Lars Hernqvist deelnemer Orgelconcours
Zweedse organist representant
van opgewekt muziekleven
STEEL-
GUITAR
Organisten hielden
modernen achterwege
Piers Hayman
Vrij popconcert Vondelpark
Orgeltocht naar
West-Friesland
in De Waag
s I
ïv I
van
voor
J
SOOSAGENDA
TOP DE POP POP DERTIEN
belang
de
pop
n
COLIN BLUNSTONE
Improvisatiewedstrijd mogelijk verrassend
Dirigent Ancerl
overleden
el
3
onder redactie van Ferry Tromp
J
T\i
DONDERDAG 5
19 7 3
JULI
Geen fanaticus
HAARLEM De Stichting Internationaal Orgelconcours heeft de im
provisatiewedstrijd dit jaar een zeer jeugdig accent meegegeven. Alle vier
de deelnemers, ChorosinsKi, Claucig, Hernqvist en Kleinbussink, zijn na
de tweede wereldoorlog geboren. Van hen is de Oostenrijker Eduard Clau
cig, geboren in 1950 de jongste. „Ik dacht hier als de jongste van de deel
nemers te komen, maar ik bleek tot de oudste twee, samen met Jan Klein
bussink, te behoren”, vertelt Lars Hernqvist. De Zweedse organist en koor
dirigent uit de havenstad Visby aan de Baltische Zee, komt van de west
zijde van zijn land, waar hij in 1946 dichtbij Göteborg werd geboren.
Popmuziek
9g I
I
;-r
H
LARS HERNQVIST
tot
CEES STRAUS
if
(Van onze kunstredactie)
wo.:
soos;
(Van onze kunstredactie)
dwjjnt
ardnefö
„pickers-e/fect”
stand komt.
Oorspronkelijk zou hij vrijdagmiddag
in Kopenhagen moeten optreden. Toen
dat concert werd afgezegd- sprak hij er
zijn voorkeur over uit in Amsterdam
een free concert te geven. Hij neemt
Zaterdagavond van 20.00-24.00 uur
is er een drive-in show in de speel
tuin aan de Oosten de Bruinstraat in
het kader van de actie „Behoud Ra
dio Veronica.” De entree is gratis.
(Van onze kunstredactie)
eien.
i H isri
jordirei
lehandel
r maan
pa ratio:
Ondanks deze voorkeur kan Hernqvist
geen orgelfanaticus genoemd worden.
„Het is in Zweden mogelijk om full
time als organist te werken. Maar ik
ben ook erg geïnteresseerd in koordirec-
tie, dat is een deel van mijn baan als
muziekleraar aan een middelbare
school”. Hernqvist zegt het enigszins be
scheiden, maar later zal blijken dat hij
vier van de zes koren uit Visby onder
zijn hoede heeft, waarvoor hij ook ar
rangementen verzorgt.
Overigens, het feit dat een stad als
Visby die 25.000 inwoners telt, over eep
zestal koren kan beschikken van elk
zo'n 20 tot 25 leden, wijst er op dat er
sprake is van een behoorlijk muzikaal
leven. Belangstelling die ook geldt voor
de Zweedse orgelwereld. Wel wijst
Hernqvist er op dat de verhoudingen in
zijn land geheel anders liggen dan in
Nederland. ,.Er is geen scheiding tussen
staat en kerk, dat zal zich in de komen
de tien jaar ook niet wijzigen, al zijn er
veranderingen gaande geweest. Het heeft
tot gevolg dat kerkorgels nauw betrok
ken worden in het kerkelijke leven. Zo
kan het gebeuren dat dominees weigeren
hun instrument beschikbaar te stellen
voor een normaal concert. Stadsorganis
ten, zoals hier in Haarlem, zijn bij ons
onbekend”.
Lars Hernqvist wijst op een langzaam
groeiende interesse voor orgelmuziek.
„In Stockholm worden nu regelmatig
concerten gegeven en in augustus wordt
voor de eerste keer een internationaal
orgelfestival gehouden. Dat is een teken
voor een toenemende interesse. Ook
blijkt dat uit het feit dat er op dit
moment veel nieuwe orgels worden ge
bouwd. Voor de restauratie van histori
sche orgels blijkt steeds financië
le hulp mogelijk te zijn”. Daarnaast zijn
het de koren, waarvan in Zweden vol
gens zeggen van Hernqvist tussen de
250.000 en 300.000 mensen lid zijn, die
zich verheugen in een actieve belang
stelling. De gehele kerkmuziek neemt
dan ook de ^belangrijkste plaats in het
Zweedse muziekleven in.
Toch moeten de Zweden hun gereser-
Naast de klassieke muziek gaat zijn
interesse uit naar de pop. „Weet je dat
Ekseption via de plaat het Müller orgel
in ons land erg bekend heeft gemaakt
bij de jeugd?” t
Wat vind hij overigens van de ver
smelting van popmuziek met klassieke
elementen? Hernqvist :„Ik vind dat een
delicate vraag. Sommige „klassici” zeg
gen het gebruik door popgroepen van
klassieke elementen verschrikkelijk te
vinden. Ik was dinsdagavond bij het Van
der Horst-concert in de Bavo, maar wat
ik daar hoorde was in feite even ver
schrikkelijk. Het gebruik van elementen
die door vroegere componisten zijn ge
schreven, dat heb je altijd gehad. Ook
Bach maakte gebruik van composities
van Vivaldi. En wat nu die popgroepen
doen, laat ik er dit van zeggen: ’t zal de
mensen waarschijnlijk interesseren voor
de originele uitvoeringen”.
zijr eigen begeleidingskwartet mee naar
het Vondelpark, waar momenteel weer
honderden jongelui kamperen.
Freddie King was anderhalf jaar gele
den in Amsterdam met Leon Russell.
Zijn composities staan op het repertoire
van popgroten zoals Muddy Waters, Led
Zeppelin, Eric Clapton, The Stones en
Jeff Beck.
Behalve in Amsterdam zingt hij zater
dagavond in Lochem (openluchttheater)
en zondag in Assen (De Kolk). Het
concert in het Vondelpark begint vrij
dagmiddag om half vier.
►•WIIIIIH
De deelnemers aan het Orgelconcours.
V.l.n.r. Lars Hernqvist, Jan Kleinbus
sink, Eduard Claucig en Andrzej Choro-
sinski.
De steel-guitar (voor velen is de
dikwijls ten onrechte gebruikte bena
ming Hawaiian-guitar misschien een
stuk duidelijker) is een muziekinstru
ment, dat al geruime tijd in gebruik
is in de Amerikaanse country-music.
Het is echter nog niet zo lang geleden
dat muzikanten-buiten-de-country-
om het instrument begonnen te ont
dekken en toe te passen- In de pop
muziek van vandaag zijn verschillen
de vormen aan te wijzen waarbij het
instrument (de pedal-steel) een alles
behalve ondergeschikte functie ver
vult, denk maar aan de Richie Fu-
ray-formatie Poco en de activiteiten
van Neil Young. Over het gebruik en
de gechiedenis van de steel-guitar
blijkt evenwel bij het popvolk weinig
bekend te zijn.
PRAAG (DPA). De dirigent van
het Tsjechisch Philharmonisch Orkest,
Karei Ancerl, is overleden in Toronto,
Canada, waar hij als gastdirigent optrad.
Hij was 65 jaar. Het Tsjechoslowaakse
persbureau Ceteka noemde Ancerl
woensdag een van de belangrijkste diri
genten van de grote orkesten van Praag.
HAARLEM. Klaas Bolt begeleidt
aanstaande zaterdag de tweede orgel
tocht in het kader van de Toer-in. Op
het programma staat de Herv. Kerk in
Midwoud (11 uur), de Herv. Kerk in
Oostwoud (12 uur), de RK kerk in
M’ervershoof (14.30 uur) en de Bonifaci-
uskerk in Medemblik (15.30 uur).
Colin Blunstone hij komt deze
maand naar Nederland voor een serie
optredens heeft nu ook zijn eerste,
enige, echte fanclub, opgericht door
een fanatieke fan uit ons aller Haar
lem, Bertie van Velzen. Ze heeft het
allemaal heel officieel met CBS, de
platenmaatschappij, de IFO en Colin’s
manager in Londen geregeld, dus of
ficieel is het zeker. Maandelijks zal
een informatieblaadje naar de geïnte
resseerden worden gestuurd met
nieuws over Colin, Argent en de
Zombies, want van die laatste popu
laire groep was Colin de leadzanger
toen ze onder meer de grote hit
She’s not there” maakten. Maar toen
de Zombies uit elkaar vielen in ’68
ging Collin Blunstone weer terug naar
zijn verzekeringswerk. De muziek
bleef trekken. Colin kwam weer in
aanraking met Rod Argent, eens lei-
der-pianist van The Zombies en
maakte met hem een album. Op het
ogenblik geeft hij overal in Europa
concerten met zijn eigen begelei
dingsgroep.
Wie meer van Colin Blunstone wil
weten kan inlichtingen vragen bij
Colin Blunstore Fanclub, Kleverpark-
weg 82, Haarlem, tel. 023-256070.
Sneeky Pete Kleinow van de Flying
Burrito Brothers speelt op deze foto
een vrij eenvoudige pedal-steel gui
tar. Duidelijk is te zien hoe hij in de
linkerhand het metalen object houdt
waarmee het typische slide-effect
wordt bereikt. Aan de vingers van
zijn rechterhand zijn speciale metalen
plectrums bevestigd waarmee het on
ontbeerlijke „pickers-effect” tot
ten gehore, in letterlijke zin licht-voetig,
met een standvastige, lenige ritmiek en
transparante tekening.
De Oosenrijkse organist Eduard Clau
cig liet zich bij zijn voordrachten van de
Toccata, Capriccio en Fuga van Georg
Muffat en van de „Ricercar del settimo
tuono” kennen als een musicus, die ru-
bato-achtig, op gevoels-expressie gericht
spel verkiest boven het positivisme van
een kernachtige, ritmisch betrouwbare
interpretatie.
Tenslotte hoorde men de Nederlandse
deelnemer, de organist Jan Kleinbussink,
die eerst met zorg, maar dynamisch wat
onevenwichtig de niet zo belangrijke
„Suite de seconde ton”, van de onbeken
de Franse componist Jean Adam Guil
lain vertolkte en daarna een uitstekende
indruk maakte met de uitvoering van
het Preludium in d-kleine terts van Max
Reger.
Woensdagavond hebben de vier deel
nemers aan de improvisatie-wedstrijd
zich in artistieke dienstbaarhed gewijd
aan de uitvoering van genoteerde mu
ziek. Vanavond zal gerekend worden op
hun muzikale inventie bij het uitwerken
van een improvisatie met een verstrekt
thema als basis. Hoe zij deze taak zullen
verrichten zal weer vele verrassingen
kunnen opleveren en weer zullen de
toehoorder met spanning de uitspraak
van de jury tegemoet zien.
P. ZWAANSWIJK
1. We are all wounded Redbone; 2. Do you love me Sharif Dean;
3. The free electric band Albert Hammond; 4. Late again Stealers Wheel;
5. Ring Ring Bjorn, Benny, Anna, Frieda; 6. Goodbye, my love, goodbye
Demis Roussos; 7. Ginny come lately Albert West; 8. Hé, kom aan Di
mitri van Toren; 9. Give me love George Harrison; 10. I want some more
Colin Blunstone; 11. See my baby jive Wizzard; 12. Giving it all away
Roger Daltrey; 13. Easy boy Greenfield and Cook.
Zero, Bakenessergracht 8-10, zater
dag: Spangle &Haze.
Donkey Shot, A. Verherenstraat 1,
Heemskerk, zaterdag: Mr. Albert
Show; vrijdag en zondag: disco; laat
ste drie weken van juli gesloten we
gens vakantie.
De Weiman, Hoofdstraat 248, Sant
poort, elke dag behalve maandag
open; vrijdag, zaterdag en zondag:
disco.
Voom-Voom, Spaarnwouderstr. 61,
vr., zat. en zo.: bar-dancing-disco.
Can-Can, Stoofsteeg 1, iedere
avond: bar-dancing-disco.
Moulin Rouge, Kleine Houtstr., ie
dere avond: bar-dancing, disco; do.-
av.: levende muziek.
De Huif, Gen. De la Reijstr. 4,
di.av. en zat.mid.: discosoos.
El Tora, EVNH-gebouw, Engeland-
laan, vr.av. en zo.mid.: discosoos
’t Plein, Balkanplein 4, zaterdag:
Crypto.
Deining, Ripperdastr. 13a, wo., do.
en vr.: theehuis.
Riverside, Spaarne 91,
vr.: aanloop; zat.: disco.
De Paus, Kromhoutlaan 55, open 8-
11 (14 tot 17 jaar).
AMSTERDAM. De Amerikaanse
blueszanger-gitarist Freddie King geeft
vrijdagmiddag in het Vondelpark in
Amsterdam een gratis concert. Freddie
King is in het kader van een Europese
tournee in Nederland.
len en hendels die met de voet en
met de knie moesten worden bediend.
Was de oorspronkelijke steel-guitar
al veelzijdig, met de toepassing van
deze complementaire voorzieningen
werden de mogelijkheden nog be
langrijk uitgebreid.
De pedalen en knie-hendels kunnen
snaren van het instrument per een
heid op verschillende hoogten bren
gen en vaststellen, zodat die stemming
en daarmee de opbouw van de ak
koorden naar believen kunnen wor
den veranderd. Bij de betere pedal-
steel guitars kunnen de afzonderlijke
snaren met een eenvoudige handom
draai worden gestemd. De meeste
moderne pedal-steel guitar zijn uit
gerust met tien snaren, maar er zijn
ook modellen verkrijgbaar met een
we gevoelens blijven zoeken. Ook als
deze muziek niet blijft, maar haar taak
heeft gedaan, is het belangrijk dat zij er
geweest is. Onder die taak versta ik het
experimenteren, het zoeken naar andere
gezichtspunten in de muziek. Helaas
moet gezegd worden dat er in sommige
gevallen slecht, haast reactionair op
wordt gereageerd. Maar avant garde
muziek is en blijft nodig”.
De steel-guitar is sterk verwant
aan de dobro. Deze vertegenwoordiger
van de grote familie der Grtaarachti-
gensoms zelfs geheel in metaal uit
gevoerd eens vitale schakel in de
ontwikkeling van de steel-guitar. De
dobro is een vinding van de Dopera
Brothers uit California, en het was
destijds het tweede instrument dat
geheel in Amerika was ontwikkeld en
dat met gepaste trots aan de nest van
de wereld kon worden voorgesteld.
Het eerste was de vijf-snarige banjo.
In 1928 slaagde de inventieve Dope-
ra-familie erin om de populaire Ha
waiian-guitar elektronisch te verster
ken. Wat later kwam in de werk
plaats van de familie, na het uitvoe
ren van talloze experimenten, een
nieuw muziekinstrument (dobro) tot
stand, dat oeverloos kon worden ver
strekt, zonder dat het typerende
steelgeluid verloren ging.
Uit de dobro, die in verschillende
houdingen kan worden bespeeld,
werd de elektrische steel-guitar ont
wikkeld en in de vijftiger jaren be
gon deze een dominerende plaats in
te nemen in de country-bands van
enige betekenis: Don Helms, Roy
Wiggins, Shot Jackson, Billy Byrd,
Pete Drake on Leon, McAuliffe. De
steel-gitaar is daarna in handen geko
men van welwillende knutselende
perfectionisten en al spoedig werd
een aanzienlijk aantal verfijningen
aangebracht in die vormen van peda-
HAARLEM. De vier organisten,die
vanavond zullen deelnemen aan het in
ternationale improvisatie-concours, heb
ben woensdagavond in de Grote of Sint-
Bavokerk een concert gegeven, waarop
zij ieder voor zich een kort programma
van orgelcomposities hebben gebracht.
Het startpunt van de orgeltocht is
zoals bekend steeds bij de eerstgenoemde
kerk. Men dient zelf voor vervoer te
zorgen. De deelname kosten bedragen
vijf gulden per persoon (kinderen en
CJP’ers half geld), waarvoor men onder
meer een brochure met uitvoerige gege
vens over de route, de kerken en de
orgels (met disposities) ontvangt.
Voor zaterdag 14 juli staan Spanbroek,
Hoogwoud, Nieuwe Niedorp en Ooster-
land genoteerd. Begeleider zal dan zijn
Cornells Klein.
HAARLEM. Mogen schouwburg en
concertzaal hun deuren reeds hebben
gesloten, folktaveeme De Waag, Spaarne
hoek Damstraat, gaat ook deze week nog
onverdroten verder. Zaterdag 7 juli
wordt een optreden verwacht van de
Engelse folkzanger Piers Hayman, die
zich begeleidend op de 12-snarige gitaar,
hoofdzakelijk eigen werk zal brengen.
Entree twee gulden, aanvang 20 uur.
Zondagavond om 20 uur begint een
concert van zigeunermuziek dat gegeven
wordt door een Nederlands-Belgisch du-
o. De melodieën stammen uit Rusland,
Roemenië en Bulgarije. Entree één gul
den.
Hernqvist is met orgelbloed geboren.
Zijn vader was dominee en van jongsat
aan mocht de kleine Lars op het instru
ment in vader’s kerk spelen. Toch moest
het een aantal jaren duren, voordat
Hernqvist zich serieus aan de orgelstudie
ging wijden, na eerst piano en viool te
hebben gespeeld. Hij volgde verschillen
de cursussen, zowel in eigen land als in
het buitenland. Op deze wijze kwam hij
onder meer in contact met de Vlaamse
organist Flor Peeters en de Zaankanter
Cor Kee. Vorig jaar beëindigde Hernq
vist zijn studie bij zijn meester Anders
Bondeman. Laatstgenoemde is geen
vreemde in Haarlem, als leerling van
Cor Kee won ook hij een keer het
improvisatieconcours.
Van Bondeman en Kee heeft de jonge
Zweed de liefde voor de vrijheid geërfd.
Maar eigenlijk was die al aanwezig toen
Hernqvist definitief voor dit instrument
koos. „Er is veel in het orgel dat me
verplicht om het te bespelen, maar het
is vooral een soort vrijheid, de mogelijk
heden tot improviseren, waar ik van
houd” zegt hij.
veerdheid nog wel eens door het buiten
land laten doorbreken. Anders Bonde
man kreeg in eigen land pas succes, toen
hij in Haarlem het concours won. Nu is
hij in heel Skandinavië een graag ge
hoorde organist. Tegelijkertijd nam aan
de Muziekacademie in Stockholm de im-
provisatie-vorming met rasse schreden
toe.
Over zijn studie bij Bondeman vertelt
Hernqvist dat bij hem vooral de fantasie
werd gestimuleerd”. Hij is een goede
leraar die niet al te zeer leidt en je
vooral zelf laat zoeken. Dat geeft je
meer fantasie. Hij wees me op de vele
manieren waarop je een thema kunt
behandelen. Zo werden mij de ogen
geopend”. Bondeman werd op zijn wijze
weer beïnvloed door zijn leraar Cor
Kee. Hernqvist heeft eveneens bij Kee
een cursus gevolgd. Over hem vertelt de
Zweed: „Dat was fantastisch, die man is
enorm. Door hem ben ik pas werkelijk
beïnvloed, al wil ik daarmee niets
kwaads zeggen van Bondeman. Maar het
is nu eenmaal zo dat de meester in dit
geval groter is dan zijn leerlingen”.
Hernqvist praat in plaats van over
voorkeur voor bepaalde componisten lie
ver over voorkeur voor composities.
Toch wil hij graag kwijt dat zijn grote
liefde Johannes Brahms is. „Je denkt bij
Brahms niet zo snel aan zijn orgelcomp-
sities, maar hij heeft toch een paar heel
erg mooie stukken voor dit instrument
geschreven. Brahms’ muziek bevat zo
enorm veel, het is vooral de kracht die
er achter zit. Brahms schreef zeer mooie
vloeiende melodieën. Ik houd van mu
ziek met mooie melodieën”.
Als Hernqvist ook over zijn bewonde
ring voor Messiaen begint („ik houd van
de uitersten en de balans in zijn werk”)
komen we op het hoofdstuk avant garde
muziek. Hij noemt Torstin Nilsson en
Bengt Hambraeus, bij ons minder be
kend, als de grote vormgevers van de
Zweedse moderne muziek. „Muziek die
in ons land zeer vooruitstrevend is”
aldus Hernqvist. Hoewel hij er zich niet
zozeer toe voelt aangetrokken, kan de
avant garde wel zijn aandacht boeien.
„Ik luister er naar, want je moet je
steeds blijven vernieuwen en naar nieu-
Vrijdagavond aanstaande
is VARA’s televisiepop-
rubriek „Popzien” geheel
gevuld met life-opnamen
van de Flying Burrito
Brothers en Country Ga
zette, eerder dit jaar ge
maakt In de Burrito
Brothers-formatie zul je
ook Sneeky Pete (Kleinow)
aantreffen, een van de
meest vermaarde peda»
steel-gitaristen ter wereld.
Vandaar bijgaand verhaal
over de pedal steel gitaar.
Moderne orgelmuziek van betekenis
was hier niet bij. De enige werken in
onze tijd ontstaan, waren een „Duo per
organo” en een „Toccata concertante”
van de in 1933 geboren Zweed Stig
Gustav Schonberg. Beide stukken wer
den gespeeld door de Zweedse kandidaat
Lars Hernqvist, wiens vertolkingen ont
hulden, dat deze Schömberg er wel naar
heeft gestreefd om „hedendaags te com
poneren, maar dat dit streven twee zeer
hybridisch geaarde, onsamenhangende
stukken heeft opgeleverd met gezochte
klankeffecten.
Bij Dietrich Buxtehude, van wie
Hernqvist het Preludium en Fuga in fis
kleine terts speelde, was de organist aan
een beter adres, ook om zijn technische
vaardigheid en zin voor de barok-tim-
bres te demonstreren.
De Poolse organist Andrzej Chorosins-
ki vertolkte korte werkjes van levendi
ge, briljante aard van 17e eeuwse land
genoten van hem, met name van Jan
Podbielski, telg van een destijds be
faamd muzikanten-geslacht, van Piotr
Zelechowski en Andrzej Rohaczewski,
waarbij een sterk ritmisch gevoel van de
organist overtuigend aan de dag trad.
Met voortreffelijke technische beheer
sing bracht de organist Joh. Seb. Bach’s
fraaie Fantasie en Fuga in g-kleine tert»
dubbele set van tien snaren. Het
elf en twaalf snaren, of met een
dubbele est van tien snaren. Het
aantal pedalen en hendels varieert en
is afhankelijk van het gebruikte mo
del en de wensen van de bespeler.
De prijs van een redelijk instru
ment varieert even sterk als het aan
tal mogelijkheden, maar hiet meest
populaire merk begint met e enbasis-
prijs van om en nabij de 600 gulden.
Wil de muzikant echter het onderste
uit de kan, dan moet hij zijn beurs
zo lang leegschudden tot er een be
drag op de toonbank ligt, dat acht tot
negen keer zo hoog is.
De Amerikanen Gene Parsons en
Clarence White van ex-The Byrds
hebben kortgeledn en gitaar-achtig
snaarinstrument ontwikkld, waar
mee het effect van de steel-guitar is
na te bootsen. Na een lange periode
van proberen met hendels, die (staan
de) met de elleboog kunnen wordn
bediend, hebben ze een uiteindelijk
probeersel in handen gegeven van die
Amerikaan Leo Fender zelf, die zal
trachten een acceptabel en goed han
delbaar instrument te vervaardigen
om dat ten slotte op de markt te
brengen.
Hoe belangrijk de pedal-steelguitaar
in de pop van nu is blijkt uit de lijsit
van musici die er toe hebben bijge
dragen dat de unieke pedal-steel gui
tar, die, zoals inmiddels ook zal zijn
begrepen, een bijzondere behendig
heid van de speler vraagt, zich van
daag in een grote belangstelling mag
verheugen: Gordon Huntley (Sou
thern Comfort); Jerry Carcia (Grate
ful Dead); Rusty Young (Poco); Tom
Brumley (vroeger bij Buck Owkns’,
Buckaroos en tegenwoordig bij Rick
Nelson’s Stone Canyon Band); Norm
Hamlett (Merle Haggards’ Strangers);
Ken Byng (Country Legend); Jim
Murphy; Al Perkins (vroeger bij The
Flying Burrito Brothers, en tegen
woordig bij Stephen Stills’ Manassas)
en Sneeky Pete Kleinow (vroeger
Flying Burrito Brothers).
z’
ijWR
