Werk Jan Troell is meer belangstelling waard Europaprijs voor schilderkunst HRRTOG Historie van Egmondse abdij Brigitte Bardot niet terug” „Ik trek me Veel taboes doorbroken; de Filmkeuring verdwijnt uitvoerig te boek gesteld film Ska ONZUIVERHEDEN IN DE EMIGRANTEN Nieuwe voorzitter Nieuwe prijs voor jonge cineasten MEVROUW BOERSMA: „WE ZIJN ALLEEN TEGEN SADISME” voor „Sticusa” 15 Subjectief Grote onbekende Normenbesef I Moeizaam Lange aanloop N acht voorstellingen Re-issues IN NEDERLAND KENNEN we het werk van de Zweedse filmer Jan Troell niet. Op een kleine kring na, Liga 68 in Gro ningen, die in maart van dit jaar een bescheiden Troell-festival hield, waarop de regisseur zelf twee van zijn films kon introdu ceren. Dat alles is des te merk waardiger als men weet dat in eigen land Troell als de grote man na Bergman beschouwd wordt en in het buitenland, met name in Amerika, zijn verdien sten als voortzetter van de Zweedse traditie al jaren hoog worden aangeslagen. (Van onze correspondent) AMERSFOORT Een roman tisch rustpunt in een roerige bin nenstad. Zo zou je haar huisje in Amersfoort kunnen omschrijven. Deze karakteristiek geldt in zekere zin ook de bewoonster, mevr. H. W. Boersma-Smit. Want, zoals het grachthuisje pal staat tegen de niet te stillen vraatzucht van het plaatse lijke horecabeest, zo verzet mevr. Boersma zich tegen sadisme. Daar wordt ze dan ook regelmatig mee geconfronteerd. Als lid van de cen trale commissie voor de filmkeu ring beoordeelt zij een rijke scha kering aan films. in Amsterdam VRIJDAG 8 JUNI i5-- MEVROUW BOERSMA-SMIT Sydow er ADVERTENTIE portable schrijfmachine. (Van onze kunstredactie) (Van onze correspondent) UTRECHT. Met de insteUing Schoterweg 122 Haarlem t/o Ripperda-kazerne Telefoon 023 - 25 01 30. Na 't examen een kado voor altijd Een Want de films die de Groningse Filmliga een paar maanden geleden als Nederlandse premières in besloten kring vertoonde, waren respectieve lijk zeven en vijf jaar oud. Het onderwerp is dus de emigratie van arme Zweedse boeren naar het beloofde land, wat Amerika zeker in de vorige eeuw voor velen nog was. Troell heeft zijn stof ontleend aan film, ging „Har har du ditt liv” („Hier heb je je leven”), Troell’s debuut, is van 1966 en werd al dadelijk door de binnen- en buitenlandse pers enthou siast ontvangen, zijn daarop volgende „Ole, dole doff” kreeg op het Berlijn- se Filmfestival van 1968 een Gouden Beer, werd een jaar later al op de Duitse televisie vertoond, maar kreeg bij onze importeurs geen voet aan de grond. Een wonderlijke gang van za ken, omdat iedereen weet dat het Ne derlandse filmmenu best wat variatie kan gebruiken. van de Billiton-Van der Rijn-prijs hebben de directies van de bedrijven Billiton-Me- tals BV en H. J. van der Rijn Nederland BV het plan opgevat om de ontwikke ling van de Nederlandse cinema te her- stimuleren. Tijdens de filmweek Arn hem zal in september deze onderschei ding plus een te verdelen bedrag van 5000 gulden worden uitgereikt aan twee jonge Nederlandse filmers. DEN HAAG. Bij deelname aan de Europaprijs voor schilderkunst van de stad Oostende 1973 werd aan de Neder landse kunstenaar Gustave Mieist te Am sterdam een zilveren medaille voor zijn inzending toegekend. De navolgende'kunistenaars zagen hun inzending bekroond met een bronzen medaille: Pat Andrea te Den Haag; Ar mando te Ruurlo; Banend Blankert en Roosje Blankert-van Keulen te Wor- kum; Frans Clement te Eindhoven; Aart Elshout te Dordrecht; Marinus Fuit te Haarlem; Jörg Remé te Amsterdam; Pe ter Rolf te Woudenberg; Joop Rubens te Amsterdam; Aat Verhoog te Voorburg; Josum Walstra te Amsterdam; Lex Wechgelaar te Maastricht. De bekroonde werken kunnen van 16 juni tot 5 september 1973 worden be zichtigd in het Kultureel Centrum Oos tende, Feest- en Cultuurpaleis te Oost ende. PERIGEUX, Frankrijk (AP) Nadat de 38-jarige Franse filmster, Brigitte Bardot, woensdag had verklaard zich uit het filmleven te gaan terugtrekken, is donderdag door haar bekendgemaakt, dat zij dit intrekt. Woensdag had zij gezegd, terwijl zij bezig is met de film „Colinot trousse chemse” (Colinot de vrouwenjager): „Ik De inzendingen, die niet korter mogen duren dan tien minuten en niet langer dan circa dertig minuten, dienen te zijn gereedgekomen tussen 1 september 1971 en 1 juli 1973 en moeten op laatstge noemde datum zijn verzonden. De inzen ders mogen 31 augustus de leeftijd van 36 jaar nog niet bereikt hebben. In de jury is zitting genomen door de filmcritici C. B. Doolaard, Bob Wallach, Reg ten Zijthoff en de cineasten René van Nie en Frans Zwartjes. schrijver Allister Mac Lean in Flora ademt de geest van voorzichtigheid, een angst voor risico’s nemen die ten alle tijde de onzekerheid van het filmbedrijf gedemonstreerd hebben. houd ermee niets zal mij Pater Jan Hof heeft 25 jaar lang gewerkt aan dit tot een lijvig formaat uitgegroeide handwerk over de Egmond- EGMOND-BINNEN. Met een sobe re gebedsdienst in de abdijkerk is gister middag het feit herdacht dat precies 400 jaar geleden de eerste St. Adelbertabdij door de Geuzen onder Sonoy werd ver woest. Bij deze plechtigheid werd tevens een boek gepresenteerd dat de geschie denis van de beroemde abdij behandelt vanaf het ontstaan tot het, althans voor dit Benedictijner klooster, rampjaar 1573. „De abdij van Egmond van aan vang tot 1573” is geschreven door Jan Hof, monnik te Egmond. Uitgever is Gottmer in Haarlem, terwijl het boel verschenen is in de reeks Hollandse studiën onder no. 5. een vierdelige roman van Vilhelm Moberg, die tussen 1949 en 1959 ver scheen en nu in zijn vaderland al de reputatie van een klassiek werk ge niet. De uitvoerigheid van de roman, die uit het aantal van vier delen valt af te leiden, is door de filmer overge nomen in die zin, dat hij uiterst gedetailleerd het armzalige boerenle ven rond 1850 in een veenstreek ver filmd, bijna traag over de dagelijkse moeilijkheden van het gezin Nilsson uitweidt en zodoende een lange aan loop nodig heeft, voordat binnen de familie het besluit valt om weg te trekken en het geluk te beproeven in de legendarische „Nieuwe Wereld.” De film begint met losse, bijna onsamenhangende impressies van het zwoegen van de oude Nilsson en zijn vrouw, krijgt meer samenhang als de jonge Karl-Oskar (Max von Sydow) na een ongeluk dat zijn vader onge schikt maakt voor het zware werk, het bedrijfje ovemeemt en met zijn vrouw (Liv Ullman) en een sterk stijgend kindertal in steeds armelij ker omstandigheden komt te verke ren en begint pas echt boeiend te worden als de Nilssons met de domi nee van hun parochie en enige nabu rige boeren wegtrekken van hun grond en de overtocht op een slecht geoutilleerd zeilschip beginnen. Het is allemaal nogal traag al weet Troell in ieder van zijn prachtig ge componeerde beelden (hij is zijn ei gen cameraman) wel een sfeer van uitzichtloosheid en door religie be paalde onderworpenheid en lotsaan- vaarding op te roepen, die met moeite door een jongere broer (Eddie Ax- berg) doorbroken wordt als hij met zijn verhalen over Amerika komt. Mevrouw Boersma komt uit een pre dikantengezin. Haar echtgenoot, die in 1944 overleed, was dominee. Een zoon en een dochter studeerden theologie. Via het mede door haar opgerichte filmcen trum van de Hervormde Kerk belandde zij in 1950 in de centrale commissie voor de filmkeuring. Daarnaast is zij be stuurslid van de NOS. Juist de televisie heeft volgens haar zo’n grote invloed gehad op het veranderende normenbesef van de commissieleden. „Moeten wij films niet toelaten terwijl op de televisie soortgelijke beelden worden vertoond?” zo vraagt zij zich af. „De taboes zijn doorbroken. Blue Mo vie en de tv hebben het proces versneld. Blue Movie was een film van eigen bodem. Dat was erg belangrijk. Als je beseft wat je vroeger afkeurde. We heb ben eens stukken film die vroeger ge knipt moesten worden, hervertoond. Het was gewoon lachwekkend”. Met Blue Movie kreeg de kentering in de filmkeuring nieuwe impulsen. „Een film van grote kwaliteit. Met de toela ting gaven we echter heel veel vrij. Daarna was het moeilijker om films van minder kwaliteit te verbieden. Er ont stond een zekere jurisprudentie. Men kon naar een voorbeeld wijzen. Voor heen was bloot en seksuele daad verbo den. Ik herinner me bijvoorbeeld „Les Amants”, een prachtige Franse film. Die werd een jaar of zes geleden niet toege- se Abdij. (Hij heeft dus de bouw van de nieuwe abdij, die begon in 1935 en tot 1954 zou duren, onder meer onder de architect Kropholler, voortdurend kun nen meemaken) Vanaf 1966 is de auteur bij zijn publi cistische arbeid terzijde gestaan door professor W. F. N. Hugenholtz, hoogle raar Middeleeuwse geschiedenis in Utrecht. In een begeleidend woord liet de Utrechtse wetenschapsman gisteren veel waardering doorschemeren voor het werk van pater Jan Hof. -Hij noemt zijn arbeid een voortzetting van de histo riografische traditie uit de Middeleeu wen. In de studie, die bijna 500 bladzijde: tekst en vele illustraties telt, komen een groot aantal algemene en kerkelijke as pecten naar voren met daarnaast na tuurlijk veel informatie oevr de ge schiedenis van de abdij. Naait het kloos- Enige oude Hitchcocks („Foreign Correspondent” en „The thirty-nine steps”) zijn afwisselend te zien in de nachtvoorstellingen van The Movies. .Slaughterhouse 5” is gebleven in Ci neac Reg. Breestraat en William Wy ler’s „The collector” met Terence Stamp vindt men nog terug in Hal len. Ook Visconti’s „De verdoemden” is gebleven, en wel in Victoria. Maar misschien onder de indruk van het literaire meesterwerk dat hij nu onder handen had en van erkende Bergman-acteurs als Von Stidow en Liv Ullmann, die hij voor de hoofd rollen engageerde, is „Utvandrarna" toch niet geworden wat ervan ver wacht mocht worden, het is wat zwaar en moeizaam uitgevallen. Zo nu en dan is er sprake van een boeiend kijkspel en zoals gezegd het camerawerk is perfect (wat Troell gemeen heeft met zijn vriend en leermeester Bo Widerberg. die trou wens ook de emigratie naar de VS al behandelde in zijn „Joe HUI"), maar het geheel geeft geen vaart en dt opeenstapeling van narigheden roept tenslotte bij de toeschouwer een ne gatieve reactie op. Maar hoe dan ook bij de vertoningen van ..De Emigran ten" leren we in ieder geval een stukje van het talent van Jan Troell kennen, die tot nu toe bij ons een van de meest verwaarloosde buiten landse filmers met een internationale reputatie is. Jan Troell, nu 42 jaar oud, is hier dus eert grote onbekende, hoewel daar binnenkort een einde aan zal komen, als zijn grote, epische produc tie „The emigrants” in onze bioscopen gaat lopen, jammer genoeg in de Engelse versie, wat gezien het gege ven een handicap is. Want een film die gaat over Zweedse boeren die omstreeks 1850 naar de VS emigreren en daar met taalmoeilijkheden te kampen krijgen, komt ongeloofwaar dig over, als de betrokken emigranten van het begin af aan al een aardig mondje Engels praten en wordt zelfs een ogenblik ridicuul als een der boerenjongens aan boord van het emi grantenschip Engelse les gaat geven aan zijn vriendinnetje, terwijl beiden al enige tijd in die taal met elkaar gesproken hebben. „The Emigrants” is ontstaan in (financiële) samenwer king met de Amerikaanse onderne ming Warner Bros en maakt (in En gelse versie) op het ogenblik goede zaken in de States. Voor landen die niet gewend zijn aan ondertiteling van een film is de nagedubde versie de enige kans om daar vertoond te worden. Maar waar, zoals bij ons, in beide gevallen ondertiteld zou wor den, verdient „Utvandrarna” in zijn oorspronkelijke staat zonder meer de voorkeur. Goed, ook dat schijnt geen haalba re kaart te zijn, de Zweedse taal schijnt meer gevreesd in de bioscopen dan de Engelse, ook als ze, zoals in „Utvandrarna” sfeerbepalend is en de logica dient. LATEN WE ER HET maar op houden dat deze week in de Amster damse bioscopen de week is van wat in vaktermen de „re-issue” heet, wat betekent het terugbrengen na enige tijd van beproefde successen. Dat geeft voor de oppervlakkige bioscoop bezoeker de indruk dat er nieuwe films aan de markt zijn, maar in wezen is er sprake van reprises op ’ange termijn. DEN HAAG. Het bestuur van de Nederlandse Stichting voor culturele sa menwerking met Suriname en de Neder landse Antillen „Sticusa” heeft mr. H. L. de Vries benoemd tot voorzitter. Hij volgt drs. H. A. Korthals op die kortge leden is afgetreden. Drs. Korthals stelde zijn functie be schikbaar omdat hij van mening was dat in de zich wijzigende verhoudingen het voorzitterschap moet worden bekleed door iemand die nauwe relaties onder houdt met Suriname en de Nederlandse Antillen. Hij blijft bestuurslid van de Stichting. Dat is het geval in Bellevue-Cine- rama die (overigens voor de vijfde week) „Bullit” van Peter Yates met Steve McQueen brengt, dat geldt voor Corso die weer brood heeft gezien in het terugbrengen van „De non van Monza” en zijn gelijk bewijst met een vierde vertoningsweek. Het geldt ook voor Du Midi die (voor de negen de week) „West Side Story” in ver traagde reprise brengt, voor het Leid- seplein Theater dat „Once upon a time in the west” ook al voor de vierde week blijft vertonen en voor Rembrandtplein Theater dat „The chase” van Arthur Penn met de in middels weer modieus getaxeerde ster Marlon Brando terugbrengt. Daarbij voegen zich allerlei reprises als de Walt Disney-week in City met iedere dag een ander Disney-succes („The love bug”, De schone slaapster” „Peter Pan”, enz.) of „Giuletta van de geesten” van Fellini in The Movies die bij elkaar de schijn geven alsof er geen nieuwe produkties beschik baar zijn op het ogenblik. Niets is minder waar, maar de bioscopen spe len nu op zomin mogelijk risico en brengen óf doorgewinterde successen in reprise of blijven hangen aan er kende zekerheden als „Turks fruit” nu in Roxy na door bijna 3 miljoen bezoekers (in heel Nederland) beke ken te zijn of aan „Last tango in Paris” die door blijft sudderen in Alhambra I en Nöggerath. De hele agenda met als enig nieuws „Fear is the key”, een sensa tiefilm naar een roman van de veel- Van belang zijn alleen Bergman’s „Schreeuw zonder antwoord” in Kri- terion die daar ook overdag en ’sa- vonds te zien is en „Five easy pieces” van Bob Rafelson die door het Leid- seplein Theater op zijn nachtpro- gramma is geplaatst. Bergman’s „Het zevende zegel” uit 1956 is weer eens te zien in De Uitkijk en Masaka Kobayshi’s „Rebellion” met Toshiro Mifune” vormt de hoofdschotel van de nachtvoorstellingen in Studio K. laten. Nou ja, in Amerika was indertijd voorgeschreven hoe lanig een kus in een film mocht duren”. De centrale commissie staat op de helling. Een nieuwe wet voor een nieuw lichaam ligt klaar. Mevrouw Boersma: „Als een filmverhuurkantoor een film wil draaien voor personen die ouder zijn dan 18 jaar, zal de censuur vervallen. In de andere gevallen moet een nieuwe commissie een oordeel vellen. Deze com missie zal samengesteld worden uit jeugdpsychologen, jeugdleiders en peda gogen”. Zij vindt het niet ebg dat de oude commissie verdwijnt. „Alle zekerheden worden tegenwoordig kritisch bekeken. De mondigheid van de mens is erkend. Personen van 18 jaar zijn volwassen. Zij mogen een eigen oordeel hebben over films. Je mag volwassenen niet meer voorschrijven wat goed of fout is”. Ze hoopt daarbij dat het grote aantal sexfilms dat uit het buitenland naar Nederland komt, gaat vervelen. Geër gerd richt ze zich op: „Het is gewoon een schandaal. Deze films appelleren aan de laagste instincten. Ik ben niet tegen bloot. We hebben zo langzamer hand wel alles gezien. Maar de quasi- wetenschappelijke manier waarop vooral de Duitse films worden gebrachtEn dat alles met een oervervelende humor. Dat zijn ontzettend slechte films. De aanpak is ten hemel schreiend”. terbezit en de abdijbewoners belicht Hof ook de bouwhistorische kanten en de kunst van het klooster, terwijl hij voorts diep ingaat op de beoefening van de wetenschap in het klooster. De Sint-Adelbertabdij, gesticht door Dirk II, graaf van Holland in de 10e eeuw, is genoemd naar een heilige uit de achtste eeuw. De stoffelijke resten van Adelbert, die een volgeling van Willi- brord zou zijn geweest, werden in Eg mond begraven, maar in de 10e eeuw wergebracht naar een andere plaats, dicht in de buurt van zijn oorspronkelij ke graf. Thans telt de abdij, die onder ’eiding staat van pater-abt A. van der 'ielen 31 monniken, een aantal dat niet meer uitbreidt. De Sint-Adelbertab- dij vindt haar voornaamste bron van inkomsten in het vervaardigen van kaarsen. De film eindigt als na een rampza lige overtocht die de nodige slachtof fers eist, de eerste kennismaking met de Nieuwe Wereld nogal teleurstel lend uitvalt, maar niettemin na wat moeilijkheden Karl-Oskar bezit neemt van een stuk land door een herkenningsteken in de stam van een boom te kerven. Een te verwachten vervolg. „Nybyggarna”, eveneens drie uur durend, maar door Troell op verzoek van Warner Bros om prakti sche redenen tot 2’/s uur terugge bracht, zal straks de verdere beleve nissen van de Nilsson-familie behan delen. Troell’s eerste film, „Hier heb je je leven”, ging over een jongeman (Eddie Axberg, die we dus ook in „De Emigranten” tegenkomen), die in de jaren van de Eerste Wereld oorlog tot volwassenheid en zelf standigheid groeit; „Ole, dole doff” was met Per Oscarsson als welme nende onderwijzer, die aan zijn de mocratisch bewind ten onder gaat Twee kleine gegevens die deze leer ling van Bo Widerberg op verrassend volwaardige manier tot perfecte films wist uit te werken. „De commissie is een aflopende zaak”, zo vertelt ze. „De taboes zijn doorbro ken, maar voor sadisme krijg je iedereen nog warm. Dat accepteren we niet”. vindt het niet jammer dat de commissie verdwijnt. „Toezicht voor jeugdigen blijf ik echter een noodzaak vinden. Verder hoop ik dat de gewone kijker zo ver veeld raakt van al die nare, overdreven sexfilms, dat het aanbod vanzelf gerin ger wordt”. Het lidmaatschap van de commissie is slechts een van de vele functies van mevrouw Boersma. Zij is verbonden aan zo’n tien culturele organisaties, als be stuurslid, soms als voorzitster. Over de combinatie van deze functies: „Een kwestie van delegeren. En dat kan ik”. Mevr. Boersma is een cultuurdame. „Ik heb erg veel gedaan”, zegt ze pein zend. „Het klinkt misschien opscheppe rig, maar ik geloof dat ik de eerste was die gewezen heeft op het creatieve dra ma: het uitbeelden van een situatie waardoor je jezelf leert kennen. Hoewel ik het nationale werk liefheb, heb ik me ook beijverd voor de oprichting van een Europese Culturele Gemeenschap. In al die mannengemeenschappen heb ik echter altijd naar gestreefd mezelf te blijven”. „Nimmer”, zo gaat zij verder, „heb ik ervaren dat ik als vrouw achteraan kwam. Van 1946 af ben ik volledig geaccepteerd. Ik heb mijn gaven kunnen benutten. Men heeft mij altijd de kans gegeven om uit te groeien tot wat ik nu ben. Ik heb echter wel eens moeten voorkomen dat men mij aanvaardde vanwege de charme die je nu eenmaal als vrouw uitstraalt, in plaats van dat ik beoordeeld werd op kennis van zaken. Een man in Hilversum zei me eens: „U bent een lieve vrouw”. Ik heb toen gesteld: „Dat hoor ik niet graag in Hilversum”. Soms heb ik moeten vragen me niet als vrouw, maar als mens aan te horen”. Zij noemt zichzelf een verbindende figuur. „Ik heb die gave. Daarom moet ik die ook gebruiken. Ik wil mensen niet in een conflictsituatie dwingen. En dat doet iedereen tegenwoordig zo graag”. Max von Sydow als Karl-Oscar Nillson in De Emigranten. op, dit is mijn laatste film, ■■’j van gedachten kunnen doen veranderen. Ik heb er genoeg van. Ik wil leven”. Donderdag luidde het: „Ik kan van gedachten veranderen, zoals ik van hemd verander. Jullie moeten niet alles geloven wat ik zeg. Ik leef van dag tot dag en wie weet beslis ik morgen, dat ik een klooster inga”. Brigitte zei dit tegen Franse journalis- sen die haar waren komen opzoeken. Mevrouw Boersma vindt het jammer dat de meningen van de commissieleden, allen vertegenwoordigers van stromingen uit de bevolking, niet meer zo verdeeld zijn als vroeger. „Het verlies aan identi teit gaat me erg aan het hart. Vroeger hadden we interessante discussies. Iedere film die in het openbaar vertoond wordt, zelfs het filmjournaal, moet gekeurd worden. Soms zie je drie films op een dag. Wij geven geen filmkritieken. Wij beoordelen slechts of de film in strijd is met de zedelijkheid of in strijd is met de goede orde. Dat zijn eigenlijk twee negatieve kenmerken. Natuurlijk zijn de oordelen altijd subjectief”. De commissie ressorteert onder het ministerie van binnenlandse zaken. Het Amersfoortse lid daarover: „Dat is al van oudsher zo door de relaties met de burgemeesters. Een burgemeester kan de vertoning van een film immers verbie den. Dat staat ook in het nieuwe wets voorstel. Hoe dat voorstel er uiteindelijk uit zal zien, is gewoon nog niet bekend. Ik denk bijvoorbeeld aan het rapport over de zedelijkheidswetgeving en het eventueel vrijgeven van pornografie. In dat geval zou de nieuwe commissie on der justitie kunnen komen”. Het huidige orgaan telt 70 leden, die een eed hebben moeten afleggen om geen steekpenningen aan te nemen. De commissie heeft een vaste, bezoldigde voorzitter. De huidige praeses, J. C. Schuller, is de pensioengerechtigde leef tijd gepasseerd. In verband met de onze kere toekomst van de filmkeuring is hij aangebleven. „Het is de moeite niet meer waard om nog een opvolger te benoe men. Men zocht de laatste tijd juist naar jonge mensen om de vergrijzing tegen te gaan”, aldus mevrouw Boersma. „De filmkeuring is echter zeker geen verza meling van oude mannetjes. Er heeft altijd een neiging bestaan om de film keuring belachelijk te maken”. De commissie vergadert vrijwel iedere dag. „We maken eigenlijk nog bezwaren tegen sadisme. De verhuurkantoren hou den daar rekening mee. Soms knippen ze zelf al. In andere gevallen nemen ze niet eens de moeite om de film van een ondertiteling te voorzien”, aldus me vrouw Boersma.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1973 | | pagina 15