Amsterdam vierde afscheid
van het Holland Festival
het dier
van
over
Gedrag bij
mensen en
dieren
heel goed in
WEINIG ZELFKRITIEK BIJ
JACQUELINE BRANDLIGT
Twee nieuwe encyclopedieën
het rijk
Barend Servet
ENCYCLOPEDIE
ÏW «n MEHEBUK
I
I
nu ook op de
planken
f
rJ
i
Engelse show
I Paul van Vliet
s
1
eg
GEVECHT OM „DIERENHEGEMONIE
BULGAARS ENSEMBLE
CHOUMEN
i
IP
1
i
i
s
s
s
f
i.
CONCERTGEBOUW EN OP HET MUSEUMPLEIN
Trance-kunst in Galerie El Lotus
ZOMERAVONDVOORSTELLINGEN
F
EIGENER
IN
Rotterdamse première
1
8
Toneelgoep Sater
naar Hamburg
Voor toeristen
7
JULI
1973
lucht op MAANDAG 23 JULI
VOLKSDANSEN
uitgevoerd door het
I
TOEGANGSKAARTEN VERKRIJGBAAR IN:
In samenwerking met het Openlucht
theater te Bloemendaal organiseren uw
eigen HAARLEMS DAGBLAD - IJMUIDER
COURANT - BEVERWIJKSE COURANT
een zomeravondvgorstelling in de open
8MIWM
HET LIJKT ER OP, dat er in
de uitgeverswereld een strijd om
de „dierenhegemonie” is uitge
broken. Vlak na elkaar zijn er
om iets te noemen twee ency
clopedieën over dieren uitgeko
men. En, sterker nog, ze heten
allebei hetzelfde: „Encyclopedie
van het dierenrijk”, de een uit
gegeven bij Elsevier-Amsterdam
(een zesdelige) en de ander bij
Keesing NV ook in Amsterdam
(een tweedelige). De Elsevier-uit-
gave is een Nederlands-Engels-
'Frans-Belgische co-productie.
Het Keesing-naslagwerk is van
Duitse origine (Enzyklopadie der
Tiere).
MAAND AG 9
w
i
i
Plezierig buitengebeuren
w-g.
(Van onze Amsterdamse redactie)
AMSTERDAM. Ruim 15.000
mensen hebben zaterdagavond
I rondgezworven over het Museum-
I plein in Amsterdam, dat voor de
manifestaties ter ere van het slot
van het Holland Festival voor alle
I verkeer was afgesloten. Jongeren
j waren duidelijk in de meerderheid
op de platgetrapte gazons tussen
Rijks-, Van Gogh- en Stedelijk Mu
seum en het Concertgebouw, waar
zich gratis-evenementen af speelden.
Talloze buitenlanders waren op de
culturele feestelijkheden afgeko
men. De 20 marechaussees met bri
gadier en inspecteur konden ver na
middernacht, toen na de grandioze
finale het plein weer verlaten lag,
rapporteren dat „het geheel ordelijk
was verlopen”.
i
1 i
-
ogr.
(se-
itival
(serie).
kantie-
iaadse-
HANS ROMBOUTS
HEIN DIK
aan d»
ZO
van 5,
HEIN STEEHOUWER.
igskind
Idspoor
BLOEMENDAAL t
Aan de loketten van het Openluchttheater (alleen kaarten
- - - f de
rest was buitenlands. En iedereen kon
en is lekker ontspannend. Je hoeft
niet voor uit het buitenland te komen
om het leuk te vinden.
Ze maakt ook voorstellingen van ge
vonden stukjes schroot, verteerd hout en
dergelijke zaken en komt dan soms tot
een goed resultaat. Mooi is zelfs haar
HILLEGOM
Haarlems Dagblad in het V.V.V.-kantoor.
IJMUIDEN t
IJ mulder Courant, Lange Nieuwrtraat 427
BEVERWIJK t
Beverwijkse Courant, Zeestraat 18.
blauw»
programma is niet de Engelse versie van
HAARLEM
Haarlems Dagblad, Grote Houtstraat M - Soendaplein (Noord) - Califomiëplein M
(Schalkwijk)
12.50
terber.
elren-
15.00
Weeg,
daten,
js we-
18.57
;rmez-
Licht»
muz.
Nws.
SA.
Ma-
HdffÊ-
NPe
TElrtK-
HAt> j
van
s. 19.02
20.02
razz
i van
;en op
Tom
1.
Koffer-
HAARLEM. Het werk van Jacque
line Brandligt plaatst de beschouwer
voor veel vraagtekens. Ze is een Bra
bantse, die in België in 1914 is geboren
Een deel van haar jeugd bracht ze door
bij een oom in Spanje, die haar aanzette
tot het schilderen. Daar begon ze dan te
aquarelleren en veel later, in Eindhoven,
ging ze weer schilderles nemen.
Dergelijk werk heeft slechts zelden
artistieke kwaliteiten. Toch kan het
boeien, door het bizarre karakter ervan
Er komen vanuit het onderbewustzijn
beelden en invloeden vrij die anders
vaak niet naar buiten komen. En om die
reden zijn de scenes van Jacqueline
Brandligt, dan ook merkwaardige tafere
len, veel vreemde maskertjes, gedrOchte-
lijke figuurtjes en andere verbeeldingen,
die uit een nachtmerrie schijnen te zijn
gestapt.
Maar van een opleiding merk je wei
nig in haar werk, nl feite is ze autodi-
dacties gebleven. Ze kent geen enkele
beperking, want ze maakt ook assembla
ges, objecten, aluminium plastieken en
nog wat ze „scenes” noemt, taferelen
van uit hout gesneden en gekleurde
poppetjes in wonderlijke decors. Het op
merkelijkste is echter, dat ze in vee)
werk een zogenaamd trance-medium is.
Dat wil zeggen, dat ze in een toestand
van een sterk verlaagd bewustzijn „bui
ten zichzelf om” dingen maakt, onder
meer die scenes. Als ze daarmee klaar
is, weet ze pas wat ze heeft gemaakt. Ze
veronderstelt, net eender als andere
trance-werkers dat ze in haar bewust-
zijnsschemer door iets buiten haar wordt
gedwongen zo te werken.
jolein werd in de pauze door een en
thousiaste burgemeester Samkalden op
gezocht. Ook Holland Festival-directeur
Den Daas kwam haar complimenteren.
Zondag is Marjolein de Sterke naar
Zwitserland vertrokken waar ze bij haar
leermeester Nathan Milstein een zomer
cursus volgt.
In het Rijksmuseum traden het en
semble „Les Ménestrels” uit Wenen en
het Nederlands Kamerorkest op, onder
het motto „Muziek rond de Nacht
wacht”. „Les Ménestrels” ontroerden met
een gezongen fabel uit het begin van de
13e eeuw over de betoverende macht
van de liefde. Het Nederlands Kameror
kest bracht onder leiding van Goldberg
een programma met werken van We
bern, De Fesch, Strawinsky en Haydn.
In het Rijksmuseum Van Gogh (dat
sinds het op 1 juni zijn deuren opende
al meer dan 52.000 bezoekers heeft ge
trokken) bracht Jules Croiset een to-
neelportret van Vincent van Gogh, sa
mengesteld uit Van Gogh’s correspon
dentie met zijn broer Theo: Een
zekere Vincent”. Het Stedelijk Museum
was tot 12 uur verzekerd van bezoekers
door het „in- en uitloopconcert met
muzikale acties” van het ensemble „M.
W. 2” uit Krakau, dat instrumentaal
„Belle époque”, een compositie van voor
werpjes uit oma’s tijd. Van veel werk
gaat een wat morbide sfeer uit. Ze
vertelt dan ook, dat ze altijd met de
dood bezig is, geen wonder overigens
voor een medium.
In een deel van haar werk is geen
enkele kwaliteit te vinden, omdat ze
geen zelfkritiek kent. Zo hebben haar
aluminium plastiekjes absoluut niets te
zeggen. Ook haar aquarellen dragen
weinig over. Sommige van haar merk
waardig eobjecten boeien wel. Ze had
veel zorgvuldiger moeten bepalen wat
wei en wat niet te exposeren valt van
werk, dat op zo’n ongecontroleerde wijze
tot stand komt.
cises’’ bijvoorbeeld, waarin hij de offi
ciële handelingen van de koningin aan-
éénsmeedde tot een trimoefening. leek
nog wat ingestudeerd. Hij moest bij dat
I nummer nog te veel denken aan wat hij
theater van Boguslaw SSchaeffer uitvoer
de onder leiding Kacynski.
Niet alleen was er erg veel te horen
op het Museumplein, er waren ook heel
wat vreemde zaken te bezichtigen, zoals
de lichtvlag, de Nederlandse vlag van 90
bij 30 meter, diie het grasveld voor de
Amerikaanse ambassade bedekte en ver
lichtte. De reuzenballons van Klaus
Göhling ondervonden grote belangstel
ling en enthousiasme van het talrijke
kinderpubliek. Het Flup en Ju-bedrijf
uit Zeeland was aanwezig met de meest
vreemdsoortige attributen uit eigen sme
derij. En de stichting Multimedia, die
begin vorig jaar het paleis op de Dam
tot leven bracht met haar immense acts,
bouwsels en bewegingen, trok nu veel
aandacht achter het Stedelijk Museum.
De twee uitvoeringen van de „Super
Colour Glitter Show” van „The Angles
of light” uit San Francisco sprak veel
mensen wel het meeste aan van alle
gratis evenementen. De Engelen van het
licht, die tijdens het Holland Festival al
grote bijval oogstten in het Mickery-
theater, kregen bij de voorstellingen
ruwweg 700 man enthousiast publiek,
voor „Moeder natuurs verhaal aan een
kind over de geschiedenis van de we
reld.”
Het renaissance muziek- en dansfeest
van Studio Laren in samenwerking met
de NOS-radio bracht meer dan 250 mu
sicerende liefhebbers mee en lange stoe
ten muziekmakers en dansers trokken
de hele avond rond over het plein.
Behalve toen „Het vijfde seizoen” van
Peter Schat onder vrij grote belangstel
ling uitgevoerd werd. Toen werden de
overige activiteiten in de omgeving stil
gelegd, zodat men de aandacht kon be
palen bij de muziek en de lichtbeelden
en tekst die daarbij op de opblaasbare
koepel van Floris Guntenaar verschenen.
De leiding van het Holland Festival was
zeer tevreden over de belangstelling
voor het slot van het 26e festival. En
terecht.
j-
Aan Keesing’s Encycopedie werkten
wat de teksten betreft zeven
Duitse bekende geleetrden mee (voor
de Nederlandse uitgave spandie zich
nog een drietal Nederlandse weten
schapsmensen in)- Elsevier zette een
enorme mankracht in. Ondier leiding
van dr. Maurice Burton en Herman
Friedhoff werkten een redactieraad
van negentien deskundigen, een raad
van advies van zestien wetenschaps
mensen en dan nog eens een twee
honderd specialisten.
Wie in beknoptere mate het dieren
rijk gevangen wil hebben kan zijn
keus laten vallen op „Keesing” (het
zijn tenslotte twee delen. Het eerste
bevat de gegevens over lagere dieren,
insekten, weekdieren, vissen, amfibie
ën en reptielen). Wie uitgebreider
geïnformeerd wil zijn, zal voor de
„Elsevier” kiezen. Maar dan moet hij
natuurlijk wel voor zes delen betalen.
Wat overzichtelijkheid betreft, geniet
Elseviers Encyclopedie wel de voor
keur, hoewel Eigeners werk weer het
voordeel telt, dat men de hele „fami
lie” van dieren steeds bij elkaar heeft.
Elsevier heeft dat ondervangen
door overkoepelende artikelen over
de soorten en ondersoorten. Een goed
idee is het geweest om regelmatig
kadertjes met aardige wetenswaardig
heden tussen de tekst te voiegen.
mee.
In „The truth behind the dykes” zitten
heel weinig zwakke punten. Als er een
nummer tussen zit dat niet helemaal
overkomt, ligt het voor een belangrijk
deel aan Van Vliets wat onzekere hou-
SK
s-ï'
EA
Er is ook verschil in illustratie.
Keesing’s naslagwerk is geheel en al
geïllustreerd door Wilhelm Eigener.
Op zeer knappe wijze heeft Eigener,
die de uitgave ook ontwierp, maar
liefst ruim 4000 tekeningen van die
ren in de natuurlijke kleur gemaakt.
Je kunt het natuurlijk eens zijn met
professor dr. Grzimek, die zegt:
„Jammer genoeg is de kunst om die
ren natuurgetrouw weer te geven zo
goed als uitgestorven. Eigener be
heerst deze kunst als weinigen”.
Elsevier zocht het hoofdzakelijk in
vaak zeer fraaie kleurenfoto’s met
daarnaast tekeningen, zoals de infor
matieve weergave van de gebieden,
waar bepaalde diersoorten voorko
men.
GEDRAG VAN DIEREN vergelij
ken met dat van mensen is sinds een
paar jaar flink in de mode. „Agressie
b(j dier en mens” van Lorenz is een
klassiek werk op dit gebied. Het gen
re wordt ondertussen steeds verder
gepopulariseerd. Een recent voorbeeld
in Nederland is Haanstra’s film „B(j
de beesten af”.
ROTTERDAM. Bezig struint thea
terproducent Adriaan Pieterse uit
Utrecht door de catacomben van De
Doelen in Rotterdam. Het is zaterdaga
vond en in de zaal wachten 1200 lief
hebbers van het fenomeen Barend Ser
vet op de dingen die komen gaan.
Vicky, een van de presentatrices van
de eerste Barend Sevet-show voor het
theater, krijgt van Pieterse haar laatste
instructies. „En dan ga ik dus weer af?”,
vraagt ze, wellicht ten overvloede. „Dan
ga jij dus af, ja”, zegt Pieterse, „als het
ware”.
een flard tekst de mist in gaat (bij
„Cursing” en „The fary tales” bijvoor
beeld).
Hoogtepunten in dit programma zijn
I het liedje „Girls of thirteen”, het muziek
loze nummer „Humans of lafting inte-
I rest”, „The uncomplicated countrylive”
en vooral „Wife-swapping” een pracht
stukje solotoneel waarin Paul van Vliets
niet weg te vlakken acteertalent door
komt.
Muzikaal blijft „The sea” hierbij en in
Pool” naar „Het vijfde seizoen’ door het
Amsterdams Elektrisch Circus. Maar het
bleef tenminste droog.
E
K
Tegen inlevering vam dez» advertentie kunt u bij
onderstaande adressen toegangskaarten kopen tegen
de gereduceerde prijs van f 4,— (Normale prijs f 5,-).
Telefonisch kunnen geen kaarten worden gereserveerd
AANVANG 20 UUF
„In memoriam” heet dit object van
Jacqueline Brandligt.
L”-' W:-
zo zouden hebben geleend voor het fla
neren van de voorstelling van „The
Angels of light” naar die van Toneel
groep Sater, van de „Instant Composers
I doet. Dat is ook de enige reden dat soms
'H’J L x_7__x «^«4- /RJi
103-11
Willem Breuker (met saxofoon) en le
den van de „Instant Composers Pool”
door publiek omringd op het grasveld
van het Museumplein.
BEHALVE HET FEIT, dat er ver
schil is in het aantal delen, waaruit
de encyclopedieën zijn samengesteld,
zijn er nog meer duidelijke verschil
punten. De belangrijkste: de systema
tische indeling en verwijzing van de
dieren en diersoorten en ten tweede
de illustraties.
De Keesing-uitgave heeft als ver
trekpunt de wetenschappelijke syste
matiek in die zin, dat men de dienen
niet alfabetisch terugvindt, maar
eerst de familie, orde, klas en stam
van het te zoeken dier opslaat.
Wil men bijvoorbeeld de duizendpoot
hebben, dan moet men zoeken bij de
geleedpotigen, met als onderstam de
buisademers. Uitvoerige schema’s met
afbeeldingen vindt men steeds aan
het begin van de hoofdstukken.
De Elsevier-encycopedie, opgezet
door Elsevier International Projects
in Londen, gaat uit van alfabetisch
gerangschikte trefwoorden. Als men
hier de duizendpoot wil hebben, vindt
men dit veelpotige diertje ondier de
noemer duizendpoot. Vooral voor de
leek is deze classificatie-methode ge-
makkelijfcer.
AMSTERDAM. Toneelgroep Sater
gaat vandaag naar Duitsland. De
groep zal op uitnodiging van het Ham
burger Schauspielhaus een aantal voor
stellingen geven van het zomerstraatpro-
gramma ter gelegenheid van de E.G.A
(Europaische Garten Ausstellung), een
tentoonstelling die te vergelijken is met
de Floriade. Sater zal een week lang in
de Duitse taal in Hamburg optreden. De
Duitse televisie besluit de tournee met
een televisieregistratie.
Wat de schare Servettofielen uit Rot
terdam en omgeving te zien kreeg, was
overigens slechts een probeersel. Pieter
se: „We kijken of het kan. En dan gaan
we beslissen of we ermee kunnen gaan
werken in de provincie. Maar dat zal
niet voor september zijn. Ik moet hiet na
deze voorstelling nog overleggen met
Willem van Kooten (Joost de Draayer),
die er ook bij betrokken is. Maar die zit
op het ogenblik nog aan het Comomeer
vakantie te vieren”.
De Servet-show in De Doelen bestond
uit twee delen. Voor de pauze een recla-
meprogramma, gepresenteerd door
Harry Touw, Gerrit Dekzeil, voornoem
de Vicky en gelardeerd met de al
vertrouwde „gezonde dosis sex”.
Na de pauze is het dan de
beurt aan de echte „Servet-show”,
geregiseerd door Ruud van Hemert en in
elkaar gedraaid door het kwartet Schip
pers, Van Hemert, Jaspars en Van der
Linden.
Het moet gezegd, dat „Barend op to
neel” even vrolijk overkomt als de Ha-
ché-shows op de televisie. Alleen blijkt
een act als die van Sjefke van Oekel
(„waar heb dat nou voor nodig?”) op de
bühne meer overeind te staan dan de
wat minder wijdlopige fratsen van Ba
rend zelf. Maar met een schaafje hier en
een likje daar moet dat in de uiteinde
lijke show te verhelpen zijn.
Het bij Bruna uitgekomen boek
„Natuurlijk overwicht” borduurt ver
der op dit schijnbaar onuitputtelijke
thema. De schrijvers, Knipe en Mac-
lay, zijn bij kauwen, kippen, apen
en halfapen gaan kijken om domi
nant gedrag van mensen te kunnen
beschrijven. Tot verrassingen leidt
deze methode nauwelijks. De lezer
krijgt het gevoel een jukebox te be
dienen; kwartje in de gleuf en je
hoort de laatste hit.
Open deuren worden in dit boek op
vrijwel elke pagina met grote kracht
ingerapt. Twee (willekeurige) voor
beelden. Op pagina 87 melden de
schrijvers: „De ontspannen houding
van de dominante figuur is waar
schijnlijk het gevolg van zijn zelfver
trouwen, hij vertrouwt erop alle mo
gelijke problemen aan te kunnen. De
nervositeit die we met lage-dominan-
tie associëren, spruit voort uit gebrek
aan zelfvertrouwen van het invidu.”
Zo leer je er elke dag iets bij.
Een andere „ontdekking” van de
schrijvers vinden we op pagina 189:
„In een moderne industriële ge
meenschap bezit de dominante man
zowel rijkdom als titels. Als gevolg
hiervan geeft zijn ereplaats in de
rangorde hem ongeveer dezelfde prio
riteiten en privileges als een aristo
cratische afkomst hem in een erfelijk
klassensysteem zou hebben gegeven.
Het meest in het oog vallende aspect
van de positie van een dominante
man is de zwerm ondergeschikte
functionarissen waardoor hij doorlo
pend wordt omringd.”
Ook hiervan zal de lezer staan te
kijken.
De door Lorenz en Tinbergen ont
wikkelde methode biedt vaak moge
lijkheden op een nieuwe manier
naar mensen te kijken. De schrijvers
van „Natuurlijk overwicht” laten
zien dat het genre bij te grove popu-
lairsering en simplificering leidt tot
lachwekkende clichés.
In het Concertgebouw werd het Hol
land Festival klassiek-muzikaal afgeslo
ten door het Concertgebouworkest onder
leiding van Hans Vonk. Het orkest
speelde de suite uit Strawinsky’s Vuurvo
gel en Rossini’s ouverture uit de Wil
helm Teil. Na de pauze was Jan Wijn
solist in Liszts eerste concert in es voor
piano en orkest.
Voor de pauze riep de jonge violiste
Marjolein de Sterke zeeën van applaus
1 op met haar vlekkeloze spel in Mendels-
I sohns concert voor viool en orkest. Mar
ket liedje „Ben je gek” goochelt de
cabaretier virtuoos met Engelse en Ne
derlandse grappen.
Van actualiteit loopt zijn programma
niet en nooit trouwens over maar
in de roos is zijn „Watergate-song”
I waarin hij op muziek en half de tekst
aanhoudend van Frank Sinatra’s ..My
way" Nixon heel geraffineerd in de
maling neemt: „I did it my way. I face
the final curtain. I travelled each and
every sly way. Don't blame John Dean
he did it my way”.
Van Vliets show over Holland (,,je
hebt er wel een dag voor nodig om het
zijn lopende theatershow. Nee, hij heeft
alleen de nummers in het Engels omge
zet die herschepping kunnen verdragen,
jn (se- In „The truth behind de dykes” zoals de
show he>et, zitten ook nieuwe, speciaal
voor de Engelse toerist geschreven num
mers. Hij heeft daarbij steun gehad van
Floriëntius Kist, vroeger zijn collega en
nu diplomaat in Washington.
Dat Paul van Vliet fundamenteel goed
zit met zijn programma gaven de spon-
I tane reacties aan bij de première. En er
I zat geen publiek van louter intimi, geno
digden en collega’s. Misschien een kwart
I bestond uit Nederlandse kennissen. <1-
I rest was buitenlands. En iedereen kon
de cabaretier op de Engelse tour op de
voet volgen en iedereen had er plezier
1
il ding die hem bij de première af en toe
I toch wel parten speelde. ..Morning exer-
H
(Van onze Amsterdamse redactie)
AMSTERDAM. Paul van Vliet
heeft vooral met het oog op de
j toeristen een one-man-show gemaakt
in ’t Engels. In de rug gedekt door het
kwartet van pianist-componist Rob van
Kreefeld is hij daarmee deze zomer in
het Amsterdamse Nieuwe de la Mar-
theater te zien. En, het moet maar
meteen gezegd worden, hij is in het
Engels minstens even leuk als in het
Nederlands.
En dat is een hele verdienste want dit
gaf hij
j maar
n van te zren is wervelend, staat op hoog peil
ikkerig en *s lekker ontspannend. Je hoeft er
ie weg
er laden
Met het Museumpleinfeest werd af
scheid genomen van het 26e Holland
Festival. De drie musea, de concertzaal
en het openluchttheater-voor-één-avond
I werden verbonden door het feit dat
mensen zich er steeds bezighielden met
alle mogelijke vormen van „vorm”. De
organisatoren wilden ook de sfeer on-
I derstrepen van „Amsterdam in de zo
mer”. Het was jammer dat de avond te
I koud was voor mooie toiletten, die zich
