We moeten naar kleinere
leefgemeenschappen toe
DE KLEINE AARDE
Rek
a
M
iBb
I
I'-*
Sis®
WW
I
4 Ite 4 r li
w
Energie besparen
Voedingsdeskundige
Bi
en
van
■4
en
i
bouwing van de boer
derij zelf. Nog acht tot
negen maanden, denkt
de stichting, en dan
kan De Kleine Aarde
functioneren met een
wat bredere taak: „De
richting aangeven voor
een leefwijze, die ge
baseerd is op land
en tuinbouwmethoden,
voedingstechnieken,
werkwijzen en energie
gebruik die zowel ons
leefmilieu als onze bin
nen luttele decennia
leeggeplunderde aarde
willen ontzien”.
De Kleine Aarde
heeft de wind een beet
je mee. Het project dat
de gelijknamige werk
groep en de stichting
met de lange naam,
„De Jonge Onderzoe
kers Proeftuin Noord-
Brabant”, aan het op
zetten zijn, heeft ge
hoor gevonden bij de
overheid. De gemeente
Boxtel heeft de groep
voor een redelijke
huur de grote Van
Cooth Hoeve ter be
schikking gesteld
het ministerie
ken voor de hier
mee samenhangendc
milieukundige conse
quenties” (statuten)
kan nu in Boxtel op
bloeien.
Half februari is het
werk op de boerderij
begonnen. Er werd
een kas gebouwd en
zo’n twee hectare tuin
bouwgrond ingezaaid.
De groep maakte een
begin met de bouw
van het „kringloop
huis”, zonnecollectors,
een windmolentje, een
visvijver en de ver-
CRM is met een start
subsidie van 25.000
over de brug gekomen.
Er wordt nog hard aan
provincie en rijk ge
trokken om een stevi
ger werksubsidie los
te krijgen. Datgene
wat in maart vorig
jaar in Riethoven be
gon met het voorzich
tig aftasten van „de
mogelijkheden, zelf
werkzaamheid bij de
jeugd aan te moedigen
op het gebied van de
land- en tuinbouw en
belangstelling te wek-
EP
BW
aBW.
7.^
-
-
■'I.
4 1-
K
31
Mi
g-v-
Kitts
T
I
ZOEKEN NAAR EEN UITWEG
tegen het glas slaat en in een reservoir kan worden opgevangen.
wel wat op vinden, mijmert hij. De weg uit de malle
molen lijkt alleen te worden gewezen door het toe
nemend aantal lieden, die vrijwillig afzien van de over
bodigheden, die het einde sneller naderbij brengen.
Die dwars gaan liggen en geen auto kopen als ze die
niet hard nodig hebben, die geen spray gebruiken voor
hun oksels, laat staan voor hun derde oksel, en zich
niet laten lijmen door de kleurige plastic verpakking
om voedingsmiddelen, die door chemische ingrepen ge
vaarlijk is geworden voor hun gezondheid en voor
het milieu.
dat ook voor de gewone boer toe te
passen is.
De combinatie van het gebruik van
milieuvriendelijke technieken (soft tech
nology) en biologische proeven komt het
mooist tot stand in de visvijver, die de
groenten zijn met kunstmest de grond
uitgejaagd en met chemische vergiften
bespoten”.
i.
wereld van De Kleine Aarde. Als de
mensen uit de produktie- en consump-
tiejacht zijn, houden ze nogal wat tijd
over. Die kan prachtig besteed worden
aan het kweken van hun eigen voedsel.
Leeflang: „We moeten naar kleinere
boerderij binnenkort krijgt. Daarin gaat
een bioloog proeven nemen met de
kweek van vis en rijst en het produce
ren van drinkwater alles in één
kringloop. Een land- en tuinbouwsys
teem zonder spuiten is natuurlijk wel
een stuk arbeidsintensiever dan de „nor
male” chemische landbouw. Maar dat
sluit prachtig aan op de algemene denk-
Dat brengt ook met zich mee, dat je het
niet moet zoeken in de kernenergie,
omdat die levensgevaarlijk af val levert,
die niet in de kringloop is terug te
brengen. Beter is het te zoeken naar een
directe omzetting van afvalprodukten in
energie, bijvoorbeeld door gas te halen
uit de mest van planten, dieren en
mensen. Of naar bronnen van buiten de
aarde: zonne-energie, al of niet in de
vorm van windkracht.
De struisvogels zijn nog dik in de meerderheid in
het Westen. De milieubescherming is nummer één in
de publiciteitsmedia. Bezorgde mensen waarschuwen
tegen het misbruik van de bestaande energiebronnen,
tegen het doodspuiten van land- en tuinbouwgronden,
tegen de degeneratie van planten, dieren en ook men
sen. Wat doet de overheid? Die deelt hier en daar wat
subsidies uit, houdt een congres en stelt een milieu-
dag in, waarop iedereen de prop voor zijn deur opraapt.
Je kunt de economische groei toch niet afremmen?
En wat doet de gewone man zelf? Die Iaat zich graag
met zijn auto in de draaimolen stoppen. Ze zullen er
Uiteraard worden ook de eetgewoon
ten op DKA onderzocht. In de keuken
staat een voedingsdeskundige, die de sa
menstelling van het voedselpakket van
de medewerkers bij houdt. Op De Kleine
Aarde wordt één keer per week vlees of
vis gegeten, maar zonder de minste
moeite toont hij aan, dat de mens het
heel goed zonder kan stellen, als hij er
maar voor zorgt dat hij zijn eiwitten via
granen en peulvructhten binnenkrijgt.
Steeds meer mensen gaan steeds meer
vlees eten. „Dat wordt hun door de
reclame opgedrongen”, zegt Leeflang. „Ik
heb er geen bewijzen voor, maar ik ben
er zeker van dat het eten van vlees
alerter, agressiever maakt. En dat heeft
deze prestatiemaatschappij nodig. Veel
vlees eten is niet gezond. Ónze voedings
deskundige gaat binnenkort een proef
nemen. Alle medewerkers krijgen een
week lang biefstuk te eten. Daarna zal
waarschijnlijk blijken dat het nucleïne-
zuurgehalte in hun urine sterk is geste
gen. Dat is een stof die jicht veroor
zaakt”.
leefgemeenschappen toe, waar iedereen
weet waar zijn voedsel vandaan komt.
Je moet de oorsprong van je eten ken
nen, dat is het beste wapen tegen de
vervreemding. De supermarkten zijn
inderdaad goedkoper, maar je weet niet
wat je er in je handen krijgt. Waar
schijnlijk zitten de produkten er vol met
chemische smaak- en kleurmiddelen. De
Het zijn er nog maar weinigen, die
ook meewerken aan de opbouw van een
nieuwe samenleving, die steunt op de
bereidheid soberder te leven. De Kleine
Aarde wil als voorbeeld, als etalage voor
de wereld dienen. De leider van deze
etalage is Sietz Leeflang, een van de
weinige mensen die al in de jaren zestig
aan de noodklok hingen. Als redacteur
wetenschappen van het Algemeen Han-
delsblad ging hij heftig te keer tegen
de vestiging van een raffinaderij van
Progil in Amsterdam. Hij werd niet
„begrepen” en klachten bij de hoofdre
dactie leidden ertoe, dat hij aan banden
werd gelegd en uiteindelijk zijn biezen
pakte. Sietz Leeflang werd een van die
mensen, die de Amerikaanse terrier
Ralph Nader „whistle blowers” noemt
mensen, die ten koste van hun dgen
positie bereid zijn misstanden aan te
wijzen. Na enkele jaren als voorlichter
bij Philips te hebben gewerkt, gaf hij de
moed op en begon met De Kleine Aarde
in de praktijk te bewijzen, dat het
anders kan.
De basis voor de nieuwe weg van
DKA is de kringloop. De wereld blijft
alleen in stand als datgene wat eruit
gehaald wordt er ook weer in terug
komt. Dat betekent, dat je op zijn minst
erg zuinig moet omspringen met de
voorraad fossiele brandstof, zoals steen
kool en olie, die er miljoenen jaren »ver
heeft gedaan om te worden gevormd.
De watersteriliseermachine. De zon schijnt op een soort broeikas, waardoor water
Als tweede bezwaar tegen het eten
van vlees noemt Leeflang het conversie-
getal (omzettingsgetal). Dat is voor vlees
erg ongunstig: zo’n tien percent. Van de
eiwitten die je in de vorm van granen
aan dieren opvoedert krijg je maar tien
percent aan dierlijk eiwit terug. In
Amerika is 78 percent van de graanpro-
duktie voor het vee bestemd. Hoe verder
je het vee terugdringt des te meer
graan krijg je voor de mensheid. Het
mes snijdt dus aan twee kanten.
En ten slotte werkt het vleeseten de
walgelijke bio-industrie in de hand. De
manier waarop in dergelijke bedrijven
met dieren wordt omgesprongen is je
reinste ontkenning van het leven. Dat is
erger dan een concentratiekamp. Wij
zitten hier in Boxtel dicht bij de groot
ste exportslachterij van Europa. Als je
ziet hoe daar de varkens uitgeladen
worden.met kisten wordt voorzichti
ger omgesprongen”.
Sietz Leeflang heeft er weinig idee
an hoe de bedoelingen van De Kleine
Xarde bij het Nederlandse volk kunnen
vorden doorgevoerd. Hij ziet de oplos
sing bepaald niet zitten in socialisering
van de produktiemiddelen. „Wie zegt
mij dat de leiding van een gesociali
seerd bedrijf niet net zo’n vervuilende
produktiejager is als de kapitalist die er
nu zit?” Óok inkomensnivellering brengt
volgens Leeflang de leefbaarheid van
het land niet vooruit. „Er komen dan
Maar ook zal het noodzakelijk zijn de
meer dagelijkse behoeften terug te
schroeven. De Kleine Aarde gaat probe
ren energie te besparen door de proef-
boerderij in Boxtel beter te isoleren. Er
wordt beweerd, dat de Nederlandse hui
zen drie keer zoveel stookkosten maken
dan de beter afgeschermde Zweedse wo
ningen. Bovendien, stelt Leeflang, kun
nen we best wenen aan een wat lagere
temperatuur in ons huis. Veel Nederlan
ders vinden tegenwoordig een tempera
tuur van 24 graden doodnormaal. Als je
nu een paar graden lager gaat zitten,
scheelt dat een macht aan stookkosten
Onze voorouders waren erg gelukkig
met 15 graden. Dat is via 17 en 19
graden opgelopen. Misschien kunnen we
aan zo’n lage temperatuur niet meer
wennen, maar als we teruggaan naar 18
graden is het, met een trui aan, best uil
te houden.
Het is natuurlijk zinloos dat te probe
ren zonder iets te veranderen in de
huidige verkwisting van energie. Wil de
mensheid overleven, dan zullen de rijke
volken 31 percent van de wereldbe
volking, die 87 percent van de fossiele
brandstoffen verbruikt moeten afzien
van afwasmachines, elektrische grils,
elektrische tandenborstels, verlichte
tuinpaden en struiken enz.
Hoe dan ook, het lijkt wat onredelijk
om van De Kleine Aarde een pasklare
oplossing voor de hele maatschappij te
verwachten. Daar zijn andere mensen
geschikt voor, als ze maar goed kijken
naar Boxtel. Sietz Leeflang: „Wij geven
voorlichting. Wij willen de mensen niel
dwingen zo te leven. Misschien is hel
voor het overleven het beste, als er een
groot tekort ontstaat. Dan worden de
mensen gedwongen na te denken en
geeft De Kleine Aarde misschien de
-
hogere inkomens in handen van mensen
die voortdurend hebben geleerd te ver
langen naar meer geld en dus meer
consumptiemogelijkheden. Dat leidt al
leen maar tot nog meer verkwisting”.
Daar komt bij, dat er een dikke kans
bestaat, dat de commercie er als de
kippen bij zal zijn, als het systeem-De
Kleine Aarde bekender wordt. „De Bij
enkorf heeft zó een stand, waar ze
biologisch-dynamische produkten als
„in” verkopen”. Leeflang is er misschien
te aardig voor, maar hij had ook het
uitreiken van klantentrekkende milieu
prig zen kunnen noemen. Het damesblad
Margriet heeft De Kleine Aarde begin
deze maand een prijs van 3000 gulden
laten uitreiken door ex-EEG-commissa-
ris dr. Sicco Mansholt. Maar afgezien
van deze commercie kun je je af vragen
wat erop tegen is om fatsoenlijke dingen
modieus te maken.
Wat het voedsel betreft, betekent c
weg die DKA wijst, dat de mense
radikaal stoppen met het verwoeste,
van het bodemleven met chemisch
middelen en het natuurlijk proces -
ook in de landbouwgronden zo goer
mogelijk in stand hóuden en zo nodig
corrigeren met natuurlijke middelen. De
groep experimenteert in Boxtel op ver
schillende manieren om te komen tot
een zo gunstig mogelijk gifvrij systeem,
Tuinder Kees Bos: „Ik wil het eerst zelf
constateren”.
Misschien wel het meest fasci
nerende onderdeel van De Kleine
Aarde is het „kringloophuis”. Dat
vreemdsoortige gebouwtje heeft
tot doel aan te tonen, dat een huis
zich helemaal zelf van energie kan
voorzien. Het heeft drie eigen
bronnen: Een methaangasput, een
windmolen en een zonnecollector.
Het huis heeft een bólle vorm,
als van een grote iglo. Deze vorm
is meer in harmonie met de om
ringende natuur dan de traditio
nele koekdozen en bovendien is
een koepel beter te isoleren dan
een puntdak. Op een rond stenen
muurtje is een stalen geraamte uit
driehoeken samengelast. Ook de
ramen (met driedubbele glazen)
zijn driehoekig. Over het geraam
te komt een soort gaas; De Kleine
Aarde gebruikt „ribbenstrek”
maar het kan ook met gewoon
kippegaas of steengaas. Dit spul
wordt volgesmeerd met het eigen
lijke isolatiemateriaal: Een meng
sel van kurk, kalk en cement. Voor
kurk zowel als voor ribbenstrek
geldt: De Kleine Aarde kon er
toevallig goedkoop aankomen,
maar ander materiaal is ook goed.
Langdurige proeven moeten
gaan uitmaken, hoeveel energie
zo’n „kringloophuis” nodig heeft.
In de kelder komt een grote bak
met een soort zout, die alle warm
te moet opvangen en bewaren.
Deze „thermosfles” staat zijn
warmte langzaam af, zodat het
huis ook energie krijgt als er geen
zon en wind zijn. Voorlopig is het
niet aan te nemen, dat het huis
alleen kan draaien op de methaan
gasinstallatie. Dat is een put waar
in menselijke en plantaardige mest
tot gisting worden gebracht zodat
er methaangas ontstaat.
Het huis krijgt ook een destil-
latiesysteem. dat voor het nodige
drinkwater moet zorgen. En ten
slotte heeft het gebouwtje nog de
functie aan te tonen, dat ook
tegenwoordig het milieuvijandige
plastic piepspul niet als isolatie
materiaal hoeft te worden ge
bruikt.
-
RB
gTW.flaHMMlMiiiy.1
- W
-.jacaprtifaA n
z, S||g
