Jaap Brand
Volksverhalen
worden nog steeds geboren
LUSTRUM SANDRA EN ANDRES
PANDA
sap"
w
RADIO VRIJDAG
1
TV DONDERDAG
1
f
NOS-programma „Vonken onder de as”
wATMOErewwe
4
15
DONDERDAG 16 AUGUSTUS
19 7 3
14
1
Geboren vertellers
ook mensen zelf oude en nieuwe
volksverhalen vertellen. Die wor
den echter niet gekuist of bij ge
schaafd, maar ongewijzigd, met
alle adempauzes, versprekingen en
onlogischheden erbij uitgezonden.
„Vonken onder de as” is eenmaal in
de twee weken, op de woensdag
middag te horen, alternerend met
„Onder de groene linde”.
HILVERSUM Volksverhalen
worden nog steeds geboren, zegt
NOS-medewerker Jaap Brand
en hij kan het weten. Al zo on
geveer acht jaren is hij, samen met
dr. Hendrik Entjes, wetenschappe
lijk medewerker aan het Nedersak-
sisch Instituut van de Universiteit
van Groningen, bezig volksver
halen te verzamelen en uit te zen
den in de rubriek „Vonken onder
de as”. Een soort pendant van „On
der de groene linde” van Ate
Doornbosch, die oude liedjes en
ballades die nog nèt niet helemaal
vergeten zijn, aan de vergetelheid
ontrukt, vaak met hulp van de
luisteraars. De liedjes worden dan
wel wat bijgeschaafd.
„Vonken onder de as” werkt
enigszins anders. Jaap Brand laat
WE MÓETEN DE VAAS
VIEERVASTUJMEN,
ZODAT ZEEROB NIETS
MERKT*Z"
HE,
KIJKUIT
i
«Stel A
-
Ab
w
j .rfi
RADIO M TELEVISIE
bij-
Hoe ontstond dit soort verhalen?
Kiri
21.55
22.25
muziek.
Kiri
19.25
en
20.21
19.30 Log-
een
7.11
(S)
(S)
voor
Wat is nou wél en wat is nou geen
volksverhaal, en waar ligt de grens? „De
grens is eigenlijk niet te bepalen; die
verschuift per dag”, zegt Jaap Brand.
„Eingelijk worden er nog iedere dag
volksverhalen geboren. En wat nou pre
cies een volksverhaal is: ik zou er dit op
willen zeggen. Een volksverhaal heeft
bepaalde elementen die altijd aanwezig
zijn, ook al worden ze door de grote
communicatie vertraagd. Dat zijn
voorbeeld de angst, de duisternis, macht
onder andere van heksen de voor
uitziende blik. Liefde komt als hoofdele
ment vrijwel niet voor, alleen maar als
onderdeel van een verhaal waarin die
andere genoemde elementen het belan
grijkste onderdeel vormen.
De verhalen met als hoofdtoon de
macht komen in ons land erg veel voor,
zeker in de wat primitievere maatschap
pij. En dan zijn er verder nog de
leugenverhalen en de opsnijderijen. Ver
der spelen eksters, paarden en sprekende
dieren een belangrijke rol.”
Dank zij welke tophits dat allemaal
is gebeurd, laten zij in deze show
horen. In de romantische omgeving
van het schitterende Openluchtmu
seum in Arnhem zingen zij hun be
faamd geworden songs. De lustrum
show van en rond het sympathieke
tweetal wordt geregisseerd door Theo
Ordeman.
Zing, zing, zing! 12.00 Nieuws.
12.03 Bij Barend op de Hol
landse toer. 1300 Nieuws.
13.03 (S) Popcorn. NOS: 14.00
Nieuws. 14.03 De Meurders
Methode. AVRO: 15.00
Niuews. 15.03 Top Twenty I:
de Amerik. hitparade. 16.00
Nieuws. 16.03 Toptwenty II de
Engelse hitparade. 17.00
Nieuws. 17.03 Radiojournaal-
17.06 Postbus 700 Verzoekpla
tenprogramma. NOS: 18.00
Nieuws. 18.02 Joost mag niet
eten. 19.00 Nieuws. 19.02 Ge
volmachtigd: verzoekplaten.
20.00 Nieuws. 20.02 Dr. Wie
ner’s Meatshow. VPRO: 21.00
Nieuws. 21.02 VPRO-Vrijdag-
avond-show. Gevarieerd mu
ziekprogramma. (22.00, 23.00
en 24.00 Nieuws 22.55 Mede
delingen.) 0.55-1.00 Nieuws.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nieuws. Mededelingen
en SOS-berichten. 12.08 Swin
gende middagmuziek. 12.50
Buitenlands persoverzicht.
13 00 Nieuws, weerbericht en
schouwburgprogramma’s Aan
sluitend Zig-Zag. 13.55 Beurs
berichten. 14.00 Nieuws. 14.03
Melodie Radio. (15.00 Nieuws)
16.00 Nieuws. 16.10 Melodie
Radio. 17.00 Nieuws en mede
delingen. 17.10 De sound van
19.30 tot 1960. 18.00 Nieuws.
18.05 Uitzending voor en door
soldaten. 18.28 Paardesportbe-
richten. 18.30 Wegwijs wezen.
18.45 Intermezzo met The
Mertens Brothers. 18.55 Taal-
wenken. 18.57 Grammofoon
platen. 19.00 Nieuws en Actu
aliteiten. 19.30 Melodieradio-
19.40 Keurig Engels. 19.45
Boekbespreking. 20.00 Vrijdag
avond variété. (21.00 Splin-
ternws; 22.00 Nieuws.) 23.00
Nws. 23.10 Jazzprogramma.
23.40-23.45 Nws.
TROS: (K) Arthur, tv-
filmserie.
(K) Levensweb, nieuw*
tv-serie over Ecologie:
1. De levende rivier
(The living river).
(19.55 (K) STER).
20.00 NOS: (K) Jomaal.
(20.15 (K) STER).
NCRV: (K) Confronta
tie aan de Amazone,
filmreportage.
(19.55 (K) STER).
20.00 NOS: (K) Journaal.
(20.15 (K) STER).
20.21
aliteitenrubriek en
Commentaar KRO:
Kanjer Koning
19.05 (S) Lichte muziek uit
KRO-produkties.
boek van Gods volk
bijbfelse katechese 19.45 De
gemiddeld zijn ze ongeveer twee minu- zingende
ten, maar er zijn ook langere bij, van J- l;t-1
wel zes minuten, en héle korte, van 15
seconden.”
8.45 Moeders wil is
9.40 Over schoolradio:
introduktieprogramma.
(S) Aubade, klassieke
muziek met om 10.30 Nieuws.
11-00 De Zonnebloem: pro
gramma voor de zieken. 11.55
Mededelingen. 12.00 (S) Van
twaalf tot twee; pauzepro
gramma met om 12.22 Wij
van het land 12.26 Mededelin
gen t.b.v. land- en tuinbouw;
12.30 Nieuws 12.41-12.50 Echo
13.00-13.05 Raden maar.. 14.00
(S) Vrijdagmiddagstereocock-
tail; lichte grammofoonmu-
ziek. 14.30 (S) Interlokaal op
vrijdag, met om 15-30 Nieuws.
NCRV: (K) My sweet
Charlie, TV-film uit
de serie Wereldpre
mière.
(K) Achter de camera’s
- een programma met
films en filmers.
(zw/W) Uit en Thuis:
een vakantieprogram-
ma.
22.50-22.55 NOS: (K) Jour
naal.
NEDERLAND II
18.45 NOS: (K)
(18.50 (K) STER).
18.55 (K) Journaal.
(19.00 (K) STER).
19.05
instrumenten bespelen, schreef ook
eigen teksten. Tijdens een optreden in
Utrecht juist, hét optreden, ont
moette hij Sandra, die dringend om
nieuwe teksten verlegen zat. Andres
vervulde haar wens; iemand kwam
op het idee ze samen die nieuwe
teksten te laten zingen.Twee jaar
later vormden Sandra en Andres het
duo dat nu de ene toernee na de
andere maakt, via Zweden naar Ja
pan reist, net zo vaak in Duitsland
optreedt als in Nederland, kortom,
dat het helemaal „gemaakt” heeft.
Bloeiden, en bloeien wellicht nog
steeds, in alle delen van Nederland de
de volksverhalen?
Het gekke is dat er uit Limburg,
rondom en in de mijnstreek, géén echte,
typische volksverhalen komen. We zijn
er onlangs naar toegegaan, omdat we
dachten: die elementen van angst en
duisternis, die zijn daar toch in ieder
geval aanwezig. Nou, dat bleek dan een
vergissing te zijn. De verklaring die we
daarvoor hebben, is deze: volksverhalen
ontstaan in onze wereld-boven-de-grond,
vaak met de bedoeling onbegrepen din
gen te verklaren. Maar die mijnwereld
is zó anders, dat de grond voor volks
verhalen ontbreekt.”
„Maar vraagt u me nou: wat is het
verschil tussen een gewoon verhaal en
een volksverhaal, dan moet ik eigenlijk
het antwoord schuldig blijven. Die grens
zie ik ook niet helemaal en door dit
programma willen we duidelijk probe
ren die grens weg te laten vallen. Want,
dat wil ik er even nadrukkelijk bij
zeggen: we zitten met „Vonken onder de
as” geen nostalgie te bedrijven, in de
trant van „dat was er eens”. Geen esote
risch gedoe, want die verhalen zijn er
nog steeds. Wetenschappelijk is mis
schien op onze methode iets aan te
merken, maar dit is nu eenmaal onze
aanpak en onze visie.”
Ongeveer twaalf uur aan verhalen
zijn er in de loop van „Vonken onder de
as” verteld. De bedoeling is om de mooi
ste ervan uit te geven alweer: niet in
aangepaste staat, maar geheel authen
tiek, om de sfeer ervan zo zuiver moge
lijk te houden. Ze worden, net als in de
uitzending, door Entjes en Brand van
commentaar voorzien. Alle verhalen zijn
inmiddels op bandjes gezet ieder ver
haal een bandje, apart en die gaan
zowel naar het (toegankelijke) archief
van de NOS als naar dat van de Univer-
siteit van Groningen. Zodat geïnteres
seerden in ieder geval op twee plaatsen
terecht kunnen.
In 1966 ontmoetten zij elkaar voor
de eerste keer in Utrecht.Twee
jaar later besloten zij, na enkele
vrijblijvende duetjes, er een serieuze
band van te maken en zo ontstond
het duo Sandra en Andres, dat nu
zijn eerste lustrum viert met een
show, die maandag 20 augustus door
de AVRO-Televisie zal worden uitge
zonden van 21.10 tot 21.40 uur via
Nederland 2.
Sandra (Reemer) was nog heel pril,
zo’n jaar of tien, twaalf, toen zij voor
de eerste keer de ogen van televisie
kijkend Nederland op zich gericht
wist. Haar vader had haar leren zin
gen en, begeleid door een nog priller
broertje op een gitaar, zong Sandra
haar eerste grammofoonplaatjes vol
met „Al di La’ ’en „Ballonnetjes”.
Andres was veertien toen hij
net als Sandra in Indonesië geboren
naar Nederland kwam en ook „de
muziek” indook. Hij leerde een aantal
kerk muziek in
de liturgie. 20.00 Lichte gram-
mofoonmuziek. NOS 20.15 (S)
Nordring Radio Prize 1973,
Lich muziekfestival (In de
pauze: plm 21.05-21.30 (KRO)
Reisoogst). KRO: 22.25 Over
weging. 22.30 Nieuws. 22.40 (S)
Zomergoal een sportpro
gramma met veel
23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM n. 298 m. en
FM-kanalen.
KRO: 7.00 Nieuws. 7.02 Het
levende woord- 7.07 (S) Badi-
nerie: klassieke muziek (gr.)
7.30 Nieuws 7.41-7.50 Echo.
8.24 Overweging. 8.30 Nieuws.
8.36 Gymnastiek voor de huis
vrouw,
wet.
een
10.00
„Kijk, er zijn altijd geboren vertellers
geweest en die zullen ook blijven bestaa.
Verhalen werden door die mensen vaak
in kleine gemeenschappen verteld. Op de
boerderij bijvoorbeeld, waar na het
werk, in de schemering, de meiden en
knechten bij elkaar zaten. Zij konden
meestal niet lezen, maar de besten ver
telden dan verhalen meestal afkom
stig uit overlevering, soms ook ter plek
ke gemaakt. De meeste verhalen stam
men uit een duidelijk aangegeven tijd.
Dat zijn bijvoorbeeld de verhalen van
mensen die in de turf werkten en
vreemde lichtverschijnselen zagen
nou, de tijd van de turfgraverijen, die
weten we wel te plaatsen.
„Soms vertelde men elkaar ook over
iets bijzonders dat men beleefd had
en de een vertelde het weer aan de
ander, en zo ontstond er dan weer een
volksverhaal. De lengte van die verhalen
is eigenlijk veel korter dan men denkt:
HILVERSUM I. 402 m. en
FM-kanalen
AVRO: 7.00 Nieuws.
Ochtendgymnastiek. 7-20
Dag met een gaatje, met om
7.55 Wegen verkeersinformatie
8.00 nieuws 8.11 Radiojour
naal en om 8.30 De groente
man. 9.00 (S) Viool en piano:
Semi-klassieke muziek. NOS:
9.20 Wat heeft dat kind?
Pedagogische rubriek. 9.35
Waterstanden. AVRO: 9.40 (S)
Omroeporkest: Moderne mu
ziek. 10.00 (S) Voor de kleu
ters. 10.10 (Ged. S-) Arbeidsvi
taminen (gr.) 11.00 Nieuws
11.03-11.05 Radiojournaal.
11.30 (S) Horlepiep: Informa
tie over volksmuziek. 11.55
Beursberichten. NOS: 12.00
Blik op de Derde Wereld: in
formatief programma over
ontwikkelingssamenwerking.
12.15 Blik op Europa: infor
matief programma over de
Europese integratie. Over
heidsvoorlichting: 12.30 Uit
zending voor de landbouw.
NOS: 12-40 (S> Lichte gram-
mofoonmuziek. 12.50 Reecht
en slecht, praatje. 13.00
Nieuws. VARA: 13.11 Dingen
van de dag. NOS: 13.25 rr'oe-
rismo toeristische informa
tie uit binnen- en buitenland.
13.50 van Ta-ta tot totale
taal een rubriek over het
leven in de taal. 14.00 (S) Mu
ziek uit de Middeleeuwen en
Renaissanse. 14..5 Spiegel van
België muziek en nieuws
van onze zuiderburen. 15.00
(S) Zoeklicht op Nederland
reportages en commentaren
uit alle delen van het land en
veel muziek (16.00-16-02
Nieuws) VPRO: 17.00 VPRO-
vrijdag rechtstreeks program
ma met politieke analyses, re
portages, achtergrond-infor-
matie en telefonische reakties,
waarin om 17.00 Aktualitei-
tenrubriek 17.55 Mededelin
gen; 18.00 Nieuws 18.11 Aktu-
om 18.50
19.30
Kompetitie.
NEDERLAND I
18.45 NOS: (K)
Clown.
(18.50 (K) STER).
18.55 (K) Journaal.
(19.00 (K) STER).
19.05
17.00 Zonder grenzen; rubriek
over missie en zending. 17.10
(S) Licht orkest met zangso-
liste. 17.30 Nieuws. 17.32 Echo.
18.00 (S) Licht orkest met so
listen. 18.30 Nieuws. 18.41
Echo. 18.50 Lichte grammo-
foonmuziek. 18.58 Marktbe
richten. VPRO: 19.00 VPRO-
vrijdag Rechtstreeks pro
gramma met sociaal-culturele
aktualiteiten en berichten en
warain verder om 19.00 en om
20.05 Akualiteitenrubriek
vandaag dit, morgen dat, en
om 20.00 Nieuws 20.15 VPRO
vrijdagavond concert. (19.50-
20.00 NOS: Den Haag van
daag) VARA: 21.00 Iris, opera
van Mascagni, uitgevoerd door
Groot Omroepkoor, Omroep
orkest en zaogsnlisten. In de
pauze na het eerste bedrijf
pl.m 22.00-22.25 (S> de Staal
kaart. 23.55-24.00
HILVERSUM III. 240
298 m. en FM-kanalen
EO: 700 Nieuws 7.02
Gospelsound: Muziek
jonge mensen. 8.00 Nieuws.
8.02 (S) Tussen thee en koffie.
(9.00 Nieuws.) 10.00 Nieuws.
10.03 (S) De muzikale fruit
mand Verzoekplatenprogram
ma van en voor zieken.
NCRV: 11.00 Nieuws. 11.03
TROS: (K) Een moord-
vrouw (Murder once
remo eved), tv-film.
21.35 (K) Op reis met John
Woodhouse: muziek
programma.
22.15 (K) TROS-Sport.
22.50-22.55 NOS: (K) Jour
naal.
In het jeugdsentimentpro-
gramma Revive van de TROS
op Nederland II treden van
avond op Eve Boswell, Helen
Shapiro, Slim Whitman, The
Dutch Swing College Band en
de softjazzpianist Teddy Wil
son. Op de foto Helen Sha
piro, de Engelse zangeres, die
„Queen for tonight” en „Take
down the note Miss Smith”
zal zingen. Naast haar Peter
Schilperoort, leider van The
Dutch Swing College.
22.00
21.10
21.45
vcez. JEJE
NETeOEDZ
WAT 15 EX TOCH 2
HEBJENOe NOOIT
'NVISIEFOON
^GEZIEN 2
pelde: „Er gaat iets gebeuren. Vast
wel. Natuurlijk moet ik nu verstan
dig zijn en rustig thuisblijven”, Hij
stak zijn hoofd uit de deur en keek
of er niemand op hem lette. Het
was een stille koele avond. Zo op
het eerste gezicht was er niets by-
IQ-I3
PILLETJE VARTEEN
waardige karakters te maken heb
ben,” prevelde hij, terwijl hij in de
keuken een sopje klaarmaakte. „Zij
weten zich steeds opnieuw bij ons
binnen te dringen met mooie praat
jes. En helaas is meneer Panda te
goedgelovig. Het grondgebied van
deze Goedbloed bevalt mij bijvoor
beeld in het geheel niet..."
terwijl hij zijn doorweekte kleding
stuk aan Jollipop gaf en de kamer
jas aantrok. „Maar ik stel dat wij
even wachten met ons babbeltje
over dat land, tot wij geen pottekij-
kers meer in ons midden hebben.”
De knecht trok de wenkbrauwen
op en verliet het vertrek met stijve
tred. „Het is ons noodlot dat wij
altijd weer met dezelfde afkeurens-
13. Joris Goedbloed bezag de ka
merjas die Lollipop binnen bracht
goedkeurend, en begon de zakken
van zijn jasje leeg te halen. Niet,
dat daar veel inzat; eigenlijk had
hij niet veel meer dan een stuk
papier bij zich. „Is dat het eigen-
doms-bewijs van je stuk grond?”
vroeg Panda belangstellend. „Inder
daad, baaske," antwoordde Joris,
zonders aan de hand. Maar Paulus
snoof eens aandachtig en bromde:
„Volgens mij zit er toverij in de
lucht”. Daar was hij niet ver naast
want Eucalypta begon op dat mo
ment juist een aantal bezweringen
te prevelen.
fij ogenblikje-
danhaalikpe
AUTO/VAAT..
OH, GEVWIX4& N
ÖËCWVkT KOMEN
z
Ebo
42. Niet alleen Krakras had be
nauwde voorgevoelens, Paulus had
daar ook last van. Hij had gepro
beerd een pijpje te roken maar het
was helemaal niet lekker geweest
en nu zat hij met een bekommerd
gezicht aan zijn tafeltje en mom-
TROS: (K) Misdaden
uit Hartstocht: Floren
ce, TV-film.
(K) Revive: Muziek uit
de jaren vijftig en zes
tig.
(K) De afrekening bij
de O.K.Corral (Show
down at O.K.Corral),
TV-film.
22.35 (K) Voordracht.
22.45-22.50 NOS: (K) Jour
naal.
NOS: (K) Kiri de
Clown.
(18.50 (K) STER).
18.55 (K) Journaal.
(19.00 (K) STER).
19.05
rZ/ÊZO- tdak X
is geamaktJ.^
TROS: (K) Nu of nooit
(Now or never), een
documentaire uit d«
serie Survival.
(19.55 (K) STER).
20.00 NOS: (K) Journaal.
(20.15 (K) STER).
20.21
NEDERLAND I
18.45 NOS: (K) Kiri d*
Clown.
(18.50 (K) STER).
18.55 (K) Journaal.
(19.00 (K) STER).
19.05 E.O.: (K) Licht in het
duister: een feestelijk
gevarieerd kampeerge-
beuren.
(19.55 (K) STER).
20.00 NOS: (K) Journaal.
(20.15 (K) STER).
20.20 E.O.: (K) Licht in het
duister - vervolg.
Dick Cavett met Water-
gatergate-affaire.
23.20-23.25 NOS: (K) Jour
naal.
NEDERLAND II
18.45
L
