Diploma’s en referenties niet voldoende
Betreurenswaardige uitslag
in langdradige film
van improvisatieconcours
EXPOSITIE
zwaar gewond
Dorpskrant
lijkt op NOS
Twee goede p rentier es bij Nederlands Danstheater
GROEN&Co
Drummer Slade
massief eiken
„Portnoys klacht” mislukt
E3
L
M
1
A
s
a
a
A
MEUBELFABRIEK
OISTERWIJKO
S
is
Vrijetoegang
4^
Mh
EROTISCHE SCENES BLEVEN
BENEDEN PEIL
0
CHOREOGRAFIEËN VAN JAAP FLIER EN JOB SANDERS
I
S
r -1-
II
10
11
6
1973
JULI
V R IJ D A G
Jan Kleinbussink
Beraadslaging
Proefschrift Jaap Fischer
ir
ite of
Plezierig kijkgenot
Centrale Verwarming
IDEAL-Standard Gasketels
en-
I
Bij auto-ongeval
soort mechanische stadskrekels, die
door de stille nacht onnavolgbare
dialogen hielden.
aan
ren-
ld-
0 o
TAFELS
STOELEN
WANDKASTEN
BANKSTELLEN
TV KASTEN
DEKENKISTEN
HAARLEM In de geschiede
nis van de Haarlemse orgelmaand
moet donderdag 5 juli 1973 vermeld
worden als een zwarte dag. Voor de
23ste keer werd op deze dag in de
Grote of St. Bavokerk het inter
nationale orgelimprovisatieconcours
gehouden, het traditionele evene
ment dat de motivering werd voor
het instellen van een Haarlemse
orgelmaand.
Griek Takis, die in de foyers zes in
strumenten had neergezet met ieder
één snaar, die tot trillen gebracht
kon worden door er een naald aan
een draadje via een magneet naar
toe te trekken. De zo ontstane klan
ken werden via luidsprekers naar
het toneel gevoerd. Het geluid van
deze instrumenten klonk als een
AMSTERDAM Donderdag
avond gaf het Nederlands Dans
theater opnieuw twee premières,
dit keer in de Stadsschouwburg van
Amsterdam. Hiermee vertoonde
deze groep een
variatie die
uitzonderlijk
mag heten.
De eerste
première was
„Elkesis” van
Jaap Flier.
Daar Flier de groep volgend seizoen
zal verlaten, kunnen we dit be
schouwen als een afscheidscadeau.
Flier was al eerder in zijn werk op
zoek naar een wereldbeeld, waarin
mensen zelfstandig kunnen functio
neren, maar toch duidelijk aan een
aantal gemeenschappelijke wetten
moeten gehoorzamen. Deze keer
werd de muziek verzorgd door de
DE VERFILMING van „Port
noy’s Complaint” heeft het maar
een week uitgehouden in Am
sterdam en hoewel er wel meer
films van enig niveau geflopt zijn
in de hoofdstad, mag men in dit
geval, waarbij zoveel mensen van
naam betrokken waren, wel van
een opmerkelijke mislukking
spreken.
Ml
film
in Amsterdam TI
Dominerende moeder
F"
n
ADVERTENTIE
Richard Benjamin en Karen Black in „Portnoy’s Complaint’’.
P. ZWAANSWIJK.
ADVERTENTIE
o
lo
(Van onze correspondent)
ADVERTENTIE
DEDBA
;ueel eert
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
cu b.v.
F
'k kring f
n, een or
sollicitat
eiding, I
tend scht
M. Herb
i 3 te Hat
gewend zijn. De houding van de dansers
varieerde van stoer tot troostrijk. Het
begin van het werk was nog enigszins
onoverzichtelijk, maar al gauw volgden
er deeltjes met kleiners bezettingen een
komisch trio, een duo, een bravour-solo
en die lieten niets aan duidelijkheid te
wensen over. Vooral het slot, waarin 12
dansers samen proberen een dertiende
en tevens elkaar te troosten had een
sterke werking op de zaal.
t het typ
en, het
zan bespa
en dive
heden.
•óe|
Daarvoor is waarschijnlijk een re
gisseur nodig die zich minder op het
woord baseert en meer aandacht
heeft voor de welsprekendheid van
het beeld dat er bij Lehman, vooral
in de erotische scènes, preuts en be
kaaid afkomt.
Toonzaal:
AMSTERDAM
Leidsekade 102, tel. 020-233917
Maandag t/m zaterdag van 9-18 uur
ook op koopavonden geopend
Aanzienlijk minder moeilijk viel de
tweede première van de avond te consu
meren. Job Sanders had in zijn „Fugiti
ve Visions” (Kortstondige droombeelden)
20 zeer korte stemmingsbeelden naast
elkaar gezet variërend in kleur (belich
ting van Joop Caboort) muziek (Serge
Prokofiev) en beweging. De dansers
droegen gewone straatbroeken, de danse
ressen korte jurken. Het bewegingspa
troon was aanmerkelijker virtuozer dan
we van het Nederlands Dans Theater
mate voldaan worden? En ook aan dé
dynamische voorschriften piano en poco
forte? Bij haar vlucht kan de fantasie
het spel gemakkelijk hiervan doen af
wijken.
te bijten. Het geheel wekte bijzonder
sterk en bleef bijna voortdurend boeien.
Als de dansers nog vrijer zullen zijn en
hun krachten beter leren kennen, zullen
de zwakke plekken die er nu nog inzit
ten zeker vermeden kunnen worden. Als
algemene indruk kwam het op mij over
als een volwassen ballet, dat zeer door
zichtig en krachtig een beeld geeft van
de bedrijvigheid in een niet te grote
stad. Een aanwinst voor het repertoire,
ook al had een groot gedeelte van het
publiek er nogal moeite mee.
Weer waren vier deelnemers aan dit
concours geaccepteerd op grond van klin
kende referenties. Toch heeft niet een
van deze vier voldaan aan de eisen, die
de jury stelde voor het muzikaal-artistie-
ke niveau, dat voor het Haarlemse orgel-
improvisatie,concours gehandhaafd dien
de te worden
Het heeft geen zin meer om elke
prestatie afzonderlijk te bespreken. De
algemene indruk is dat de jonge orga
nisten met de uitzonderlijke thema’s
moeite hadden, maar al heel gauw de
vrijheid verkozen, en dat ze vreemd
stonden tegenover de registratiemoge-
lijkheden van het Müller-orgel, behou
dens dan de als vierde optredende orga
nist Jan Kleinbussink, die zich het meest
muzikaal conformeerde aan de thema’s
en zich ook door registraties onder
scheidde.
Althans van horen zeggen zal ie
dereen nu langzamerhand wel weten
wat voor soort roman „Portnoy’s
complaint” van Philip Roth is en
waar het boek over gaat. Voor het in
'69 verscheen, waren gedeeltes van
Roth’s min of meer autobiografisch
zelfbeklag verschenen in Esquire,
New American Review en Partisan
Review en deze partiële voor-publi-
katies zullen niet weinig bijgedragen
hebben aan het onmiddellijke succes
van de roman die behalve door zijn
vrijmoedige toon en zjin literaire
kwaliteiten (een combinatie die eroti
sche literatuur algemeen aanvaard
baar maakt) opviel door een bittere
kritiek op het joodse gezin door een
insider.
WOLVERHAMPTON. Don Powell,
de 23-jarige drummer van de Engelse
popgroep Slade, die talrijke tv-optredens
en twee zaalconcerten in Nederland
heeft verzorgd, is ernstig gewond ge
raakt bij een auto-ongeluk in Wolver
hampton in de buurt van Londen.
eit51
Roth-verfilming, nl. in diens „Good
bye Columbus”) en bij gedeeltes is de
letterlijke tekst van Roth en zijn
gevaarlijk-komische dialogen overge
nomen. Maar van een filminterpreta-
tie van het boek, van het geven van
een extra visuele dimensie aan de
tekst is in Lehmans verfilming nau
welijks sprake.
Het begin van de film, als Benja
min als advocaat zich in allerlei
bochten wringt om onder de korte
rok van een lieftallige cliënte te kun
nen kijken, is al dadelijk een povere
introductie van de gecompliceerde fi
guur die Roth in zijn „Portnoy’s
complaint” ontworpen heeft en de
hele film beweegt zich min of meer
op het niveau van een algemeen be
grijpelijke humor en van een voor
ieder verstaanbaar erotisch jargon.
De satirische vergroting die de
schrijver op zo’n meesterlijke wijze
toepast en die aanleiding had kunnen
geven tot een film in de trant van
het absurde „MASH”, wordt door
Lehman in zijn poging tot realistische
herschepping volledig om zeep gehol
pen.
Door zijn schaalvergroting van ka
rakters (al zijn figuren zijn sterk
aangezette karikaturen) binnen een
reëel geziene omgeving, ontstaat een
geheel dat weinig met het origineel te
maken heeft, ook al moet men wel
eens lachen om de oversexte Richard
Benjamin, om Karen Black als „The
Monkey” die het enige vrouwelijke
antwoord lijkt op Portnoy’s wilde
erotische dromen en om Lee Grant
en Jack Somack als de toegewijde
ouders van Alexander Portnoy die
hem verstikken onder een klarnme
deken van liefde en aandacht. Maar
het is te weinig om „Portnoy’s com
plaint” tot de uitzonderlijke film te
maken die in principe in het origineel
aanwezig was.
maakte hij naam met „The sweet
smell of success” die door Alexander
Mackendrick in ’56 werd verfilmd,
daarna volgden successen als filmau
teur met „The king and I” (regie
Walter Lang), „Sabrina” (verfilmd
door Billy Wilder), „North by North
west” (verfilmd door Hitchcock),
„West Side Story” en „The sound of
music” (beide verfilmd door Robert
Wise) en tenslotte met „Hello Dolly”.
Geen geringe staat van dienst dus die
dan ook met talrijke speciale „A-
wards” begeleid werd.
MAAR WORDT EEN bedreven sce
narioschrijver automatisch een goed
filmer? Hij werkt uiteraard veel sa
men met uiteenlopende regisseurs, hij
doet ervaring op en kent de nodige
problemen van achter de schermen.
Maar een uitspraak van Lehman is in
dit verband tekenend. Hij bekende
eens geïrriteerd te worden als de
verdiensten van een film uitsluitend
aan een regisseur of aan een acteur
werden toegeschreven.
Film, zo was toen Lehmans opvat
ting, is allereerst team-work, maar
hij was het met de apostel Johannes
eens als deze zegt „in den beginne
was het woord”. Die opvatting is dan
ook wel merkbaar in „Portnoy’s com
plaint”. Er wordt eindeloos veel ge
sproken door Richard Benjamin als
de gefrustreerde hoofdpersoon (Ben
jamin speelde al in een andere Philip
Powell’s 20-jarige vriendin Angela
Morris werd bij het ongeluk dodelijk
gewond. Powell werd levensgevaarlijk
gewond. De auto die de Slade-drummer
bestuurde, schoot in Wolverhampton
door nog onbekende oorzaak van de
weg. En kwam tegen een muur tot
stilstand. De concerten die voor deze
zomer op het programma stonden, zijn
voorlopig van de baan.
kamp waar zijn vader zijn straf uit
zit, ontmoet op zijn zwerftocht een
vooruitstrevende neger-onderwijzeres
die hem overhaalt naar school te
gaan en komt later voor de moeilijke
keuze thuis te blijven bij zijn inmid
dels verlamde vader of zijn studies
verder voort te zetten in het belang
van de zaak der negers.
Het verhaal klinkt wat ouderwets
en sentimenteel, maar onder regie
van Martin Ritt die ter plaatse en
met de plaatselijke bevolking filmde,
is er een eenvoudig en ontroerend
drama ontstaan dat een juiste kijk
geeft op de armzalige omstandighe
den waarin toen (en in sommige ge
vallen ook nu nog) de negerbevolking
op het platteland zich bevond.
De film stond destijds op de no
minatie voor een Oscar, evenals de
voornaamste spelers, Cicely Tyson als
de moeder en Paul Winfield als de
door ongeluk achtervolgde vader.
EEN AARDIGE ZOMERFILM is te
vinden in Tuschinski, waar een ver
filming van het bekende jongensboek
„Tom Sawyer” als musical op het
doek wordt gebracht dank zij de
Aldus dr. Jaap Fischer, die ruim tien
jaar geleden als dichter-componist-zan-
ger met zijn liedjes in ons land furore
maakte en die vandaag aan de rijksuni
versiteit in Utrecht promoveert tot doc
tor in de sociale wetenschappen. In zijn
proefschrift, getiteld „Vijf dorpskranten
in het Oldambt, nijs oet’ tol loug”
(nieuws uit het oude dorp), onderzoekt
de heer Fischer (35) plaats en functie
van de dorpskrant in de lokale samenle
ving aan de hand van een studie die hii
maakte over vijf dorpskranten in het
Oldambt, gelegen rondom Winschoten in
Noordoost-Groningen. Promotor was
prof. dr. S. J. Groenman.
Jaap Fischer, sinds 1969 staffunctiona
ris Regionale Samenlevingsopbouw Oost-
Groningen, behaalde in 1961 in zijn ge
boortestad Utrecht het kandidaats semi-
nitische letteren en drie jaar later het
doctoraal in de niet-Westerse sociologie
Hij werkte drie jaar ,tot '69, voor de
voedsel- en landbouworganisatie van de
Verenigde Naties in Rome Zanzibar en
Thailand. Sinds 1969 woont hij in het
Groningse Scheemda.
Dr. Fischer ziet tussen dorpskrant en
NOS duidelijk overeenkomsten; evenals
de dorpskrant is de NOS opgezet om te
fungeren als ontmoetingspunt voor gees
telijke en maatschappelijke stromingen.
Een opzet waarvan het praktisch resul
taat neerkomt op „nieuws”, „sport” en
„jeugd” in hoofdzaak met daarnaast wat
kunst en cultuur en een zgn. „neutrale”
opstelling ten opzichte van kerk en par
tij-politiek.
Overigens meent dr. Fischer dat de
opzet van de vijf onderzochte kranten in
de gegeven omstandigheden de enig
haalbare lijkt, wil men althans kunnen
spreken van een duurzaam orgaan voor
alle groeperingen van een lokale samen
leving.
Dr. Fischer constateert dat er van de
oorspronkelijke doelstellingen van de
dorpskrant het bevorderen van inte
gratie en samenwerking van de verschil
lende groeperingen in de dorpsbevolking
niet veel terecht komt. Redactiebeleid
en inhoud van de dorpskrant lijken te
zijn onderworpen aan de sociale controle
van de dorpsgemeenschap, een controle
die volgens hem per definitie intolerant
is.
De positie van de gemeentelijke over
heid staat in de dorpskrant en het dorp
zelf zeer centraal, hoewel het woord
politiek voor de dorpskranten volstrekt
taboe is. Dat houdt verband met het feit
dat gemeentebestuur en -apparaat meer
als bestuurlijke organisatie dan als poli
tiek apparaat overkomen. Zo komt ook
het raadsvterslag in de dorpskrant meer
over als de beschrijving van een passend
ritueel, dan als een beschrijving van een
besluitvormingsproces met vaak zeer uit-
eennlopende meningen, die karakteristiek
zijn voor de Oldambtster samenleving.
w
Zelfgemaakt. Dat is een dik i;
en kleurig magazine vol suggesties I
en aanwijzingen voor het zelf maken |l|
van allerlei gezellige zomerse dingen. III
Een hangmat, bolderwagen of JU
vouwkrukje; stelten, stoeipoppen, 1
barbecues, strandtassen en nog veel
meer. Verder patronen voor truitjes,
rokken, bikini's en andere strandkleding.
Plus allerhande tips voor vakantie en
weekend: spelletjes voor regenachtige
dagen, hoe overleven de planten de
vakantie, fototips, barbecuerecepten
etc. Gewoon te veel om op te noemen,
76 pagina’s dik, een vakantiepretboek
om snel in huis te halen. Het ligt voor
f 6.95 bij kiosk en boekhandel.
De jury, die gevormd werd door de
organisten Cor Kee, Gaston Litaize en
Johannes-Erst Kohier, vond de prestaties
van de vier mededingers voor de wissel-
prijs dermate beneden peil, dat zij na
een beraadslaging van meer dan een uur
voor deze wedstrijd geen winnaar aan
wees.
Wanneer heeft het zin om aan een
muziekconcours mee te doen? Bliikbaar
niet op grond van de panieren, die de
vier deelnemers aan dit concours konden
tonen. Van hen behaalde de Pool Andr
zej Chorosinski in 1972 aan het conser
vatorium van Warschau zijn orgeldinlo-
ma met onderscheiding. De Oostenriiker
Eduard CJaiicig kon de ook in Haarlem
bekende Weense organist Hans Ha-
selböck als referentie ongeven. De
Zweed Lars Hernqvist ontving zijn or-
«nidininmn in 1971 en volgde zomercur
sussen bij Flor Peeters en Cor Kee. En
ten slotte is de Nederlander Jan Klein
bussink in het bezit van het conservato-
rium-einddipioma voor orgel met het
nredikaat uitmuntend en met onder
scheiding voor improvisatie!
UTRECHT. De dorpskrant die
zich beperkt tot uitsluitend min of meer
geaccepteerde onderwerpen neemt in
de lokale samenleving een plaats in die
vergelijkbaar is met die van de Neder
landse Omroepstichting (NOS) in de lan
delijke samenleving;
komieken
„Dat we toffe jonges
Welke maatstaven moeten dan gehan
teerd worden Of moet men er zich
maar bij neerleggen dat het deelnemen
aan een muziekconcours een riskante
aangelegenheid is. die voor een muzi
kanten carrière wel eens bijzonder na
delig zou kunnen blijken?
In Haarlem zit men nu met een be
treurenswaardige concoursuitslag, de
oorzaak van een samenspel van factoren
In de eerste plaats waren er de twee
thema’s van Henk Badings, waarover
geïmproviseerd moest worden. In welke
zin was niet omschreven. Was het in
volle vrijheid van themabehandeling en
van vormgeving? Moest aan het tempo-
voorschrift „molto moderato” en de ka
rakteraanduiding steeds in volstrekte
inspanningen van „Readers Digest”
(hier beter bekend als „Het Beste”)
die het initiatief nam tot deze bewer
king van Mark Twain’s klassieke en
meerdere malen verfilmde jeugdher
inneringen. City brengt „Hoogtepun
ten uit 50 jaar Disney tekenfilms” en
in Cineac Damrak kan men kijken
naar de Franse komieken „De
Chariots” in
zijn”.
MARTIN RITT’S „Sounder’ is ook
in de nachtvoorstellingen van Krite-
rion te zien, terwijl twee pop-festi-
vals, „Woodstock” en „The concert
for Bangladesh”, respectievelijk in
het Leidseplein Theater en in Cineac
Reg. Breestraat in het weekend na
middernacht draaien- Verder veel
misdaad op dit late uur van de
nacht: „Bankroof op wielen” van Pe
ter Collinson in Bio, „Bonnie and
Clyde” in Calypso, „The French con
nection" in Hallen, „Thomas Crown’
in Nöggerath en Hitchcocks „Topaz”
in Rialto. Het betere liefdesdrame
vindt men in Victoria („Carnal know
ledge”) en Studio K („The summer of
’42”).
DE BESTE AMSTERDAMSE pre-
mière is deze week te vinden in
Kriterion die Bergman’s „Schreeuw
zonder antwoord” („Cries and whis
pers”) een verdieping hoger, naar
Studio K verhuisd heeft en daarvoor
in de plaats de boeiende negerfilm
„Sounder” genomen heeft.
„Sounder”, de naam van een hond
die aangeschoten wordt, maar weet te
overleven, speelt zich af in de jaren
dertig onder de arme negerbevolking
„deep South” en houdt zich in het
bijzonder bezig met de familie Mor
gan die het erg moeilijk gaat krijgen
als vader door diefstal in de gevange
nis komt.
De oudste zoon, David Lee (Kevin
Hooks), gaat op zoek naar het straf-
Het toneelbeeld bestond uit een groot
aantal stoplichten achter op het toneel
en ook deze wisselden onafhankelijk van
elkaar voortdurend van licht, met deze
beperking, dat er slechts rood,oranje en
groen was. De dansers, negen in getal
hadden geen vast bewegingspatroon op
gekregen, maar wel een aantal elemen
ten en afspraken onder welke omstan
digheden ze die konden gebruiken. Het
gevolg was dat ze nu eens elkaar strak
in de ogen bleven kijken om te zien wie
dat het langste vol hield, dan weer
slaafs de bewegingen van een ander
overnamen.
Ook kwam het voor, dat één danser
de leiding nam en die andere om de
beurt via een duw in beweging zette. En
opvallend was ook een grote kluit men
sen, die steeds één van de leden liet
vallen. Aan het eind zochten de dansers
ieder met een partner een sterk lijf-aan-
lijf,contact en tot slot gingen ze zelfs zo
ver, kwasi stukken uit eikaars lichaam
„PORTNOY’S COMPLAINT” is een
doorlopende monoloog van Alexander
Portnoy die geacht wordt op de divan
van een psychiater te liggen en in
opeenvolgende sessies, ongehinderd
door de zwijgende specialist het ver
haal van zijn leven vertelt, het leven
binnen een joods gezin met de daar
bij behorende dominerende moeder,
de betrekkelijke bevrijding uit dit
neerdrukkend milieu als hij gaat stu
deren en zich als advocaat gaat vesti
gen en de ontdekking van zijn niet te
stillen seksuele honger die hem nage
noeg onbruikbaar maakt voor het
normale maatschappelijke leven.
Waarbij komt dat zijn opvoeding
hem een bijna permanent schuldge
voel heeft meegegeven dat hem onder
bijna alle omstandigheden verkeerd
adviseert. Geen wonder dat Portnoy
na een erotisch bevredigende affaire
met „The Monkey” een niet minder
onverzadigbare figuur op dit gebied
als hij, op de divan van een psychia
ter belandt als hij in de veronderstel
ling gaat leven dat zij zelfmoord
heeft gepleegd nadat hij haar in
Athene verlaten heeft verlaten en hij
vervolgens in Israel impotent blijkt
bij een joods meisje.
Stof voldoende zo op het eerste
gezicht om er een film mee te vullen
die tegelijk door de nodige openharti
ge scènes best, wat zijn publiek suc
ces betreft, een tweede „Turks fruit”
had kunnen worden. Wat is er alle
maal misgegaan om dat te voorko
men?
Men zou geneigd zijn de misluk
king niet toe te schrijven aan regis
seur Ernest Lehman die weliswaar in
die functie debuteerde, maar in ande
re hoedanigheden zijn grote ervaring
en kennis van zaken op filmgebied
opzichtig duidelijk had bewezen. Als
auteur en tegelijk scenarioschrijver
F
jf-v v s ss x<.ss s-
