Küng weer
in conflict
met Rome
C
HERVORMDE KERK OP REIS
OECUMENE VORDERT IN SPANJE
Geestelijk
Leven
KANUNNIK BURGESS CARR OP BIJEENKOMST IN DEN HAAG
PROTESTANTEN NODIGEN BISSCHOP UIT VOOR SYNODE
NI
Zeven kerken
avondmaal en
eucharistie
„Tenminste” over
gaan samen
geld werven
- KRUIS CENTRAAL
- HULPVERLENING
Bail
- ONTKERSTENING
MODERAMEN GAAT DE PROVINCIE IN
air
F
r
V
F
ZATERDAG
14
JULI
14
19 7 3
Erbij
ZAT
Het christendom heeft in Afrika een veelbelovende toekomst. Het is nu
al het eerste christelijke continent in de wereld. Van de 367 miljoen Afri
kanen zijn er 150 miljoen gedoopt en belijdend lid van een kerk. In totaal
is 40,6 percent van alle Afrikanen christen en 41,7 percent moslim. En ter
wijl de bevolking van Afrika jaarlijks toeneemt met 2,5 percent, stijgt het
aantal christenen met 5 tot 6 percent per jaar.
De protestanten en andere niet-katholieken in Spanje, die nog altijd een
kleine minderheid vormen in dit land, merken de laatste tijd duidelijk de
gevolgen van het „aggiornamento” in Spanjes katholieke kerk dat ten
slotte, acht jaren na de sluiting van het elfde Vaticaanse Concilie, vaste
voet gekregen heeft. Daarom maakte Spanjes Evangelische Kerk, een van
de drie belangrijkste protestantse groepen in het land, dezer dagen het
symbolische gebaar om voor het eerst een katholieke bisschop uit te no
digen op haar driedaagse. 52ste synode, die eind juni gehouden werd in
Logrono in Noordwest-Spanje.
ÉS*
Motto: „Kerkbalans 74”
IRI
koetsl
Siber:
Ook c
pionit
houth
wel d
gedep
H
De katholieke theoloog Hans
Küng in Tübingen heeft tegenge
sproken dat de Congregatie voor de
Geloofsleer hem tienmaal vergeefs
heeft uitgenodigd zijn stellingname
tegen de onfeilbaarheid van de paus
in geloofszaken toe te lichten.
f
TT T
Ki
c
AFRIKAANSE KERKEN IN DE GROEI
r
PROF. HANS KÜNG
De provinciale kerkvergaderingen
hebben zeer enthousiast gereageerd
op dit plan. Het heeft tot doel om de
Mgr. Briva Miravent ging ook de pro
blemen niet uit de weg en verklaarde
dat de oecumene in Spanje bemoeilijkt
wordt door „de angst en de stijfkoppig-
enigszins verslechterde band tussen
synode en provinciale kerkvergade
ringen te versterken.
Onderdrukking is geweld. De tegenac
tie is bevrijding. En met die bevrijding
groeit de christelijke kerk in Afrika,
aldus Burgess Carr.
Bij de samenstelling van deze schetsen
is met name ook gedacht aan gespreks
groepen, die in het komènd seizoen het
thema „de maaltijd van de Heer” willen
bespreken. Met het oog daarop is aan
elk artikel een uitdaging tot gesprek
toegevoegd.
heiid van talrijke katholieken”, door „de
algemene ontkerstening van de Span
jaarden” en ten slotte door „het delicate
probleem van de bekeerwoede van be
paalde sekten”, een steek onder water
naar de Jehovagetuigen.
lijk leven in de Sowjet-Unie en de
toestand van de joden aldaar. Beslo
ten is toen dat gesprek in Moskou
voort te zetten.
Het program voor het bezoek zal in
Moskou in onderling overleg worden
samengesteld. De Nederlandse dele
gatie hoopt in de gelegenheid te zijn
om naast officiële contacten ook met
Russische gemeenteleden in verbin
ding te komen. Voorzitter van de
delegatie zal dr. A. Kruyswijk zijn,
voorzitter van de Nederlandse Raad
van Kerken, en gereformeerd predi
kant te Enschede. Verder maken er
deel van uit prof. dr. H. Fiolet, secre
taris van de Raad, mgr. M. Kok,
aartsbisschop van de oud-katholieke
kerk, drs. H. Bremer, van de sectie
Burgess Carr typeerde de Afrikaanse
protestantse kerken als goed fundamen
teel in hun geloof in God en de Schrift,
met naast nadruk op persoonlijk geloof
veel zorg voor de samenleving, die evan
gelische bevrijding behoeft.
V
..De toename onder de protestantse
gemeenten is de laatste tijd veel langza
mer dan vroeger”, zegt dominee Navar-
rete. „Dat is overigens niet zozeer te
wijten aan tegenwerking van hogerhand
of van de katholieke kerk, dan wel aan
de algemene ontkerstening in de Spaan
se consumptiemaatschappij. De Spaanse
katholieken beginnen, natuurlijk sinds
het Vaticaanse Concilie, maar vooral in
de laatste jaren, sterk te veranderen in
hun mentaliteit tegenover de niet-katho-
lieken.
Eer
den i
(770.0
tegen
zelf l
men
steed:
probe
beid*!
ploita
Dr
nog
gigar
de A
ver
ook
de s
gelej
uitsti
bliek
lijk
kunr
Da
het
maal
Kas;
door
Deze cijfers zijn afkomstig van ka
nunnik Burgess Carr, secretaris-generaal
van de geheel Afrika (met uitzondering
van het Zuiden) omvattende Raad van
Afrikaanse Kerken' Burgess Carr, die
vorige week in Nederland was, bekleedt
een hoge positie bij de Wereldraad van
Kerken en werd bekend om zijn aandeel
in de succesvol verlopen Soedanese vre
desonderhandelingen.
tussen katholieken en niet-katholieken.
In hun gezamenlijke document over
de kerk-staatbetrekkingen van verleden
januari eisten de Spaanse katholieke bis
schoppen niet alleen een duidelijke „los
koppeling” van de staat, maar ook een
verbetering van de Spaanse wet op de
godsdienstvrijheid (ten gunste van de
niet-katholieken) die uit 1967 dateert.
Trouwens, kardinaal Enrique Y Taran-
con, de vooruitstrevende aartsbisschop
van Madrid en voorzitter van de Spaan
se bisschoppenconferentie, had eerder al
gezegd, dat zijns inziens de katholieke
kerkleiders „zo mogelijk nog een grotere
verantwoording hebben dan de regering
om de godsdienstvrijheid en een eerlijke
houding tegenover de niet-katholieken
te verwezenlijken in heel Spanje”.
De Afrikaanse kerken, zoals bekend
ten dele ontstaan uit de activiteiten van
zending en missie, zijn op weg hun eigen
identiteit te vinden. Die identiteit ligt
allereerst in het bewustzijn van de nati
onale zelfstandigheid. De vrijwording
van de Afrikaan van koloniale en neo-
koloniale banden is de eerste en voor
naamste eis- Een ieder die met een
hulpprogramma komt dat niet wortelt in
het eigene van de Afrikaanse volkeren,
wordt gezien als een verlenger van het
koloniale verleden, zo zei Burgess
De opstanding van Jezus was Gods
oordeel over het kruis, aldus Burgess
Carr, en dat is de boodschap die de
Afrikaanse christenen voor elkaar en
voor de wereld hebben. Wie daarbij
spreekt over „geweld” met betrekking
tot de acties van de zich bevrijdende
Afrikaanse volken weet niet, waar hij
het over heeft, zei Burgess Carr.
Mgr. Antonio Briva Miravent, de bis-
schop van Astorga en voorzitter van
het oecumene-seeretariaat in de Spaanse
bisschoppenconferentie, verklaarde tij
dens zijn toespraak in de evangelische
kerk van Logrono: „Dit is ongetwijfeld
een van de belangrijkste gebeurtenissen
in de geschiedenis van de oecumene in
Spanje, want voor het eerst in het 100-
jarig bestaan van uw kerk hebt u een
katholieke blsschop uitgenodigd”.
Hij herinnerde eraan dat de oecume
nische gedachte op grond van het Vati
caanse Concilie langzaam vaste vorm
begint te krijgen in Spanje. Dit is voor
een groot deel te danken aan de om
wenteling binnen de katholieke kerk,
waar sinds kort de vooruitstrevende
bisschoppen de meerderheid hebben en
de sleutelposities bezetten. De nieuwe
mentaliteit komt nu tot uiting in een
duidelijke spanning tussen de katholieke
kerk en het regime en een ontspanning
Vlak voor zijn bezoek aan Nederland
bracht Burgess Carr een bezoek aan
Rome. Hij sprak daar onder meer met
de paus. Carr zei in Den Haag, dat hij
de paus om eenzijdige opheffing van het
concordaat tussen de Heilige Stoel en
Portugal gevraagd had. Hierdoor zou de
Indruk moeten worden weggenomen dat
de R.K. kerk achter het Portugese kolo
niale optreden in Afrika staat.
Het bezoek aan Rusland kan als
een voorspel gelden van het voorne
men van de Nederlands Hervormde
kerk om in het komend seizoen de
banden met de Oosteuropese kerken
te versterken. Er is al een bezoek aan
de kerken in de Duitse Democratische
Republiek (DDR) geweest; een dele
gatie van die kerken komt naar Ne
derland en er is een bezoek aan
Hongarije in voorbereiding. Ook daar
hoopt men behalve met de kerkelijke
leiders ook met het grondvlak van de
kerk in contact te kunnen komen.
De vragen rond het avondmaal en de
eucharistie krijgen in het gesprek tussen
de rooms-katholieke en de protestantste
christenen steeds meer de belangstelling
waar zij recht op hebben. Tot nu toe
werd bij de viering van de maaltijd van
Christus de gescheidenheid van de chris
tenen vooral als een schrijnend kwaad
ervaren. Maar in de laatste jaren wordt
bij vele maaltijd-vierende christenen de
hoop erkenning en hereniging van wat
bljeenhoort, levendig. In die spanning is
het belangrijk dat een commissie van de
Raad van Kerken vorig jaar een diskus-
sie-nota heeft aangeboden over de bij
belse achtergronden van avondmaal en
eucharistie.
Wij hadden over een en ander een
gesprek met dominee Francisco Navar-
rete, van een kleine evangelische ge
meente in het Barcelonese voorstadje
Hospitalet. Enkele algemene gegevens:
dominee Navarrete schat het totale aan
tal protestanten in Spanje op 40.000
tot 50.000 van wie minstens de helft zich
in en rond Barcelona bevindt.
Internationale zaken van de raad en
mevr. dr. K. Rozemond, Byzantijns
specialiste.
Hij citeerde in dit verband president
Kenyatta van Kenya die bij de onthul
ling van een gedenksteen in een kerkge
bouw in Nairobi had gezegd, dat evange
lie bevrijding betekent, ook van de „ge
vestigde” westerse kerken. De bevrij
dingsoorlogen zoals ze in Mozambique,
in Angola en in Zuid-Afrika gevoerd
worden, zijn dan ook een onderdeel van
de evangelische strijd ter bevrijding van
de mens, waarvoor het kruis centraal
staat, zo zei Kenyatta.
het tot ontwikkeling brengen van aller
lei hulp- en bevrijdingsprojecten. Zij
beogen daarmee wat anders dan de ont
wikkelingshulp die de westerse landen
bieden en die naar het oordeel van de
Afrikaanse kanunnik de corruptie in de
hand werkt. Echte hulpverlening vloeit
voort uit de voorziening van de directe
behoeften van de Afrikaanse bevolking.
De kerken zelf, aldus Burgess Carr,
laten zich daarbij van hun kant leiden
door fundamentalistiche, piëtistische en
of socialistische principes.
Het moderamen (bestuur) van de
Nederlands Hervormde Kerk, dat we
kelijks In Den Haag pleegt te verga
deren, gaat aan die situatie in de
maanden na de vakantie een eind
maken. Het gaat dan de provincie in
om met de provinciale kerkvergader
ingen bijeen te komen. Tot vier uur
in de middag zo ligt het in de
bedoeling wordt er vergaderd,
daarna, zo nodig tot middernacht,
kan er contact zijn met ambtsdragers
en gemeenteleden uit de provincie die
bezocht wordt. Het eerst is Friesland
aan de beurt.
Het dubbelnummer is verkrijgbaar
voor 2 per exemplaar bij de admini
stratie van Tenminste, Jodichemdreef 28,
Odijk, tel. 03405-1870. Postgiro nr. 25214
t.n.v. Evangelische Maatschappij, Odijk.
De groeiende betekenis van de Afri
kaanse christelijke kerken zal volgens
Burgess Carr niet tot Afrika beperkt
blijven. Eens kwam het christendom
In het komend seizoen zal de Her
vormde kerk ook de banden met
kerken in Oost-Europa aanhalen. Om
te beginnen is afgelopen donderdag
een delegatie van de Nederlandse
Raad van Kerken naar de Sowjet-
Unie gereisd, op uitnodiging van het
patriarchaat aldaar. Het contact over
dit bezoek dat tot 23 juli duurt,
kwam tot stand op de vergadering
van het centraal Comité van de We
reldraad, vorig jaar in Utrecht ge
houden. Daar heeft de Nederlandse
Raad van Kerken een gesprek ge
voerd met de Russen over het geeste-
De Afrikaanse kerken, zo vertelde
Burgess Carr, werken nauw samen bij
Dezer dagen verscheen een extra
nummer van het maandblad Tenminste,
waarin twee auteurs, de Eindhovense
studentenpredikant Ds. A. T. Besselaar
en de gedelegeerde van de bisschop van
Breda, Drs. A. Houtepen, een achttal
toelichtingen bij deze nota schreven.
fff-
Er zijn 500 protestantse kerken in
Spanje, waar 150 dominees werken. De
drie belangrijkste groeperingen zijn de
Evangelische kerk, de Plymouth Bro
thers en de Baptisten; verder bestaat er
nog een tiental soorten andere, kleinere
gemeenten. Een kwestie apart zijn de
Jehovagetuigen, wier aantal veel sneller
toeneemt (van 121 in 1951 tot 16.000
vandaag de dag, en 40.000 als men de
familieleden en sympathisanten mee
rekent).
Misschien een keerzijde van de me
daille is dat de Spaanse protestanten in
zekere zin het saamhorigheidsgevoel van
de vroegere, moeilijke jaren laten ver
slappen. De verschillende groeperingen
komen verder uiteen te staan en het
blijkt ook niet zo gemakkelijk de leden
van een gemeente ervan te overtuigen
dat zij deze door hun persoonlijke in
spanning en samenwerking moeten
handhaven.
De
gedept
den, c
heersi)
vrij
door c
nen. E
jet-Ur
je son
nu koi
vrij b
vermo
len, g<
rooms
verdw
den
schijn
Irkc
een v
Dat i
karak
Het S'
slagen
nieuw
met C
Gro
uit oi
door i
een fl
zo oei
steeds
sters
mij we
De
blokh
warm
eind
pen 2
ken,
Siber:
ten s;
*1 Wi
heeft
Na de politieke dekolonisatie is geluk
kig het besef gaan afnemen dat het
christendom de religie van „de blanke
man” zou zijn, zo zei Burgess Carr op
een bijeenkomst in Den Haag. Maar, zo
voegde hij daaraan toe, er zijn nog te
veel en te grote hindernissen, waardoor
veel Afrikanen aarzelen. Als voorbeel
den noemde hij de apartheid en de
Europese medeplichtigheid aan racisme,
het Portugese optreden in Afrika en de
militaire steun van Europese „christelij
ke naties”.
Inmiddels tot zeven vergroot aantal
kerken zal ook in 1974 in januari gelijk
tijdig en ondersteund door gezamenlijke
landelijke materiaalvoorziening, begelei
ding en publiciteit, een beroep doen op
de eigen gemeente-, kerk- of parochiele
den, tot versterking van de plaatselijke
kerkelijke financiën.
Als actieperiode is gekozen: 17 tot 24
januari 1974, met als centrale datum
zondag 20 januari. Er is één gemeen
schappelijk motto: „Kerkbalans 74, met
als ondertitel „met meer verwachting”.
De overkoepelende landelijke inter
kerkelijke commissie geldwerving streeft
zuinigheid en uiterste doeltreffendheid
na en heeft de keuze bevorderd van
slechts één gemeenschappelijk ontwerp
voor een vignet voor) een folder,
raambiljet, affiche en legitimatiebewijs.
Het „Kerkbalans 74”-vignet bestaat uit
een gestyleerd kruis met een bloem met
het opschrift „Met meer verwachting”,
het idee van groei symbolieren. Ook de
doopsgezinden gaan aan de actie mee
doen, zodat die begin volgend jaar ge
voerd gaat worden door: de algemene
doopsgezinde sociëteit, de gereformeer
de kerken, de hervormde kerk, de lu
therse kerk, de remonstrantse broeder
schap, de oud-katholieke kerk en de
rooms-katholieke kerk.
De landelijke interkerkelijke commis
sie geldwerving heeft de afgelopen
maanden vastgesteld, dat het hogere fi
nanciële resultaat en de oecumenische
samenwerking kennelijk niet de enige
factoren van belang zijn van het door-
trekken van de lijn „Trouw moet blij
ken” (herv., jan. 1972) „Kerkappèl ’73”
(interkerkelijk, jan. 9173). Menig pastor
heeft, aldus de commissie, aan de con
tacten in het kader van de bijdrage-
actie een volle jaaragenda van huisbe
zoeken en andere pastorale activiteiten
overgehouden.
Küng zei dat hij steeds tot een ge
dachtenwisseling bereid is, maar dat
men het nooit over een datum eens is
kunnen worden en zijn brief met .ge
rechtvaardigde en faire voorwaarden”
niet heeft beantwoord.
Küng zei dat hij staat achter de
pogingen van de voorzitter van de West-
duitse bisschoppenconferentie, kardinaal
aartsbisschop Döpfner van München,
een .zakelijke uiteenzetting” tot stand te
brengen. Hij zal de bisschoppenconferen
tie „oprecht dankbaar” zijn als zij ter
voorkoming van nog grotere schade aan
de geloofwaardigheid van de kerk, zich
in Rome voor een dergelijke uiteenzet
ting inspant.
Het Vatikaan sprak onlangs een
scherpe veroordeling over Küngs theo
rieën over de onfeilbaarheid van de paus
uit. Kardinaal Döpfner nodigde Küng
dringend uit aan het „bevredigend op
klaren van de sfeer met Rome’ een
bijdrage te leveren.
In zijn artikel herinnert Hans Küng
eraan dat de bekendste theologen van
onze eeuw van Karl Adam tot Che-
nu, Congar, van De Lubac, Teilhard De
Chardin, Karrer, Rahner en Schoonen-
berg tot Schillebeeckx ernstige moei
lijkheden hebben ondervonden van het
H. Officie, zoals de congregatie tot 1965
heette. Paus Joannes aldus Küng
heeft enkele van deze theologen gere
habiliteerd door hen te benoemen tot
deskundigen op het concilie.
Maar ondanks het feit dat paus Pau
lus de index heeft afgeschaft, een inter
nationale congregatie enigszins verbeter
de, probeert deze instantie zo schrijft
Küng toch weer oude inquisitóeme-
thoden toe te passen. Vaak blijft de
congregatie daarbij zelf op de achter
grond, maar laat het werk opknappen
door generale oversten van orden en
congregaties en door bisschoppen. In dit
verband noemt Küng met name Neder
land.
De vroegere vijandigheid is vrijwel
verdwenen in de grote steden (in kleine
dorpen kan dat vaak nog wel anders
uitvallen) en wij protestanten merken
ook weinig discriminatie meer in het
bedrijfsleven of tenminste tot op
zekere hoogte in overheidskringen.
Een protestant kan nu heel goed staats
ambtenaar worden. Er bestaan nu oe
cumenische centra in de voornaamste
steden en, evenals ikzelf, hebben vele
protestanten goede katholieke vrienden.
Ik zeg niet dat het nu alles rozegeur en
maneschijn is, maar er is toch heel wat
verbeterd”.
-jierr. ».t bnathate ri’iol anitoissd-te's’o?! ■■>>- onooc
via Noord-Afrika waar Augustinus
leerde naar het westen. Afrika als
grootste christelijke continent in de we
reld zal weer een leraar der volken
kunnen worden omdat het, aldus Bur
gess Carr, de grens tussen de mensen
niet ziet als die tussen welvaart en
armoede, maar die tussen rechtvaardig
heid en onrechtvaardigheid.
onder redactie van Ronald Kraayeveld
