BEJAARDE
AMATEURS IN
KAARTENBAK
Anti-autoritaire basisschool
komt in Utrecht van de grond
EEN KIND KAN DE INMAAK DOEN
druk
Het grote nut van
goede ventilatie
Supermarkt: verwarrende
plaats voor kleine kinderen
I.
lem
G
G
ff
GEZINFORMATIE
Wat oudere handen kunnen maken”
i I
Lino-
SM
tips voor vrije tijd
I w
ff z 'W
IUIS
.EM
IUIS
.EM
Ml
i j
IUIS
-EM
lem
f I
te ïAr-Ï
17
1
-
1
1
riem
1 Jn
-
M M i i
MM
1
-
-
i OW 1
gg SM
’pi®
I
IM
Pm
ai®
een
>ns het
l van
h
Na veel denken en praten heeft een groep Utrechters aan Burgemeester en Wethouders toestemming gevraagd in deze stad
;t tot
i met
H.R.
n het
jle
I
n het
het
eefkerk,
1 31,
d en
eld.
d en
imen.
groter
zakelijk
de eerste anti-autoritaire basisschool van Nederland te mogen beginnen. Ze vinden dat het huidige onderwijs niet ideaal is
en willen daar verandering in brengen. Geert Koefoed, Ed Brouwer en Louis des Tombe vertellen op ons verzoek hoe zij die
nieuwe school zien.
kort
aroma
Deze zorgt voor een maxi
maal „opruimen” van vieze
luchtjes: 95 pct. van de on
gewenste geuren en dampen
verdwijnt.
Juist deze beide door de geënquê
teerde dames genoemde motieven
spelen geen rol meer bij het ge
bruik van geleisuiker want het
inmaken gaat bijzonder eenvoudig
Zó kan zelfs een kind inmaken
Men hoeft niets meer af te wegen
en niet in te koken. Men werkl
volgens de duidelijke gebruiksaan
wijzing en is dan verzekerd van
een goed resultaat.
„Wat oudere handen kunnen maken” is
de titel van een boekje dat J. Combrink
schreef o.ver activiteiten op het gebied
van handenarbeid voor bejaarden (uitge
verij Zomer en Keunings, Wageningen)
Combrink zegt: „dat vele oudere mede
burgers geen behoefte hebben aan hulp
van mensen, die mogelijkheden zoeken
om hen de oude dag te helpen doorbren
gen, en deze hulp zelfs pertinent, afwij
zen is hun goed recht. We zouden dan
ook iedereen, die meent daaraan „iets-te-
moeten-doen” willen vragen: mogen ze?”
benauwdheid slaan je steeds meer om
het hart naarmate je dit hoofdstuk
doorleest. Combrink wil niet alleen, dat
er regelmatig door de bejaarden wordt
gehandenarbeid, hij vindt het ook nodig
dat er kaartsystemen worden aangelegd,
waarin ik weet niet wat allemaal van de
deelnemers moet worden vastgelegd. En
hij merkt op: „Vooral niet geheimzinnig
doen met rapporten”. Ook hier is in
spraak belangrijk. Aan de hand van deze
administratie zal het steeds mogelijk
zijn om te weten, waar men met een
bepaalde persoon aan toe is”. De schrij
ver besluit: „We gaven dan ook slechts
een aantal ideeën voor een registratie”.
Arme, lieve bejaarden, denk je, als je
dit alles leest. Als je, omdat, je voor de
lol wat wilt knutselen, in een kaarten-
Van Combrink (van ons trouwens ook)
mogen ze zeker. Combrink evenwel
meende toch een schriftuur te moeten
maken om bejaarden te helpen de oude
dag door te brengen enz. Na wat alge
meenheden over de bejaarden en hun
problemen te hebben neergepend komt
Combrink al redenerende tot de conclu
sie dat het goed is —het boekje is voor
begeleiders van bejaarden in de eerste
plaats bedoeld om een goede registra
tie en administratie van de bezigheden
van de hobbyisten op te zetten. Hij zegt:
„We moeten er namelijk rekening mee
houden, dat er dikwijls geen sprake is
van een regelmatig, op dezelfde dag.
plaats en uur, werken”. De schrik en
Als de autoriteiten het willen komt in Utrecht de eerste anti-autoritaire
basisschool van Nederland. Daar moeten de kinderen zoveel plezier heb
ben, dat ze beter leren dan op een „normale” school. Als alles gaat zoals
het hoort te gaan, zullen ze ook zelfstandiger, creatiever en kritischer wor
den en wat het belangrijkste is het helpen van de zwakkeren zal in de
ogen van die kinderen niet langer een vorm van liefdadigheid maar een
nieuwe norm zijn, een vanzelfsprekendheid. Een groeiende groep Utrechtse
ouders is ervan overtuigd dat het huidige onderwijs niet deugt. Veel kin
deren van een jaar of tien hebben al een afkeer van „leren” omdat ze op
de basisschool door een veel te strak leerplan op van tevoren vastgelegde
tijdstippen van tevoren opgelegde opdrachten moeten vervullen. Niet wat
hen boeit, maar wat op het programma staat, moet worden gedaan. Door
het inpompen van kennis krijgt het kind bijna geen kans zelf iets te ont
dekken. En helemaal geen kans om dat samen met andere kinderen te
doen. Ze worden afhankelijk gemaakt van mensen die het allemaal denken
te weten en het voor het zeggen hebben.
wel in eensgezinswoningen
als in hoogbouw met sukses
kan worden toegepast. Het
betreft een centraal geplaats
te afzuigventilator, waarop
alle „natte” vertrekken van
de woning via een „kanalen
stelsel” kunnen worden aan
gesloten.
De installatie zorgt ervooi
dat mechanisch de vereiste
hoeveelheid lucht die no
dig is om de vertrekken
goed te ventileren con
stant wordt afgezogen.
die anti-autoritaire school er ook echt
komtvoor het nieuwe cursusjaar zit
het er in ieder geval nog niet inis er
al gepraat met de ouders en onderwij
zers van de school die ervoor in aan
merking komt. Dat is de door een te
gering leerliingental met opheffing be
dreigde Montessorischool aan de
Utrechtse Mgr. Van der Wateringstraat.
Zo’n school staait of valt met de on
derwijzers. Die moeten niet alleen ach
ter de idee staan, o.a. niet afwijzend
staan tegenover het deelnemen van de
ouders aan het onderwijs, maar ook
bereid zijn er buitensporig veel tijd aan
te besteden. In de groep zitten twee
Om te laten zien hoe eenvoudig
het inmaken met geleisuiker is,
laten we hier het standaardrecept
voor jam, zoals het op de verpak
king staat, volgen.
Janrn voor gebruik gedurende
het gehele jaar dus alle soorten
Neem 1 kg. vers rijp fruit (bv.
aardbeien, frambozen, rode bessen)
en 1 kg geleisuiker. Was het fruit
zorgvuldig maak het fijn of snijd
het in kleine stukjes. Indien het
fruit niet genoeg sap bevat, voeg
dan vijf lepels water toe. Meng het
fruit met de geleisuiker en breng
het mengsel al roerend aan de
kook. De pan slechts voor de helft
vullen. De massa moet vier minu
ten borrelend doorkoken. Afschui- I
men en kokend in glazen potten j
gieten. Deze daarna afsluiten met
cellofaanpapier of een metalen
deksel.
VXAA/VWV'AAAAAA/VVVVVVVVWVVVVVVWVtA/VVVVVVtAAAAAAA/VtArjVVWVVtAA/Vt.WtAA/VVVVVVtAA/VVVVVVVVt
bak wordt gestopt door J Combrink.
Het boekje wordt pas aardig, als de
auteur zich gaat bezig houden met dat
gene, waar de titel op wijst: de handen
arbeid zelf. Dat begint bij hoofdstuk
tien. Er worden allerlei technieken ter
sprake gebracht. Niet uitvoerig, maar
dat is ook de bedoeling van dit boekje
niet. Aan het slot geeft Combrink nog
wat tips aan de leiders zoals deze: „Han
del steeds met tact, de bejaarde is een
volwassen individu, dat aangehoord
dient te worden”. Het is maar dat men
het weet. Nog een tip onderzij ds: wel
licht kan er in de herdruk uitvoerig inge
gaan worden op het vervaardigen van
kaartenbakken door bejaarden. Dat is
nog lekker nuttig ook.
Fruit zelf tot een jam, confiture
of gelei maken is nu helemaal niet
moeilijk meer. Vroeger in groot
moeders tijd was het een tijdro
vend werk omdat inkoken noodza
kelijk was. Later kreeg men de
kans om pectinehoudende vloeistof
of poeder te gebruiken waardoor
de inmaaktijd wérd bekort. Nu is
er geleisuiker. Daarin heeft men
in de fabriek de kristalsuiker, de
pectine en het citroenzuur reeds
zo gemengd dat wanneer de
vruchtenmassa aan de kook is ge
komen, men deze slechts vier mi
nuten borrelend hoeft door te ko
ken om de jam klaar te hebben
voor het vullen van de potjes.
In het buitenland was deze ge
leisuiker reeds bekend.
Een plezierige vrije-tijdsbeste-
ding is onder meer het beoefenen
van de linodruk, het linoleumsnij-
den. Aan de hand van Margrit
Winkelmaan kunt u de eerste be
ginselen van de linodruk leren Ze
vertelt ook beeldend hoe het alle
maal gaat en wat voor materiaal
u moet of kunt gebruiken. Er zijn
in het kleine, handzame en van
veel illustraties voorziene boekje
„Linoleum snijden” (bewerkt door
A. Duyser, uitgeverij Zomer en
Keunings, Wageningen) kostelijke
voorbeelden te vinden van wat men
zelf allemaal kan vervaardigen.
Dn dat met simpele middelen. De
hele procedure wordt van het be
gin tot het eind duidelijk uiteen
gezet. Ook de meerkleurendruk
krijgt alle aandacht. Op die ma
nier kan men allerlei zaken zelf
fabriceren, zoals gelukwenskaar-
ten, plakkaten, demonstratiepam-
fletten (ook aardig voor actiecomi-
té’s) koppen van schoolkranten
enz. enz.
Het systeem werkt niet
alleen voortreffelijk in de
keuken (waar het luchtver-
bruik groot is) maar ook in
toiletten en badkamers-dou
ches).
Zo fabriceert de afdeling
„Woonhuisventilatie” van
SF een normaal gemechani
seerd afzuigsysteem voor
keuken, toilet en douche,
waarbij eventueel als „ex
tra” een speciaal ontworpen
wasemkap kan worden aan
gesloten.
Van Gilse Kandijfabriek in
Roosendaal brengt nu in ons land
deze geleisuiker omdat uit een on
derzoek is gebleken, dat de dames
en ook culinair aangelegen man
nen best wel weer de geliefde
bezigheid van onze grootmoeders
willen navolgen. Waarom men
niet meer zo veel inmaakt, bleek
uit het zo juist genoemde onder
zoek: het „zelf-jam-maken” wordt
door velen gerangschikt onder tijd
rovende arbeid en onder „een-
niet-eenvoudig-werkje”.
Door het kort koken blijven
kleur en aroma beter behouden.
Met de geleisuiker kan men ook
zeer snel ijs maken.
„Een bezoek aan de supermarkt blijkt voor heel wat moeders een probleem”, consta
teert (in Ladies’ Home Journal) de Amerikaanse kinderpsycholoog dr. Bruno Bet-
telheim. Hij haalt uitspraken aan van moeders die hem hebben verteld dat ze in een
supermarkt hun kleine kinderen „voor ae eerste en enige keer in hun leven” ge
slagen hebben, omdat vrijwel ieder bezoek met het kroost aan de winkel in huil- en
brulpartijen eindigt. Bettelheim gelooft dat de grote supermarkten voor kleine kin
deren „verwarrende” plaatsen kunnen zijn en niet alleen vanwege de stapels ver
leidelijke dingen die er liggen uitgestald. Ze zijn bovendien vol lawaai en beweging
en vol haastige kopers, die geïrriteerd raken als een klein kind hen voor de voeten
loopt. Ook moeder verandert in de ogen van het kind opeens in de supermarkt:
Ze is niet meer geconcentreerd op de kleuter, maar uitsluitend op de spullen die ze
vaoet kopen. Scènes ontstaan ook vaak doordat een kind de moeder in de winkel-
drukte kwijt raakt. Het kan daarom nuttig zijn om kleine kinderen instructies te
Seven over wat ze in geval van „verdwalen” in zo'n enorme winkel moeten doen.
De kans is dan groot dat ze zich
achter het gezag verschuilen. Ze zijn
gezagsgetrouw, omdat ze niet geleerd
hebben situaties te overzien, zelf beslis
singen te nemen, moeilijkheden te over
winnen in plaats van ze te omzeilen.
De deelnemers aan het project, niet-
autoritaiir basisonderwijs Utrecht” kwa
men naarmate ze langer over hun idieale
school nraatten, tot de conclusie dat het
realiseren ervan geen kleinigheid is,
maar ook geen onmogelijkheid. Ze
meenden dat iedereen die ook maar iets
met hun project te maken zou kunnen
krijgen, erbij betrokken moest worden.
Hoewel nog helemaal niet vaststaat dat
De andere mogelijkheid is
het toepassen van een zelf
denkend ventiel, waardoor
de rookgasafvoer van een
centrale verwarmingsinstal-
latie en/of geiser) kan wor
den gecombineerd met het
mechanische ventilatiesys
teem.
De afvoer van rookgas en
ventilatielucht is dan con
stant.
Dat is niet alleen een
waarborg voor (altijd) frisse
lucht, maar betekent ook
minder geld uitgeven voor
onderhoud van muren, pla
fonds en vloeren. Het S F-
systeem voorkomt namelijk
ook vochtaanslag.
Wat doen we met de ver
vuilde lucht in de ruimten
waarin we moeten leven,
wonen en werken?
In de keuken zetten we
een raam open om allerlei
dampen en geurtjes af te
voeren en hopen door deze
gebrekkige manier van ven
tileren dat er zuurstofrijke,
frisse lucht binnenkomt.
Met de aromatische milieu
verontreiniging in toiletten
en douches wordt het na
tuurlijk moeilijker, wanneer
er alleen maar een luchtko
kertje zit zoals algemeen
het geval is in flats. De
luchtvervuiling binnenska
mers is een probleem.
Het Amersfoortse bedrijl
SF dat zich beweegt op
het terrein van lucht-en
warmtetechniek heeft een
gemechaniseerd ventilatie
systeem ontwikkeld dat zo-
onderwijzeressen die door halve dagen
te werken samen voor een „hele” leer
kracht willen zorgen.
Ervaringen met zulke scholen in Sum
merhill (Engeland) en Frankfurt (Duits
land) hebben geleerd dat kinderen die je
min of meer gericht laat aanrotzooien
uiteindelijk zelf orde op zaken gaan
stellen. In toenemende mate gaan ze
vragen stellen aan de onderwijzers, want
elk kind wil leren.
Wanneer er moet worden ingegrepen,
hangt van de situatie af. In ieder geval
zal het moeten als de kans op „licham-
leijk of geestelijk letsel” bestaat. Wel is
het nodig uit te leggen waarom er in dat
geval dwang wordt gebruikt.
Er zal ook gelet moeten worden op
verschijnselen als agressie, discriminatie
en competitie. Als een kind het slecht
doet in de groep en daardoor agressief is
of de agressie van anderen opwekt, of
als het kind ten koste van andere kinde
ren „beter” wil zijn (competitie), of als
de groep een van de kinderen links laat
liggen (discriminatie) moet er door de
volwassenen worden ingegrepen.
„Je moet de oorzaken proberen te
achterhalen en weg te nemen. In ieder
geval moet je er zo met de kinderen
over praten dat ze er zelf over gaan
praten. Dat ie niet gemakkelijk, zelfs
niet voor pedagogen en psychologen van
wie er gelukkig nogal wat deelnemen
aan het project”, zegt Louis.
Het aansluiten van de leerstof op de
belangstelling van de kinderen en op
dingen die gebeuren (tv, krant, straat,
school, thuis) is ook gemakkelijker ge
zegd dan gedaan. Het is daarom belang
rijk dat het contact tussen kinderen,
ouders en onderwijzers groot is, dat
iedereen openstaat voor iedereen- Daar
om is er één keer per week een verga
dering met de kinderen, een algemene
vergadering.
„Een van de vooroordelen die de
meesten tegen dit soort onderwijs heb
ben is: de kinderen leren er niks omdat
ze met klei gooien en propjes schieten.
Dat is een misverstand. Het is niet waar
dat de kinderen niets leren, integendeel.
Trouwens, er is niet één kind dat er lol
in heeft voortdurend met klei te smij
ten. Natuurlijk zullen we zorgen dat aan
de wettelijke onderwijsdoelen (lezen,
schrijven, rekenen) wordt voldaan. En
wat het lesmateriaal betreft...Om zoveel
mogelijk keus te kunnen maken zal er
van allerlei onderwijsmethoden materi
aal voorhanden moeten zijn. Veel mate
riaal zal in ieder geval zó zijn dat er
tenminste twee kinderen nodig zijn om
ermee te werken. Leerstof in de vorm
van gezelschapspelletjes zou je kunnen
zeggen”.
„Een ander vooroordeel is dat velen
bij anti-autoritair onderwijs onmiddellijk
aan links-radicaal denken. Natuurlijk
zijn de mensen, die voor dit soort onder
wijs zijn, voor een andere maatschappij.
Pas als dit onderwijs algemeen aanvaard
is, wordt de maatschappij ook anders.
Alleen is er een verschil tussen linkse
mensen die anti-autoritair (of misschien
zou je beter zeggen: socialistisch) onder
wijs willen of dogmatici die dit systeem
willen gebruiken om kinderen op te
leiden tot marxisten”.
..De deelnemers aan ons project zijn
redelijke mensen, dacht ik. Trouwens je
moet wel redelijk zijn, anders mislukt
het. Anders wordt het of een chaos of
een zweverige toestand, of weet ik wat
je moet redelijk zijn en met je beide
benen op de grond blijven”. Louis geeft
toe dat de meeste deelnemers komen uit
wat de middenklasse wordt genoemd.
Dat vindt hij jammer. „Als het over drie
jaar nog zo elitair is als het nu begint,
dan kappen we ermee”.
Of het nooit begint, hangt van de
autoriteiten af. En van andere Utrechtse
ouders. Die zullen het moeten aandur
ven hun kind voor dit onderwijs op te
geven. In iedier geval komt iedereen
ervoor in aanmerking, want het is open
baar onderwijs.
Geert:„Het is te hopen dat we het
komende schooljaar wat mogelijkheden
krijgen in de marges die het Montessori-
systeem ons laat. Dat Is wel een heel
wat voorzichtiger begin dan we ons
hadden voorgesteld maar misschien is
dat juist wel beter zo”.
i*”—'jg gg
fH
.fc ij
SS>. '■’■V.a
en
te I -
