Fantasie en realiteit
in
VOOREN’S
Buitenlanders
B
Archief van Alex de Haas
wordt openbaar gemaakt
WW DER
o
«7
si
op Bavo-orgel
„Het tijdperk der aquanerT
Nieuwe Linie
in tien jaar
Niet leuk
PRISMAREEKS MET SCIENCE FICTION VAN GOED GEHALTE
Acupunctuur in
twee boekjes
Interesse voor Bach
meer
Welgeteld
79 soorten
VAN DER
VOOREN
BAKT 'T
Kees Mandersautobiografie die er niet om liegt
7
1973
JULI
A
1
f
5/ -
Niet cadeau
Autobiografie
ien.
Voor fijnproevers
Prismareeks
Teeltkeus
s)
broodassortiment
is eindeloos
als een
hun
'an
staan:
Bakkerijen:
Kritzingerstraat 40
Haarlem
en
eindeloos lekker!
BOERENBRUIN
ALLINSON
LANG BRUIN
BRABANTS BRUIN
PLATTE MOUT
RONDE MOUT
TARVO
VOLLE KORREL
KORRELVLOER
BRUINE STOETEN
WITTE STOETEN
TIJGERSTOETEN
MAANZAAD-
STOETEN
MELKBRUIN
ZOUTLOOS WIT
ZOUTLOOS BRUIN
OBERLANDER
KNIPWIT
WATERPAN
BRABANTS WIT
CASINO
TIJGERVLOER
SNIJDERS
FRANSJES
HARDE VLOERTJES
MELKBROOD
MELKCASINO
EDELMELK
ZEEUWS BRUIN
ROOMBROOD
ENGELS KLEIN
FRANSE STOK
FR. REUZEN STOK
GALLES
MAANZAADGALLES
WINSTONS
BOLLETJES
CADETTEN
PUNTJES
MARGRIETEN
STRIKJES
HORECA
BOLLETJES
HAAGS ONTBIJT
PAK LUNCHBOLLEN
HOT DOGS
KROPBOLLETJES
KROPPUNTJES
ZAADBOLLETJES
DUITSE BOLLETJES
HARDE PUNTJES
ENGELS
WATERCASINO
PANEERBROODJES
PISTOLETS
CROISSANTS
VLINDERS
BESCHUITBOLLEN
ZWEEDS WIT
ZWEEDS BRUIN
PAIN DE LUXE
PAIN DE SEIGLE
KRENTENBOLLEN
GEMBERBROODJES
NOTENBROODJES
SUCADEBOLLEN
ROZIJNENVLINDERS
ABRIKOOSJES
TRANSVAALTJES
ROOMBROODJES
WESTFRIES
KRENTENBROOD
SUIKERBROOD
ROZIJNEN
APPELBOL
SPIJS ROZIJNEN
SLOF
CAKEBROOD
SPIJSMIKKEN
ROZIJNENMIKKEN
GESNEDEN
WEEKEND
AM.SPIJS
WEEKEND
GEMBER CAKE-
BROOD
ROZIJNENBOLLEN
ZANDVOORT „Alex de Haas
komt uit dit archief naar voren als
een nog groter figuur dan ik ooit
heb gedacht”. Dat is de me
ning van Zandvoorter Kees Man
ders, eens de ongekroonde koning
van het Amsterdamse Thorbecke-
plein, maar sinds vijf jaar in Zand-
voort „in ruste”. Nu is in ruste veel
gezegd, want ondanks het feit dat
Manders zich al jaren geleden heeft
teruggetrokken uit de Amsterdam
se uitgaanswereld, heeft hij onder
tussen allerminst stilgezeten. Hij
I kwam deze week in het nieuws door
de voorgenomen publikatie van zijn
autobiografie, terwijl binnenkort
Originaliteit
VAAK IS SCIENCE FICTION
bizarre lectuur. Het schrikt men
sen met weinig fantasie of voor
stellingsvermogen af. Maar soms
staat science fiction heel dicht bij
de werkelijkheid. Het reeds be
sproken „Mijn lief licht diep ge
vroren” van A. Bodelsen (pris
ma 1531) is daar een goed voor
beeld van. Het heeft als thema
het invriezen van mensen, een
onderwerp dat voor deze tijd niet-
helemaal vreemd is. Een nieuw
voorbeeld is het boek „Het tijd
perk der aquanen” van Kobo
Abé, dat onder nummer 25 is
verschenen in de Bruna science
fictionreeks. Het gaat uit van het
gegeven, dat door stijging van
temperatuur het poolijs is gaan
smelten en het tezamen met vul
kanische activiteit op de zee
bodem alle leven op aarde be
dreigt. Het leven, ontsproten aan
de zee, heeft maar één kans:
Terug naar die zee.
o <7^
ZATERDAG 21
L
tl
Altf. ih
i <J
ll.
CEES STRAUS.
fl
A
-i.
5
WIN VAN LUYKEN
2.990,.
zal
ADVERTENTIE
H. S.
H.R.
A.W
ft
t
■N
meniatie-archief
grote kenner van
Middenhavenstraat 27
IJmuiden - Telefoon 02550 - 1 41 08
Na 18.00 uur telefoon 02550 - 1 12 02
Want het voorwoord dat Manders
zijn boek heeft meegegeven, luidt
„Iedereen wil iemand zijn, van-
de belangrijkste dingen die de mens op
de been houdt. En met grappen, daar
strooi ik dan ook hevig mee”.
VAN UITSTEKEND gehalte is over
het algemeen de science fictionreeks
van Prisma, waarvan we een aantal
uitgaven met name willen noemen.
V
ADVERTENTIE
SS': r
alles over lezen en van bewaren. Tot op
de laatste dag van zijn leven kon hij
geen afstand doen van een stuk papier
ter grootte van een tramkaartje. Ik heb
hier niet alleen foto’s, affiches en con
tracten, maar ook boeken van Speenhoff
en nog niet uitgegeven werk van De
Haas zelf, kortom alles wat maar met
het toneel en cabaret te maken heeft
gehad”.
ACUPUNCTUUR IS bijna een mo
dewoord geworden. Bladen als Ave
nue schrijven er over en in de week
endbijlagen vind je ook bijdragen
over deze antieke Chinese medische
fcunst. Op het televisiescherm is het
genezen door middel van het prikken
Tan naalden op bepaalde punten van
bet lichaam gedemonstreerd. Kortom,
de belangstelling voor acupunctuur
stijgt snel en ook sceptische medici
geven inmiddels toe dat deze vorm
van genezen geen primitivisme is,
maar een hoogontwikkelde en gefun
deerde methode.
en
deze
zes
was
behept” met zijn vak en hij wilde er
Als uitschieter „Oproep der Geestes
kinderen” (1552) van de zeer bekende
sf-schrijver Clifford Simak, die in
zijn boek fantasie-creaturen uit strip
verhalen, figuren uit sagen, mythen
en legenden doet herlevén en midden
in de werkelijkheid plaatst. Een knap
en spannend verhaal. Een sf-sprookje.
Van dezelfde schrijver is ook Het
merkwaardige verhaal „Het kabou-
terreservaat”, (prisma 1559), waarin
Simak al weer een beroep doet op
figuren uit een sprookje: kabouters.
Centraal staat professor Peter Max
well, die na een reis bij thuiskomst
ervaart dat hij is overleden. Thriller
achtig is „Solaris” (prisma 1556) van
Stanislaw Lem, die mensen plaatst op
een planeet., die bedekt wordt door
een vreemde oceaan. Hoofdpersoon
Kris Kelvin treft bij aankomst op het
laboratorium van Solaris bizarre situ
aties aan.
Verder verschenen in de prisma sf-
reeks: „Een roos van de prediker” en
„Jack van de schaduwen” (1544 en
1565) van Roger Zelazny; „Operatie
chaos” (1547) van Poul Anderson en
„Bestemming Nirwanan” (1571) van
Clifford Simak.
En verder: milieu, kerken, samen
levingsvormen, seksualiteit, strijd om
de economisch macht: Wie weinig
belangstelling kan opbrengen voor
een onderwerp als „historische uit
spraken van bisschoppen”, treft tus
sen de tekst toch nog een schitteren
de tekening van Willem. Anders ge
zegd: de keus van de samenstellers
(Joos Arts, Gerard van den Boom-
en, Gerard de Bruijn en Ma.rjo van
Soest) is gevarieerd en smaakvol ge
daan. Een felicitatie waard voor de
jarige.
TENSLOTTE KONDIGT uitgeverij
Luitingh uit Laren een nieuwe sf-
reeks aan: „Sf-verhalen voor fijn
proevers in een goedkope paperback”,
zoals de uitgeverij het omschrijft. Dat
is niet overdreven, want met name
het eerste deel, „Het onbekende” geti
teld, is een ijzersterke bloemlezing
van verhalen uit het legendarische
sf-tijdschrift „The Unknown.” Het
tweede deel „Amoebe op bezoek”
geeft een indruk van het werk van
Brian Aldiss, die in een serie op zich
staande verhalen steeds het thema
van de evolutie van de mens in de
verre toekomst heeft verwerkt.
Niet de Bruna sf-reeks, maar ook
in de serie van Meulenhoff zijn ver
halen van Van Vogt gepubliceerd.
Deze bekende sf-schrijver publiceerde
in SF 56 en 57 het vervolgverhaal
van twee groepen, die elkaar bestrij
den: de wapenarsenalen en de keize
rin van het Rijk Isher. Werkelijk
voortreffelijk is de verhalenbundel
„Het verboden rijk”, Philip Farmer
(NSF 62), wiens verhalen „De Kapi
teinsdochter”, „De Sloppenman” en de
„Goden van Illinois” van bijzonder
grote orginaliteit getuigen. Apart is
ook „De duivelsprins” (MSF-60) van
Jack Vance, die Kirth Kersen in zijn
boek een medogenloze jacht laat ma-
aULVUlUgl <XXXC, L^XWXJX XXXXXXX^XXXXXXX v
ook door hem zelf vervaardigde
schilderijen voor een goed doel in
Amsterdam verkocht zullen wor
den.
Eigenlijk nog rustelozer wordt Man
ders van het feit dat hij de beschikking
heeft gekregen over het enorme docu-
van Alex de Haas, de
i de kleinkunst die in
I januari van dit jaar op 76-jarige leeftijd
overleed. Kees Manders kon voorkomen
dat het archief zou worden verbrand,
maar denkt er niet aan het materiaal
foto’s, knipsels, boeken, bladen, tijd-
I schriften, entreebewijzen, manuscripten)
zelf te houden.
Is dit „rondsnuffelen” in het archief
van De Haas één van de vele activiteiten
van Manders, een andere heeft hij zo
juist afgesloten. Het is de autobiografie
„Zestig jaar Kees Manders”, waarin hij
„op een toon die er niet om liegt”
duidelijk en eerlijk vertelt over weder
waardigheden uit zijn straks in oktober
60-jarige leven. „Dit boek gaat over de
dingen in mijn leven, die ik goed maar
ook soms fout heb gedaan. Naast het
autobiografische element komen er figu
ren uit de kleinkunst naar voren van
zowel voor de oorlog als van daarna.
Alex de Haas natuurlijk, maar ook Lou
Bandy en Willy Derby met wie ik bei
den zeer goed bevriend was”.
Waarom dit boek?” Ik weet het niet
helemaal. Ik had nooit meer geschreven
dan wat losse verhalen, toen de uitgever
(Amsterdamboek red.) ze onder ogen
kreeg en mij adviseerde er mee door te
gaan”. Ondanks dat Manders zegt dat hij
het „niet helemaal weet” blijkt even
later tijdens het gesprek wél het waar
om,
aan
aldus:
daar dat ik dit boek heb geschreven”.
„Kijk”, zegt Kees Manders, „dat gaat
voor iedereen op dat hij wel iemand wil
zijn. Al is ’ie nog zo klein”. Manders
hoeft van de opbrengst van het boek
overigens niet beter te worden, de batige
saldi gaan naar het Koninklijk Neder
landse Geleidehondenfonds.
Manders: „Ik vind dat ik op de juiste
tijd geboren ben, ik heb de wereld van
het variété tot en met kunnen beleven.
Ik heb de enkele trekschuit nog meege
maakt en nu, wat ik nooit gehoopt had
te kunnen meemaken: de landing op de
maan. Ik heb me er over kunnen ver
wonderen dat de dove film is geëvolu
eerd tot de driedimensionale film. Ik
geloof niet dat er onder degenen die nu
geboren worden, mensen kunnen zijn die
zich net zoveel kunnen verwonderen,
want er zal praktisch niet zoveel meer
worden uitgevonden als in mijn tijd.
Toch is er in de showwereld eigenlijk
niet veranderd. De liedies van Willy
Derby zijn dezelfde van die in het genre
van de Zangeres zonder Naam. De mu
ziek van de jeugd is natuurlijk wel erg
veranderd. In mijn jeugd had je de
charlesston en de foxtrot, nu leren de
kinderen spastische bewegingen op dans
les. Ik moet wel zeggen dat de dansen
vroeger sexueel veel gevoeliger waren,
je hield elkaar zogoed mogelijk vast.
DE HOOFDPERSOON van het
boek is professor Katsoemi, die via
zijn computer met voorspellende ga
ven en een paar moorden in contact
komt met een geheime organisatie,
die in laboratoria menselijke foetus
sen zo weten te beïnvloeden, dat zij
voor zien van wieken, onder water
kunnen leven. Het verhaal eindigt
met de lotgevallen van een aquaan,
die door gevoelens van heimwee ge
dreven terug keert naar een van de
weinige overgebleven stukjes land op
aarde.
In diezelfde reeks van Bruna note
ren we verder een uitstekende verha
lenbundel van Van Vogt, een bekend
auteur. Van hem is deze uitgave
(nummer 18) een juweel van een
verhaal :„Betoverend dorp”, zoals ook
het boek is getiteld. Uit Bruna’s
Science Fiction Omnibus verschenen
in 1967. heeft Bruna het verhaal „De
marionetten zijn onder ons” van
Heinlein afzonderlijk uitgegeven als
Bruna 22. Deze science fiction-thriller
behoeft geen nadere aanbeveling. Van
andere sf-acteurs verschenen bij Bru
na „De weerbarstige orchidee van
Clarke”; „In de greep van generzijds”
van Matheson en „De bergen der
waanzin” van Lovercraft.
ken op Viole Falushe, de duivelsprins,
die als derde van vijf duivelsprinsen
met zijn leven moet boeten voor het
uitroeien van bevolking van Fraai-
bergen. Kirth Gersen is een van de
weinige overlevenden en zweert
wraak. Vance laat zijp, hopfdpersoon
zegevieren na een reeks boeiende om
zwervingen over tal van vreemde
planeten.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. In de periode tot
en met donderdag 2 augustus zullen drie
buitenlanders een gemeentelijk orgel
concert in de Grote of St. Bavokerk ver
zorgen. Het zijn Werner Jacobs uit West-
Duitsland, Edgar Krapp, eveneens uit
Duitsland en de Japanse Edith Ho wier
spel op respectievelijk dinsdag 24 juli,
dinsdag 31 juli en donderdag 2 augustus
zal klinken.
De jeugd is ook de enige groep geble
ven die uitgaat, die is aan een „teelt
keus” bezig. De ouderen hebben het
amusement met het kassie in huis ge
kregen”.
De veranderingen in de artiestenwe
reld, het cabaret en toneel? Manders:
„Televisie kan er voor zorgen dat ie
mand die weinig presteert binnen drie
weken aan de top staat”. En dan la
chend: „Dan moet hij na zes maanden
zijn come-back maken”.
Manders roemt de enorme productivi
teit in de cabaretwereld van heden.
„Zoals Wim Kan tot eind 1974 uitver
kocht kan zijn, terwijl hij vroeger met
het ABC-cabaret nauwelijks zalen met
een man of 30 trok. Cabaret is tot de
grote kunst verheven, terwijl de vroege
re kunst met hoofdletter K zichzelf
failliet heeft verklaard door de verkeer
de stukken te spelen. Vroeger werden er
stukken gespeeld waar je met hart en
ziel achter stond, dat is voor een groot
deel verdwenen. Het cabaret heeft het
toneel van nu totaal verslagen, het staat
nummer één in de amusementwereld.
Ook de revue is verslagen, daar komt
geen hond meer naar”.
Ondanks dat Manders het in vroegere
dagen gezelliger vond, is hij er niet
rouwig van geworden. „Belangrijk is dat
je dagelijks moet lachen, dat is één van
„Het tijdperk der Aquanen” van Ko
bo Abé is geïllustreerd met teke
ningen van Machi Abé. Hier de
nieuwe generatie van leven op aarde
in hun onderwaterverblijf.
Werner Jacobs begint zijn optreden
met een werk van Kindermann en ver
volgt met Pachelbel, Joh. Seb. Bach en
Reger, terwijl hij met „Harmonies” van
Ligeti besluit. Krapp speelt werken van
Pachelbel, Francois Couperin en Joh. Seb.
Bach. Edith Ho tenslotte heeft haar
programma geheel aan Joh. Seb. Bach
gewijd, van wie zij onder meer zal
spelen delen uit Die Kunst der Fuge en
het bekende Wachet auf, ruft uns die
Stimme.
De concerten op dinsdag vangen als
gewoonlijk om 20 uur aan, die op don
derdag om 15 uur.
i
FERDINAND REINOLD WESTE-
ROP, die onder de naam Verdi als
tekenaar van cartoons opereert, heeft
ons niet bepaald aan het (glim-)la-
chen kunnen krijgen met het meren
deel van zijn grappen of wat daar
voor moet doorgaan in zijn eerste
bundel „Lachspiegel” (uitgeverij Sem
per Agendo, Apeldoorn).
Hij gebruikt royaal de aloude ma
nier van oude prenten of afbeeldin
gen, waarbij een kwasi-grappig tekst
je wordt gezet. Bijvoorbeeld: een
klassistisch tekeningetjes van twee ge
liefden in Romeins gewaad, van wie
hij haar in het oor fluistert: „en een
eigen sportwagen en een dienstbode
en een bungalow”. Of de cartoonist
geeft een klassieke Griekse held een
sigaret in de hand en laat dan een
vrouwtje zeggen: „rook toch niet
zoveel”. Of een Romeinse Caesar-fi-
guur, die een portable radio in de
hand getekend wordt.
Het is alleemaal vaak die humor van
lach-of-ik-schiet. Zoals de man, die
een baby op de arm houdt en dan
roept: „Ik geloof nooit dat we het
droog houden, Truus”. Zo kan men
aan de gang blijven. Nog één voor
beeld van een oudbakken pubergrap,
smakeloos die vokomen voorbijgaat
aan het fenomeen cartoon: een beeld
van een (weer klassistische) naaktfi
guur, die de armen gespreid houdt.
Tekst eronder: „en die olifant had
wel zo’n slurf”. Slechts af en toe
vindt men een fris bloemetje in deze
fletse tekenwei.
Op die algemene belangstelling
haakt de uitgeverij Ankh-Hermes in
Deventer in met een boekje door drs.
H. van Praag, dat eenvoudig „Acu
punctuur” heet.
De schrijver belicht de acupunc
tuur natuurlijk vanuit de Chinese
historie en ook vanuit de yang en
yin-filosofie. Als psycholoog gaat hij
in op psychosomatische factoren en
hij belicht de acupunctuur in het
licht van de westerse wetenschap.
Onder meer wijst hij op de z.g.
„velden van Head”, plaatsen op de
hui, die men correlatief kan zien
met de „meridianen’zoals acupunc
turisten de lijnen noemen waarlangs
de punten op de huid liggen gerang
schikt, waarin de naalden worden
geplaatst. Voorbeelden van „wonder
baarlijke” genezingen worden ge
noemd.
Het is niet het enige boekje op dit
gebied in ons land, want bij Bert
Bakker in Den Haag verscheen een
soortgelijk geshrift „acupunctuur” ge
heten. Het is geschreven door de
Amerikaan Mare Duke en vertaald
door Jan de Nijs. Dit boek trekt
minder parallellen met westerse ont
dekkingen, maar schenkt meer aan
dacht aan de herontdekking en her
waardering van acupunctuur ih het
nieuwe China, waar Mao Tse Toeng
deze geneesmethode sterk bevordert.
Ook in dit boekje wordt de methode
besproken.
In beide goede informatieve boek
jes vindt men veel illustraties, die het
lezen verduidelijken.
Kvanffih
‘O
f <1
Ai»». llt w
Kees Manders bladert in een der vele
stukken bladmuziek uit het archief van
Alex de Haas. Op de achtergrond een
gedeelte van het documentatiemateriaal.
MET HET BOEK „Van provo tot
Groenevelt” viert het opinieweekblad
„De Nieuwe Linie” de tien jaren van
zijn bestaan. In die periode verander
de er heel wat en op dat „anders
worden” van de maatschappij richt
ten de samenstellers hun aandacht
bij de selectie uit Nieuwe Linie-arti-
kelen. die in dit, mede door Van Gen
nep in Amsterdam uitgegeven boek
werden samengebracht.
Veel aandacht, zoals de trouwe le
zers van DNL al zullen weten, voor
binnen- en buitenlandse politiek en
buitenparlementaire activiteiten. Voor.
Roel van Duyn, VVDM, China, Viet
nam en de PPR. Vooral het internati
onaal gebeuren krijgt perspectief
door prof. Wertheims lange artikel
„China om de zeven jaar” en dr.
Constandse’s knappe analyse van
Nixons Vietnam-politiek. Zijn betoog
over oorlogzuchtig balanceren op het
scherp van de snede werd een jaar
geleden geschreven. De Amerikanen
zijn inmiddels „uit Vietnam”. Maar
de kernvraag van dr. Constandse
blijft bestaan: hoeveel zwakke volken
moeten er nog „conventioneel” dood
bloeden?
Het moet naar een openbare Instelling,
aldus Kees Manders, die het op haar
beurt ter inzage kan geven aan vakkrin
gen en het publiek. „Ik moet nu met
mezelf overwegen wat de juiste plaats is
voor het archief, een vorm waarin ie-
I dereen die dat wil er over kan beschik
ken. Zo’n instelling zal het echter niet
cadeau kunnen krijgen. De weduwe De
Haas, die nu 75 jaar oud is, heeft haar
I hele leven in de schaduw gestaan van
(haar man en zich veel moeten opoffe
ren. Zij heeft nu recht op een zekere
betaling”.
Aan wat voor instelling denkt Man
ders?” Ik denk bijvoorbeeld aan het
Toneelmuseum, dat er erg veel belang
stelling voor heeft en met wie ik ook in
I onderhandeling ben. Ook heb ik aan
Conamus gedacht, er is in de collectie
j immers erg veel bladmuziek te vinden.
Het gaat erom dat de verzameling in de
eerst plaats compleet en volledig blijft.
.Ik hoef haar zelf niet te hebben, ik ben
C11C OOK geen verzamelaar. Momenteal ben ik een
suur per dag bezig alle stukken te sorte-
I ren, dat is op zich al een enorm karwei.
En je moet eigenlijk niet verder in die
stukken gaan lezen, want alles is zo
boeiend dat je dag meteen weg is”.
Het archief van Alex de Haas, dat
door Manders voor een ton is verzekerd,
mag met groot recht uniek worden ge
noemd. Het bevat duizenden tastbare
resultaten van enkele eeuwen toneel-
kleinkunst, met de nadruk op
eeuw. „Alex de Haas heeft zo’n
jaar van zijn leven verzameld. Hij
