Allende legt eisen oppositie naast zich neer
t
xans op akkoord in Chili nihil
Het cynisme van Pnom Penh
Tweede Kamer
krijgt meer
de ruimte
Welstandsgrens
naar 23 mille
Rechter verbood staking bij bedrijf
Penh
over voortzetting acties
Grivas stelt eisen
aan Makarios
België
in Amsterdam
Geen Portugese
Navo-schepen
Mozambique-onthullingen in
„Spioneren van
Amerikanen
was legaal”
Vakbondsberaad op Curacao
Opstandeling
'e
naderen Pnom
achtergrond
s
t
VOOR VRIJLATING VAKIS
1973
AUGUSTUS
3
V R IJ D A G
fr
Wiryamo
Martelingen
COMMENTAAR OP ACTUELE ZAKEN
SANTIAGO (AFP, AP en DPA) In Chili lijkt de hoop verloren op
een compromis tussen president Salvatore Allende en de christen-demo-
cratische oppositie. De kansen op hervatting van het in het slop geraakte
overleg, waarmee een burgeroorlog moet worden voorkomen, lijken nihil
nu Allende een aantal eisen van de oppositie, zoals een kabinetswijziging,
van de hand heeft gewezen.
(Van onze redacteur in Brussel)
BRUSSEL De Belgische witte pater Vic Nijs heeft wederom
een aantal massamoorden van Portugese soldaten in de Afrikaanse
kolonie Mozambique beschreven. De 42-jarige Nijs, die dertien jaar
in Mozambique heeft gewerkt, voornamelijk in de jaren zestig, be
schrijft onder meer hoe een Portugees officier hem vertelde aan
wezig te zijn geweest bij het uitmoorden van alle vrouwen en kin
deren in een dorp in het noorden van Mozambique.
-
Westduitse regering
-
s
(Van onze parlementsredactie)
>boot
ndse
rwijl
■s te
sland
niet
erse
>lk”,
a in
tast
zijn
Het
een
tuut
[t in
liden
arke-
dat hij niet van plan is voorwaarden
voor de vrijlating van de minister te
accepteren.
man die dinsdag honderd vrachtwagens
verbeurd verklaarde.
„Het Belang van Limburg” schrijft
dat het volgens pater Nijs zeer moei
lijk is om in Mozambique ter plaatse
te controleren of er werkelijk massa
moorden in de dorpen hebben plaats
gehad. „Neem het voorbeeld van het
dorp Wiryamo in het district Tete.
waar 400 mensen werden vermoord.
ien
pje
aar
>tje
een
een
oot
ian
tri
en,
’ijk
ten
,de
kopen, terwijl in de zuidelijke provincie*
het vee sterft door gebrek aan voedings
middelen. Suiker, boter, olie, rijst, was
middelen en dergelijke zijn nauwelijks
meer te krijgen.
lijn
aar
ge-
eid
dit
eerst
isteld
iet is
loop
iebe-
NS
ie op
ver-
Kri-
een
1.500
ge-
n in
n in
be-
Jice,
Iers
erg
'er-
kte
■ing
ten
oe-
oen
een
te
gs-
-em
W DAG DAG
„Al-
ka-
larna
iarna
leta”
loten
was
van
iter-
sr.
Hij
die
rva-
door
ssa-
Deze vakbond stuurde ook een brief
aan de werkgevers, waarin werd gezegd
dat de acties niet bedoeld waren tegen
de werkgevers, maar uitsluitend bedoeld
om een bevredigende oplossing te krij
gen in het conflict met de Antillaians*
regering over de prijspolitiek.
gens de krant. „De mensen werden op
een beestachtige wijze afgemaakt.
Wie zegt dat die slachtpartijen niet
voortduren? Ga dat maar eens uit
zoeken. De Portugezen weten wel hoe
je iemand om de tuin moet leiden.
En als de zwarte bevolking zou spre
ken, zou haar dat duur komen te
staan”.
De christen-democraten stuurden Al
lende gisteren een ultimatum waarin
opname van militairen in het kabinet
werd geëist. Maar volgens Allende kan
de vorming van een dergelijk kabinet,
vier weken na de beëdiging van het
huidige, geen oplossing leveren van de
problemen.
Het NAVO-smaldeel zal nu afmeren
in Den Helder, waar volgens de minister
minder kans is op acties en waar een
betere beveiliging mogelijk zal zijn. Vol
gens geruchten zou staatssecretaris Ste-
merdink van Defensie al geweigerd heb
ben om de vloot in Den Helder te
begroeten, omdat er Portugese schepen
meevaren. De staatssecretaris was echter
wegens vakantie niet voor commentaar
bereikbaar. Het NAVO-smaldeel is een
vaste groep schepen, die voortdurend op
en neer vaart langs de kust van Noor
wegen tot Zuid-Frankrijk.
Het kabinet-Biesheuvel had de wel
standsgrens eerder al gebracht van
18.800 tot 20.900 gulden per 1 januari
van dit jaar. Per 1 januari 1970 was de
welstandsgrens nog gesteld op 14.850
gulden. Staatssecretaris Van der Stee
van financiën heeft deze plannen be
kendgemaakt.
eenvoudige verklaring is voor het feit
dat de journalisten in Mozambique
geen sporen van massamoorden heb
ben kunnen terugvinden: „Stel dat
alle hutten van Wiryamo een jaar
geleden door brand werden vernie
tigd. De bewoners zijn gedood. Een
jaar later is die begroeiing al twee
meter hoog geworden. Wat ga je dan
nog bewijzen? Trouwens, stuur on
verschillig welke internationale com
missie naar Mozambique en de gidsen
van deze commissie zullen steeds
Portugezen of Portugees-gezinde Af
rikanen zijn. Je komt op die manier
steeds op een dwaalspoor terecht.
Van de onderdrukte zwarte mensen
zul je niets aan de weet komen, want
die zwijgen uit angst voor hun huid”.
In weerwil van het feit dat de
Belgische minister van Buitenlandse
Zaken heeft gezegd dat er geen be
wijzen bestaan voor het feit dat Por
tugese troepen in Mozambique bewa
pend waren met Belgische geweren,
zegt peter Nijs: „Tot en met 1964 heb
ik herhaaldelijk Portugese soldaten
gezien met Belgische geweren. Ook in
1966 heb ik militairen van het Portu
gese regime met Belgische geweren
ontmoet. Later zag ik ze uitgerust
met automatische geweren. Een offi
cier zei me dat Portugal een Duits
patent had opgekocht en zijn wapens
zelf fabriceert.
Ik acht het waarschijnlijk dat ook
na 1966 nog steeds Belgische wapen'
in handen van Portugese militairen
in de overzeese gebieden waren, maai
ik heb het met eigen ogen niet ge
zien”.
gebrek aan voedsel. Nog steeds houden
de Amerikaanse adviseurs van de Cam
bodjaanse regering hun bewering vol,
dat er op militair gebied nog iets te
redden zou zijn en dat de Amerikaanse
bombardementen nog een andere uitslag
zouden kunnen forceren dan die, welke
zich al lange tijd aftekent. De doelloze
bombardementen zullen in ieder geval
nog tot 15 augustus doorgaan, aldus
heeft de Amerikaanse regering besloten
met toestemming van het Congres. Po
gingen om Washington te bewegen op te
houden met deze verschrikkelijke en
averechtse vorm van militaire hulp zijn
op niets uitgelopen. De Rode Khmer
moordt met haar mortieren en veldge
schut even lustig door als de Amerika
nen met hun bommen. Zij werken een
koelbloedig en onmenselijk programma
af, alvorens zich aan de conferentietafel
te zetten en overeen te komen dat
Cambodja voortaan een communistische i
inbreng in de landsregering zal onder
gaan.
Deze
Ondanks hevige Amerikaanse bombar
dementen zijn troepen van de Rode
Khmer er gisteren in geslaagd opnieuw
dichter bij de Cambodjaanse hoofdstad
Pnom Penh te komen. Op slechts zes
kilometer van de stad werden gevechten
gemeld. De opstandelingen hebben de
belangrijke verbindingsweg no 1 afge
sneden op 24 kilometer van de stad. Deze
verbindingsweg is al vier maanden af
gesneden, maar de nieuwe operatie be
tekent dat het deel van de weg dat nog
in handen is van de regeringstroepen,
opnieuw is bekort. De Rode Khmers
hebben nu een boog om Pnom Penh ge
trokken van het noorden tot de rivier
de Mekong ten zuidoosten van de hoofd
stad. De Mekong vormt een natuurlijke
verdedigingslijn voor het oosten van de
stad.
zijn
1. De
geen
zit-
elner
voor
gaan
'ogen
ttsen.
kan
n de
m de
WILLEMSTAD. De verenigde vak
bonden op Curacao hebben sinds gister
middag vergaderd over het al of
niet voortzetten van de stakingsacties op
het eiland. De vakbewegingen op het
Antilliaanse eiland hebben sinds woens
dag bij een aantal bedrijven en over
heidsdiensten stakingen uitgeroepen uit
protest tegen de gestegen kosten van
levensonderhoud.
DEN HAAG. Het kabinet Den Uy!
stelt zich voor de welstandsgrens op te
trekken tot ongeveer 23.200 gulden per 1
januari 1974. Dat houdt in dat iedereen
die minder verdient dan dit bedrag ver
plicht is lid van een ziekenfonds te
worden.
NIKOSIA (AP) Generaal George
Grivas, de leider van de Grieks-Cyprio-
tische ondergrondse beweging (EOKA),
heeft gisteren zijn voorwaarden bekend
gemaakt voor de vrijlating van de ont
voerde Cypriotische minister van Justitie
Christos Vakis. Grivas eist dat de Cypri
otische president, aartsbisschop Makari
os, tussen de politiek en de kerk zal
kiezen, dat een nieuwe presidentsverkie
zing wordt uitgeschreven, dat alle poli
tieke gevangenen zullen worden vrijge
laten en amnestie krijgen en dat alle
gezuiverde EOKA-gezinde politiemannen
en ambtenaren hun baan zullen terug
krijgen.
In de proclamatie die behalve aan
Makarios ook aan de regering in Nikosia
was gericht betreurt Grivas het dat hij
zijn toevlucht tot een middel als ontvoe
ring heeft moeten nemen. Hij zei de
minister te zullen vrijlaten zodra aan
zijn eisen is voldaan. Grivas zal dan ook
de acties van de ondergrondse EOKA-
beweging laten beëindigen en zich aan
de wil van het volk onderwerpen. In het
andere geval zet hij de strijd voort en
zijn de gevolgen voor de verantwoorde
lijkheid van Makarios, zegt hij. Deze
heeft zich tot dusver niet over de pro
clamatie van Grivas uitgelaten, doch
dinsdag verklaarde hij in Nikosia reeds
BONN (DPA). De Westduitse rege
ring heeft gisteren de beschuldiging dat
de Amerikaanse militaire inlichtingen
dienst in de Bondsrepubliek telefoons
van Westduitse burgers en burgercomi-
tés zou hebben afgetapt, als „ongegrond”
van de hand gewezen.
Na een onderzoek door zes staatsse
cretarissen verklaarde regeringswoord
voerder Rüdiger von Wechmar dat de
beschuldigingen niet juist zijn en dat
waar afgeluisterd is, dit is gebeurd met
inachtneming van een desbetreffende
wet uit 1968 en met instemming van de
uit vertegenwoordigers van de drie
bondsdagfracties samengestelde controle
commissie.
De eenheid waartoe de officier be
hoorde, was daar overvallen door sol
daten van het bevrijdingsfront van
Mozambique (Frelimo) en uit wraak
gaf de kapitein van de Portugese
troepen zijn manschappen bevel alle
vrouwen en kinderen in hutten te
drijven.
■y
geen venster is maar waarin een
sterke lichtbundel op het gelaat van
de gevangene gericht blijft.
DIE HUTTEN werden vervolgens
in brand gestoken. De mensen erin
verbrandden levend. Toen de kapitein
een huilende vrouw zag staan met
een kindje op de arm die aan de
represaille vooralsnog waren ont
snapt, trok de man het kind uit de
armen van de moeder, draaide het de
nek om en gaf het toen terug.
Het verhaal van Nijs staat beschre
ven in het Belgische dagblad „Het
Belang van Limburg.” De pater werkt
momenteel ondergronds in de kolen
mijn van Beringen en houdt zich
verder bezig met parochiaal vor
mingswerk. Nijs werkte in Mozambi
que in het district Tete, waar ver
schillende massamoorden werden ge
signaleerd. „Duizenden onschuldige
zwarte mensen zijn door de Portuge
se regeringstroepen in Mozambique
en Angola vermoord”, zegt hij vol-
half miljoen gulden. De uitspraak bete
kent volgens sommigen dat er ook geen
sympathiestakingen meer mogen worden
gehouden.
De stakingen verliepen ook op de
tweede dag rustig. De bonden kondigden
acties aan in de havens en bij het
winkelpersoneel. In hoeverre de winkel
meisjes gevolg hebben gegeven aan het
stakingsparool was moeilijk te zeggen,
want alle winkels in Willemstad waren
gisteren normaal open. Ook de Christe
lijke Bond van Havenarbeiders kondigde
een staking af. Maar de Antilliaanse
Haven Unie, waarbij het overgrote deel
DEN HAAG. De Tweede Kamer
heeft een kleine uitbreiding ondergaan.
De oude en veel te kleine behuizing van
het parlement is nu vergroot door het
gereedkomen van de pandjes Binnenhof
5 en 6, waar vroeger de Rijks Gebouwen
Dienst een kantoor had. De beide pand
jes zijn officieus door de aannemer aan
Tweede-Kamervoorzitter Vondeling
overgedragen.
In de nieuwe werkruimte van de Ka
mer komt een grote vergaderzaal voor
het houden van openbare hoorzittingen
en grote commissievergaderingen, die
vroeger altijd in de grote vergaderzaal
van de Tweede Kamer zelf moesten
worden gehouden. Verder komen er de
secretariaten van enkele kleine fracties
en een aantal werkkamertjes. De ver
bouwing van de nieuwe werkruimte
heeft ruim 2 miljoen gulden gekost. Het
complex van de Tweede Kamer omvat
nu de gebouwen Binnenhof 1, la, 4, 5, 6
en 7.
Eerst hebben de Portugezen met
klem ontkend dat dit dorp bestond.
En inderdaad, op geen enkele land
kaart stond het aangegeven. Dat is
heel eenvoudig. De officiële taal in
Mozambique is uiteraard het Portu
gees. De inlandse taal wordt door de
Portugezen verguisd.
In het Portugese alfabet komen de
K en de W niet voor. Het gebruik
van de letter Y is zeer uitzonderlijk.
De zwarten kennen in hun inlandse
taal wel de klanken W, Y en K. Ze
noemen meestal hun dorpen naar het
dorpshoofd. Zo was het hoofd van
Wiryamo een zekere William. Deze
naam hebben de ouders van de man
vermoedelijk ontleend aan Brits-
Rhodesië, waaraan het district Tete
grenst. De Mozam bicaan kent ech
ter de klank L niet en maakt er een R
van. Zo krijg je dan Wiryamo. De
°ortugezen kunnen dan hun kaarten
vel laten zien, want daar staat Wiry-
mo als zodanig inderdaad niet op”.
Pater Nijs zegt ook dat er een
De vakbonden beraden zich vooral
over de uitspraak van de rechter die een
staking bij de Curacaose Dokmaatschap-
pij verboden heeft op straffe van ander-
Pater Nijs beschrijft ook welke
foltertechnieken de Portugezen op
hun soms volslagen willekeurig ge
maakte gevangenen toepassen. Zo
zegt hij bijvoorbeeld: „De Portugezen
lieten een gevangene verscheidene
dagen in een eenzame cel honger
lijden. Als de man totaal op was van
het voedselgebrek kreeg hij een hele
droge, maar zeer zoute vis te eten. Na
het eten kreeg hij echter geen drin
ken, zodat de gedetineerde bijna stik
te van de steeds groeiende dorst
Tussen deze marteltechnieken in ko
men dan urenlange ondervragingen”
De Portugezen zouden zouden oo
hun gevangenen dagenlang in een cc
rechtop laten staan, een cel waarir
De leden van de CFW die werkzaam
zijn in de bouw hebben gistermiddag
van twaalf uur tot half vijf het werk
neergelegd.
De Petroleum Werkers Federatie,
waarbij de Shell-werknemers zijn aan
gesloten riep de dagploeg bij de Shell
voor een staking van een halve dag. De
wachtlopers bij de Shell en de „schema-
werkers” zijn vrijgesteld van de actie,
zodat de raffinaderij normaal blijft
functioneren.
Onze correspondent in Santiago meldt
dat ook vakbondsleiders van de grote
Chileense kopermijn El Teniente hebben
gedreigd met een nieuwe staking. Als de
100 mijnwerkers, die na de vorige sta
king werden ontslagen niet hun baan
terugkrijgen. De vorige staking in de
mijn duurde 70 dagen en kostte een
miljoen gulden per dag.
Aanslagen met molotovcocktails en
dynamiet zijn in Chili nu aan de orde
van de dag. De afgelopen dagen vonden
afspraak moet onherroepelijk
worden gemaakt, of de hoofdstad nu te
vuur en te zwaard wordt verwoest of
niet. Zolang echter de Khmer wordt
verhinderd de stad binnen te trekken,
blijft de schijn bestaan van een nog niet
beslist politiek duel. Dat duel is echter
al uitgevochten in de voorgaande jaren
en het is uitgelopen op een overwinning
van de opstandige Khmer of, zo men
wil, op de nederlaag van de zittende
regering die door de meerderheid des
volks niet meer kan worden gesteund.
De opoffering van zoveel mensenle
vens, waarover die „bevrijders” van de
Khmer al evenmin enige wroeging
lijken te hebben als de Amerikaanse
militaire adviseurs, geschiedt louter en
alleen om de partijen aan de confieren-
tietafel straks „een sterkere positie” te
geven. Die sterkere positie zal echter
aan de basis van het te verwachten
akkoord niets meer kunnen veranderen.
Slechts details in de politieke regeling
kunnen misschien worden afgedwongen,
als de hoofdstraat van Pnom Penh bij
de onderhandelingen nog overeind staat
en zich in die hoofdstraat een gebouw
bevindt waar nog een „zittende regering”
machteloos aanwezig is.
Het is een mensonterend cynisme, dat
spot met alles wat zo schoon „Rechten
van de mens” heet.
Inmiddels dreigt de staking van
vrachtwagenbezitters te escaleren tot
een algemene staking. Vakbondsleiders
van het openbaar vervoer dreigen het
zelfde te doen tenzij de regering haar
staatssecretaris van vervoer, Jaime Fai-
vovich, zou ontslaan. Faivovich was de
er tei\ minste honderd plaats. Vooral
partijlokalen en oliepijpleidingen moes
ten het ontgelden. Over slachtoffers is
nog niets bekend.
DEN HAAG. Minister Vredeling
van Defensie wil de NAVO-vloot van
mijnenvegers, die eind augustus in ons
land zal afmeren niet naar Amsterdam
later varen, omdat hij vreest voor moei
lijkheden in de hoofdstedelijke haven. In
de NAVO-vloot waren namel(jk ook mij
nenvegers van Portugal mee en de be
windsman vreest demonstraties en sabo-
tage-acties tegen deze schepen als reac
tie op de berichten over gewelddaden in
de Portugese koloniën in Afrika.
Een volkomen objectieve analyse van
de toestand in Cambodja, het buurland
van Vietnam, leert dat daar volkomen
te«en iedere redelijke overweging in een
gr 'wglijke slachting plaats heeft onder
de bevolking van de hoofdstad Pnom
Penh, terwijl de politieke situatie al
volledig vaststaat.
De verovering van de hoofdstad door
de communistische Khmer-troepen zou
niet nodig zijn uit het oogpunt van
militaire of politieke beslissingen, die de
toekomst van het land betreffen. Een
wapenstilstand, gepaard gaande met een
akkoord ten aanzien van de politieke
regelingen die nodig zijn om Cambodja
weer een gestabiliseerd bewind te geven,
zou ieder ogenblik kunnen worden ge
sloten zonder dat er iets zou veranderen
aan de Cambodjaanse politieke situatie.
De Rode Khmer beheerst Cambodja zo
danig, dat zij kan eisen te worden inge
schakeld bij de landsregering die na de
wapenstilstand zal moeten optreden. Een
politiek akkoord in Cambodja moet on
herroepelijk vrij baan geven aan een
sterke communistische invloed op het
landsbestuur. Daarbij heeft eigenlijk ie
dereen zich al neergelegd, ook de thans
zittende regering die zich tegen wil en
dank in Pnom Penh verschanst temid
den van hongerende burgers en vermink
te legeronderdelen.
Toch gaat de vernietigingsslag door.
Dagelijks regenen duizenden tonnen
bommen op de buitenwijken en rand-
dorpen van de hoofdstad, waar commu
nistische troepen zijn doorgedrongen.
Bommen die dood en verderf zaaien
onder de burgerbevolking en de vluchte
lingen die de stad overstroomd hebben.
De troepen van de Rode Khmer hebben
de middelen om zich tamelijk succesvol
tegen die bommenregens te beschermen,
zodat die verschrikking militair gezien
geen doel meer heeft. De soldaten ver
spreiden zich in kleine groepen, kruipen
in burgerhuizen of graven zich in mans-
gaten. Tussen de bommen door brengen
zij mortieren en geschut in stelling,
waarmee zij de binnenstad beschieten,
zodat dagelijks bloedbaden worden aan
gericht in de overvolle stad.
Deze situatie duurt al maanden. De
val van Pnom Penh kan misschien nog
vertraagd worden, maar iedere nieuwe
dag brengt nieuwe slachtoffers onder de
burgerbevolking door beschietingen en
van de havenarbeiders zijn aangesloten,
staakte niet.
Ook de Bond van Arbeiders bij We-
scar (Werkspoor) de CFW, heeft de le
den opgeroepen tot acties, maar het
betrof sympathiebetuigingen in de vorm
van stakingen, die een uur duurden en
allemaal zeer rustig zijn verlopen.
De Chileense autobezitter heeft nu
gemiddeld zes tot acht uren nodig om
een rantsoen benzine te krijgen. Parafi-
ne voor de verwarming (centrale ver
warming is zeldzaam) kan zelfs twee
dagen in de rij staan opleveren. In
verschillende industrieën begint het nu
ook aan broodnodige brandstroffen te
ontbreken, zoals petroleum en kolen, en
de produktie daalt onrustbarend.
Wat levensmiddelen betreft begint de
situatie nijpend te worden. Uren in de
rij staan voor een rantsoen brood is heel
normaal. Omdat geen meel wordt aange
voerd, zullen binnenkort de meeste bak
kerijen gesloten moeten worden.
In Santiago en omstreken is het
vrijwel onmogelijk geworden vlees te
