Protestanten samen op synode
Geestelijk
Niet te statisch denken
Gemeenschappelijke synode instellen
I
Kerkelijke emancipatie te traag
Leven
R^jj
w
It i 1
iwW
Ir
INFORMATIE
EXPOSITIE
DS. F. H. LANDSMAN IN RAPPORT
Commissie
Mevrouw M. H. C Vendrik, lid Internationale Pauselijke
IK
77
77
!7
JUNI 1973
16
Erbij
ZATE
- Uitnodigingen
DR. H. B. WEIJLAND:
- Jongeren
- Ontsnappen
- Integratie
- Institutair probleem
- Mentaliteit
Priesteres
SATERDAG 9
Op vrijdag 15 en zaterdag 16 juni komen in de Lucaskerk in Utrecht,
een modern kerkcentrum in de nieuwe Utrechtse wijk Kanaleneiland,
de generale synodes van de Nederlands Hervormde Kerk en de Ge
reformeerde Kerken in gezamenlijke zitting bijeen. De eerste dag
onder leiding van.ds. J. C. H. Jörg, voorzitter van de Nederlandse her
vormde synode, om te spreken over het onderwerp belijden 1973 en
de tweede dag onder voorzitterschap van dr. A. Kruyswijk, ter be
spreking van de nota „Samen op weg” en het daarna wellicht aan
nemen van het ontwerpstatuut voor een gemeenschappelijke synode
uit Kampen.
en
de
niet
In de nota wordt geconcludeerd, „dat
het hoogst ongewenst en zelfs uitermate
frustrerend zou zijn voor beide kerkge
nootschappen als getracht zou worden
om, natuurlijk met de beste bedoelingen
en mogelijk zelfs door het evangelie zelf
daartoe bewogen, een eenheid in organi
satorische zin te forceren waarvoor de
geestelijke vóóronderstellingen nog zou
den ontbreken.”
De besluiten van de gemeenschappelij
ke synode zullen volgens het voorstel
bindend zijn nadat ze door de synoden
van beide kerken afzonderlijk zijn be
krachtigd.
Gestalte te geven aan het in beide
kerkgemeenschappen levende verlangen
naar kerkelijke eenheid;
Na 1886, toen de Doleantie een einde
maakte aan de eenheid tussen hervorm
den en gereformeerden is dit de eerste
keer dat de synodes van beide kerken
bijeen komen. Een bijzonder gebeuren
De eenheid bevorderen in getuigenis
en dienstbetoon, onder meer door uiting
te geven aan gemeenschappelijke inzich
ten omtrent het belijden van de kerk,
het leven en werken van de plaatselijke
gemeenten of kerken en de roeping van
de kerk in die samenleving.
Daardoor moeten beide synoden nuchter
blijven, aldus dominee Jörg.
„Strikt genomen gaat het niet zo
goed met een kerk, wanneer erg veel
over haar belijden en het functione
ren van de belijdenis wordt geschre
ven. Het belijden is als het ware de
hartslag van het kerk-zijn. Het moet
gewoon gaèn!” „Men zal moeten er
kennen, dat in de reformatie beslis
singen zijn gevallen, die ook voor
onze tijd een diepe geldigheid hebben
behouden. Zeer veel is toen door onze
vaderen uit de Schriften naar boven
gebracht waar wij niet omheen kun
nen, centrale punten waar onze ker
ken met overtuiging achter willen
blijven staan”.
„Big
kaan, di
dansenc
hem sta
„Ze stir
de koei
gelukki
in het f)
„Het i
weer an
kerogige
schone
de modi
in Parij
firma i
(„Een
raakt d
kunt ha
eigenha:
onder redactie van Ronakt KraayeveM
Het an
het heler
jeugdtoei
Tenminsl
Nort, die
stad „aai
fiets hijs
niet van
een puur
De mees
van deze
plakkate
voortr
niet zei
Vooral
pedalere
kregen.
Ook stelt hij de vraag „of niet veel meer
dan tot nu toe in de werkgroep „Samen
op weg” het geval was aandacht moet
worden gegeven aan het feit, dat de
Nederlandse Hervormde Kerk en de Ge
reformeerde Kerken twee kerkgemeen
schappen zijn, die sinds haar ontstaan in
de vorige eeuw een eigen leven hebben
geleid, daardoor ook in institutair op
zicht van elkander zijn vervreemd en
daarom wel de grootste moeite moeten
hebben om elkaar weer te vinden en te
zemen een gemeenschap van belijden,
leven en werken op te bouwen.”
Ds. Landsman wil een zodanig samen
gaan van de hervormde kerk en de
gereformeerde kerken „dat zij dienstbaar
Jongeren uit beide kerken hebben in
de actie 19662000 een samengaan bin
nen een aantal jaren bepleit. Aan die
verwachting mag geen voet gegeven
worden. Er zijn hete hangijzers waar
VATICAANSTAD. Volgens
een geheim memorandum van
het Pauselijke Staatssecretariaat
van de pas opgerichte Pauselijke
Commisie, voor de plaats van de
vrouw in kerk en maatschappij
heeft paus Paulus de mogelijk
heid, dat vrouwen priester kun
nen worden, uitgesloten. Aldus
meldt het weekblad van de Ita
liaanse Solidariteitspriesters. Het
weekblad publiceert in zijn jong
ste nummer, de letterlijke tekst
van dit memorandum.
alle landen met ons daar hard aan
moeten werken. Dat kan in ieder
land op een eigen manier.”
men niet omheen kan, maar die wel
nopen tot nader beraad. Ook mag door
het contact met de gereformeerde ker
ken dat met andere kerken niet verloren
gaan. Er bestaat in het bijzonder in
remonstrantse kring voor deze eerste
ontmoeting tussen hervormden en gere
formeerde kerken veel belangstelling. De
hervormdgereformeerde samenwerking
zou een brug kunnen worden voor de
remonstranten om dichter bij de gere
formeerde kerken te komen.
van die kerk dat er richtlijnen ko
men. Ze zullen daar ook wel degelijk
naar luisteren. Maar uiteindelijk heb
ben ze ook een eigen verantwoorde
lijkheidsgevoel en kunnen ze een per
soonlijke beslissing nemen. Wanneer
de kerk zegt, dat de pil niet goed is
en de arts zegt dat hij wel goed is,
zal de vrouw waarschijnlijk het ad
vies van de arts volgen. Maar ze
hoeft zich daarvoor niet te schamen
ze heeft een persoonlijke gewetensbe
slissing genomen.”
Daarnaast blijft de plicht zich af te
vragen, hoe Christus in deze tijd
beleden moet worden, zó dat het
evangelie van de souvereiniteit van
Gods genade weer in een „versnel
ling” komt. Dat het weer religie—
vormend gaat werken in de gemeente
en vleugels krijgt naar buiten. Hoe
komen wij zover dat het reformato
risch belijden niet meer een toernooi-
veld voor twistende kerkgenoot
schappen is, maar een trefpunt van
onderlinge herkenning en een motief
tot getuigenis en dienst ten overstaan
van de wereld?”.
De vraag waarom de synode niet in
aansluiting op de gebeurtepissen van
1866 in Amsterdam gehouden wordt, be
antwoordde ds Jörg met de opmerking
dat men haar niet in de historische
omraming heeft willen plaatsen. Er is in
de eerste plaats aan Amsterdam gedacht,
maar ook aan Utrecht, in het bijzonder
aan de Domkerk. Dat zou evenwel grote
technische vergadermoeilijkheden mee
gebracht hebben. Daarom is voor de
moderne Lucaskerk gekozen, die het na
deel heeft dat er naast de 75 hervormde
afgevaardigden en de 82 gereformeerden
nog maar 150 plaatsen voor belangstel
lende gemeenteleden open zijn.
noemde ds. Jörg dat op de begin deze
week in het toekomstige synodegebouw
gehouden persconferentie die men even
wel niet onderschatten moet. Het komt
erop aan dat de kerken uitspreken, ook
voor de buitenstaandes, die de geschei
denheid als iets ongerijmds en tegelijk
afstotends ervaart, hoe zij in het belijden
over de eenheid van de kerk in woord
en daad kunnen waarmaken. Daarna
komt na het belijden op de tweede dag
dat institutaire samengaan aan de orde.
De nota Samen op weg, die de tweede
dag aan de orde komt werd geschreven
doo rds. F. H. Landsman uit Den Haag,
zal ter synode worden ingeleid door de
gereformeerde hoogleraar dr. J. Plomp
Dit schrijft de voormalige sriba van
de hervormde synode, ds. F. H. Lands
man in de nota „Samen op weg”, die op
de tweede dag van de gemeenschappelij
ke zitting ter sprake zal worden ge
bracht.
zij de consequenties die daar uit voort
vloeien overzien.
Wat moet de plaats van de vrouw
in de kerk worden?
„Om te beginnen moet de maat
schappij zo zijn, dat de vrouw meer
vanzelfsprekend haar bijdragen map
en kan geven. In de kerk is het net
zo. Kerk en maatschappij moet je
trouwens nooit los van elkaar zien.”
Het Lucas-centrum staat rond de
hervormd en gereformeerde synode
zitting wel voor meer belangstellen
den open. Zo zullen er informatie
stands worden ingericht, bemand
door hervormden en gereformeerden.
Wie maar wil, kan zich daar nader
op de hoogte (laten) stellen over
doelstellingen, werkwijze, activiteiten
en uitgaven van met name de her
vormde Centrale voor vormingswerk
Hervormde vrouwendienst, de her
vormde jeugdraad, de voor de her
vormd en gereformeerde toenadering
samenwerkende jongeren en de inter-
synodale werkgroep „Samen op weg”.
Dr. Kruyswijk, voorzitter van de ge
nerale synode der gereformeerde kerken,
zei dat tien jaar geleden deze synode als
ongeloofwaardig zou zijn bestempeld.
Oecumene is evenwel geen vrijblijvende
aangelegenheid. Het is ook een samen
beleven van wat men belijdt. Het is een
volstrekt positieve zaak, waarin het er
om gaat dat beide kerken zich de een
heid van Christus bewust worden en dat
Gelooft u niet, dat bijvoorbeeld
het gebruiken van de pil, als enig
betrouwbaar voorbehoedmiddel een
wezenlijk onderdeel van de geëman
cipeerde vrouw is?
„Ik vind, dat moeders van gezinnen
ook de kans hebben om op sociaal er
oolitiek gebied geëngageerd te leven.
Maar de mensen die aangesloten zijn
bij de katholieke kerk, verwachten
N.B.: de volledige tekst van „Belijden
1973” (evenals van de In dit weekbulletin
eveneens genoemde nota „Samen op
weg”) kan worden verkregen door over
maken van f. 2.— op giro 51 31 53 van het
gereformeerd Alg. Kerkelijk Bureau, Ko-
ningslaan 11 te Utrecht, met vermelding
van: „Voor gereformeerd en hervormde
synode”.)
Ziet u de mogelijkheid voor
vrouw om in het ambt te treden?
„In de protestantse kerken is deze
beslissing al genomen, de vrouwelijke
dominee is reeds geaccepteerd. In be
paalde situaties zouden de kerkgan
gers de manlijke dominee prefereren
Maar ik geloof, dat wij daar nog niet
aan toe zijn. Er is nog een aantal
voorstadia, waar we doorheen moe
ten. Eerst moeten de mensen gehol
pen worden met een bewustwordings
proces. Ze moeten begrijpen, waai
het allemaal om draait.”
„Wanneer we op het punt gekomen
zijn, dat er voor bepaalde activiteiten
niet meer, gekeken wordt, of er eer
man of een vrouw aan werkt, dan
kunnen we misschien aan de vrouw
in het ambt gaan denken. Maar dan
moet er bekeken worden of er geer
theologische (lees bijbelse) bezwaren
zijn. Een aantal vooraanstaande theo
logen meent dat er geen bezwaren
zijn. Dan krijg je het punt, of df
mensen het zullen accepteren. Dat
Van het noodzakelijke nieuwe be
lijden in deze tijd merkt de Arnhem
se pastor op, dat het als het ware
„van de straatstenen (moet) worden
geraapt”. In plaats van iets binnen
kerkelijks te zijn, dient het erop
gericht te zijn, de secularistisch inge
stelde mens van deze tijd het evange
lie van Christus als zijn zaak te
helpen herkennen en de muur van
ongeïnteresseerdheid te doorbreken.
Het memorandum bevat richtlijnen
voor de nieuwe studiecommissie. Vol
gens de mededeling moet aan de
vrouw weliswaar de haar toekomende
verantwoordelijkheid en deelneming
aan het gemeenschapsleven in samen
leving en kerk worden toegestaan,
maar dient tegelijkertijd de mogelijk
heid der priesterwijding aan de
vrouw categorisch uitgesloten te wor
den.
Volgens het memorandum kan de
vrouw wel functies aanvaarden, met
aanzienlijke verantwoordelijkheid, zo
als het voorzitterschap van katholieke
organisaties. Verder kan zij ook lid
zijn van pastorale raden of consultor
van curiale organen. Bovendien kan
aan de vrouw worden toegestaan bij
godsdienstoefeningen in de kerk op te
treden als lector en onder bepaalde
voorwaarden de communie uit te rei-
Het onderwerp voor de eerste synode-
dag is aan de orde gesteld in een
discussiestuk zie elders op deze pagi
na dat geschreven werd door de Arn
hemse gereformeerde dominee dr. H. B.
Weijland. Het wordt ter synode ingeleid
door de hervormde dr. H. W. de Knijff.
„Wie de verwarring in de niet
alleen reformatorische kerken
overziet, vraagt zich wel eens af, of
er eigenlijk zoveel veranderen moet
aan de formulieren, belijdenissen en
organisaties. Wat er veranderen moet
is de mentaliteit van ons kerkzijn!”
Aldus dir. Weijland, die hierbij citeert
uit het rapport „Binding aan de belij-
Aanstaande zondag wordt ter gelegen
heid van deze eerste gemeenschappelijke
synodezitting in de Nederlands Hervorm
de kerk in Laren (N.H.), een dienst
gehouden die op de televisie wordt uit
gezonden. Daarin zullen de beide voor
zitters van de synode, ds. Jörg en ds.
Kruyswijk voorgaan. Als liturg treedt op
de plaatselijke nederlands hervormde
predikant ds. Th. van Sprang.
denis”: „Het gaat om een samen be
leefd geloofsleven. Het hebben van
een gezonde leer hoe wezenlijk
belangrijk ook! is daarvoor op
zichzelf nog geen garantie. Want ver
standelijke formules van het geloof
zijn nog geen geloof. Anders gezegd,
de „koinoonia” (broederschap) in
Christus is veel meer een voorwaarde
tot de gezonde leer dan dat omge
keerd uit het hebben van die gezonde
Iqer de "koinoonia” in Christus ont
spruit”.
De Lucaskerk -in Utrecht zal een
tentoonstelling gaan herbergen, inge
richt door dr. J. P. van Dooren, de
archivaris van de hervormde kerk.
Op deze expositie zal met boeken,
prenten, portretten, foto’s, oorkonden
en belijdenisgeschriften aandacht
worden besteed aan de hervormd en
gereformeerd gemeenschappelijke
herkomst, de afscheiding van 1834, de
Doleantie van 1886 en andere aspec
ten, van belang bij het weer samen
op weg-gaan van onze dagen.
Over de houding die een kerk ten
opzichte van de belijdenis moet inne
men mag men niet te statisch den
ken. Immers, het is niet waar, dat de
kerk als een voor anker liggend schip
zich onveranderltyk in dezelfde positie
tegenover een voor altijd vastgelegd
belijden bevindt”. Dat zegt dr. H. B.
Weijland in zijn nota „Belijden 1973”,
bestemd als discussiestuk voor de
eerste gemeenschappelijke gerefor
meerde en hervormde generale syno
de.
zijn traditionele bezwaren, waar we
over heen zullen moeten groeien.”
Hoe zal de commissie in het begin
te werk gaan?
„Vaste regels zijn er nog niet. Maar
om te beginnen zullen we gaan on
derzoeken waar de vrouw in gediscri
mineerd wordt. We moeten een soort
inventarisatie maken. Dan zal het
vooral gaan om een mentaliteitsver-
Het is de vraag of het helemaal juist
is om alleen over institutaire aspecten
van het samengaan van de Nederlandse
Hervormde Kerk en de Gereformeerde
Kerken te gaan spreken. Is de geschei
denheid van beide kerken niet hoofdza-
kelijk nog een institutair problee.m?
Ook aan de vorm van een „hereni
ging” of fusie kleven zijns inziens te
veel bezwaren. Het roept gedachten op
aan samenvoeging van ondernemingen,
aan machtsconcentratie en de daarmee
vaak gepaard gaande organisatorische
manipulaties. Het wekt de indruk „als
zou een historisch gebeuren als het ware
achterhaald kunnen worden en daarmee
ongedaan gemaakt. Wat wij hopen is
immers juist, dat de beide kerken, door
„schade en schande” wijs geworden, zich
zullen willen laten reformeren door het
Woord van God en als hervormde kerk
„gereformeerd” en als gereformeerde
kerken „hervormd”, een vernieuwde
kerkgemeenschap zullen gaan vormen.”
Aan de nota is een ontwerp-statuut
toegevoegd waarin sprake is van ten
minste éénmaal in de twee jaar samen
komen in zo’n gemeenschappelijke syno
de, gevormd door de leden en de advi
seurs van de hervormde synode en de
stemhebbende en adviserene leden van
de gereformeerde generale synode. Als
het doel van de voorgestelde hervormd-
gereformeerde of gereformeerd-her-
revomde synode wordt genoemd:
Ds. Landsman ziet daar meer heil in
dan in een federatief samengaan, (de
vorm gekozen door bijvoorbeeld de
Franse kerken), dat tot bezwaar heeft te
weinig te zijn, te statisch en de betrok
ken kerken eigenlijk vast te prikken op
haar structuren op het ogenblik van het
aangaan van de federatie.
„Wij zouden het een stap van buiten
gewoon gewicht achten wanneer beide
synoden zouden besluiten, uiteraard met
inachtneming van de bepalingen van
haar kerkorden, tot de instituering van
een generale synode van beide kerkge
meenschappen te zamen, waarvan de
samenstelling, werkwijze, taak en be
voegdheden nader worden geregeld. Te
vens zal moeten worden bepaald welke
organen deze synode behoeft om haar
vergaderingen voor te bereiden en haar
besluiten ten uitvoer te brengen, ook
tussen twee vergaderingen in.”
Zal het werk van de commissie
niet vertraagd worden door de ach
terstand. die vele landen ten aanziei
van de emancipatie hebben?
„Inderdaad zullen de verschillen
onderling wel eens een vertraging
met zich mee kunnen brengen. Dat i.‘
altijd bij het werken in internatio
naal verband. Maar we moeten ons
niet vergissen in de zogenoemde
„minder ontwikkelde” landen. J
staat vaak heel verbaasd over de
inbreng van die landen, en in sommi
ge gevallen zijn zij fundamenteel een
stuk verder dan wij.”
Vertegenwoordigers van de lidkerken
van de Raad van Kerken in Nederland
zijn als gasten uitgenodigd en er zijn
ook uitnodigingen uitgegaan tot de niet-
leden van de raad, de Christelijke
Gereformeerde Kerken, de Unie van
Baptisten, de Vrij Evangelische Gemeen
ten en de Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt.
Beide kerken zijn geroepen om
vluchtpogingen in beide richtingen
tegen te gaan. Veel zou gewonnen
zijn, aldus dr. Weijland, als de gerefor
meerde kerken en de hervormde kerk
zolang zij nog apart op weg gaan
konden komen tót een gezamenlij
ke benadering van awt er in een
reformatorische kerk nu wel en niet
meer tolerabel is.
zijn aan een proces waarbij de kerkge
meenschappen in al haar geledingen be
trokken worden en waarbij de kerk-
recthelijke en organisatorische regelin
gen ruimte scheppen voor de voortgang
en realisering van een geestelijk gebeu
ren.” Hij kiest voor „integratie” als een
„open procesmatige vorm van samen
gaan”.
Hij wijst op tweeërlei ontsnappings
pogingen om onder de klem van het
reformatorisch belijden uit te komen:
naar „rechts” de vlucht in „ortho-
doxisme”, in een overgrote aandacht
voor de letter van het belijden, „door
die belijdenis zó stijf tegen het hart te
drukken, dat alle aandacht wordt ge
absorbeerd door een steeds zuiverder
repeteren van wat er staat”; en naar
„links” de vlucht in het liberalisme,
een geestelijk ontgroeien aan de reli
gie van de belijdenis, een vlucht voor
„religie”, ten diepste een vlucht voor
het authentiek bijbels getuigenis.
andering naar twee kanten, namelijk
een bewustwording van de vrouw en
een aanvaarden van de vrouw door
de man. Dolle Mina werkt daar erg
hard aan. Daar ben ik erg blij mee.
Trouwens, de kerk zou Dolle Mina
best kunnen gebruiken."
Is de Commissie niet opgericht als
een soort lapmiddel, om de ontvol
king van de katholieke kerken tegen
te gaan?
„Nee, de kerkelijke praktijken lo
pen weliswaar terug, maar de oorza
ken liggen op zo’n ander vlak dan
waar deze commissie zich mee bezig
houdt, dat het echt niet als een
lapmiddel gezien mag worden. Deze
Pauselijke Commissie is een conse
quentie van een vergadering van bis
schoppen in Rome in 1971. Daar is de
rol van de vrouw ter sprake gekomen
en heeft de kerk het nodig gevonden
er een speciale studiecommissie voor
in het leven te roepen.”
Mevrouw Vendrik vindt, dat d<
vrouw in het gehele culturele
sociale bestel inderdaad nogal wa'
achtergesteld is aan de man. „Dat feit
is niemand te verwijten. Er is we)
een groeiproces gaande, waarin de
vrouw zich meer bewust wordt van
haar waarden en capaciteiten. Maar,
dat proces is nog niet af. De vrouw
moet zo’n plaats in gaan nemen, dat
het helemaal niet belangrijk meer is
dat ze een vrouw is en geen man.
Natuurlijk gelijke lonen. Het is toch
waanzin, dat een man en een vrouw
die hetzelfde werk doen, een ver
schillende beloning hebben. Je moe*
niet kijken naar het geslacht maa
naar de capaciteiten.”
„Ik geloof heus wel, dat er een
fout bij de maatschappij ligt. De
vrouw zou meer uitgenodigd moeten
worden, om aan die maatschappij
mee te werken. Door de verschillende
geaardheid van man en vrouw zou
die samenwerking de maatschappij
alleen maar goed doen.”
Vindt u de emancipatie in de kerk
niet een beetje in strijd met een
aantal pauselijke uitspraken?
„Er zijn uitspraken, die de emanci
patie tegengaan. Daar ben ik dan ook
tegen. Wanneer de paus zegt, dat de
vrouw geen misdienaar kan zijn er
in de kerk geen lezingen mag houden,
dan kan ik het daar niet mee een:
zijn.”
Vindt u niet dat de kerkelijki
emancipatie wat traag gaat?
„Ja, dat is zo. Ik vind, dat wij en
ken. Bij navraag in het Vaticaan
werd de echtheid van het memoran
dum noch ontkend, noch bevestigd.
Mevrouw M. H. C. Vendrik is lid
voor Nederland van een sinds kort
opgerichte Internationale Pauselijke
Commissie. Deze commissie, waarin
zowel gehuwde als ongehuwde man
nen en vrouwen zitting hebben uit de
gehele wereld, stelt zich ten doel de
vrouwelijke rol in kerk en maat
schappij te onderzoeken en te active
ren. Mevrouw Vendrik vindt, dat de
vrouw die plaats, die haar in de
maatschappij toekomt, nog altijd niet
inneemt.
Mevrouw Vendrik is onder andere
stafmedewerkster op de Horstink, een
Communicatie- en Oriëntatiecentrum
voor Kerk en Wereld. Deze organisa
tie geeft onder meer documentatie
mappen uit, waarin vragen aan de
orde komen, die de christen in deze
tijd bezighouden. Deze mappen, die
een wijde verspreiding ondervinden
behandelen onderwerpen als drugs,
milieu en abortus.
Is de conclusie van de abortus
map overwegend anti-abortus?
„Nee, absoluut niet. Deze map is
samengesteld door verschillende des
kundigen en laat zowel pro als contra
aan het woord. Het is trouwens onze
bedoeling niet, om de mensen een
mening op te dringen. We willen
alleen proberen om de mensen, uit
gaande van het feit, dat ze zelfstandi
ge individuen zijn, te helpen een
goede mening te vormen.”
