werd rechtstreeks bedreigd
voor een man als
Greene andere dingen te doen dan
filmkritieken te schrijven.
royale
jentij dse
-■
Jo Budie gaat verder: „Ze willen nu
een bigband met veel koper en vijf
saxen. Ik vrees, dat dat veel te lawaai
erig zal zijn voor het publiek van dit
programma, vooral voor de ouderen. Ze-
tasten daarmee de formule van het pro
gramma aan, en juist door die formule
is het zo succesvol. Voor mezelf is het
niet zo erg. Ik houd heus wel werk en
de orkestleden hoop ik ook”.
Manus Willemsen deelt desgevraagd
mee, dat, zo hij de woorden „Limburgse
mentaliteit” met betrekking tot Jo Budie
al gebruikt heeft, deze zeker niet in
negatieve zin zijn bedoeld. „Ik schat de
heer Budie en zijn muzikale kwaliteiten
veel te hoog, om dat te doen; bovendien
voel ik mij altijd zeer happy in Lim
burg. Het nieuwe orkest voor Van
Twaalf tot Twee zal inderdaad koper
bevatten, maar dat wordt alleen gedaan
om de bezetting flexibeler te maken en
voor meer genres muziek geschikt zal
zijn”.
„Verder hadden we wegens tijdgebrek
de frequentie van het radioprogramma
Springplank verminderd voor het ko
mend seizoen, maar juist vanwege de
verdiensten van Jo Budie hebben we het
aantal uitzendigen hiervan toch weer
uitgebreid. En Jo Budie moet Spring
plank blijven doen, want er is niemand
die zo goed met de beginnende solistjes
kan omgaan als hij”.
de blauwe plekken en schrammen als ik
thuis kwam”.
„Vroeger wou ik balletdanseres wor
den. Merel deed dat en ik vond dat
prachtig. In veel dingen heeft ze mij in
zekere zin overheerst, zoals dat nou
eenmaal gaat als je enige zus vijf jaar
ouder is. Ik heb het ballet na een tijdje
opgegeven, maar zij danste, heeft het tot
op het podium gebracht. Ik wou van
school af toen ik zestien was en dat
vonden mijn ouders goed. Ik wilde
spraaklessen nemen, en balletlessen, en
bewegingsleerlessen en weet ik wat nog
meer en dan daarna naar de toneel
school. Mijn moeder zei toen dat ik dat
maar beter meteen in schoolverband kon
doen, on de toneelschool overigens
een dolle tijd. Ze had gelijk, als je
jarenlang geen discipline hebt kunnen
onbrengen, dan kansje het zeker niet zc
plotseling in je eentje, met 27 dingen
naast elkaar”.
tor” tijdens een cocktailparty de ar
geloze opmerking maakte dat het
blad een filmrubriek miste, vond hij
zich "binnen enkele minuten als zoda
nig aangesteld.
Met grote precisie en in een lichte
lijk ironische, maar uiterst leesbare
stijl heeft hij vijf jaar lang nauw
keurig boekgehouden van wat er in
Londen vertoond werd. Zijn kritie
ken waren kort omdat ze scherp en
bondig geformuleerd werden en hij
spaarde niemand als dat in zijn
kraam te pas kwam. Zelfs Shirley
Temple moest het ontgelden, of liever
20th Century Fox die de films van
het kind-actricetje uitbracht. Hij be
schuldigde in een van zijn kritieken
de firma het meisje op een wat
provocatieve manier te misbruiken
door haar met haar onschuldige ma
niertjes van kind-vrouwtje prikke
lend op bepaalde mensen te doen
werken. Ze heeft de volwassen ko
ketterie van Claudette Colbert en in
haar grijs flanellen broek ziet ze er
even voluptueus uit als Marlene Die
trich, schreef hij naar aanleiding van
een andere, film met Shirley, „Cap
tain January”, uit ’36.
Later drukte hij zich nog wat dui
delijker uit en reageerde Fox prompt
met een proces wegens laster dat
uitliep op een fikse boete voor „The
Spectator” en voor Graham Greene.
Dat waren zo de risico’s van het
vak oordeelt hij nu. Zoals de enve
loppe met menselijke uitwerpselen
die hij eens in zijn post vond, nadat
hij een eerbare filmman volgens
diens overtuiging beledigd had.
Actualiteit
DE BIOSCOPEN IN Amsterdam
vertonen weinig nieuws, maar er zit
ten een aantal terechte prolongaties
in. In Kriterion, zowel overdag als
nachts de nieuwste van Ingmar Berg
man :„Schreeuw zonder antwoord”
over drie zusters en een dienstbode
op een Zweeds buiten anno 1900.
Andere prolongaties: „Last tango in
Paris” in Alhambra en Nöggerath, de
Italiaanse superwestern HOnce upon
a time in the west” in Leidsepleinthe-
ater; „Liza” met Catherina Deneuve
en Marcello Mastroianni in Studio K;
„Turks Fruit in Tuschinski, „Caba
ret” in De Uitkijk, en voor het laatst
„TheCanterbury Tales” in Roxy.
Aardige en goede reprises zijn
„What’s up, Doc” met Barbra Strei
sand en Ryan O’Neil, in Alhambra,
„Bullitt” met Steve McQueen in Bel
levue Cinerama; „De non van Monza”
in Corso; „West Side Story” in Du
Midi; „Merry Andrew” een ouwetje
met Danny Kaye in de Hallen; twee
oudere Hitchcocks in The Movies-
„Marnie” en „To catch a thief” (met
Grace Kelly); „Ben Hur” in Victoria.
Slapstick-westerns in Flora: „Vier
vuisten de lucht in” en in Luxor:
„Twee vechtjassen vanTrinity”.
In Cinetol een satirische Franse
film over het pop-wezen van Jean
Yanne „Tout le monde il est beau,
tout le monde 11 est gentil”. In City
een spectaculaire Japanse science-fic
tion-film „De vernietiging van de
Alpha”. In de Cineac Reguliers
Breestraat gaat’s middags de bekende
Walt Disney-tekenfilm „Pinnocchio”
en ’s avonds de misdaadfilm „Steel
yardblues” met Jane Fonda en Donald
Sutherland .IN DE NACHTvoorstel-
lingen o.a. „Le samourai” met Alain
Delon in Calypso ;„Catch 22” de anti-
militairistische satire van Mike Ni
chols in City; „Zabriskie Point” de
Amerikaanse film van Antonioni;
„The Trip” met Peter Fonda in Leid-
sepleintheater; „De vrouw in het
„Het spijt me verschrikkelijk dat we
Hedda Gabler zo weinig gespeeld heb
ben, 42 keer maar. We hadden drie
gastrollen en de gastspelers hadden ver
plichtingen elders. Drie mensen is erg
veel om te vervangen, zeker in een stuk
met maar zeven personen. Ik was nog
helemaal niet klaar met die rol. Het was
de eeste keer dat ik zo’n zware hoofdrol
had waarin ik de hele avond op het
toneel stond, er letterlijk niet van af
kwam. Ik wist vaak niet eens wie er het
volgende moment op zou komen en wat
die zou zeggen. In andere stukken had
ik de tijd om tussendoor me voor te
bereiden, me te concentreren op de vol
gende akte. Hier ging het maar aan één
stuk door”.
Petra Laseur, dochter van Mary Dres-
selhuys en de lang geleden overleden
acteur Cees Laseur, zit al jaren in het
vak. „Als je uit zo’n milieu komt, met je
ouders allebei aan het toneel, dan moét
je gewoon. Niemand dwingt je ertoe,
maar.Anderhalf jaar geleden hebben
we met de eindexamenklas van indertijd
ons twaalfeneenhalfjarig jubileum ge
vierd. Je ziet elkaar jammer genoeg
bijna nooit meer, behalve als je in
hetzelfde gezelschap zit of een tijd in-
hetzelfde stuk. Het was hartstikke leuk.
We hebben de hele avond niets anders
gedaan dan herinneringen ophalen”.
„Bij de Nederlandse Comedie heb ik
negen jaar lang vrij veel gespeeld, maar
langzamerhand vond ik dat ik toch te
veel in een laatje of hoe noemen ze
dat werd geduwd. Altijd het prinses
je, de jonkvrouwe of heit jonge meisje.
Nou was ik me ook nog niet zo bewust
van allerlei dingen, ik ben pas vrij laat
bewust geworden. Ik wou graag klein
blijven, uit angst voor volwassenheid
geloof ik. Daarom dankte ik God dat ze
me bij Globe (vijf jaar heb ik in dat
gezelschap doorgebracht) de kans hebben
gegeven zoiets volkomen anders te doen.
Deze zwaardere rollen lagen nogal ver
van huis voor me. Ik heb ook nog nooit
van m’n leven zó hard gewerkt als on
deze twee stukken, Oom Wanja en Hed
da Gabler”.
Petra is begin dertig, heeft nog steeds
dat „kleine meisjes-snoetje” waar
schijnlijk door de vorm van haar gezicht
want haar uitdrukking is zeker niet
kinderlijk is getrouwd geweest met
een uitgever en heeft uit dat huwelijk
twee kinderen, twee jongens van 12 en 9
jaar. Ze heeft nu een vriend, directeur
van een reclamebureau. „Ik ben blij dat
ik mijn kinderen zo jong heb gekregen,
ik was 20 bij de eerste. Ik ben blij dat
ze nu al zo oud zijn. Ik geloof dat ik erg
kind met mijn kinderen heb kunnen zijn
door mijn leeftijd en mijn late bewust-
worden. Het was wel eens afschuwelijk,
in die tijd van de scheiding. Je krijgt
een enorme dreun en je moet ineens
weer alles alleen opknappen”.
„Meisjes, meisjes, léér toch een vak. Ik
ben helemaal geen Dolle Mina hoor,
maar je moet in geval van nood toch je
eigen geld kunnen verdienen, zodat je
niet zo vreselijk afhankelijk bent. Zoals
in het geval van een scheiding. Je hebt
je eigen inkomen, of je kan het in elk
geval weer krijgen, door het werk krijg
je bovendien een beetje afleiding, heb jc
de kans om je zinnen te verzetten.
Natuurlijk had ik in die periode niet
zoveel tijd voor de kinderen, maar onze
verhouding was wel erg harmonieus.
Ook toen ik nog getrouwd was, want de
kinderen hebben het allemaal erg goed
aangekund, volgens mij toch wel een
gevolg van de stevige basis die ze al
hadden. Ze accepteren Martin mijn
vriend ook heel goed, zijn dol op hem
en toch is ook de relatie met hun vader
uitstekend. Ze zien hem regelmatig. Ik
trouwens ook”.
En op de binnenomslagen staan
afbeeldingen van zogenoemde „at
mospheric theatres” die in hun wand
decoraties suggereerden dat bezoekers
op een binnenplaats van een Moors
paleis of op een Oosters marktplein
zaten. Een suggestie waartoe projec
ties van bewegende wolken en ster
ren op het koepelvormige dak van de
zaal het hunne bijdroegen.
Dat waren „pleasure domes” van
oudere datum en Greene (voor zover
hij een stem had bij de boekverzor
ging) zal ermee hebben willen aange
ven dat hij van de glitter en het
bladgoud en de verlakkerij (of noem
het illusie) gehouden heeft, elementen
die in die jaren dat hij regelmatig
naar de bioscoop ging nog met de
film geassocieerd konden worden.
Nostalgie
MEN ZAL BIJ het lezen van „The
Pleasure Dome” meer dan eens blij
ken van die nostalgieke voorkeur te
genkomen in zijn kritieken of in de
keuze van de films die hij besprak.
In een voorwoord tot zijn in meer
dan één opzicht kostbaar boek zegt
de nu 69-jarige auteur dat hij vooral
hield van westerns, misdaadfilms en
de zuiver commerciële producties, zo
als „Intermezzo”, waarin Ingrid Berg
man debuteerde. Over wie hij dan
wel ironisch schreef: „Welke star
heeft ooit haar eerste verschijning op
het internationale bioscoopdoek ge
maakt met het glimlicht van een
schijnwerper op het tipje van haar
neus?”
Velen zullen misschien verbaasd
zijn te horen dat Graham Greene,
algemeen erkend als kwaliteitsschrij-
ver van romans en, van wat hij
noemde „entertainments”, waarmee
j zijn ontspanningsliteratuur als
spionageverhalen („Stamboul Train”)
en detectives („A gun for hire”) be
doelde, ook filmkritieken heeft ge
schreven. We kenden hem als een
bijzonder productief schrijver die bo
vendien nog essays, reisverhalen en
toneelstukken schreef. Nu is van dat
werk zeker een kleine 20 titels ver
filmd, en in die zin heeft Graham
Greene dus veelvuldig en ook al in
de dertiger jaren met film te maken
gehad. Niet altijd tot zijn tevreden
heid, wat meestal het geval was als
hij alleen maar de verfilmingsrechten
van zijn boek verkocht had en geen
verdere invloed op het resultaat kon
uitoefenen. De enkele maal dat hij
zijn geesteskind tot in de filmstudio’s
begeleidde, zoals het geval was in
zijn samenwerking met Carol Reed,
waren voortreffelijke films als „The
fallen Idol” (’48) en „The third Man”
(’49) het gevolg.
Maar met de verfilming van bij
voorbeeld „The Fugitive” door John
Ford in ’48 of van „The End of the
Affair” door Edward Dmytryk in ’54
zal hij zeker niet gelukkig zijn ge
weest, evenmin als met het melodra
ma dat Peter Glenville in ’67 maakte
van zijn op Haïti onder de regering
van „Doe” Duvalier spelende „The
Comedians”. En straks kunnen we
zien wat George Cukor gemaakt
heeft van Greene’s laatste roman
„Travels with my Aunt”, die voor de
variatie een dolpkomische inslag
heeft. Maar, zoals nu blijkt uit „The
Pleasure Dome”, heeft Green zich al
vroeg en zelfs uitzonderlijk intensief
met de film kritiek beziggehouden.
Studerend in Oxford schreef hij al
kritieken in de „Oxford Outlook”
over toen nog zwijgende films als
„De student van Praag” en „Brumes
d’Automne”.
Hij was toen een hartstochtelijk
lezer van „Close Up”, een avantgar-
distisch filmblad, vergelijkbaar met
„Filmliga” bij ons en toen hij in ’35
tegen een redacteur van „The Specta-
r.;
zand een beroemde Japanse film m
Studio K.; in The Movies nog meer
Hitchcocks; „Rebecca” en „The thirty
nine steps „Wilde aardbeien van
Bergman in De Uitkijk.
tegen vrienden dat hij „bijna altijd pijn
had”.
Sophia Loren mag dan minder filmen, temeer reist zij rond om evenementen
op te luisteren. Zo was zij gisteren in een safaripark in Worcestershire in Enge
land met oudste zoon dpi, die vier jaar is. De leeuwin van het witte doek kreeg
een leeuwewelpje dat uiteraard naar de naam Sophia luisteren moest.
