ja of nee
Loon voor huisvrouwen
GEEF VROUW HAAR EIGEN GELD
HUISVROUWENLOON ZOU NIET TEN
GOEDE KOMEN AAN EMANCIPATIE
Dubbele beloning
geen eerlijke zaak
NEE
'1
MIL;..-;/
BEZWAREN
BEVOORRECHT
FINANCIERING
II
s
K
Economische Statistische Berich
ten een artikel waarin het hoe
en waarom van huisvrouwenloon
uitvoerig uiteen werd gezet.
Hierbij geven wij een verkorte
versie van dat artikel.
Misset, hoogleraar
de universiteit
Lang niet iedereen is het na
tuurlijk met haar ideeën eens.
Op ons verzoek somde prof. dr.
H. A. J. F.
economie aan
van Amsterdam en thans direc
teur van een studie-instituut
voor wetenschappelijke werkers
in Wassenaar, zijn argumenten
tégen het huisvrouwenloon op.
Zijn conclusie: Zo’n loon houdt
juist de emancipatie van huis
vrouwen tegen.
Biedt „huisvrouwenloon”, een
loon voor vrouwen die thuis ver
zorgend werk doen, de oplossing
voor de onzelfstandigheid van
veel huisvrouwen? Mevrouw
drs. M. Bruyn-Hundt, lerares
economie aan het Alkmaars
gymnasium, moeder van twee
kinderen, vindt van wel. Zij
schreef onlangs in het tijdschrift
El w
Js
V’ Igpr
DRS. M. BRUYN-HUNDT.
MEVR. DRS. M. BRUYN-HUNDT
DR. H. A. J. F. MISSET
1. Gelijke beloning
van
mannen
en
Iedereen erkent dat er een verband moet zjjn tussen inkomen en inspanning. Al
leen voor huisvrouwen wordt een uitzondering gemaakt: zij verrichten wel inspan
ning, maar krjjg endaar geen directe geldeljjke beloning voor. Dat is erg onrecht
vaardig. Huisvrouwenloon kan de emancipatie bevorderen. Niet alle huisvrouwen
zijn in de gelegenheid buitenshuis te werken; als thuiswerkende huisvrouwen zelf
geld krjjgen voor hun werk, zal dat de ongelijkwaardigheid tussen de „Verdienende
man” en de „Uitgevende” huisvrouw verminderen. Dit is een argument, dat in het
psychologische vlak ligt. Praktisch-financieel maakt huisvrouwenloon het mogelijk,
dat huisvrouwen van dat loon een vervangster betalen en zelf buitenshuis gaan
werken als dat meer past bfl haar capaciteiten.
zeer -7ele
Latijns-
Hieruit valt mede te verklaren dat
vele gehuwde vrouwen part-timewerk
willen doen. Bedrijfsleven en overheid
stimuleren tegenwoordig ook part-tlme-
werk, omdat ze de vrouwelijke werk
krachten goed kunnen gebruiken.
In verschillende westerse landen is
men nu aan zo’n politiek begonnen. In
Nederland staan enkele van de aangege
ven punten op het programma, maar het
gebeurt allemaal nog erg aarzelend. De
verandering van de positie van vrouwen,
die door zo’n politiek ontstaat, komt niet
ongehuwden, ook als zij nog geen 35
jaar zijn, op te trekken.
alleen hun eigen geluk, maar ook dat
van hun mannen en kinderen ten goede.
vroeger in veel omvangrijker mate aan
werk in huishoudingen zagen gebeuren.
Als vroeger een geldelijke beloning
van dit werk niet op haar plaats was, is
dat ook nu niet het geval, omdat de
huisvrouw dan dubbel wordt beloond.
Het leeuwedeel van de consumptie is
nu alleen denkbaar door produktie in
bedrijven. Het gezin krijgt de beschik
king over de geproduceerde goederen
door kopen. Voor zover er nog produk-
tieve arbeid binnen de gezinshuishouding
is overgebleven, is die echter wel naar
zijn aard volkomen gelijk aan wat we
Mevrouw Bruyn-Hundt komt in Nederland met het idee van een huisvrouwenloon;
zo'n 25 jaar geleden probeerden vrouwen in Scandinavië met even andere uitgangs
punten en een andere technische uitwerking het verzorgersloon ingang te doen vin
den. Het is daar niet aangeslagen en ik verwacht dat er hier evenmin voldoende steun
ontstaat voor het plan huisvrouwen tot ambtenaren te bombarderen. En terecht. Er
is het bezwaar dat de belastingdruk, die toch al onweerstaanbaar zwaarder wordt,
nog eens fiks wordt verhoogd om de huisvrouwenionen uit het overheidsbudget te
betalen. Er zijn zo’n twee miljoen huisvrouwen, die pak weg ongeveer 20 miljard
gulden aan huisvrouwenloon moeten hebben op grond van de maatstaven van drs.
Bruyn-Hundt. Geen kleinigheid De belastingen bedroegen in 1972 totaal ongeveer
40 miljard gulden, waar nog eens voor sociale-verzekeringspremies 23 miljard gulden
bijkwam. Zelfs als je die extra verhoging van de belastingdruk voor de financiering
van het huisvrouwenloon over dertig jaren uitsmeert, is het per jaar nog steeds een
te fors beslag op de groei am kans van slagen te hebben.
Deze produktie er consumptie zonder
tussenkomst van de markt is bij ons
heel erg geslonken; overgebleven is het
werken van de huisvrouw en verder wat
de man, vrouw (en kinderen) steken in
schilderen en opknappen van hun huis
en zulk soort karweitjes.
Bij een zelfstandige beloning van de
huisvrouwen behoort naar mijn smaak
ook een belastingstelsel, dat de vrouw
als een zelfstandig wezen bekijkt: man
nen en vrouwen moeten zelfstandig in
komsten- en vermogensbelasting gaan
betalen, (hetzelfde geldt voor de sociale
premies). Volwassenen, gehuwd of onge
huwd, mogen hetzelfde aftrekken voor
de eerste levensbehoeften.
De wet verbiedt gelukkig, dat de man
de formele werkgever van de vrouw zou
worden. Dat zou een onjuiste machtspo
sitie zijn. Mijn voorkeur is, dat alle
huisvrouwen in dienst treden bij de
gemeente of bij het rijk: die betalen
haar.
De hamvraag is natuurlijk: waar haal
je het geld voor het loon van twee
miljoen huisvrouwen vandaan? Ant
woord: dat moet geleidelijk gebeuren.
Ons nationaal inkomen neemt ieder jaar
met 3 15 procent toe door toeneming
van de produktiviteit. Als van die groei
ieder jaar een bedrag ter waarde van 1
procent van het nationaal inkomen ge
bruikt zou worden ter financiering van
het huisvrouwenloon, is het plan in
circa 30 jaar te realiseren. Over 30 jaar
zijn de gezinnen met meer kinderen,
inwonende bejaarden en met meer kin
deren, Inwonende bejaarden en met lage
inkomens er relatief op vooruitgegaan.
De uitdeling van een deel van de groei
van het nationaal Inkomen geschiedt
dan in centen in plaats van in procen
ten, en vermindert dus de inkomensge
lijkheid.
Er zijn uiteraard ook bezwaren tegen
huisvrouwenloon: het is een enorme
herverdeling van de inkomens, de admi
nistratie is kostbaar, de uitgaven voor
consumptie zullen misschien wat stijgen
ten koste van het sparen. Dan het argu
ment: je hebt toch kinderen voor ja
plezier, moet je daar nu ook nog voor
betaald worden? De huisvrouw zorgt
toch uit liefde voor haar gezin? Huis
vrouwenloon is niet bedoeld als vervan
ging van liefde en zorg, maar als beta
ling voor arbeid. Het is fijn als moeders
opvoeden en verzorgen plezierig werk
vinden, maar dat is geen argument er
niet voor te betalen. De boterham in het
kindertehuis Is hopelijk niet met minder
zorg en liefde klaargemaakt, omdat do
hulp daar salaris krijgt.
De eerste stelling van drs. Bruyn-
Hundt was, dat huisvrouwenloon een eis
van rechtvaardigheid is. We hebben aan
getoond dat huisvrouwenloon de inspan
ning van huisvrouwen dubbel gaat belo
nen. Van rechtvaardigheid kan dus hele
maal niet worden gesproken; integen
deel. Maar hoe staat het met de tweede
stelling van drs. Bruyn-Hundt? Bevor
dert huisvrouwenloon de emancipatie,
zoals zij meent?
Het huisvrouwenloon biedt geen uit
weg om de afhankelijkheid van vrouwen
van wat mannen doen en laten wezen
lijk te verkleinen. Weliswaar krijgen
vrouwen dan een „minimumloon”, maar
hun afhankelijkheid van de mannen
maatschappij steekt veel dieper en is
ook van sociale en psychologische aard.
DR. H. A. J. F. MISSET
Huisvrouwen, die buitenshuis werken,
en weduwnaars mogen de kosten van
huishoudelijk hulp aftrekken, met alg
maximum het ontvangen huisvrouwen
loon.
In zo’n pakket van maatregelen om de
vrouwenemancipatie te bevorderen past
het huisvrouwenloon zeer beslist niet.
Het huisvrouwenloon zou averechts wer
ken, omdat het uitgaat van het huis
vrouwenbestaan als volledige vulling
van het leven van moderne vrouwen.
Het houdt de afhankelijkheid van vrou
wen binnen het gezin geheel in stand,
anders dan drs Bruyn-Hundt denkt.
Als we deze factoren samen nemen,
zullen huisvrouwen met de opvoeding
van kinderen tot deze naar school gaan
ongeveer vijf tot acht jaar zeer druk
bezig zijn. Zijn ze slechts gedurende
deze periode van hun meer dan 75-jarige
leven hiermee bezet, dan is het maar al
te begrijpelijk dat velen van hen ernaar
uitzien ook iets buitenshuis te doen om
hun leven in die overige tijd meer
inhoud te geven.
Draagt de overheid de emancipatie
van de (gehuwde) vrouw een goed hart
toe, dan zal ze tot een pakket van
maatregelen moeten komen waardoor de
afhankelijkheid van vrouwen van hun
mannen inderdaad vermindert. Men kan
daarbij denken aan allerlei maatregelen
die voortvloeien uit het principe van
gelijke ontplooiingskansen en gelijke be
loning van mannen en vrouwen in gezin
en maatschappij, zoals:
Wordt huishoudelijk werk betaald,
dan ontstaat een beter inzicht in de
lusten en lasten van al of niet thuisblij
ven. Nu wordt het vaak eenzijdig voor
gesteld, dat buitenshuis werken automa
tisch de welvaart bevordert. Maar er
wordt niet in verrekend, dat de kinderen
misschien sleutelkinderen worden, mak
kelijker het huis uitlopen, waardoor de
jeugdcriminaliteit groter kan worden.
Bovendien moet het huishoudelijk werk
vaak in de vrije tijd gebeuren en kost
de vrouw en haar gezin dus extra in
spanning.
Waardering van huishoudelijk werk in
geld maakt dit werk beter vergelijkbaar
met andere functies en de voor- en
nadelen daarvan. Dat kan leiden tot een
betere maatschappelijke arbeidsverdeling
Salaris voor huisvrouwen legt een basis
voor hun sociale verzekering en pensioe
nen, wat hard nodig is. De subsidies op
kinderdagverblijven, crèches en peuter
speelzalen kunnen worden afgeschaft.
Huisvrouwen die een deel van hun taak
willen afstoten, kunnen hiervoor, als ze
een loon hebben, best zelf betalen. Ook
de bijstandswet zou door het huisvrou
wenloon ontlast worden, omdat geschei
den vrouwen en bejaarden minder vaak
een beroep op deze wet zouden hoeven
te doen.
Tegenover de inspanning van man en
vrouw (en vaak ook kinderen) staat loon
in nature. Ze bakken brood van het
graan van eigen akker, kweken zelf
groente, houden vee voor melk, kaas en
vlees, enz; kopen en verkopen tegen geld
komt daar niet aan te pas. We kunnen
zeggen dat man en vrouw in zo’n huis
houding zich inspannen en dat daartegen
over toch geen directe geldelijke belo
ning staat. Er is weliswaar geen geldelij
ke tegenprestatie, maar ze consumeren
dan ook zelf wat ze hebben voortge
bracht. Wanneer de overheid ook nog
een geldelijke beloning zou uitkeren aan
mannen en vrouwen in zulke huishou
dingen, dan zou hun beloning dubbel op
zijn.
Het hiermee verbonden streven van
vrouwen naar gelijke ontplooiingskansen
en gelijke behandeling van mannen en
vrouwen in gezin en maatschappij leidt
onherroepelijk op allerlei gebieden tot
acties van vrouwen om grotere onaf
hankelijk van mannen te beperken.
Conclusie: huisvrouwenloon leidt al
leen maar tot een zeer groot extraatje
voor huisvrouwen. Als dat gebeurt, zou
men van een nieuwe bevoorrechte klasse
moeten spreken.
Ik wil me met het bovenstaande aller
minst afmaken van de problemen die
het tegenwoordige huisvrouwenbestaan
oproept. Onbegrijpelijk is dat drs.
Bruyn-Hundt nu juist deze problemen
helemaal niet noemt, laat staan erop
ingaat. Het zou naar mijn mening de
voorkeur verdiend hebben na te gaan of
het huisvrouwenloon dat drs. Bruyn-
Hundt voorstaat, ook de problemen op
lost waarvoor huisvrouwen staan. Hier
onder zal ik zeer in het kort proberen
aan te geven waarom dat mijns inziens
niet het geval is.
Voorop stel ik de zeer snelle beper
king van het kindertal. Zoals het er nu
uitziet, zal binnen korte tijd in Neder
land de bevolkingsgroei op nul procent
zijn terechtgekomen. Regel zal zijn het
kleine gezin met één kind of twee,
hooguit drie kinderen.
Verder zijn er de moderne technische
ontwikkelingen, die het leven van huis
vrouwen ingrijpend hebben veranderd
en veel verder zullen veranderen. Ko
ken, schoonmaken en verdere huishou
delijke bezigheden kosten aanzienlijk
minder tijd dan 50 jaar geleden, doordat
huishoudelijke apparaten van allerlei
soort beschikbaar zijn en bovendien voe
dingsmiddelen bijna voor gebruik gereed
gekocht kunnen worden.
vrouwen in bedrijfsleven en bij over
heid.
2. Vergrote mogelijkheden van part-ti
mewerk voor mannen en vrouwen.
3. Stichting en instandhouding van kin-
deropvangmogelijkheden.
4. Meer scholing en opleiding van jonge
meisjes.
5. Uitbreiding en stimulering van scho-
lings- en opleidingsmogelijkheden
voor oudere vrouwen.
6. Gemakkelijker toegang voor vrouwen
tot allerlei (ook hogere) maatschappe
lijke functies.
7. Meer deelneming door mannen in
huishouding en opvoeding en verzor
ging van kinderen.
Dit alles moet men zien tegen de
achtergrond van het geliefde en hoog
gerespecteerde gelijkheidsideaal: alle
personen zijn gelijkwaardig en moeten
gelijk worden behandeld. Uit dit gelijk-
waardigheidsideaal hebben vele achter
gebleven groepen krachten geput om
hun politieke, economische en sociale
positie te verbeteren.
Ook de herleving van de emancipatie
drang van vrouwen, waarbij men in
Nederland acties zag van Man-Vrouw-
Maatschappij en Dolle Mina, vindt haar
inspiratie in dit gelijkheidsideaal. Toene
mende bewustwording van hun capaci
teiten en mogelijkheden bij vrouwen,
samen met de al genoemde factoren
(klein gezin, technische ontwikkeling,
behoefte aan meer levensvulling van
veel gehuwde vrouwen) geven nieuwe
impulsen aan de emancipatiebeweging.
Een klein beginnetje zou kunnen wor
den gemaakt door bijvoorbeeld volgend
jaar de BTW en accijnzen met 4 procent
te verhogen en van dat bedrag alle
huisvrouwen met één of meer kinderen
1250 te betalen. Ik heb berekend, dat
de lage inkomens er door zo’n operatie
op vooruitgaan, de hoge erop achteruit.
Een voorbeeld: verdient een man
10.000 bruto en krijgt zijn vrouw
1250 huisvrouwenloon, dan gaat dat
gezin er na aftrek van gestegen belastin
gen toch nog ongeveer f 650 op vooruit.
Verdient de man f 50.000 bruto, dan gaat
het gezin na invoering van f 1250 huis
vrouwenloon er ruim 300 op achteruit.
Van de verhoging van BTW en accijnzen
blijft na uitkering van het huisvrouwen
loon nog voldoende over om de belas
tingvrije voet voor zelfstandig wonende
Zolang geen bruikbaarder maatstaf
aanwezig is, zou de hoogte van het
huisvrouwenloon moeten afhangen van
het aantal gezinsleden: hoe groter het
gezin, hoe omvangrijker de taak van de
huisvrouw. Per gezinslid zou het loon
2500 bedragen voor de eerste vier ge
zinsleden, voor het vijfde en zesde ge
zinslid 1000 en daarna 500. Ook onge
huwden, die voor zichzelf zorgen, krij
gen dus huisvrouwenloon. Als men bang
is dat het huisvrouwenloon een „fokpre
mie” wordt, kan vanaf het derde kind
b.v. geen beloning meer gegeven worden.
Deze twee stellingen zijn:
1. Huisvrouwen verrichten wel werk,
maar krijgen geen directe geldelijke be
loning ervoor. En haar conclusie is: dat
is erg onrechtvaardig.
2. Huisvrouwenloon kan de emancipa
tie bevorderen.
We beginnen met stelling 1. uit te
pluizen, waartoe we een stukje geschie
denis oprakelen.
Zolang landbouw, veeteelt en jacht
belangrijke bestaansbronnen waren, pro
duceerden man en vrouw samen binnen
de kring van het gezin veel van wat ze
nodig hadden. Van wat het land gaf en
de veestapel opleverde, werd om te be
ginnen in de eigen behoefte voorzien.
Hier is een combinatie van produktie en
consumptie binnen één zelfde huishou
ding, die we ook nu nog op
plaatsen in Afrika, Azië en
Amerika in allerlei varianten tegenko
men.
Maar er zijn ook grote principiële
bezwaren tegen die gedachtengang van
drs. Bruyn-Hundt. Ik concentreer me
verder op twee stellingen die in haar
uiteenzetting het belangrijkste zijn. De
gehele rest van haar verhaal steunt
daarop of is een praktische uitwerking
ervan.
s
j
11O>
