Voor elk materiaal
is er nu bijna wel
een eigen lijmsoort
UNILEVER EN DE JACHT OP EIWITTEN
sojabonen
Teelt
van
in
Nederland een experiment
Steeds meer fietsen op de weg
Gezin en
samenleving
GEZINFORMATIE
Boeken met tips
I
tips voor vrije tijd
PVC-lijm
Textiellijm
Kontaktlijm
17
Erbij
Proeven
Smaak
Perspectief
In gevaar
'-4
Hapjes met soja-eiwitten. Mevrouw ir. R. Rosema, dr. J. Jensma, drs. J. Schogt en L. van Velse van Unilever proeven
ervan.
ge-
belangrijkheid
Je
op,
iAAAA/WMWWWWMWWWWWWWWMWWWWWW»/
over
on-
kAAAAAAA
IG
In de proefkeuken van het Laborato
rium hebben we kennis kunnen maken
met verschillende hapjes, waar uit soja
bonen afkomstige eiwitten in bepaalde
percentages in verwerkt waren.
iet
tik
de
an
>n-
ijn
aar
het
er-
oot
oet
ele
•en
:li-
at-
De
•en
je-
cht
die
de
De Hard PVC-lijm is ontwikkeld voor
het lijmen van zg. hard PVC. Dat mate-
dit
en
je-
et
en
it-
ize
Textiellijm wordt gemaakt op basis
van natuurlijke rubber. Zoals de naam
zegt bestemd voor het lijmen van tex
tiel. De verbinding, die met textiellijm
wordt gemaakt, blijft flexibel. Daarom
kan met deze lijm heel goed een lap stof
worden ingezet of geapplikeerd. Het om
boorden van kleden en lopers, het anti
slip maken van kleedjes laat zich perfect
uitvoeren met textiellijm (in banen op
de achterkant van het kleedje aanbren
gen en laten drogen. Na drogen heeft
men dan een aantal banen stroef rubber,
die glijden onmogelijk maken).
Het gebruik is simpel. Beide delen
voorzien van een dunne lijmlaag. Laten
drogen tot de lijm transparant is. Daar
na de delen op elkaar aanbrengen en
aandrukken of aankloppen. Na tien uur
is de maximale sterkte bereikt.
iig
?e-
cer
•en
m-
•ed
wt
iet
m-
in-
•n-
ke
iet
er.
ert
?d-
er-
ws
en
in:
sn.
?e-
•en
rol
iw.
igd
iet
als
:ht
iet
•en
te
vd,
ran
era
le
an.
Ike
iet
iet
len
ze
io-
;en
al-
riaal wordt vooral verwerkt als buizen
en pijpen voor aan- en af voer van wa
ter, riolering en electriciteit. Vanzelf
sprekend is deze lijm dus ook geschikt
voor het lijmen van PVC-goten, -profie
len en -golfplaten. In de praktijk zal het
werken met deze lijm vooral verbindin
gen en tussenstukken van buizen en
pijpen betreffen. De lijm droogt zeer
snel. Daarom moet de bus na gebruik
onmiddellijk gesloten worden. Gereed
schap kan worden schoon gemaakt met
tri of aceton. Is de lijm iets ingedikt dan
kan ze met aceton wat worden verdund.
Een verbinding met hard PVC-lijm is
bestand tegen koud tot en met kokend
water. Gebruiksaanwijzing: de delen die
men met elkaar gaat verlijmen moeten
goed op elkaar passen: de lijm heeft een
gering vullend vermogen. Buizen e.d.
kunnen met warm water zacht gemaakt
worden en daarna goed passend worden
gevormd. Het oppervlak van beide delen
goed ontvetten met bijv. Snelfix-verdun-
ner, aceton of benzine. Daarna op één
van de beide delen de lijm aanbrengen
en onmiddellijk de beide delen in of op
elkaar schuiven.
Onder de rook van Zevenaar ligt een stukje land, waarop sojaplantjes bezig zjjn
flink uit de kluiten te wassen. De bonen van dit gewas zjjn zeer eiwitrijk en momen
teel is soja dan ook de belangrijkste grondstof voor vee- en pluimveevoer. De uitvoer-
beperkingen van Amerika, verreweg de grootste soja-veevoerexporteur, hebben de
sojabonen tot een sleutelpositie in de voedselindustrie gemaakt. Het zal niet lang
meer duren, of ook wij mensen zullen lekkere hapjes op tafel krijgen waarin eiwitten,
afkomstig uit sojabonen, verwerkt zjjn. Hamburgers, beefburgers, visburgers, Ita
liaanse spaghettisaus, Provencaalse saus en kerriesaus om maar een willekeurige
greep te doen gaan een eiwitrijke toekomst tegemoet.
Inmiddels wordt in Duiven met span
ning de eerste oogst van het soja-proef-
veld in oktober afgewacht. In mei is er
gezaaid en de groei verloopt voorspoedig.
Knelpunt is niet de gemiddelde tempera
tuur van ons land, maar de daglengte.
De fiets is zo langzamerhand het
meest verkochte duurzame consumptie
artikel geworden. In 1972 werden in
Nederland bijna 1,1 miljoen fietsen ver
kocht en dat was voor het zevende jaar
in successie een nieuw record. De hausse
begon in 1967, toen voor het eerst meer
dan 600.000 fietsen een koper vonden.
Vorig jaar kocht iedere dertiende Neder
lander een nieuwe fiets. Opmerkelijk
hierbij is, dat het aantal rijwielfabrieken
in ons land sterk is teruggelopen: van
tweeëntwintig in 1960 tot negen in het
afgelopen jaar, terwijl ook het aantal
fietsenhandelaren opvallend verminder
de. Het aandeel van de Nederlandse
merken op de binnenlandse markt be
droeg vorig jaar 62,2 pet. De export van
Nederlandse fietsen steeg van ruim
71.000 in 1971 tot ruim 165.000 in 1972.
ze
?e-
ijk
de
■dt
an
de
nu
Er moet dus iets van gemaakt worden,
dat, anders dan het enkele jaren geleden
op de markt gekomen en weer verdwe
nen TVP (een soort hapklare brokken,
die associaties met hondevoer opriepen)
direct sympathiek aandoet. Want het
gezegde „wat de boer niet kent, dat eet
hij niet” blijkt op velen van toepassing
te zijn.
Brigade-generaal Hans Ad
ler uit Munster heeft een
dienstfiets, passend uitge
rust met gouden generaals-
ster op het achterspatbord
en de generaalsviag op het
stuur gemonteerd. Op deze
fiets schijnt de generaal
zijn dienstreizen te maken
ais artilleriecommandant
van het eerste legerkorps.
Overigens is dr. J. R. Jensma, hoofd
van de landbouwkundige afdeling, niet
pessimistisch. Het is natuurlijk nog een
kwestie van afwachten en verder experi
menteren, maar de heer Jensma ziet
toch wel perspectieven in de soja-varië-
teit. die momenteel in Duiven tot volle
wasdom komt.
Slechts een enkel in Duitsland ge
kweekt ras doet het op onze breedte
graad goed. Bij een te grote daglengte
wordt de bloei van de soja afgeremd.
op het
Duiven.
Hierbij een handvol tips met boeken, die nuttig kunnen zijn voor het vullen van
de vrije tijd. Hetty Mooy heeft flink wat vondstjes bijeengebracht in „Macramé
ideeën”. Het is bedoeld voor degenen, die al wat handigheid op het terrein van ma
cramé hebben opgedaan. Er staan wat nieuwe knopen in en veel gegevens
macramé in combinatie met andere technieken (uitgeverij Cantecleer).
Patchwork heet het boekje van Sylvia Green. Patchwork is eigenlijk datgene, wat
in en vlak na de oorlog uit armoe werd gedaan: Het vervaardigen van iets uit over
gebleven restjes lap. Het is zulk aardig werk, dat velen er helemaal door zijn ge
grepen. Ze maken de fraaiste en merkwaardigste zaken van die lapjes. Patchwork
wordt tot kunst. Veel zoniet alles over patchwork vindt men in dit Cantecleer-boekje
(met voorbeelden).
„Bloemen uit eigen hand van stof en kralen” leert ons aan de hand van Nel Vastert,
dat er behalve de echte en plastic bloemen ook nog andere, vaak zeer mooie bloemen
te kweken zijn: Met naald en draad in plaats van schop en schoffel. Nel vindt wel
dat de natuur niet te evenaren is. Wel doet ze pogingen deze te immiteren (zij het
met voldoende eigen creativiteit). Ze haalde eens een pioenroos uit elkaar om die te
bestuderen en een „handwerkzame” roos te vervaardigen. Nel Vastert maakt de leuk
ste dingen. En u wellicht ook, als u het boekje heeft doorgenomen (Cantecleer).
Vroeger, toen we, de mensheid, nog dichter bij de natuur stonden, maakten we zelf
onze kleuren om textiel te verven. Dat kleuren trekken uit planten is een bijna ver
geten bezigheid. Gelukkig heeft Frans Smeets met zijn boekje „Wol en plantaardig
verven” daar weer eens de aandacht op gevestigd. Het is niet eenvoudig en degene,
die snel even een hesje een ander kleurtje wil geven, moet de methode uit dit boekje
maar vergeten. Maar toch: Wie zelf wil experimenteren met meekrap en walstro,
met bosbes of hei, moet dit Cantecleer-werkje eens bestuderen. Men moet niet tegen
drukke werkzaamheden, dampen en spinnen op een spinnewiel opzien.
Cantecleer (wat doet die uitgeverij allemaal niet om ons toch maar aan het werk
te krijgen in onze vrije tijd) gaf ook het boekje „Schetsen” uit van Geoffrey Elliott.
Deze Geoffrey aarzelt niet om ons uit te leggen, waarom we zoveel meer plezier in
het leven hebben als we mooie en boeiende dingen via de tekenpen (potlood, houts
kool) kunnen vasthouden. Hij legt op instructieve wijze uit, hoe u schetsen kunt ma
ken. Hij spreekt daarbij ook degene, die denkt dat niet te kunnen, moed in.
„Boek en jeugd”, jeugdlectuurgids voor gezin en school, van de uitgeverij Ploegs-
ma, Amsterdam, en Leopold, Den Haag. Door het bureau Boek en jeugd van het
Nederlands Bibliotheek en Lectuurcentrum zijn ruim 2300 titels van jeugdboeken
bijeengebracht, naar rubriek gerangschikt. Het is een handige handleiding. Merk
waardig overigens, dat bij „Indianen” Arendsoog ontbreekt. Onze zoon vindt dat een
duidelijke omissie. Wellicht zijn er wel meer. In ieder geval staan er enorm veel
titels (met korte beschrijvingen) wel in.
Een lijmvlak (de tafel) en een lijmloos
vlak (de latjes) geven geen verbinding.
Dan de formica op de latjes en precies
op de juiste plaats schuiven. Dan voor
zichtig één latje verwijderen en het
formica aandrukken. Eén voor één de
latjes weghalen en de hele plaat goed
aandrukken.
Een voorbeeld van een kontaktlijm is
Snelfix (het zou ook Tixotroop kunnen
zijn of een kontaktlijm van een ander
merkt). Hij is geschikt voor het lijmen
van kunststofplaten, board, triplex op
wanden, plafonds, tafels, kasten enz.
Ook om uit de hand te fineren, het
lijmen van aluminium stootplaten tegen
de onderkant van deuren, rubber strips
in auto’s, leerdoek op spaanplaat enz.
Dus: lijmen van hout, fineer, kunststof,
aluminium, asbestcement, eterniet,
schuimplastic enz. op elkaar en op hout,
steen, beton, metaal enz. Bij poreuze
materialen dringt de eerste laag lijm in
het materiaal. Pas nadat de eerste laag
geheel in het materiaal is ingedrongen
een tweede laag aanbrengen en weer
zoals bij de eerste keer tien minuten
wachten. Kwasten en gereedschap reini
gen met verdunner.
Nog even wat cijfers: de Verenigde
Staten verbouwen soja op 20 miljoen
hectaren. De helft van de opbrengst
wordt uitgevoerd. Als de vraag blijft
toenemen, in het huidige tempo, dan
zouden er in 1985 in de VS 40 miljoen
hectaren met soja verbouwd moeten wor
den. Ter vergelijking: de totale opper
vlakte aan bouwland in de EEG nieu
we negen) bedraagt 50 miljoen hectaren.
Het Unilever Research Laboratorium
heeft de afgelopen jaren gepeinsd over
het voor mensen eetbaar maken van
soja. Als de boon ontdaan is van zijn
olie blijft er sojameel over, dat voor 50
procent uit eiwit bestaat.
Omdat de vraag naar rundvleespro-
dukten niet bijgehouden kan worden, zal
de produktie van pluimvee en varken
moeten worden opgevoerd. Dat gebeurt
trouwens al, want in de laatste 15 jaar
is de consumptie in de EEG (oude zes
van 4 tot 8 miljoen tón toegenomen. Die
lijn stijgt nog verder maar daar is erg
veel voer voor nodig.
We stoppen steeds meer graan in
vleesproduktie terwijl de wereldvraag
voor menselijke consumptie toeneemt.
Een paar misoogsten en het menselijke
verbruik komt in gevaar. Er wordt
daarom ijverig gezocht naar een andere
toepassing van de plantaardige eiwitpro-
duktie.
Kenmerkend voor de kontaktlijmsoort
is dat altijd beide delen moeten worden
ingesmeerd met de lijm. Van groot be
lang is dat na het opbrengen van de
lijm eerst de aanwezige oplosmiddelen
moeten verdampen. Dat betekent ca. tien
minuten wachten na het aanbrengen
van de lijm alvorens de beide te verlij
men delen op elkaar t e brengen. Dan
ontstaat direct een sterke verbinding die
na ongeveer 48 uur zijn maximale sterk
ste heeft ontwikkeld. Groot voordeel van
dit lijmtype is dat er niet geklemd of
geperst hoeft te worden. Aandrukken of
aanrollen is voldoende. Wel is het zo,
dat nadat de lijmvlakken met elkaar in
aanraking gekomen zijn verschuiven of
verplaatsen niet meer mogelijk is.
Vooral bij het lijmen van grote opper
vlakken kan het moeilijk zijn direct de
beide delen op de juiste plaats te krij
gen. Denk bijv, aan het beplakken van
een tafelblad met formica. De beste
manier om dit goed te doen is gebruik te
maken van de eigenschap van de kon
taktlijm (nl. een verlijming komt alleen
tot stand indien beide lijmvlakken el
kaar raken). We gaan als volgt te werk
tafel en onderkant formica insmeren met
bijv. Snelfix. Minstens tien minuten laten
drogen. Op de tafel leggen we vervolgens
een een aantal schone latjes.
Een tijdschrift, waarop wij
zeker in het kader van deze ru
briek de aandacht willen vesti
gen is „Gezin en samenleving”, een
maandelijkse uitgave van de stich
ting „Persoon en gemeenschap”
(postbus 9725, Den Haag). Het is
een al lang bestaand periodiek
(opgericht in 1934), dat met zijn
tijd meegaat en de problemen van
nu, zo die al eigentijds zijn en er
ook vroeger al niet waren, onder
de loep neemt.
De inhoudsopgave van het juli-
augustusnummer geeft al aan, in
welke richting het blad werkt:
Geef een kind een kans (op zoek
naar pleeggezinnen), honderden
kinderen wachten op een plaatsing
in een pleeggezin, gesprek met
pleegouders, Wat doen de centra
les voor pleeggezinnen?, kinderre-
cept (een brouwsel, dat de kinde
ren zelf kunnen bekokstoven), de
medische wetenschap vraagt uw
hulp (onderzoek orgaantransplan-
taties), alcoholgebruik door de
jeugd. Jantje wil niet slapen, ooie-
vaarsdorp in Groot-Ammers (heeft
niets met voorgaande kinderonder-
werpen te maken, maar wel met
het redden van de ooievaarsstand),
kinderen in demonstraties ja of
nee.
van het
leuk en
bijten.
Gezien de activiteiten van het steeds maar groeiende legertje doe-het-zelvers en
het alsmaar toenemende assortiment van produkten voor de doe-het-zelver leek het
ons nuttig eens wat nader in te gaan op de soorten lijm, die er tegenwoordig in de
handel zijn. De grootste leveranciers op dit gebied zijn Sikkens (vooral bekend onder
de „lijm-naam” Cetabever en Velpon), Sigma Coatings („lijmnaam” Rambo), Perfecta
Chemie („lijmnaam Bison) en Frencken. Ieder van deze firma’s heeft beknopte
gidsjes (de één handiger dan de ander) van hun produkten. Het is verstandig deze
eerst even te bestuderen, alvorens een lijm te kopen. De komende weken zullen wij
diverse soorten lijm onder de loep nemen aan de hand van gegevens, die wij via
Sikkens ter beschikking kregen. Duidelijk is ook in deze branche, dat de concerns
elkaar goed in de gaten houden en zo ongeveer met eenzelfde gamma aan produkten
op de markt zijn.
Een toekomst, die is uitgestippeld door
het Unilever Research Laboratorium te
Duiven. Men heeft daar het belang van
sojabonen als eiwit-leverancier on
derkend en is momenteel in het eindsta
dium geraakt van de ontwikkeling tot
een produkt dat als smakelijk voedsel
voor menselijk gebruik moet gaan die
nen. Immers, het voeren van eiwitten
aan vee en pluimvee levert verhoudings
gewijs niet zoveel rendement op.
krijgt dus 0,3 kilo minder dierlijk
eiwit terug dan je er aan plantaardig
eiwit instopt. Dit proces levert wél een
grote hoeveelheid mest op, die weer
milieuproblemen geeft.
Bij het verwerken tot een produkt
voor menselijke consumptie is er één
groot probleem te overwinnen. Dat is de
smaak. In belangrijkheid wordt de
smaak direct gevolgd door de structuur
produkt. Niemand vindt het
lekker om in een spons te
Bij het zoeken naar een opvang van
de enorme behoefte aan eiwit in de
toekomst is de sojaboon dus van
schatbare waarde.
Dr. J. R. Jensma inspecteert de groei van
de sojaplanten op het proefveld in
Simpel gezegd komt het er op neer,
dat er 2,5 kilo graan en 0,5 kilo eiwit
nodig zijn om 1 kilo varken te maken.
In dat kilo varken, dat door de mens
geconsumeerd werdt zit niet meer dan
0,2 kilo eiwit.
De smaak van deze produkten was
ronduit voortreffelijk en het ziet er naar
uit, dat deze artikelen binnen afzienbare
tijd op de markt zullen worden
bracht.
'1
